GENEESKRACHTIGE BRONNEN
STIMULEREN BLOEDSOMLOOP
hèt Belgische
nationale gerecht
KETEL KOOKTE OVER
EN OLIE DREEF
OVER LANDSGRENZEN
Modelspoorbaan helpt stotterende kinderen normaal praten
SPEELKAMER
VOOR
STOTTERAARS
J|
ZATERDAG 5 OKTOBER 1968
LIER De vraag of pommes-frites een
Belgische uitvinding zijn is nog altijd niet
afdoende beantwoord. Maar de Belgen mun
ten nu eenmaal niet uit in wetenschappelijke
studie van hun milieu. Ze leven erin en dat
schijnt hun voldoende. „Eerst komen de frie
ten, dan de moraal", zoals een van hun twee
wijsgeren eens heeft gedicteerd aan zijn
secetaresse. Daarom heeft Gaston Durnez uit
het Belgische Lier een „studie" gewijd aan
„het nationaal gerecht". Dat deze in het def
tige tijdschrift Ons Erfdeel staat te lezen,
wijst erop dat de frieten een nationale zaak
zijn in België.
De frieten zijn zelfs een bindend element geworden
in de maatschappij. Zij verklaren waarom de Bel
gen zo honkvast zijn. Zij kunnen namelijk hun
nationale gerecht geen dag missen. Een der top
punten in het leven van een Belgische vakantie
ganger is ook in een herberg boven op de Mount
Everest een Stella te mogen drinken.
De Chinese restaurants in Antwerpen hebben er
bovendien iets van begrepen. Temidden van hun
spijskaart met rijst en soja en varkensvlees, met
kruiden en zoetigheid waar eeuwenoude mande-
rijnen nu nog dankbaar om glimlachen, bieden zij
biefstuk-frieten aan.
Toch is er ondanks alle democratisering nog een
categorie Belgen die het openbaar eten van frieten
als een vetvlek op haar blazoen •beschouwt Statis
tieken wijzen uit, dat academisch gevormden na
hun benoeming tot lector, directeur-generaal etc.
het bezoek aan frietkramen vrijwel staken. Politici
die eenmaal minister zijn geweest, tref je nog al
leen in restaurants vóór frieten aan, zo heeft Dur
nez kunnen constateren.
Het algemeen gevoelen van de buitenlandse ge
leerden is, dat de eerste frieten op een Frans
vuurtje hebben gestaan, maar dat de Vlamingen
er vlug bij geweest zijn om ze na te maken, te
perfectioneren en op grote schaal en in grote pan
nen te gaan bakken.
Zeker is, dat al in 1880 op een kermis in de haven
buurt van Antwerpen reepjes aardappelen in vet
zijn gebakken, verkocht en metterdaad opgegeten.
Dit moet gebeurd zijn in de tent van Adriaantje.
Wie Adriaantje is weten alle trouwe kermisgangers
in de Vlaamse steden.
Grapjes zijn wijzer dan je denkt, peinst Durnez.
Je kunt er een heel tijdperk in terugvinden. Een
Vlaams dienstmeisje in Brussel. De mevrouw:
„Marietje, wat eten Jullie thuis bij de frieten?"
„O", zei het kind, „zout, madame". Het zout van
Marietje zegt ons, dat de frieten waarschijnlijk zo
snel populair werden omdat er armoe was. De vette
aardappel kon zonder veel kosten worden klaar
gemaakt.
Maar de frieten riepen ook om een biel'stukpolitiek.
Jarenlang zijn de frieten een bijna exclusief Bel
gische specialiteit gebleven. Heel de westerse we
reld keek een beetje verwonderd naar de dichte
walm die over het land hing. Langzamerhand
kookte de ketel over en de olie dreef over de
landsgrenzen. In het begin van de jaren dertig
verliet de vetvlek Antwerpen en bereikte Tilburg
en Eindhoven. Maar er bestond in Nederland, zo
wordt verteld, aanvankelijk een natuurlijke
schroom, de stengeltjes met de vingers aan te
pakken. Het gebruik om de vingers te vervangen
door een houten vorkje is dan ook zeer waar
schijnlijk van Nederlandse, puriteinse afkomst
Opmerkelijk is ook dat in Nederland het friet-
verbruik in de moeilijke jaren na de tweede we
reldoorlog sterk gestegen is en de jongste tijd een
record heeft bereikt. In 1966 vertelden ons de sta
tistieken dat er in Nederland per jaar vijftig mil
joen porties buitenshuis werden gegeten.
