GENEESKRACHTIGE BRONNEN STIMULEREN BLOEDSOMLOOP hèt Belgische nationale gerecht KETEL KOOKTE OVER EN OLIE DREEF OVER LANDSGRENZEN Modelspoorbaan helpt stotterende kinderen normaal praten SPEELKAMER VOOR STOTTERAARS J| ZATERDAG 5 OKTOBER 1968 LIER De vraag of pommes-frites een Belgische uitvinding zijn is nog altijd niet afdoende beantwoord. Maar de Belgen mun ten nu eenmaal niet uit in wetenschappelijke studie van hun milieu. Ze leven erin en dat schijnt hun voldoende. „Eerst komen de frie ten, dan de moraal", zoals een van hun twee wijsgeren eens heeft gedicteerd aan zijn secetaresse. Daarom heeft Gaston Durnez uit het Belgische Lier een „studie" gewijd aan „het nationaal gerecht". Dat deze in het def tige tijdschrift Ons Erfdeel staat te lezen, wijst erop dat de frieten een nationale zaak zijn in België. De frieten zijn zelfs een bindend element geworden in de maatschappij. Zij verklaren waarom de Bel gen zo honkvast zijn. Zij kunnen namelijk hun nationale gerecht geen dag missen. Een der top punten in het leven van een Belgische vakantie ganger is ook in een herberg boven op de Mount Everest een Stella te mogen drinken. De Chinese restaurants in Antwerpen hebben er bovendien iets van begrepen. Temidden van hun spijskaart met rijst en soja en varkensvlees, met kruiden en zoetigheid waar eeuwenoude mande- rijnen nu nog dankbaar om glimlachen, bieden zij biefstuk-frieten aan. Toch is er ondanks alle democratisering nog een categorie Belgen die het openbaar eten van frieten als een vetvlek op haar blazoen •beschouwt Statis tieken wijzen uit, dat academisch gevormden na hun benoeming tot lector, directeur-generaal etc. het bezoek aan frietkramen vrijwel staken. Politici die eenmaal minister zijn geweest, tref je nog al leen in restaurants vóór frieten aan, zo heeft Dur nez kunnen constateren. Het algemeen gevoelen van de buitenlandse ge leerden is, dat de eerste frieten op een Frans vuurtje hebben gestaan, maar dat de Vlamingen er vlug bij geweest zijn om ze na te maken, te perfectioneren en op grote schaal en in grote pan nen te gaan bakken. Zeker is, dat al in 1880 op een kermis in de haven buurt van Antwerpen reepjes aardappelen in vet zijn gebakken, verkocht en metterdaad opgegeten. Dit moet gebeurd zijn in de tent van Adriaantje. Wie Adriaantje is weten alle trouwe kermisgangers in de Vlaamse steden. Grapjes zijn wijzer dan je denkt, peinst Durnez. Je kunt er een heel tijdperk in terugvinden. Een Vlaams dienstmeisje in Brussel. De mevrouw: „Marietje, wat eten Jullie thuis bij de frieten?" „O", zei het kind, „zout, madame". Het zout van Marietje zegt ons, dat de frieten waarschijnlijk zo snel populair werden omdat er armoe was. De vette aardappel kon zonder veel kosten worden klaar gemaakt. Maar de frieten riepen ook om een biel'stukpolitiek. Jarenlang zijn de frieten een bijna exclusief Bel gische specialiteit gebleven. Heel de westerse we reld keek een beetje verwonderd naar de dichte walm die over het land hing. Langzamerhand kookte de ketel over en de olie dreef over de landsgrenzen. In het begin van de jaren dertig verliet de vetvlek Antwerpen en bereikte Tilburg en Eindhoven. Maar er bestond in Nederland, zo wordt verteld, aanvankelijk een natuurlijke schroom, de stengeltjes met de vingers aan te pakken. Het gebruik om de vingers te vervangen door een houten vorkje is dan ook zeer waar schijnlijk van Nederlandse, puriteinse afkomst Opmerkelijk is ook dat in Nederland het friet- verbruik in de moeilijke jaren na de tweede we reldoorlog sterk gestegen is en de jongste tijd een record heeft bereikt. In 1966 vertelden ons de sta