AMSTERDAM TELT AF
VOOR IJTUNNEL
wonder-
machine
maakt
bloemen
feilloos
schoon
opbouw
van
vloot
wordt
gewijzigd
een
nieuw
gezicht
voor
marine
DE LEIDSE COURANT
AMSTERDAM Na iets meer dan zeven jaar
bouwen en een nog langere tijd van praten,
plannen maken en afwachten, wordt woensdag
30 oktober Amsterdams meest gigantische pro
ject tot nog toe, de IJ-tunnel, voor het gemo
toriseerde verkeer in gebruik gesteld. Per dag
zullen naar verwachting vijftig- tot zestig
duizend mensen profiteren van deze tunnel-
\erbinding, die het centrum van de stad zowel
voor mensen uit Amsterdam-Noord als uit het
acfi'fferland sri'èï" Bferëifcb'aèr 'riiaakt.
J}e. openingsdatum is volgeps de deskundigen zeker
een haalbare kaart. Of zoals' ingenieur H. V. d. Werf,
chef voorbereidingen bij tunnelbouw het uitdrukte:
„Er moeten nog vele kleinigheden worden gedaan,
maar die kunnen volgens het werkschema allemaal
op tijd gereed zijn".
Een wandeling door het 1039 meter lange, gesloten
gedeelte van de tunnel leert dat de kleinigheden onder
meer de aanbrenging van de verkeersverlichting be
treft, het installeren van de brandblusapparaten, de
ophanging van een rij televisiecamera's en het be
proeven van het zuidelijke ventilatiesysteem.
De IJ-tunnel, die exclusief de kosten voor de verwer
ving van de benodigde terreinen en de verplaatsing
van een gedeelte van het marine-etablissement aan
het Kattenburg ongeveer 215.000.000.heeft gekost,
heeft mede door de ervaring die in de Maas-, Velser-
en Coentunnel is opgedaan, enkele opzienbarende
primeurs gekregen.
Ir. v. d. Werf: „Wc hebben geprofiteerd van de tech
nische middelen die in de laatste jaren zijn ontwik
keld. In de Coentunnel bijvoorbeeld maakt men wel
gebruik van lijnverlichting (een rü van naast elkaar
gelegen TL-buizen), maar om de lichtsterkte aan te
passen, moet men daar bepaalde buizen met de hand
uitschakelen. Uier is het zo, dat het lichtniveau auto
matisch wordt aangepast aan de omstandigheden
Voor het eerst is in de IJ-tunnel het wegdek geasfal
teerd. Er is getracht aan het wegdek een zo licht
mogelijke kleur te geven, opdat de automobilist er zo
veel mogelijk voordeel van heeft. Andere nieuwig-
Afrit naar de tunnel.
heden zijn de wandbekleding van aluminiumplaten,
de zonneschermen boven de ingangen en het systeem
waarmee controle wordt gehouden óver het gebeuren
in de tunnel.
Foto-elektrische cellen in de vloer berekenen wan
neer de auto's passeren en met welke snelheid er
wordt gereden. Als door een wagen een volgend
lichtje in de rij te laat wordt gepasseerd, wordt in de
De laatste hand wordt momenteel aan de
tunnel gelegd .Op 30 oktober moet alles klaar
centrale schakelkamer automatisch alarm geslagen.
Met behulp van de televisiecamera's kan de tunnel
wachter ontdekken wat er aan de hand is: of een
auto alleen maar snelheid heeft geminderd of dat
een ongeluk heeft plaatsgevonden
De methode die-bij het bouwen van de IJ-tunnel is
gevolgd, wijkt af van de wijze waarop de bestaande
tunnels zijn gerealiseerd. Van de totale lengte van
1039 meter is 786 meter gemaakt volgens het prin
cipe van de afgezonken, geprefabriceerde elementen,
die op een paalfundering zijn komen te rusten.