De Nederlandse schroom is sterk verminderd toen
de katholieken eerst zo talrijk en daarna zo voor
uitstrevend werden. Dat staat zelfs in Ons Erfdeel
afgedrukt. In België bestaan zulke statistieken
niet. De mensen eten maar raak. En de fiscus
hoeft niet alles te weten.
De Nederlanders hebben met hun zakelijke instinct
nog iets aan de frieten toegevoegd. Frieteters
weten dat je de stengeltjes twee keer moet bak
ken, indien je een mooie, gezonde kleur en een
heerlijk knapperig gevoel wilt krijgen. De eerste
operatie noemen deskundigen „voorbakken". Wel
nu deze operatie werd in ons land ontwikkelt tot
een industriële onderneming. Een van onze land
genoten is de Koning van de Voorgebakken Frie
ten. Hij verkoopt ze in heel Nederland, in een groot
deel van Duitsland, in een stuk van Italië en in
Zuid-Frankrijk. Per dag leveren zijn fabrieken een
half miljoen voorgebakken stengeltjes af. De man
is er miljonair mee geworden.
De Belgische heiligdommen van het frietvet kun
nen, aldus onze zegsman, in verscheidene catego
rieën worden ondergebracht De categorie van de
primitieven. Dat zijn de tentjes, die met een smal
kacheltje, een paar pannen en enkele mayonaise-
en mosterpotten staan te geuren in smalle zij
gangen of lage bijgebouwtjes. Deze proletariërs
van de branche vind je vooral in de statiopsbuur-
ten en in wijken waar het ene café het andere op
de drempeltenen trapt.
De tweede categorie is die van de karretjes. Langs
de grote verkeerswegen en op de kruispunten
staan zij als lichtbakens, omringd door groepjes
nachtelijke drenkelingen.
De derde categorie heeft de stap naar het restau
rant gewaagd. Zij krijgt ook restaurantmaniertjes.
De meeste klanten worden aan plastic tafelbladen
gedeponeerd. Je kunt er worst of biefstuk krijgen
en kip en karbonaden. Soms hoor je in de verte
droevig gehinnik van oude paarden. En.... je
betaalt er 15%.
Samengevat: overal in België en Nederland zit
vet op het openbare leven. In wonderlijke tegen
stelling tot café's krijgen de Belgische frietkramen
zelden bloemrijke namen. Ze'zijn er wel te vin
den: Eurofriet, Chez Janneke. Friture Louis, A la
Frite Dorée, Gulden Friet. Maar de Belgen geven
niet om namen of woorden. Zij eten. En voor het
Nationale Lied hebben zij beroepszangers.
Toen ik onlangs nog eens door Leuven wandelde
vertelt Durnez de oude Belgische stad waar
de hoogstbejaarde katholieke universiteit van de
wereld aan jicht lijdt, toen kwam ik op het sta
tionsplein tussen de friettenten. Naarmate de de
mocratisering van de studentenwereld toenam,
groeide in Leuven het aantal frietbakkers. In
België hebben de studiebeurzen vooral de friet
kramen bevoordeeld.
H. E.
Tijdens een verblijf in het Duitse stad
je Bad-Pyrmont wordt men telkens
weer geconfronteerd (in kranten en
tijdschriften, in propagandafoldera,
op raambiljetten enz) met de slagzin:
„Langer van het leven genieten!" Deze
slagzin wordt door zijn psychologische
inhoud (immers wie wil er nou niet
graag lang van het leven genieten?)
en door zijn indringende herhaling
tot een uitnodiging :„Komt u ook eens
in Pyrmont een badkuur doen"), ja
zelfs tot een belofte (u zult er zeker
baat vinden"). Voor wie geldt dan de
ze uitnodiging?
