t
KOOS VERHEUL
EN
JAN VAN DER MEER
UNIEKE
KUNSTMANIFESTATIE
IN LEIDEN
Moeders, vaders ei
vrouwen met de
„Poolster"
over een heiig zeetje
,Fiat Voluntas" Uw wil geschiede
spelen
composities
van
Bach-familie
IER u
'enti
Schuitje varen
met hare majesteits
parlevinker
veg. Ti
iep gt
ZATERDAG 14 SEPTEMBER 196S
Daar lag ze dan langs de Rotterdamse Parkhaven in haar
schoonst gepoetste oorlogsgrijs: Hr. Ms. Bevoorradingsschip
„Poolsterde parlevinker onder de Nederlandse schepen van
oorlog. Op de boeg het voor een leek wat geheimzinnige
levensgrote vlootnummer: A 835.
De 17-duizendtonner lag daar afvarensgereed, het wachten
was alleen nog maar op enkele honderden moeders, vaders,
vrouwen en verloofden van de crew, die op uitnodiging van
kapitein ter zee A. S. de Vries eens mochten meevaren naar
Neerlands oorlogshaven Den Helder, of, zoals de marineman
zegt: het Nieuwediep.
Dit staat er nu maar zo losjesweg neergeschreven, maar voor
veel passagiers-zonder-zeebenen werd het het reisje wel.
SOED SCHIP
je. di
geda
Dloer
11 De „Poolster" is volgens iedere
•varende, van de jongste matroos
ade klasse tot de commandant
goed schip. Maar een
nijj, V( :hip is het niet, tenminste gezien
de maatstaven die daar als
•gel voor gelden.
is een ietwat vreemd mari-
gedrocht met die heli-hanger
en monsterachtige puist op 't
hterdek. Tussen hangar en brug
woud van kranen en masten
iet bizarre guirlandes van reuzen-
ierten olieslangen, slaphangend -
kronkelend als lianen in 'n oerwoud.
Toch zit er „lijn" in de romp van
A 835 met haar lengte van boeg
achtersteven van bijna 170 me-
En als de scheepskenners onder
meer cijfers willen:
20 meter, maximum-
•id 21 mijl, machinevermogen
(wat dat dan wezen
j), maximale diepgang 8,20 m.,
ipenimg twee 40 mm mitrailleurs
dieptebommen, bemanning 220
'ideren, onderofficieren en ma-
EGEN REGEN REGEN
Laten we ons niet verder ver-
•oeien met al die technische details,
tok wij maakten op uitnodiging
an de commandant de trip naar de
laasstad naar de marinehaven mee.
is een volbezet nautisch
1 rogramma beloofd. Maar al
to( aan dan de zeelui vertrouwelijk
iet Neptunus om, de god bedient
A~ ;n niet altijd op hun wenken. Ze-
>r niet op déze trip.
Grauw lag de Waterweg onder
jn even grauw wolkendek. De
luist egen spatte ontelbare noppen op
- wac. «et bewegelijke water, waarop de
'otö chuimkoppen een woelige mozaïek
do ekenden. Alle hens. die niet aan
ek behoefden te zijn, en de gas-
•n bleven liever benedendeks om
oor de patrijspoorten de silhouet-
in van kranen en ships that pass
i the rain voorbij te zien schuiven.
Maar er was een goed middel om
eentonigheid de baas te worden.
3g t.) )e toko's in de verblijven brachten
gi: ïitkomst voor de vaders, die de
kr. fkrukken bezet hielden en de vrou-
•lyke leden van het gezelschap
!bev#ermaakten zich wel in de long-
beg rooms met koffie en cake of een
g vo pititger drankje, door liefhebbend-
kr< orgzame echtgenoten aangevoerd.
hadde
t doe
TIKKELTJE ZEEZIEK
II
tl rc>
Maar toen kwam de Hoek. En
uitengaats de deining. Toen de
Kxfe van boord ging en de 'schuit
wars op de golven lag, huppelde
Iij als een op-latere-leeftijd-nog-
iartele matrone. Maar voor de wind
«hoof de Poolster de boeg voor
waarts en ging de schommel, geluk-
hg voor vele opvarenden, een tik-
celtje lager.