tistieken dat er in Nederland per jaar vijftig mil joen porties buitenshuis werden gegeten. De Nederlandse schroom is sterk verminderd toen de katholieken eerst zo talrijk en daarna zo voor uitstrevend werden. Dat staat zelfs in Ons Erfdeel afgedrukt. In België bestaan zulke statistieken niet. De mensen eten maar raak. En de fiscus hoeft niet alles te weten. De Nederlanders hebben met hun zakelijke instinct nog iets aan de frieten toegevoegd. Frieteters weten dat je de stengeltjes twee keer moet bak ken, indien je een mooie, gezonde kleur en een heerlijk knapperig gevoel wilt krijgen. De eerste operatie noemen deskundigen „voorbakken". Wel nu deze operatie werd in ons land ontwikkelt tot een industriële onderneming. Een van onze land genoten is de Koning van de Voorgebakken Frie ten. Hij verkoopt ze in heel Nederland, in een groot deel van Duitsland, in een stuk van Italië en in Zuid-Frankrijk. Per dag leveren zijn fabrieken een half miljoen voorgebakken stengeltjes af. De man is er miljonair mee geworden. De Belgische heiligdommen van het frietvet kun nen, aldus onze zegsman, in verscheidene catego rieën worden ondergebracht De categorie van de primitieven. Dat zijn de tentjes, die met een smal kacheltje, een paar pannen en enkele mayonaise- en mosterpotten staan te geuren in smalle zij gangen of lage bijgebouwtjes. Deze proletariërs van de branche vind je vooral in de statiopsbuur- ten en in wijken waar het ene café het andere op de drempeltenen trapt. De tweede categorie is die van de karretjes. Langs de grote verkeerswegen en op de kruispunten staan zij als lichtbakens, omringd door groepjes nachtelijke drenkelingen. De derde categorie heeft de stap naar het restau rant gewaagd. Zij krijgt ook restaurantmaniertjes. De meeste klanten worden aan plastic tafelbladen gedeponeerd. Je kunt er worst of biefstuk krijgen en kip en karbonaden. Soms hoor je in de verte droevig gehinnik van oude paarden. En.... je betaalt er 15%. Samengevat: overal in België en Nederland zit vet op het openbare leven. In wonderlijke tegen stelling tot café's krijgen de Belgische frietkramen zelden bloemrijke namen. Ze'zijn er wel te vin den: Eurofriet, Chez Janneke. Friture Louis, A la Frite Dorée, Gulden Friet. Maar de Belgen geven niet om namen of woorden. Zij eten. En voor het Nationale Lied hebben zij beroepszangers. Toen ik onlangs nog eens door Leuven wandelde vertelt Durnez de oude Belgische stad waar de hoogstbejaarde katholieke universiteit van de wereld aan jicht lijdt, toen kwam ik op het sta tionsplein tussen de friettenten. Naarmate de de mocratisering van de studentenwereld toenam, groeide in Leuven het aantal frietbakkers. In België hebben de studiebeurzen vooral de friet kramen bevoordeeld. H. E. Tijdens een verblijf in het Duitse stad je Bad-Pyrmont wordt men telkens weer geconfronteerd (in kranten en tijdschriften, in propagandafoldera, op raambiljetten enz) met de slagzin: „Langer van het leven genieten!" Deze slagzin wordt door zijn psychologische inhoud (immers wie wil er nou niet graag lang van het leven genieten?) en door zijn indringende herhaling tot een uitnodiging :„Komt u ook eens in Pyrmont een badkuur doen"), ja zelfs tot een belofte (u zult er zeker baat vinden"). Voor wie geldt dan de ze uitnodiging? Niet voor gezonde mensen, die met volle teugen willen genieten (en „lan ger willen genieten") van de talrijke en gevarieërde geneugten, die door de alom-verspreide toeristencentra en vakantie-oorden worden geboden. Ook niet voor degenen, die door, lichame lijke of geestelijke ziekte aan het ziek- oed gekluisterd zijn (thuis of in zieken