Niet voor gezonde mensen, die met
volle teugen willen genieten (en „lan
ger willen genieten") van de talrijke
en gevarieërde geneugten, die door
de alom-verspreide toeristencentra en
vakantie-oorden worden geboden. Ook
niet voor degenen, die door, lichame
lijke of geestelijke ziekte aan het ziek-
oed gekluisterd zijn (thuis of in zieken
huizen), of die de regelmatige contro
le en hulp van huisarts of specialist
nodig hebben (maagzweer, nierver
giftiging, tuberculose, kanker, lever
ziekten. psychiaterische afwijkingen
enz.). Wèl uitgenodigd worden door
bovengenoemde slagzin zij, die na ern
stige ziekten of ongevallen moeilijk
op verhaal kunnen komen, ook zij. die
door een jachtig leven „over hun toe
ren" zijn geraakt (dreigende of reeds
in lichte graad aanwezige hartaandoe-
ningen. zenuw-overspanning enz.) en
tenslotte ook lijders en lijderessen
aan vele chronische ziekten (vooral
chronische gewrichtsaandoeningen en
chronische vrouwenziekten), die nog
willen proberen hun lichamelijk en
geestelijk „mens-zijn" zodanig op te
voeren, dat ook voor hen het leven
waard wordt „langer genoten te wor-
KLARENBEEK. De spraakleraar
van de gemeente Voorst, de heer Z.
Ringel, heeft op de zolder boven de
garage naast zijn woning een bijzonder
mooie modelspoorbaan gebouwd. Zo op
het eerste gezicht zal men zeggen: een
van de zeer velen die deze hobby be
drijven. Men kent de animo waarmee
deze modelbouwers zijn bezield. Vele
sporen, tunnels, wissels, seinen, huisjes,
stationnetjes etc., zodat de leek ervan
duizelt. Maar wanneer men de model
spoorbaan van de heer Ringel goed
bekijkt dan ziet men al gauw, dat bij
de opbouw andere motieven dan enkel
de hobby van het bouwen schuilen.
Waarom is deze modelspoorbaan in
drie grote stukken verdeeld? Waarom
is aan het detail zo bijzonder veel en
knap aandacht besteed?
De altijd even actieve als geestdriftige
heer Ringel lacht. „Dit is een nieuw
logopedisch experiment", vertelt hij.
„U staat hier in de „speelkamer" voor
spraakgebrekkigen, in het bijzonder
voor: de stotteraars" Wat de heer
Ringel ons toonde kan men betitelen
als een nieuw logopedische neven
therapie, die in deze vorm uniek voor
ons land genoemd kan worden.
VEEL STOTTERAARS
Op 1 januari van dit jaar is de heer
Ringel in Voorst zijn taak als spraak
leraar begonnen. Een maand later
kwam hij al met een voorlopig rapport
over een onderzoek naar de frequentie
van de spraak-, stem- en taaigebrekkig
heid bij de kinderen van het gewoon
lager onderwijs in de gemeente Voorst.
Het bleek dat niet minder dan elf
procent van de kinderen gebreken op
logopedisch gebied vertoonden, een zeer
hoog percentage. De praktijk heeft in
tussen geleerd dat bij een nauwkeurig
onderzoek 't aantal spraakgebrekkigen
zeker nog hoger is dan de voorlopige
cijfers aangeven.
Velen van de spraakgestoorden lijden
aan het zogenaamde stotteren. Momen
teel kan dit aantal in de gemeente
Voorst op rond de 120 worden gesteld
De stotteraars vormen een groep
spraakgebrekkigen, waarvoor in de
loop der eeuwen nooit een goede manier
is gevonden om hen van hun spraak
gebrek af te helpen, verklaarde de heer
Ringel. Stotteraars zijn geen mensen
met een spraakgebrek, maar met een
persoonlijkheidsgebrek. Begin van deze
eeuw werd de mening verkondigd dat
het stotteren alleen maar werd veroor
zaakt door de geweldige spanningen
die de stotteraars te verwerken kregen
Neem de spanningen weg en het kind
spreekt goed, werd verkondigd.
Dat leek heel aardig, aldus de heer
Ringel, maar de werkelijke oorzaak 1?
waar zijn die spanningen het gevolg
van? Het is dan ook veel beter door
te dringen tot de oorzaak die het stot
teren tot gevolg heeft.
Een Noors geleerde betoogde, dat stot
teren een geestelijke armoeziekte is.
Men ziet het gebrek vooral in milieus
waarin geestelijke armoede heerst, was
zijn opvatting.
