Toeristenleger massaal over de grens
1 Ambassadeur Jongejans:„Wie na vandaag
nog blijftdoet dat op eigen risico
Roep om
geld voor
gevluchte
Tsjechen
Kritiek op Rusland
houdt maar niet op
Hag
enaar:
Er zijn
al meer
dan 150
doden55
Toestand van
Eisenhower
onveranderd
Close-up
van een
drama
r-'»
4" T
-j hi
TWEE DORPEN UITGEROEID
Massale slachtingen in Biafra
[VRIJDAG 23 AUGUSTUS 1968
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 5
55
I WAIDHAUS. Het toeristen-
leger zag gisteren geen heil meer
Sn Tsjecho-Slowakije en stroomde
massaal door Waidhaus de
enige grensovergang met het
pesten, die nog redelijk functio
neert veilig Beieren binnen.
Daarbij een konvooi van Neder
landers (ongeveer vijftig auto's
en twee bussen), dat in Praag
inderhaast was samengesteld door
imbassadeur Jongejans. Hij bege-
eidde de teleurgestelde, opge
lichte toeristen tot aan de grens.
Hij reed aan kop, maar keerde
onmiddellijk terug. Hij heeft
zorgen. Wie na vandaag nog blijft,
doet dat op eigen risico, heeft hij
aten weten. Vooral de jongeren
onder de toeristen schijnen provo
cerend op te treden, en dat is
uiterst gevaarlijk. Er zijn verhalen
over een buitenlander, die is neer
geschoten, omdat hij Russische
tanks fotografeerde. In het alge-
neen valt een toename waar te
lemen van machtsvertoon door
haviken van het Warscha-u-
lact, die in Tsjecho-Slowakije zijn
ingestreken. Het is .niet. veilig
wer in Praag.
F De 36-jarige inkoper T:Öfel'P
uit Den Haag (Rade 32), vertelt, nadat
aan de goede kant van de grens uit
ijn bemodderde eend is gekropen: „Ze
ijn op studenten ingereden. Ze hebben
iet hun tanks hele trams plat gewalst,
k weet niet of het waar is, maar de
'ederlandse consul heeft mij vanmorgen
erteld, dat er al meer dan 150 doden
ijn. In ieder geval zijn er veel gewon-
want in Praag schreeuwen ze om
loeddonors, en een bevriende chirurg,
wij op bezoek zouden gaan, was
erhinderd, omdat hij voortdurend aan de
peratietafel staat." Zijn vrouw vult aan
Br is geen eten meer te krijgen. "We
ebben drie uur in de rij moeten staan.
Ie zijn blij, dat we ons met koekjes op
been hebben kunnen houden". Haar
in: „Het machtsvertoon van de Russen
de anderen wordt steeds brutaler. Ze
eginnen zo maar in het wilde weg te
ihieten".
Koopman A. Visser uit Bussurn en zijn
Tsjechen in Nederland
hielden protestactie
(Van een onzer verslaggevers
ROTTERDAM Nico van der Gaag, manchester
jas, baard, driftig sigaretten rokend, lid van de
socialistische jeugd van Nederland, had de rode
vlag die hij meedroeg, halfstok vast gepunaised.
Daarmee demonstreerde hij het best de stem
ming op de betoging van Tsjechen, die in Neder
land leven en gisteravond in de Ahoyhal te Rot
terdam mede op initiatief van de socialistische
jeugd, bijeen gekomen waren. Aanvankelijk was
deze bijeenkomst vastgelegd in het Hongaars res
taurant van het Groothandelsgebouw, maar deze
was te klein voor zo'n duizend Tsjechen en so-
sialistische jongeren. Geen massale demonstratie,
wel felle verontwaardiging, zoals de hele wereld
machteloos uiting had gegeven aan haar af
schuw.
Ontroerend hoogtepunt na zo'n dertigtal speeches
van jongeren in het Tsjechisch, was de medede
ling dat een Russisch soldaat, nadat hij na twee
dagen bezetting in Praag vernomen had wat er
gaande was, zelfmoord had gepleegd. In de wat
roerige Ahoyhal viel een minuut lang een intense
stilte „voor deze held". Tsjechische jongeren
huilden.