huizen), of die de regelmatige contro le en hulp van huisarts of specialist nodig hebben (maagzweer, nierver giftiging, tuberculose, kanker, lever ziekten. psychiaterische afwijkingen enz.). Wèl uitgenodigd worden door bovengenoemde slagzin zij, die na ern stige ziekten of ongevallen moeilijk op verhaal kunnen komen, ook zij. die door een jachtig leven „over hun toe ren" zijn geraakt (dreigende of reeds in lichte graad aanwezige hartaandoe- ningen. zenuw-overspanning enz.) en tenslotte ook lijders en lijderessen aan vele chronische ziekten (vooral chronische gewrichtsaandoeningen en chronische vrouwenziekten), die nog willen proberen hun lichamelijk en geestelijk „mens-zijn" zodanig op te voeren, dat ook voor hen het leven waard wordt „langer genoten te wor- KLARENBEEK. De spraakleraar van de gemeente Voorst, de heer Z. Ringel, heeft op de zolder boven de garage naast zijn woning een bijzonder mooie modelspoorbaan gebouwd. Zo op het eerste gezicht zal men zeggen: een van de zeer velen die deze hobby be drijven. Men kent de animo waarmee deze modelbouwers zijn bezield. Vele sporen, tunnels, wissels, seinen, huisjes, stationnetjes etc., zodat de leek ervan duizelt. Maar wanneer men de model spoorbaan van de heer Ringel goed bekijkt dan ziet men al gauw, dat bij de opbouw andere motieven dan enkel de hobby van het bouwen schuilen. Waarom is deze modelspoorbaan in drie grote stukken verdeeld? Waarom is aan het detail zo bijzonder veel en knap aandacht besteed? De altijd even actieve als geestdriftige heer Ringel lacht. „Dit is een nieuw logopedisch experiment", vertelt hij. „U staat hier in de „speelkamer" voor spraakgebrekkigen, in het bijzonder voor: de stotteraars" Wat de heer Ringel ons toonde kan men betitelen als een nieuw logopedische neven therapie, die in deze vorm uniek voor ons land genoemd kan worden. VEEL STOTTERAARS Op 1 januari van dit jaar is de heer Ringel in Voorst zijn taak als spraak leraar begonnen. Een maand later kwam hij al met een voorlopig rapport over een onderzoek naar de frequentie van de spraak-, stem- en taaigebrekkig heid bij de kinderen van het gewoon lager onderwijs in de gemeente Voorst. Het bleek dat niet minder dan elf procent van de kinderen gebreken op logopedisch gebied vertoonden, een zeer hoog percentage. De praktijk heeft in tussen geleerd dat bij een nauwkeurig onderzoek 't aantal spraakgebrekkigen zeker nog hoger is dan de voorlopige cijfers aangeven. Velen van de spraakgestoorden lijden aan het zogenaamde stotteren. Momen teel kan dit aantal in de gemeente Voorst op rond de 120 worden gesteld De stotteraars vormen een groep spraakgebrekkigen, waarvoor in de loop der eeuwen nooit een goede manier is gevonden om hen van hun spraak gebrek af te helpen, verklaarde de heer Ringel. Stotteraars zijn geen mensen met een spraakgebrek, maar met een persoonlijkheidsgebrek. Begin van deze eeuw werd de mening verkondigd dat het stotteren alleen maar werd veroor zaakt door de geweldige spanningen die de stotteraars te verwerken kregen Neem de spanningen weg en het kind spreekt goed, werd verkondigd. Dat leek heel aardig, aldus de heer Ringel, maar de werkelijke oorzaak 1? waar zijn die spanningen het gevolg van? Het is dan ook veel beter door te dringen tot de oorzaak die het stot teren tot gevolg heeft. Een Noors geleerde betoogde, dat stot teren een geestelijke armoeziekte is. Men ziet het gebrek vooral in milieus waarin geestelijke armoede heerst, was zijn opvatting. Gezien zijn ervaringen in Voorst kon de heer Ringel dit niet helemaal ont kennen. Maar naar zijn oordeel is niet de gespannenheid en niet de