Gezien zijn ervaringen in Voorst kon
de heer Ringel dit niet helemaal ont
kennen. Maar naar zijn oordeel is niet
de gespannenheid en niet de geeste
lijke armoede de grote oorzaak van
het stotteren. Het is een zuiver psychi
sche kwestie.
STEMMINGEN
De psychische bovenbouw is zo belang
rijk, betoogde de heer Ringel. De kwaal
is namelijk evenzeer afhankelijk van
de stemmingen. Een stotteraar die zich
op zijn gemak voelt spreekt veel beter.
Als hij daarentegen in de klem raakt
komt hij er helemaal niet meer uit.
Het gaat er dus om, voor de stotteraar
ideale omstandigheden te scheppen,
waarin hij vergeet dat hij een kwaal
heeft. En dan is die kwaal er ook niet
meer. Het kind zal de ideale toestand
van niet-stotteren niet merken. Het is
dus wenselijk, dat hij later kan terug
vallen op de goede ervaring die hij
tewust of onbewust heeft gehad.
„Wat leent zich beter dan het vast
leggen van de feiten van zijn ideale
toestand, het hiet-stotteren", aldus de
heer Ringel. Dit vastleggen kan met
de bandrecorder gebeuren Het bandie
kan dan later als bewijs dienen. Er
moet echter iets zijn om het kind ont
spannen aan hel spreken te krijgen,
waardoor de ideale toestand van niet-
stotteren ontstaat.
Dit nu meent de heer Ringel gevonden
te hebben in het tot m de kleinste
details door hem op schaal 1 87 met
veel geduld, grote opofferingen en met
grote kennis van zaken opgebouwde
modelspoor. De kinderen die bij de
spraakleraar in behandeling zijn, krij
gen een Instructieboekje waarin alles
over de modelspoorbaan te lezen staat:
hoe de tafels in elkaar zijn gezel, hoe
de seinen werken, wat de transfor
matorhuisjes zijn, welke wissels er
zijn, de soorten locomotieven, de rij
tuigen, wagons, kortom alles wat er
te zien is en wat kqn rijden of be-
De modelspoorbaan is in drlt grote
stukken verdeeld. De ene helft bevat
da stad in «1 haar facettan met bet
station, perron enz. Niets is vergeten:
de kerk met kerkgangers, een bruids
paar met een fotograaf, een telefoon
cel, brandweer, optocht, kermis, aller
lei huizen," op het perron zelfs de
bordjes met vertrektijden. Alles wat
het kind in het leven kent kan hij
terugvinden.
De andere helft zou men het tech
nische gedeelte kunnen noemen: loco
motieven, wissels, stootblokken, zelfs
een draaischijf voor locomotieven,
koleninstallatle, e*n grijpkraan die
werkt enz.
Daarnaast is er nog een apart rangeer
emplacement met vele kruisingen en
handwissels. Overal staan brandende
lantaarns, verlichte hulzen, rijtuigen
e.d. Voorts is er nog een „museum",
waarin een groot aantal modellen, van
de eerste trein af, op schaal zijn ge
plaatst. Er komt bovendien nog een
hoofdstraat met een tram die op een
bovenleiding kan rijden.
in het instructieboekje lezen. En hel
zal dit zeker met grote interesse doen.
Dun na een week of drie mag hij met
nog drie lotgenootjes een middagje bij
de heer Ringel op bezoek komen. De
kinderen mogen dan met de treinen
rijden en vragen stellen over alles wat
zij zien en beleven. En dan komt het
moment, naar de heer Ringel verwacht,
dat het kind zo geïnteresseerd en ont
spannen raakt dat hij zijn kwaal ver
geet en de ideale toestand van niet-
itotteren ontstaat.
De modelspoor wegdie spraakleraar
Z. Ringel bouwde. Links het deel, dat
liet station en dc stad omvat, rechts
het meer technische deel van deze vijf
meter lange en 1,20 meter brede
spoorbaan.
Dan is ook het moment gekomen dat
de heer Ringel de verborgen band
recorder inschakelt en dat via de ver
borgen zeer gevoelige microfoons ge
registreerd wordt wat het kind vertelt,
In een ontspannen sfeer en daardoor
niet-slotterend.