Ir. v. d. Werf: „Dat wU meer dan een methode moes
ten gebruiken, lag aan de grondgesteldheid en de
situatie waarin gebouwd moest worden- Tengevolge
van de grondgesteldheid moest heel hoog geheid
vijftigduizend mensen per dag
worden. In het IJ ontbreekt namelijk de tweede zand
laag, waarop do meeste huizen en bedrijven in Am
sterdam zijn gefundeerd. Wij moesten de derde zand
laag opzoeken, d.w.z. dat er van -65 meter tot -95
meter moest worden gefundeerd".
In het wegdek van de IJ-tunnel is bij de in- en uit
gang in een gedeelte van het wegdek een elektrische
wegdekverwarming aangebracht. Deze zal gebruikt
worden op tijden dat er kans op bevriezing is. Het
kan namelijk voorkomen dat water, afkomstig van
bijvoorbeeld ontdooide rijp, op het nog droge wegdek
valt en daar bevriest.
Omdat het bij de IJ-tunnel om een zuivere stads-
tunnel gaat, zal de automobilist niet sneller dan 50
kilometer mogen rijden. De tunnel bestaat uit twee
gescheiden rijbanen van elk zeven meter breed, de
rijbaanhoogte is 4,31 meter. Door een vernuftig ven
tilatiesysteem, dat erin voorziet dat aan de noord
zijde de lucht aan de bovenzijde van de tunnel
wordt weggezogen en aan de zuidzijde de onderkant,
is het percentage waarmee de „helling" in de tunnel
stijgt, beperkt gebleven tot 3,5.
Op het ogenblik worden in de bijna gereed zijnde
tunnel geen excursies meer toegelaten. De voetgan
gers, die na de officiële opening op 30 oktober geen
toegang meer krijgen en als altijd van do Amster
damse pont gebruik zullen moeten maken, krijgen
vanaf 20 oktober de gelegenheid Amsterdams nieuw
ste en grootste aanwinst te bezichtigen- Daarna is
het alleen nog mogelijk per auto of motor onder wa
ter van oever naar oever te gaan.
LARS ANDERSSON.
ENKHUIZEN De 57-jarige Enkhuizer W. S.
van Dok heeft een machine uitgevonden. Een
..bloemenschoonmaakmachine". De kleine, wat
slordig in het pak zittende oprichter, directeur
en steunpilaar van de dertig medewerkers tel
lende N.V. Dokex wil 'm graag even demonstre
ren. Hij loopt bedrijvig door zijn, in een fraai
opgekalefaterd oud pakhuis aan de Noorder
gracht ondergebrachte zaak van waaruit per
jaar tientallen agrarische machines worden
uitgevoerd („Jaaromzet één miljoen, meneer")
en blijft in een hoek staan voor een vierkante
metalen kast op hoge poten. De nieuwe aan
winst. Het troetelkind. Kortom: Dé machine.
UITVINDER VAN VERSTUIVER
EN AUGURKENSORTEERDER
NU BEZIG AAN
,BLOEMENVERPAKKINGSMA(HINE"
Stekker in hel stopcontact. Druk op dc
knop. Een hoog gierend geluld. Aan het
rechterultcindc van het nieuwe ap
paraat draaien twee rubber borstels
als gekken in het rond. „Kijk, daar
gaat-ie", zegt uitvinder Van Dok en hU
neemt een flinke bos chrysanten
(speciaal voor deze gelegenheid over
laten komen uit Aalsmeer) en steekt de
stelen van dc kersverse bloemen tus
sen de roterende borstels. Het is in
een wip gebeurd: de stelen zUn ont
daan van overtollig blad en zien er als
gepolijst uit.
,,En nu deze hier", zegt Van Dok. Hij
pakt een bos doornige rozen, die een
zelfde behandeling in het „wonder-
katje" krijgen. Het resultaat is ver
bluffend: even gladde stelen als de
chrysanten. „Ja, pak ze maar, je hoeft
me zó niet te geloven", zegt de nu
enthousiast geworden Enkhuizer. Maar
de „bloemenschoonmaakmachine" heeft
zijn' werk andermaal perfect gedaan.