geeste lijke armoede de grote oorzaak van het stotteren. Het is een zuiver psychi sche kwestie. STEMMINGEN De psychische bovenbouw is zo belang rijk, betoogde de heer Ringel. De kwaal is namelijk evenzeer afhankelijk van de stemmingen. Een stotteraar die zich op zijn gemak voelt spreekt veel beter. Als hij daarentegen in de klem raakt komt hij er helemaal niet meer uit. Het gaat er dus om, voor de stotteraar ideale omstandigheden te scheppen, waarin hij vergeet dat hij een kwaal heeft. En dan is die kwaal er ook niet meer. Het kind zal de ideale toestand van niet-stotteren niet merken. Het is dus wenselijk, dat hij later kan terug vallen op de goede ervaring die hij tewust of onbewust heeft gehad. „Wat leent zich beter dan het vast leggen van de feiten van zijn ideale toestand, het hiet-stotteren", aldus de heer Ringel. Dit vastleggen kan met de bandrecorder gebeuren Het bandie kan dan later als bewijs dienen. Er moet echter iets zijn om het kind ont spannen aan hel spreken te krijgen, waardoor de ideale toestand van niet- stotteren ontstaat. Dit nu meent de heer Ringel gevonden te hebben in het tot m de kleinste details door hem op schaal 1 87 met veel geduld, grote opofferingen en met grote kennis van zaken opgebouwde modelspoor. De kinderen die bij de spraakleraar in behandeling zijn, krij gen een Instructieboekje waarin alles over de modelspoorbaan te lezen staat: hoe de tafels in elkaar zijn gezel, hoe de seinen werken, wat de transfor matorhuisjes zijn, welke wissels er zijn, de soorten locomotieven, de rij tuigen, wagons, kortom alles wat er te zien is en wat kqn rijden of be- De modelspoorbaan is in drlt grote stukken verdeeld. De ene helft bevat da stad in «1 haar facettan met bet station, perron enz. Niets is vergeten: de kerk met kerkgangers, een bruids paar met een fotograaf, een telefoon cel, brandweer, optocht, kermis, aller lei huizen," op het perron zelfs de bordjes met vertrektijden. Alles wat het kind in het leven kent kan hij terugvinden. De andere helft zou men het tech nische gedeelte kunnen noemen: loco motieven, wissels, stootblokken, zelfs een draaischijf voor locomotieven, koleninstallatle, e*n grijpkraan die werkt enz. Daarnaast is er nog een apart rangeer emplacement met vele kruisingen en handwissels. Overal staan brandende lantaarns, verlichte hulzen, rijtuigen e.d. Voorts is er nog een „museum", waarin een groot aantal modellen, van de eerste trein af, op schaal zijn ge plaatst. Er komt bovendien nog een hoofdstraat met een tram die op een bovenleiding kan rijden. in het instructieboekje lezen. En hel zal dit zeker met grote interesse doen. Dun na een week of drie mag hij met nog drie lotgenootjes een middagje bij de heer Ringel op bezoek komen. De kinderen mogen dan met de treinen rijden en vragen stellen over alles wat zij zien en beleven. En dan komt het moment, naar de heer Ringel verwacht, dat het kind zo geïnteresseerd en ont spannen raakt dat hij zijn kwaal ver geet en de ideale toestand van niet- itotteren ontstaat. De modelspoor wegdie spraakleraar Z. Ringel bouwde. Links het deel, dat liet station en dc stad omvat, rechts het meer technische deel van deze vijf meter lange en 1,20 meter brede spoorbaan. Dan is ook het moment gekomen dat de heer Ringel de verborgen band recorder inschakelt en dat via de ver borgen zeer gevoelige microfoons ge registreerd wordt wat het kind vertelt, In een ontspannen sfeer en daardoor niet-slotterend. Van deze neventherapie verwacht de lieer Ringel veel. Immers, omdat de bandrecorder niet liegt zal het kind bij confrontatie van wat hij heeft ge zegd, moeten toegeven dat