Van deze neventherapie verwacht de
lieer Ringel veel. Immers, omdat de
bandrecorder niet liegt zal het kind
bij confrontatie van wat hij heeft ge
zegd, moeten toegeven dat de waan-
gedachte dat hij niet kan spreken, dat
hij een stotteraar is, geen stand kan
houden. De heer Ringel betoogde:
„Deze therapie berust dus hierop, dat
als je niet goedschiks wil geloven dat
het gaat zonder stotteren, dan zal ik
je er met de neus bovenop drukken,
als het ware overrompelen".
Men confronteert de stotteraar met
exacte, onweerlegbare bewijzen, „ik
hoop de kinderen in een situatie te
brengen, dat zij juist door het mense
lijk contact meer mens worden", be
sluit de heer Ringel.
Verschillende personen op onderwijs
gebied hebben met veel bewondering
voor wat de heer Ringel in zo korte
tijd tot stand bracht, de model spoorweg
bekeken. Voorst heeft met deze unieke
methode een primeur.
Voor deze laatste groep van patiën
ten de badkuren van Pyrmont be
stemd. Als u dan vraagt: „Waarom
moet je dan Juist naar Pyrmont (of
een ander Bade-ort). je kunt thuis
toch ook baden, we hebben onze
eigen badkuip, we hebben onze bad
huizen en onze zwembaden, we heb
ben ons zeestrand", dan wordt met
deze vraag de kern van het vraag
stuk geraakt. Het is namelijk zó, dat
het badwater van Pyrmont anders is
dan ons badwater: in Pyrmont (even
als in elk ander Bade-ort) zijn bron
nen, die uit 'n zeer grote diepte bron
water doen opwellen naar de opper
vlakte, endat water oefent door
zijn bijzondere samenstelling een ge
neeskrachtige werking uit op hen, die
zich In dat water baden. Hoewel de
bronnen van Pyrmont reeds eeuwen
lang bekend zijn, is toch pas in de
16de eeuw het „Wundergelëuf" (de
wonderbaarlijke toeloop van patiën
ten) begonnen en deze toeloop heeft
zich tot op heden voordturend uitge
breid. Jaarlijks komen tienduizenden
patiënten uit vele Europese landen
naar Pyrmont om daar genezing of
verbetering te zoeken voor de vele
kwalen en gebreken.
Onderzoek
Al spoedig gingen de medici zich
voor de bronnen interesseren, erwer-
den wetenschappelijke onderzoekingen
gedaan betreffende de samenstelling
van verschillende soorten bronwater
en vooral naar de resultaten, van de
toepassing van dc badkuren op be
paalde lichamelijke en geestelijke af
wijkingen. Door het bouwen van grote
badhuizen, de aanschaffing van een
uitgebreide, op moderne leest geschoei
de apparatuur, het aantrekken van
een geschoolde staf medicir verpleeg
sters en verplegers, kwam uiteinde
lijk een indrukwekkend complex tot
stand, dat in staat bleek de waarde
van de „bronnenschatten" zo goed mo
gelijk te exploiteren. Door een zeer
gewaardeerde welwillendheid van de
directie van een der badhuizen, ben
ik in de gelegenheid gesteld onder des
kundige leiding kennis te nemen van
alles, wat zich in deze omvangrijke
„badwereld" afspeelt, zodat ik daar
over enkele Interessante bijzonderhe
den kan vertellen.
In Pyrmont zijn verschillende bron
nen, die bronwater leveren van ver
schillende samenstelling. De koolzuur-
ijzer bronnen leveren bronwater dat
koolzuur en ijzer bevat.
De geneeskrachtige werking van de
baden met dit bronwater berust op
het feit, dat het netwerk van kleine
oppervlakkige bloedvaatjes in de huid
van de badende patiënt zich gaat ver
wijden: hierdoor word! de bloed-cir-
culatie bevorderd, de bloeddruk ver
laagd en de hartfunctie vergemakke
lijkt. Deze baden worden dan ook bij
voorkeur toegepast bij aandoenin
gen van het hart en bij stoornissen
In de bloedsomloop fhart-infarct,
bloeddrukafwijkingen, trombose enz)
Het water vaij de Solo-bronnen bevat
de zouten van talrijke mineralen en
heeft de faam een gunstige Invloed uit
te oefenen op de algemene toestand
van de patiënten door een stimule
rende invloed op velerlei orgaanfunc
ties (o.a. de spijsvertering*- en de
ademhalingsorganen), door verbete
ring van de stofwisseling en duor be
vordering van dc bloedsomloop. Deze
bronnen zijn in Pyrmont zeer geliefd
Behalve de bovengenoemde water
bronnen kent Pyrmont nog een kool-
zuurbron, waaruit koolzuurgas onder
druk vanuit de diepte naar boven
wordt gestuwd.