Maar je hebt zeebenen of je hebt
ze niet en de niet-bezitters trokken
soms wel wat wit om de neus weg.
De maag bleek niet bij iedereen van
houvast en hier en daar langs de
railing werden wat visjes gevoerd.
Sommige vrouwelijke passagiers
gingen een poosje te kooi. Om wat
uit te zieken. Hony soit
SNERT MET NASI
Hij, die te gast is bij de Koninklij
ke Marine kan er donder op zeggen
dat hij snert met nasi of bami en
kroepoek krijgt voorgeschoteld.
Goed gekruid liefst met potten sam
bal en ander heet spul. Al vallen
van de hitte de mussen van 't dak
of om nu in de termen te blij
ven de meeuwen van de mast,
snert met bami of nasi zal er ge
geten worden. Zelfs op een heiige
dag als deze.
Want dat is de dag van de zeun
tjes. Bij het opdragen van schalen
en schotels wordt er al met een
spottend-sebeef oog uitgekeken naar
zul ken, wie de dikke snert op de
deinende tafels letterlijk en figuur
lijk wat zwaar op de maag komt
te liggen. Vooral als voordien de
oorlam ook al het zijne tot de alge
mene vreugde heeft bijgedragen.
Maar alles liep goed af. Zelfs voo«r
de vaders, die zich door hun zonen
onder de crew niet wilden laten
kennen en de snertlepel hanteerden
als een doorgewinterde marinier.
Maar genoeg daarover, laten we niet
in al te veel bijzonderheden afda
len en het fijn houden en zo tussen
door wat vertellen over de geschie
denis van het gastvrije schip.
TWEEDE POOLSTER
Met de bij koninklijk besluit vast
gelegde naam „Poolster" wordt de
herinnering levend gehouden aan 't
voorraadschip van die naam, dat bij
de gouvernementsmarine in dienst
was en dat in de voormalige Ne
derlands-Indische wateren geduren
de de jaren 1939-1942 belangrijk
werk heeft verricht. Het is echter
het eerste schip bij de Koninklijk
(Nederlandse) Marine, dat die naam
voert.
Het scheepsembleem is van de
naam afgeleid: een halfronde globe,
waarboven een ster. De wapen
spreuk is „Fiat Voluntas," Uw wil
geschiedde. Het schip is gebouwd
op de Rotterdamse Droogdok-maat
schappij. De kiellegging vond plaats
september 1962, de tewaterlating in
oktober 1963 en de indienststelling
op 10 september 1964.
PARLEVINKER
De taak van de „Poolster" bestaat
primair uit het bevoorraden van
eigen en bondgenootschappelijke
•vlooteenheden in volle zee. In de
eerste plaats is het schip een tan
ker en kan dus olie, vliegtuigbcriiine
en smeermiddelen vervoeren. Yclrts
is het ingericht om er victvaüën
van allerlei aard in op te kinien
slaan. Daartoe zijn er grote ktel-
en VTiesruimen in het schip. E- ;ijn
magazijnen voor opslag van klidng
en andere magazijnartikelen, nu-
nitie, reserve-onderdelen, enz.
In volle zee kan het schip jan
meerdere schepen tegelijk zrrel
brandstof als goederen en personen
afgeven. Dat kan geschieden a*n
beide zijden, terwijl ook ovei de
achtersteven brandstof kan wodtn
gelost.
Daar een en ander zowel overia?
als 's nachts en onder alle we*r»-
omstandigheden moeten kumen
geschieden, is het te begrijpen
dit een zorgvuldig ontworpen ui-
gage, een goede organisatie, alsrcudt
een uitstekend geschoolde benvn-
ning vereist.