J. J. Wittenberg, in 1938 uit Tsjecho-Slowakije
voor Hitier gevlucht en sindsdien verblijvend in
Nederland, kwam met praktischer maatregelen.
Hij vroeg adressen om gevluchte Tsjechen te
helpen, hij vroeg geld. Tientallen adressen kon
hij meteen na afloop noteren. En ook het eerste
geld.-kwam binnen. Het secretariaat is voorlopig
gevestigd bij dé heer Wittenberg, medewerker aan
het instituut voor toegepaste psychologie, Jan
Layckenstraat -21 te Amsterdam. Nog stond hij
adressen op te nemen, toen een telegram van de
Bond zonder Naam uit Haarlem werd voorgele
zen. „Wij bieden gastvrijheid aan hen die naar de
vrijheid vluchten", aldus dit telegram.
Dat was het moment waarop het Tsjechische
volkslied werd aangeheven. Tranen blonken in
veler ogen bij de wat iele abrupte gang, waarin
de Tsjech in het eerste Tsjechische deel het land,
waarvan hij houdt bezingt om dan in het tweede
Slowaakse deel strijdiger en pittiger van me
lodie het losmaken van de duizendjarige keten
van Hongarije te bezingen.
Wit-rode vlaggen met achterin een blauwe drie
hoek werden op tafel gezet door de demonstran
ten. Leden van de socialistische jeugd droegen
leuzen met rode inkt geschreven: „Ook Lenin was
tegen interventie." „Solidair met Tsjecho-Slowa
kije". „Leve het Tsjechische socialisme", „Geen
Russische interventie", „Russen ga vechten in
Vietnam", „Geef het Tsjechisch-Slowaakse so
cialisme een kans". In alle verklaringen werd de
solidariteit met Dubcek en het Tsjechische volk
benadrukt. En tenslotte kwam dan de resolutie
van de Nederlandse Tsjechen, die aan de Russi
sche ambassade aangeboden zal worden en ver
der over de radio onder andere naar Tsjecho-Slo
wakije wordt uitgezonden: „Wij burgers van de
Tsjecho-Slowaakse republiek, die op dit ogenblik
op het grondgebied van Nederland aanwezig zijn,
protesteren scherp tegen geweld, willekeur en ter
reur en bezetting van het leger op dit moment in
ons vaderland. De interventie in Tsjecho-Slowa
kije is alleen vergelijkbaar met het optreden van
Hitler-Duitsland. U, die zich uitgegeven hebt als
geallieerden en vrienden, hebt niet alleen het in
ternationale recht overtreden, van onze souverei-
niteit, maar hoofdzakelijk ook de menselijke
rechten. Wij eisen onmiddellijke vrijlating van
de door u geïnterneerde staatslieden en functiona
rissen en toestaan van een normaal functioneren
van de regernig, parlement en overige staatsor
ganen. Wij eisen onmiddellijk terugtrekken van al
le bezettingslegers van het grondgebied. Wij eisen
vergoeding van alle schade die door het bezet
tingsleger is veroorzaakt. Wij eisen het berechten
van alle schuldigen aan de misdaad van de bezet
ting van Tsjecho-Slowakije. Stop het uitzenden of
verspreiden van leugens. Wij protesteren tegen uw
afschuwelijke poging om in Tsjecho-Slowakije een
protectoraatregering in te stellen (protectoraat
was de naam van Tsjecho-Slowakije onder
de Duitsers, Red.). Zonder uitzondering stellen wij
ons achter president Svoboda, achter de legale
regering, achter de eerste secretaris van de par
tij Dubcek, achter alle legaal gevormde organen.
Met colloboratie, met misdadigers zullen wij het
nooit eens zijn. Leve het vrije Tsjecho-Slowakije."