En In dezelfde tijd. Het enige verschil:
het gieren van de motor was hoger en
harder.' Van Dok: „Natuurlijk. Met die
doornen eraan was er méér werk te
doen, dus moest het toerental hoger.
De snelheid van de machine is regel
baar. Hij gaat tot vierduizend omwente
lingen per minuut".
Besparend
De machine van Van Dok (gewicht:
30 kg; formaat: 50 bij 40 bij 30 cm)
heeft al proefgedraaid voor deskun
digen. Dat was twee weken terug. Bij
„Fleurop" in Den Haag. Er was een
flink aantal bloemist-winkeliers voor
uitgenodigd, die er na afloop dol
enthousiast over waren. Van Dok: „Ik
heb er toen meteen zes verkocht plus
nog een aantal op bestelling. Mijn
apparaat is ontzettend arbeidsbespa
rend. Ga maar na. In een middelgroot
bedrijf heeft men per week zo'n 20
werkuren nodig voor het schoonmaken
van bloemen. Dat is allemaal handwerk.
Mijn machine doet dezelfde hoeveel
heid in amper 3 a 4 uur. Wat mijn
apparaat kost? Helemaal 1200.- 't Is
bijna voor niks! Ik verwacht er veel
van. Ik sta er binnenkort mee op de
Jaarbeurs in Utrecht en ik ga er ook
mee naar de buitenlandse beurzen".
Even later, twee trappen en dertig
treden hoger, in Van Doks privé-
kantoor. Hij vertelt, op verzoek, iets
over zijn zakenleven en over zijn
bedrijf. Hij zegt: „Ik heb 23 octrooien,
maar 16 hebben er slechts praktische
waarde. De levensduur van 'n octrooi
is ook veel te lang. Achttien jaai.
dat is toch veel te lang In deze tech
nische tijd. Ik heb er veel geld in
gestoken, in die octrooien; achteral
gezien, veel te veel, Ik lig nog wel eens
in de clinch met bedrijven, vaak ook
hele grote, die mijn idee voor een
machine gepikt hebben. Dat vecht ik
helemaal uit. Ik ben een rebel, meneer".
En lachend: ,,'t Is hier sonjs gewoon een
wild-westbedrijf". -*
Handelaar
Willem van Dok begon, na eerst van
alles te hebben aangepakt, in 1937 voor
zichzelf. Hij werd handelaar in zaad
en pootaardappelcn. Later groothande
laar in granen en peulvruchten. N'a de
oorlog zag hü meer in de verkoop van
agrarische machines. HU werd. op z'n
eentje, wederverkoper van Amerikaanse
bestrUdingsapparatcn van onkruid en
insecten in de fruitteelt. Van Dok: „Die
machines waren in de oorlog allemaal
stuk gegaan, dus liepen de zaken
lekker".
Toen Van Dok zo tientallen machines
aan de man had gebracht, dacht hij:
.,Ik kan ze eigenlijk ook wel maken
Zelfs beter!" Zo liet hij in opdracht zijn
eigen machines bouwen. Zijn produkt
was meteen een succes. Het was een
„verstuiver" bestemd voor de bestrij
ding van meeldauw op rubberplantages
Hij verkocht er tientallen nnar Indone
sië. „En toen is het eigenlijk vanzelf
gaan rollen", zegt Van Dok „Ik dacht
andere constructies uit en zo kwam ik
De heer YV. S. van Dok bij zijn
uitvinding, de bloemenschoonmaak
machine.
op de markt met een bloembollen- en
fruitsojteermachine, en wat later met
machines om augurken, zilveruitjes,
asperges en allerlei fijne produktcn
bestemd voor de conservenindustrle op
lengte en dikte te sorteren".