Op het achterdek bevinden zrii
een vliegdek en een hangar vot
een aantal helikopters, die gebruxt
kunnen worden om lichte lasten n
personeel vanaf het schip naar ai-
dere schepen te brengen of or-
gekeerd maar ze kunnen ook i>-
gezet worden voor onderzeeboo»
bestrijding.
Het voordeel van een bevoorra
dingsschip is, dat het de slagkrach
van de varende gevechtsvloot ver
hoogt, doordat deze langere tijd oj
het operatieterrein beschikbaar is.
VALLEN EN
OPSTAAN
Ten gerieve van de gasten was
een heel programma vastgesteld.
Edoch eilaas het weer.
Er werden films vertoond, er werd
gedemonstreerd met de helikopter
en men kon het hele schip van kiel
tot brug, van boeg tot achtersteven
bezichtigen. Maar de vliegdemon-
straties met S 2 A-Trackers ter hoog
te van Scheven in gen en een seamex
met de jagers „Noord-Brabant" en
„Limburg" moesten veiligheidshalve
worden afgelast. Dus concentreerde
zich de belangstelling op de demon
straties met de eigen helikopter, de
film en de tokobars.
En die schuit maar wiegen. Een
moeder gleed met vaart over de
juist scheefhangende stalen vloer
van de geïmproviseerde-filmzaal in
bijna niet te stuiten vaart om de
hals van een matroos- En het was
niet eens haar eigen zoon
Ook wij ontkwamen niet aan de
malaise, want toen de schuit weer
een van haar vele zwiepers maakte
vielen ook wij onder veel hilari
teit van een meesmuilende menigte
languit op het gladde dek.
Excellent
spel op
elpee
IJ ET KUNSTENAARSDUO Koos
Verheul en Jan van der Meer
heeft zijn eerste grammofoonplaat
uitgebracht. Beide toonkunstenaars,
die Leiden en omgeving als hun
thuishaven beschouwen (Koos Ver
heul werd te Boskoop geboren en
Jan van der Meer in Roelofarends-
veen), hebben niet alleen in Ne
derland een grootse reputatie op
gebouwd tot ver ovre de grenzen
heeft dit duo zich een naam ver
schaft met radio-opnamen en reci
tals. Meermalen traden zij al geza
menlijk op o.a. te Parijs, Brussel,
Keulen en Hannover. Deze week
keerden zij terug van een toernee
met het Residentie-Orkest. Op een
zevendaagse reis werd geconcer
teerd in Darmstadt en Venetië. In
Verona strandde de trein en maakte
men 'n nachtelijke wandeling langs
klassieke monumenten.
Koos Verheul, fluitist wiens weer
ga moeilijk gevonden wordt, had
reeds een plaat gemaakt met het
Nederlands Kamerorkest Voor Jan
van der Meer is de, door Iramac,
Bussum, uitgegeven stereo-l.p. zijn
eerste disco-ervaring. Deze dirigemt-
pianist, wiens muzikaliteit tot in de
toppen van zijn vingers zit, is hier
te horen als cembalist.
Op de plaat, die te oordelen naai
de besprekingen, een enthousiaste
ontvangst heeft gehad in Italië,
Duitsland, België, Frankrijk en ook
in ons land, zijn opgenomen de So
nate in D-Dur van Joh. Christoph
Friedrieh Bach, vierde zoon van de
grote vader, de Sonate in F-Dur
van Wilhelm Friedemann, Bachs
oudste zoon, de Sonate in G-Dur
(een hoogtepunt op de plaat) Wq 85
en de Sonate in G-Dur Wq 86 van
Bachs tweede zoon Carl Philvpp
Emanuel-
JAJIEDE DOOR DE uitstekende ge-
luidsweergave hebben Verheul
en Van der Meer met hun tot in de
kleinste onderdelen ragfijn uit-
getimed samenspel bijzondere aan
dacht gevestigd op deze vrij zelden
uitgevoerde Bach-composities. De
fluitpartijen van Koos Verheul zijn
kostelijk en excellent van toon. Jan
van der Meers tegenpartij is geheel
in overeenstemming met het karak
ter van deze artiest: bescheiden,
maar ook uiterst accuraat en tinte
lend virtuoos. Kortom, het is een
plaat geworden die vanzelf uitnodigt
tot het meermalen beluisteren er
van. Aan de betrokken componisten
en de uitgevoerde werken is een
uitputtende beschouwing gewijd en
op de hoes opgenomen. T. P.