de waan- gedachte dat hij niet kan spreken, dat hij een stotteraar is, geen stand kan houden. De heer Ringel betoogde: „Deze therapie berust dus hierop, dat als je niet goedschiks wil geloven dat het gaat zonder stotteren, dan zal ik je er met de neus bovenop drukken, als het ware overrompelen". Men confronteert de stotteraar met exacte, onweerlegbare bewijzen, „ik hoop de kinderen in een situatie te brengen, dat zij juist door het mense lijk contact meer mens worden", be sluit de heer Ringel. Verschillende personen op onderwijs gebied hebben met veel bewondering voor wat de heer Ringel in zo korte tijd tot stand bracht, de model spoorweg bekeken. Voorst heeft met deze unieke methode een primeur. Voor deze laatste groep van patiën ten de badkuren van Pyrmont be stemd. Als u dan vraagt: „Waarom moet je dan Juist naar Pyrmont (of een ander Bade-ort). je kunt thuis toch ook baden, we hebben onze eigen badkuip, we hebben onze bad huizen en onze zwembaden, we heb ben ons zeestrand", dan wordt met deze vraag de kern van het vraag stuk geraakt. Het is namelijk zó, dat het badwater van Pyrmont anders is dan ons badwater: in Pyrmont (even als in elk ander Bade-ort) zijn bron nen, die uit 'n zeer grote diepte bron water doen opwellen naar de opper vlakte, endat water oefent door zijn bijzondere samenstelling een ge neeskrachtige werking uit op hen, die zich In dat water baden. Hoewel de bronnen van Pyrmont reeds eeuwen lang bekend zijn, is toch pas in de 16de eeuw het „Wundergelëuf" (de wonderbaarlijke toeloop van patiën ten) begonnen en deze toeloop heeft zich tot op heden voordturend uitge breid. Jaarlijks komen tienduizenden patiënten uit vele Europese landen naar Pyrmont om daar genezing of verbetering te zoeken voor de vele kwalen en gebreken. Onderzoek Al spoedig gingen de medici zich voor de bronnen interesseren, erwer- den wetenschappelijke onderzoekingen gedaan betreffende de samenstelling van verschillende soorten bronwater en vooral naar de resultaten, van de toepassing van dc badkuren op be paalde lichamelijke en geestelijke af wijkingen. Door het bouwen van grote badhuizen, de aanschaffing van een uitgebreide, op moderne leest geschoei de apparatuur, het aantrekken van een geschoolde staf medicir verpleeg sters en verplegers, kwam uiteinde lijk een indrukwekkend complex tot stand, dat in staat bleek de waarde van de „bronnenschatten" zo goed mo gelijk te exploiteren. Door een zeer gewaardeerde welwillendheid van de directie van een der badhuizen, ben ik in de gelegenheid gesteld onder des kundige leiding kennis te nemen van alles, wat zich in deze omvangrijke „badwereld" afspeelt, zodat ik daar over enkele Interessante bijzonderhe den kan vertellen. In Pyrmont zijn verschillende bron nen, die bronwater leveren van ver schillende samenstelling. De koolzuur- ijzer bronnen leveren bronwater dat koolzuur en ijzer bevat. De geneeskrachtige werking van de baden met dit bronwater berust op het feit, dat het netwerk van kleine oppervlakkige bloedvaatjes in de huid van de badende patiënt zich gaat ver wijden: hierdoor word! de bloed-cir- culatie bevorderd, de bloeddruk ver laagd en de hartfunctie vergemakke lijkt. Deze baden worden dan ook bij voorkeur toegepast bij aandoenin gen van het hart en bij stoornissen In de bloedsomloop fhart-infarct, bloeddrukafwijkingen, trombose enz) Het water vaij de Solo-bronnen bevat de zouten van talrijke mineralen en heeft de faam een gunstige Invloed uit te oefenen op de algemene toestand van de patiënten door een stimule rende invloed op velerlei orgaanfunc ties (o.a. de spijsvertering*- en de ademhalingsorganen), door