patiënt. De afsluiting wordt onder
broken aan de bovenzijde van de
kuip, vnn waaruit het hoofd van de
patiënt naar buiten steekt door een
opening, die tot om de hals van de
patiënt is afgesloten. Door een ver
nuftig gevonden ingewikkelde appara
tuur wordt het koolzuurbrongas in de
„kuip" binnengelaten, waarbij het mo
gelijk is de „spanning en de concen
tratie van het gas op een door de Ba-
de-arts voorgeschreven peil af te
stemmen, terwijl dan tevens door een
gelijktijdige toevoer van waterdamp
de temperatuur in het „gas-bad" ge
regeld kan worden.
Deze bad-variëteit veroorzaakt (even
als het koolzuur-ijzer-waterbad) een
verwijding van de huidbloedvaatjes
en wordt speciaal toegepast bij de
meer ernstige vormen van hartaan-
doeningen, waarbij de patiënt de druk
die bij het waterbad op het lichaams
oppervlak wordt uitgeoefend, niet kan
verdragen. Tenslotte kent Pyrmont
nog het modderbad („moor-bad").
„Dat kennen wij hier ook", Jioor ik
u al zeggen. Inderdaadmaar in
Pyrmont. heeft men een „speciale
modder", d.w.z. de verteerde, zeer
oude plantenresten, waaruit de mod
der in hoofdzaak bestaat (er zijn ook
mineralen in de modder aanwezig)
zijn afkomstig van specifieke planten
en daardoor zou het effect van deza
baden in gunstige zin beïnvloed wor
den. De modderbaden worden „warm-
te-dragers" genoemd; men kan met
behulp van deze baden een betrekke
lijk grote hoeveelheid warmte aan het
lichaam toevoeren, zonder dat de al
gemene warmte-regulatie wordt over
belast. In tegenstelling tot de koolzuur-
ijzerbaden (waarbij de oppervlakki
ge bloedvaatjes worden verwijd) ver
oorzaakt het modderbad een uitzet
ting van de Inwendige (in de orga
nen verlopende) bloedvaatjes. De gro
tere bloeddoorstroming die daardoor
in de organen ontstaat, verhoogt de
genezingsmogclijkheld van talrijke
chronische ontstekingsprocessen. De
algemene temperatuursverhoging, die
door de modderbaden wordt veroor
zaakt, heeft tevens nog een stimule
rende invloed op talrijke stofwisse
lingsprocessen.
Variatie
De modderbaden kunnen worden toe
gediend in 'n vol-of-half-bad (de mod
der is dan dun vloeibaar of brijlg) of
plaatselijk als inwikkelingen (dc mod
der is dan van een vastere consisten
tie). Modderbaden worden voorge
schreven bij chronische ontstekings-
en slijtageprocessen in de gewrichten
en vooral ook bij de chronische ont-
steklngsproccsscn in de onderbuik
van de vrouw (baarmoeder, eileider,
eierstok). Als een interessante bijzon
derheid vertelde men mij, dat bij be-
Ingenieus
Men heeft van de koolzuurgas-baden
een bijzondere „badkuip" gefabri
ceerd: het ia een afgesloten ruimte,
waarin plaat* 1* voor een (zittende»
paaide vormen van steriliteit (o.a.
door stoornis in het rijpwordingspro-
ccs van de eicellen) succes gehoekt
wordt (dus zwangerschap optrad) na
het doormaken van enkele „moor-ku
ren", zelfs in gevallen waar de hor
moon-therapie had gefaald. Wie na
opsomming van de verschillende bad-
vormen (er zijn ook combinaties mo
gelijk van 2 of meer badvormen)
mocht denken, dat nu alles over Pyr
mont gezegd 1b, zal tot andere ge
dachten komen, wanneer hij in mijn
slotartikel zal ervaren, dat het be
handel lngspntroon van Bad-Pyrmont
nog vele belangrijke en zeer Interes
sante facetten heeft, die waard xijn
nader te worden belicht.