Handtekeningen
350 lycea in Nederland zullen de komende dagen
het initiatief van het actiecomité „Jongeren Goes"
overnemen en handtekeningen plaatsen onder de
petitie, waarmee men de jeugd van het getroffen
Tsjecho-Slowakije moreel wil steunen. De Goe-
se initiatiefnemers Wopke Veenstra en K. de Jong,
rijden dinsdag per brommer naar Den Haag om de
Tsjecho-Slowaakse ambassadeur petitie en hand
tekeningen te overhandigen. Op die dag zal de
school van de jongens het christelijk lyceum
voor Zeeland in Goes demonstratief de vlag
halfstok hijsen. Hel actiecomité hoopt, dat de
deelnemende scholen dit voorbeeld zullen volgen
en dat allen, die buiten schoolverband hun hand
tekening hebben gezet, eveneens halfstok zullen
vlaggen.
Het Goes actiecomité heeft deze landelijke opzet
van zijn actie kunnen realiseren door medewer
king van d Nederlandse schoolpersunie in
Amersfoort, die onmiddellijk begonnen is
In het restaurant van de Rotterdamse Ahoyhal
kwamen ongeveer duizend Tsjechen, die in
Nederland verblijven, bijeen-
met het overstencilen van de petitietekst
Vandaag zijn petities en lijsten naar alle 35(
scholen gestuurd.
Twee vertegenwoordigers van de literaire facul
teit van de rijksuniversiteit in Leiden hebben van
middag in het gebouw van de Russische ambas
sade in Den Haag een verklaring afgegeven, die is
ondertekend door 240 studenten van de Leidse uni
versiteit, en waarin de ondertekenaars „hun af
schuw en verontwaardiging te kennen geven ovei
de normloze schending van de vrijheden van hel
Tsjecho-Slowaakse volk door politici en legers var
de USSR, Polen, Duitse Democratische Republiek,
Hongarije en Bulgarije".
Het bestupr van de Ambtenaren Internationale
enkele miljoenen leden is diep geschokt
de invasie van troepen van de Sovjet-Unie eh baar
geallieerden in Tsjecho-Slowakije. Dit slaat in
communiqué, dat is uitgegeven na een tweedaags
congres in Den Haag.
Het bestuur van de Ambtenaren Internationale
(waarbij voor ons land onder meer de algemene
bond van ambtenaren is aangesloten) keert zich
absoluut tegen iedere buitenlandse inmenging
het zelfbeschikkingsrecht van een staat en betuigt
het Tsjecho-Slowaakse volk, als slachtoffer
een afkeurenswaardige en ongerechtvaardige
aggressie, van zijn sympathie.
vriend J. van Helder uit Tilburg, beiden
terugkerend van een door de bezetting
onderbroken zakenreis naar Praag, heb-
n een eensluidend verhaal: „Wij zaten
het Jaltahotel op de Wentzelplatz, het
centrum van de stad. Wij zagen gister
avond om kwart over tien opeens acht
lichte tanks aankomen Russische of
Bulgaarse, dat kun je niet zien
posteerden zich voor het gebouw van de
staatsbank. De mannen stapten uit
gingen een sigaretje roken. Dat duurde
ongeveer een half uur. Toen stapten
Verslagen staan een aantal Tsjechen bU het houten kruis, dat de plaats i
geeft waar in de straten van Bratislava gisteren een 17-jarig meisje door i
uit een tank werd gedood-
in en begonnen ze salvo's op het bank
gebouw af te vuren. Zo maar. Ze hebben
ook voor de gein het standbeeld gemi
trailleerd, dat tegenover het Nationale
Museum staat. Ik heb gezien hoe
tank botweg een meisje overreed. Ze
voelen zich de baas en ze zijn het ook.
Tussen Praag en hier hebben we zeker
300 tanks geteld".
De heer Visser even later en terzijde:
„Ik heb met de Russen gepraat. Waarom
schieten jullie hier met je kanonnen, heb
ik gevraagd. Er waren er bij, die dach
ten, dat ze gewoon op manoeuvres in
Hongarije waren een oefening tussen
de lichte en de blauwe divisie".
Huilende mensen
Flard van een gesprek met de 30-ja-
rige A. Vegter, bankbeheerder te Utrecht,
die met echtgenote Jans veertien dagen
zou blijven, maar na vijf dagen blij is,
heelhuids in Waidhaus te staan. „Overal
huilen de mensen, zeroepen je toe: „Wij
zijn lid van de communistische partij,
maar dit mag niet. Dit kan niet de be
doeling van het communisme zijn. Overal
in de dorpen demonstraties. Je moet je
er met de auto gewoon een weg doorheen
banen. Demonstranten klimmen op de
tanks om met de Russen te discussiëren.