grauw. De „Poolster" voer noord
waarts in een grijze oneindigheid
van lucht en water. Eindelijk bij
Petten kwam de kust weer vagelijk
in zicht met als punt van herken
ning het reactor-centrum. Nog wat
mijltjes en het Marsdiep zou wor
den ingezwaaid. Langzaam doemden
de contouren van Huisduinen en
Den Helder op uit de grauwte en
weldra dansten de trekhonden van
de marine, kleine, jachtige maar
sterke sleepboten, als speelse pups
om het grote schip.
Het was laag water en dat bete
kende dat de 17.000 ton metende
A 835 niet waardig over de drempel
kon en hoog water moest worden
afgewacht eer het schip kon opsto-
men naar de grote zwaaikom van
Nieuwendieps buitenhaven.
Maar de gasten moesten weer
huistoe naar alle windstreken van
Hr. Ms. Koninkrijk en dat moest
dan in eerste instantie met die nie
tige, dansende watertorren van
sleepboten. En dat kwam er nog
bij onder gonzende regenbuien.
Vele moeders keken met een lod-
'roog langs de lange valreep naar
meden. De vaders hielden zich
hare
majesteits
„Poolster"
in volle zee
GRAUW
En het schip was grauw. En de
ee was grauw. En de hemel bleef
Een bemanningslid
wordt vanaf
het vliegdek
in de
helicopter getakeld
Enfin, natuurlijk kwam het voor
elkaar. Het parool was: wachten
als de sleper in een golfdal duikt,
springen (in de sterke armen van
twee braniekragen) als de sleper
omhoog huppelt. Het ging en
het ging goed. Met wat gilletjes
zo nu dan van de vrouwelijke pas
sagiers. Vooral van de jonge mei-
i de armen van de
atrozen sprongen. Alles onder
let waakzaam-toeziende oog van
de Vries.
WILLEM PRINS
Wn vrijdag 11 oktober tot en met
zmtag 17 november organiseert het
Lty Academisch Kunstcentrum (LAK)
menwerking met het stedelijk mu-
De Lakenhal een tentoonstelling
vat^ederlandse Object-kunst. Deze ten-
qtelling zal als eerste een overzicht
het werk van Nederlandse
kui^enaars, die tot een stroming be-
die als een der belangrijkste van
.lijden kan worden gerekend,
j weken zal geheel Leiden in het
tekt^staan van de object-art. Bijna 250
schilderijen, beelden en grafiek
kunstenaars zullen in het cen
trun an de stad zijn opgesteld, niet al
leen vaste expositieruimten als het
Acal*iiegebouw, De Lakenhal en de
galei Böttcher, Vink, Van der Vlist en
Wal»! amp, de Waag en Ars Aemula
Natui maar ook buiten op straat en
in het d. Werfpark en waar geen trot-
totrr» te beschikbaar is in winkeletala
ges. rdoor ontstaat als het ware een
object ute door de Leidse binnenstad.