Tien jaar ••terug waagde de onder-
zer de sproyg njpr
nCfeifi Was jTCel mofi-
zaam. Hij weet het nog piccies. „Dat
ipinislerjo
Landbouw daai; vond mijn machines
véél te duyr. Maar ik wist ze aan te
tonen, dat de mijne veel beter waren.
Dat heeft më maanden werk gekost. En
veel geld. Maar het einde van het lied
je was, dat ik voor 100.000.- aan
materiaal verkocht. Zélfs de tent die
ik als kantoor bij ine had. raakte ik
nog tegen een schappelijk prijsje kwijt".
Het eerste schaap was over de dam.
Vele volgden) Hongarije, Bulgarije,
Joego-Siavië. Er kwamen méér machi
nes. een vast kantoor, meer personeel,
N.V Dokex begon naam te maken.
Toen de ..bloemenschoonmaakmachine".
Promotor en geestelijk vader Van Dok
heeft er eerst jaren over lopen denken
(„Ik ben een l.mgebaandraver"). ZUn
medewerkers hebben het idee naar zijn
inzicht gestalte gegeven. Zelf is Van
Dok al lang weer met iets anders bezig:
een „bloemcnverpakkingsmachine". Hij
legt er nu de laatste hnnd aan. Hel
moot iets heel bijzonders zijn. Als hot
allemaal een beotjo meezit krijgt deze
allernieuwste vinding een blijvend
olaatsje op de bloemenveilingen.
Van Dok tot slot: Als dat klaar is
vind ik'het wolletjes. Dan ga ik eens
iets helemaal alleen voor mezelf doen"
BERT VAN EIJCK
VLISSINGEN. De Konink
lijke Marine krijgt in de komende
jaren een geheel ander „gezicht".
De gedachtengang van de „har
monisch opgebouwde vloot", het
vliegkampschip met daaromheen
gegroepeerd de kruisers en de
jagers is verlaten. De marine
leiding dacht aanvankelijk de
schepen in het begin van de jaren
zeventig een nieuwe opstelling
te geven. Die reorganisatie moest
echter worden verhaast door het
vervroegd buiten dienst stellen
van het vliegkampschip „Karei
Doorman".
beschadigde „Doorman" niet' meer te
laten oplappen omdat de kosten daar
van, plus de nog noodzakelijke onder
houdsbeurt, niet opwogen tegen de nog
maar korte beschikbaarheid van het
schip, namelijk tot januari 1970. Ove
rigens heeft het brave schip - er toch
nog twintig jaar in Nederlandse dienst
opzitten. De vloot van Jagers (12) en
grote fregatten (6) zul in drie „task
forces" worden gesplitst. Deze drie
groepen krijgen als kernen een groter
schip. Dat zal op de eerste plaats zijn
de kruiser met geleide projectielen,
„De Zeven Provinciën", terecht de trots
van de Koninklijke Marine.
Dit schip heeft een al zeer merkwaar
dige loopbaan achter de rug. De kiel
legging had plaats op nota bene 19 mei
1939. Het gelukte de Duitsers niet
waarschijnlijk zagen ze er ook weinig
brood in om het schip af te bouwen
De marine ontwierp op basis van de
naakte romp een geheel nieuw type
schip, dat in 1953 aan dc vloot werd
toegevoegd. In de periode 1962-'64 werd
de „Zeven" geheel gemoderniseerd De
klassiek artilleriebewapening op het
achterschip werd vervangen door een
van de Amerikanen gekregen
Terrier-geleidewapeninstallatie. Daar
door kan dit schip nog vele jaren mee
Dat is niet het geval met de kruiser
„De Ruyter", het zusterschip. Aanvan
kelijk wilde de marineleiding ook deze
kruiser op dezelfde wijze moderni
seren. Wegens de hoge kosten heeft
men er maar vanaf gezien. Nu zal deze
kruiser die, gedenkwaardig feit in
1944 nog door de Duitsers werd te
water gelaten rond 1974 zijn tijd
hebben uitgediend.