Waarom zijn jullie hier? vragen ze. Als
de Russen dan antwoorden: om Novotny,
jullie wettige president, weer aan de
macht te brengen, worden ze vierkant in
het gezicht uitgelachen".
Mevrouw Vegter er tussendoor: „Maar
vechten willen ze niet. Wij zaten toeval
lig bij Praag in een hotel, waarin een
militaire cursus voor officieren werd ge
geven. Op de dag van de bezetting trok
ken ze allemaal hun uniformen uit".
Haar man: „Wij zijn goed weg gekomen
vandaag. Op 30 km van Praag stootten
we opeens op een Russische blokkade.
Allemaal tanks over de weg. Een boertje
heeft ons toen met onze auto door een
weiland geloodst".
Grootscheepse vlucht
De vlucht van de Amerikanen is groot
scheeps. Kolonel Bennett van het zeven
de legerkorps in Duitsland, is er per
soonlijk voor naar Waidhaus gekomen.
Compleet met veldkeuken, ambulances,
bussen en hoge uitkijktorens in de
lucht helikopters. Vijftienhonderd
Amerikanen hoopt hij deze middag zjjn
militaire gastvrijheid te mogen aanbie
den, waaronder veel eminente geleerden,
die in Praag nu niet bepaald rustig over
geologie hebben geeongresseerd.
En wie komt het eerst de grens over,
in een limousine met diplomatieke status
uit Pi'aag? Het idool van allen, die heim
wee hebben naar hun jeugd: de filmster
Shirley Temple. Zij laat zich behaagziek
uit de auto plukken en kirt met feilloos
gevoel voor publiciteit: „Ik ben zo blij,
dat ik hier ben. Ik heb in Praag mensen
zien huilen en ik heb mee gehuild. Bang
geweest? O ja, toen ik vanmorgen uit
mijn hotel naar de auto van het corps
diplomatique stapte. De kogels floten: je
om de oren".
Ze blijkt in Praag geweest te zijn om
als vice-voorzitster van het internatio
naal verbond ter bestrijding van mul
tiple sclerose Tsjecho-Slowakije over te
halen, tot deze organisatie toe te treden.
Dat zal nu wel niet doorgaan. „Ik ver
trek zo snel mogelijk naar Amerika",
roept ze met een kokette blik naar de
onstuitbare camera's.
Dat is natuurlijk ook een manier van
wegkomen, maar op mij maakte de
vlucht van de 41-jarige Stanchek Svobo
da veel meer indruk. Veertien dagen ge
leden kreeg hij van Dubceks vrijgevige
ambtenaren een visum voor Amerika,
om zich met zijn vrouw te gaan voegen
bij zijn kinderen, die al in Chicago zijn
bij een broer. De Russen respecteer
den gek genoeg het papiertje, en
daar liep hij dan, in Waidhaus. Zijn ba
gage bestond uit een koffertje en twee
handtassen. „Is dat alles?", vroeg ik
zijn vrouw. „Ja", zei ze. „De rest laten
we met plezier achter. Alles en alles.
Dit is genoeg om naar Amerika te ko
men. Hoe eerder we weggaan, hoe beter.
De Russen in Praag zijn erg slecht. Wat
de Russen doen is verschrikkelijk. Ze
schieten met kanonnen op ons, terwijl
wij met blote handen staan".
Alarmering onvoldoende
Annulering van
veel reizen
DEN HAAG (ANP-Reuter-AP) De
NAVO zal op korte termen het systeem
van vooralarmering herzien als gevolg
van de gebeurtenissen in Tsjecho-
Slowakije. Dit heeft de Westduitse minis
ter van Buitenlandse Zaken, Willy
Brandt, verklaard in een interview met
het Duitse dagblad Die Welt. Brandt zei
dat eenzijdige vermindering van de
NAVO-strijdkrachten momenteel niet is
aan te bevelen.
Voor de 460.000 man van de
Westuuitse Bundeswehr is het weekend
verlof deze week Ingetrokken. Onder
normale omstandigheden gaat veertig
procent van de militairen met weekend
verlof. Ditmaal wordt de Bundeswehr
geheel operationeel gehouden.