Het 1 de bedoeling hierdoor een inte
gratie an de beeldende kunst in het
stadst^d te verkrijgen en op die wijze
functie In het stadsbeeld
atschappü te geven,
telde o.a. prof. Th. H. Lunsingh
voorzitter van het LAK op
:omst in de receptiekamer van
Universiteitsgebouw en de
brisch student H. Reedijk als
woor rder van het werkcomité. Dit
inltls Éis niet alleen uniek voor Lel
den, t ook voor Nederland. Wel heeft
Van 11 oktober tot
17 november:
Integratie van Object-Art
in
het
stads
beeld
Sche
manifestatie „Kunst
plaatsgevonden, doch deze
;te zich over een veel grotere
kon niet gesproken
integratie in een be-
itectonlsch stadsbeeld,
tentoonstelling werken mede
kunstenaars. Vrtywel alle
daaronder, doch ook een
bekenden, die ais rand
figuren zijn te beschouwen, maar met
z'n allen een vrijwel volledig beeld ge
ven van wat er op het ogenblik in ons
land op het gebied van de object-art
gaande is. Het zijn Joost Baljeu, Den
Haag; Rik van Benten, Amsterdam;
Boezem. Leerdam; Bram Bog&rt, Lei
derdorp, Bonles, Wassenaar; Dlck Cas-
see, Amsterdam; Ad Dekkers. Gorcum;
Jan Dlbbets, Amsterdam; H S. Dröge.
Mheer; Alfred Eikelenboom, Den Haag;
Ger van Elk, Velp; Thom Geraerdts,
Warmond; Frénck Gribling, Amster
dam; Vincent Hamel, Amsterdam; J.
van der Heyden, Den Bosch; Hans Hol-
lenbach, Rotterdam; W. Kamphuls, En
schede; Ad de Keyzer, Leiden; Hans
Koetsier, Amsterdam; David van de
Kop, Zoeterwoude; Jan Maaskant, Lei
den: K. Martens, Nijmegen; Jan van
Munster. Rotterdam; Frans Peeters,
Swalmen; Gust Romtyn, Rotterdam; Rob
Rotteveel. Lelden; Jan 8choonhoven,
Delft, Ray St&akman, Den Haag; Peter
Struycken, Arnhem; Carel Visser, Am
sterdam; André Volten, Amsterdam en
Truus Wilmink, Den Haag.
Het comité van aanbeveling wordt ge
vormd door ir. J. J. G. van Hoek, voor
zitter van de Kamer van Koophandel en
Fabrieken te Lelden, prof. dr. L. Kuken-
helm, rector magnificus van de L.U.,
prof. Th. H. Lunsingh Scheurleer, hoog
leraar In de kunstgeschiedenis aan de
Leidse universiteit, prof. dr. P. Munten
dam, dr. E. H. Reerink, president cura
tor van de universiteit, prof. dr. H. van
de Waal, hoogleraar kunstgeschiedenis,
dir. van 's Rijks Prentenkabinet, mr. G.
C. van der Willigen, burgemeester van
Lelden en dra. M. L. Wurfbaln, directeur
van het sted. museum De Lakenhal.
Er zal een uitgebreide catalogus wor
den uitgegeven, die meer wil ztyn dan
alleen een behulpzame handleiding voor
de bezoekers. Er zijn enkele Inleidingen
ln opgenomen alsmede uitgebreide blo-
en bibliografische gegevens omtrent de
deelnemende kunstenaars. Hierdoor zul
len voor het eerst systematische ge
gevens over de objectkunst worden sa
mengebracht en zal het een goede Infor
matiebron zijn.
Voorts zal ter gelegenheid van deze
manifestatie een map met vier zeefdruk
ken worden uitgegeven naar ontwerpen
van Peter Struycken, Bonles, Hans Koet
sier en Carel Visser. Deze map die
wordt uitgegeven in een oplage van 250
stuks zal 40,kosten. Tenslotte
/.al ln het raam van het gebruikelijke
budget de subsidieregeling gelden van 25
procent van de aankoopsom.
De manifestatie zal 11 oktober wor
den geopend met een bijeenkomst In da
Burgerzael van het leidse stadhuis,
waarschijnlijk door mr. M. Vrolijk
Tenslotte kan nog worden medege
deeld dat ter begeleiding van de publi
citeit een bijzonder stempel la ontworpen,
die tussen drie oktober en 15 november
op alle uitgaande poet uit Lelden zal
worden gedrukt, bestaande uit eeu teken
en een korte tekst.