De kernen van de twee andere groepen
zullen in de helft van de jaren zeventig
worden gevormd door schepen, die op
dat moment maritiem-technisch zeker
als het „neusje van de zalm" kunnen
worden beschouwd. Dat worden twee
nieuwe geleidewapenfregatten, waar
voor thans de bestekken worden opge
maakt en binnenkort worden aanbe
steed. Het worden robuuste schepen
van tegen de 4000 ton waterverplaat
sing, waarmee ze de grootte van de
conventionele kleine kruiser benaderen.
(De begin vijftig afgedankte lichte
kruiser „Tromp" was 4150 ton groot).
De grootste noviteit, die met deze
schepen het bedrijf van de marine
wordt binnengebracht vormt de voort
stuwing van deze door Nederlandse
ingenieurs ontworpen schepen, name
lijk door gasturbines. De marines, die
tot nu toe deze machines hebben toe-
De Nederlandse marine krijgt de
beschikking over twee geleide
wapenfregatten, die het vliegkamp
schip Karei Doorman moeten gaan
gepast, zijn nog op de vingers van één
hand te tellen.
Gasturbines zijn al sinds vele jaren
een vertrouwd verschijnsel in de lucht
vaart. De voortstuwing geschiedt door
het met grote snelheid uitstromen van
het gas. De Engelsen deden al in 1947
proeven door turbines te plaatsen in
de kleine motorkanonncerboot
„Bold Pathfinder".
Het grote voordeel van dit nieuwe type
voortstuwing is, dat de turbines elk
gewenst moment kunnen worden ge
start (stoomklaar maken, zoals op
.stoomturbineschepen, Is uit den boze).
Ze zijn veel lichter en nemen veel
minder plaats in. Daardoor zullen de
nieuwe fregatten veel meer brandstof
kunnen meenemen, zodat de actie
radius wordt vergroot, terwijl er ook
veel meer ruimte vrijkomt voor andere
zaken o.m. voor de zich nog steeds
uitbreidende elektronische uitrusting.
Ook van de romantische „plaat" met
zijn stokers, om maar te zwijgen van
de olieman met zUn kannen, zal geen
sprake meer zijn De machines zullen
met een „simpele handomdraai" vanuit
de centrale op afstand worden bediend
Doordat de turbines gering van om
vang zUn zullen ze op de werf gemak
kelijk in onderhoud kunnen worden
genomen, waarbij doodeenvoudig een
andere bedrijfsklare turbine daarvoor
in de plaats wordt gemonteerd. Het
behoeft geen betoog, dat dit alles in
koopvaardijkringen met grote oplettend
heid wordt gevolgd, om Indien moge
lijk de op deze manier opgedane erva
ringen te eigen dienste te kunnen be-
Het conventionele geschut Is nogslochts
aanwezig, men zou haast zeggen sym
bolisch, met zegge en schrijve één
kanon van 12 centimeter, dat óp dc
hak is geprojecteerd. De grote bol"
boven op de opbouw is een bescherm-
kap van kunstvezel, voor de daarin
geplaatste radar De radaranlenncs op
dc huidige schepen staan nog „open
en bloot' Evenals dc recentelijk In
dienst gestelde schepen van de „Van
Spcykklatsc", krijgen ook deze schepen
eer, bewapend hcfschroefvliegtuig aan
ooord Het landingsplatform is op het
achterschip Daar Is ook de ofvuur-
inrichting van het Amerikaanse
type Tartar geplaatst.
Ook in NAVO-kringen zal men de
komst van deze nieuwe schepen toe
juichen, niet In het laatst omdat de
parate Sovjet-Russische smaldelen
steeds ln auntal en sterkte toenemen.
Zolang er van geen ontwapening sprake
is, menen de Westerse marines up die
toenemende dreiging maar één ant
woord te kunnen geven: er sterkere
sdhepen tcgenoVbr te stellen
CHARLES SCHETS