Behalve talloze toeristen-reizen naar
Oosteuropese landen, die thans zijn ge
annuleerd, zijn ook officiële bezoeken
naar Oost-Europa afgelast. Zo zijn
plannen afgelast voor een bezoek, dat
president Johnson aan de Russische
premier Kosygin zou brengen, aldus j
deelt de Washington Post mee. De
staatslieden zouden spreken over be
perking van de atoombewapening- en
andere kwesties. Ook het bezoek van
de Engelse minister Stewart aan Hon
garije en Bulgarije ie geannuleerd. Over
het bezoek van minister Stewart aan
Roemenië moet nog een beslissing
worden genomen. Ook heeft een Suri
naamse handelsdelegatie zijn bezoek aan
de Sovjet-Unie afgezegd.
Schaamteloos
Uit de communistische wereld komen
nog voortdurend anti-Russlsohe reacties
binnen. Communistisch China heeft de
inval in Tsjeoho-Slowakye veroordeeld
als een „schaamteloze daad", die her
inneringen wekt aan de bezetting van
Sudeten!and door Hitter. Ook Albanië,
dat het overigens verre van eens is met
de liberalisering in Tsjecho-Slowakije,
heeft de Russische invasie veroordeeld,
Noord-Vietnam heeft daarentegen de
Russische stap verdedigd, terwijl Noord-
Korea nog geen commentaar heeft ge
leverd. De grote Indiase communis
tische partij heeft Moskou scherp aan
gevallen, maar Japan heeft nog niet
gereageerd.
De regering van Joego-Slavië heeft
verklaard, dat „de soevereiniteit van eon
onafhankelijk land op onbeschaamde
wijze is vertrapt" en de Italiaanse com
munistische leider Longo heeft bij zijn
terugkomst in Rome verklaard, dat hij
in Moskou „met grote openheid" zijn
ontstemming over de invasie naar voren
heeft gebracht. Ook in Afrika is de
invasie als een „droevige en ongeluk
kige herhaling van de ongelukken, die
veel kleine landen zijn overkomen",'ver
oordeeld. Verschillende Afrikaanse lan
den overwegen hun studenten uit Mos
kou terug te trekken.
Het Russische partijblad Pravda heeft
in antwoord op deze kritiek de commu
nistische partijen In het buitenland op
de korrel genomen. Daarmee zijn de
Russen tevens voor het eerst in kennis
gesteld van de wereldwijde kritiek op
hun optreden. Tot nu toe had cle Rus
sische pers alleen de protesten van
„imperialisten" gemeld. Gisteren had de
Pravda voor het eerst Dubcek met name
genoemd als hoofd van een partijfractie
die de contra-revolutie aanmoedigt.
WASHINGTON (AP) Artsen
het Walter Reed-ziekenhuis hebben n
gedeeld dat er geen essentiële vei
dering is gekomen in de toestand
oud-president Eisenhower.
Tsjech strandt op
rand van vrijheid
WAIDHAUS Tien meter is de
jonge Tsjechische grenswachter
van de vrijheid af. Op tien meter
afstand staat een dozijn man
schappen van de Westduitse Grenz-
polizei met uitgespreide armen
klaar een levend vangnet voor
zjjn wanhoopssprong naar een
betere wereld. Maar opeens schijnt
h(j zich te realiseren dat de kame
raden, die hem op de hielen zitten,
kunnen schieten. Je ziet als het
ware hoe de angst hem in de benen
schiet. Zojuist rende hU nog in
rechte lijn op dc vrijheid af, maar
nu gaat hij zigzaggen. 11U struikelt.
HU haalt de laatste meters niet en
laat zich reeds verslagen
van de steil glooiende berm glUdcn.
VU! andere Tsjechen springen hem
als honden op de nek. Een korte
worsteling. waarbU de glimp van
getrokken pistolen. Dan is het
over. De jonge Tsjechische grens
wachter wordt in houdgreep af
gevoerd. ZUn commandant loopt
hem vloekend en tierend tegemoet.
HU begint te grienen als een kind.
dat ondeugend is geweest.