verbete ring van de stofwisseling en duor be vordering van dc bloedsomloop. Deze bronnen zijn in Pyrmont zeer geliefd Behalve de bovengenoemde water bronnen kent Pyrmont nog een kool- zuurbron, waaruit koolzuurgas onder druk vanuit de diepte naar boven wordt gestuwd. patiënt. De afsluiting wordt onder broken aan de bovenzijde van de kuip, vnn waaruit het hoofd van de patiënt naar buiten steekt door een opening, die tot om de hals van de patiënt is afgesloten. Door een ver nuftig gevonden ingewikkelde appara tuur wordt het koolzuurbrongas in de „kuip" binnengelaten, waarbij het mo gelijk is de „spanning en de concen tratie van het gas op een door de Ba- de-arts voorgeschreven peil af te stemmen, terwijl dan tevens door een gelijktijdige toevoer van waterdamp de temperatuur in het „gas-bad" ge regeld kan worden. Deze bad-variëteit veroorzaakt (even als het koolzuur-ijzer-waterbad) een verwijding van de huidbloedvaatjes en wordt speciaal toegepast bij de meer ernstige vormen van hartaan- doeningen, waarbij de patiënt de druk die bij het waterbad op het lichaams oppervlak wordt uitgeoefend, niet kan verdragen. Tenslotte kent Pyrmont nog het modderbad („moor-bad"). „Dat kennen wij hier ook", Jioor ik u al zeggen. Inderdaadmaar in Pyrmont. heeft men een „speciale modder", d.w.z. de verteerde, zeer oude plantenresten, waaruit de mod der in hoofdzaak bestaat (er zijn ook mineralen in de modder aanwezig) zijn afkomstig van specifieke planten en daardoor zou het effect van deza baden in gunstige zin beïnvloed wor den. De modderbaden worden „warm- te-dragers" genoemd; men kan met behulp van deze baden een betrekke lijk grote hoeveelheid warmte aan het lichaam toevoeren, zonder dat de al gemene warmte-regulatie wordt over belast. In tegenstelling tot de koolzuur- ijzerbaden (waarbij de oppervlakki ge bloedvaatjes worden verwijd) ver oorzaakt het modderbad een uitzet ting van de Inwendige (in de orga nen verlopende) bloedvaatjes. De gro tere bloeddoorstroming die daardoor in de organen ontstaat, verhoogt de genezingsmogclijkheld van talrijke chronische ontstekingsprocessen. De algemene temperatuursverhoging, die door de modderbaden wordt veroor zaakt, heeft tevens nog een stimule rende invloed op talrijke stofwisse lingsprocessen. Variatie De modderbaden kunnen worden toe gediend in 'n vol-of-half-bad (de mod der is dan dun vloeibaar of brijlg) of plaatselijk als inwikkelingen (dc mod der is dan van een vastere consisten tie). Modderbaden worden voorge schreven bij chronische ontstekings- en slijtageprocessen in de gewrichten en vooral ook bij de chronische ont- steklngsproccsscn in de onderbuik van de vrouw (baarmoeder, eileider, eierstok). Als een interessante bijzon derheid vertelde men mij, dat bij be- Ingenieus Men heeft van de koolzuurgas-baden een bijzondere „badkuip" gefabri ceerd: het ia een afgesloten ruimte, waarin plaat* 1* voor een (zittende» paaide vormen van steriliteit (o.a. door stoornis in het rijpwordingspro- ccs van de eicellen) succes gehoekt wordt (dus zwangerschap optrad) na het doormaken van enkele „moor-ku ren", zelfs in gevallen waar de hor moon-therapie had gefaald. Wie na opsomming van de verschillende bad- vormen (er zijn ook combinaties mo gelijk van 2 of meer badvormen) mocht denken, dat nu alles over Pyr mont gezegd 1b, zal tot andere ge dachten komen, wanneer hij in mijn slotartikel zal ervaren, dat het be handel lngspntroon van Bad-Pyrmont nog vele belangrijke en zeer Interes sante facetten heeft, die waard xijn nader te worden belicht.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1968 | | pagina 13