Het gebeurde gistermiddag pal
onder mijn ogen. Het gebeurde
de dramatiek van het ogenblik van
30 seconden van withete spanning
samengebald pal onder het oog
van heel de vrije wereld, die hier
in Waidhaus door tientallen
televisiecamera's en telelenzen
meegluurt over de Tsjechische
grens. Ik hoorde opeens Iemand
„Svoboda" schreeuwen „vrij
heid" en ik keek. Hij sprintte
van zijn post bij de Tsjechische
slagboom weg, regelrecht op ons
af. Ik zag dat ondeelbare ogenblik,
waarop zijn zelfvertrouwen als een
lekke band leegliep. Ik keek hem
pal in het gezicht, toen een kame
raad in de greppel op zUn borst
ging zitten met een getrokken
pistool in de hand. Een verschrik
kelijke close-up van ontreddering.
Drie
zijn allen bij hem geweest. Maar
de Duitse grenswachters hielden
ons met een barrière van onwrik
bare schouders tegen. Als hij de
dunne streep tussen asfalt en
kinderhoofdjes had gehaald, die
bij Waidhaus hier de grens mar
keert oke. Nu hq die niet heeft
gehaald sorry. Geen inciden
ten asjeblieft„Dut had de arme
jongen zich ook moeten realise
ren", zegt commandant Weitzel
van cle Westduitse grenspost la
ter. „De Tsjechen zouden niet ge
schoten hebben, als hij midden op
straat was gebleven. Ze kunnen
niet riskeren, dat er kogels neer
komen op ons gebied, want dat
zou een grensincident betekenen,
villen geen incidenten".
Zo werd
de
vluchtpogingen van een Tsjech
sinds het uur, waarop de Russen
de grensdoorgangen hebben afge
knepen, een trieste mislukking.
Hoeveel zullen er volgen?
<c
IIt moment waarop de ongeluk
kige grenswacht door collega's
ABA (AFP) Twee op 20 km ten
oosten van Aha krijgsgevangen gemaak
te Nigerianen hebben verklaard dat
last van de Nlgeriaanse generaal Adc-
kunle, slachtingen zijn gehouden onder
de Biafraanse bevolking. De eerste be
richten hierover werden vorige week
verspreid, na bet begin van het vrijdag
J1 door generaal Adekunle gelanceerde
offensief in de richting van Aba, dc ad
ministratieve hoofdstad van Bail ra, al
dus meldt een speciale correspondent
van AFP.
Genex-aal Adekunle zou zijn troepen
bevolen hebben alles af te slachten wal
leeft. Zo werd de bevolking van twee
dorpen, die niet op tijd kon vluchten
tij der
het Nigei
offensief, uitge-
lueid, aldus de twee krijgsgevangenen.
De Ierse pater Doheny, die een missie-
leidt ten oosten van Aba. zes km van
het front, heeft tegen AFP verklaard,
dat de Nigerianen alles doden wat leeft,
mannen, vrouwen en kinderen, zelfs huis
dieren. Een Biafraanse officier vertel
de de correspondent van AFP: „Het is
waar, maar niemand wil het geloven".
De Engelse journalist M. F. Forsyth,
die Biafraanse „commando's" heeft ver
gezeld op verscheidene operaties achter
de federale Unies, verleide, dat het af
slachten van alle Ibo's die gevangen ge
nomen kunnen worden, regel is. De
journalist zei verder: „Ik ben hier vijf
maanden. Ik heb- talloze verwoeste en
verlaten dorpen gezien. Maar uiteraard
hebben de federalen ook enkele dorpen
intact gelaten, bijvoorbeeld twee ten
zuiden van Enoegoe, de voormalige Bia
fraanse hoofdstad. De bevolking van die
dorpen krijgt twee volle maaltijden per
dag, maar op voorwaarde, dat zij lacht
tegen buitenlandse journalisten, dit-
overigens niet mee mogen met de fe
derale troepen naar het front. Een of
twee weken na de gevechten worden de
ze journalisten naar bepaalde van te vo
ren uitgezochte plaatsen gebracht en
daarna weer in allerlijl naar Lagos ge
bracht". zo verklaarde de Engelse jour
nalist volgens de AFP-correspondent.
