Machinegeweren priemen naar oosten
De tang
is dicht
TRIESTE BEELDEN LANGS TSECHISCHE GRENS
Protesten tegen interventie
Ook communisten zijn geschokt
Tsjecho-Slowaken
hebben te veel
ineens gewild"
Russen, Polen
en O.-Duitsers
bemannen
wachttorens
Konvooi
toeristen
naar grens
Partij had
één lijn
moeten trekken
DE LEEDSE COURANT
PAGINA 5
f
Gisteren slechts 23
burgers gevlucht
Bezetters vermijden
elke provocatie
Piet Snoeren
ARZBERG Aan de Westduitse
kant van het omgekeerde IJzeren
Gordjjn heerst rust, even sereen
als de zomerhemel er boven. Over
al de fleurige confetti van berm
toerisme. bijna nergens het win
terse grijsgroen van de Bundes-
wehr, die iedere provocatie schijnt
te vermijden. De doorlaatpost
wordt bemand door vijf leden van
de Grenzpolizei, maar zij lijken er
minder te zijn om hun Heimat te
beschermen dan wel om de voort
durende stroom van nieuwsgieri
gen in goede banen te leiden, de
inwoners van het naburige stadje
Arzberg, die hier „Rusje willen
kijken en pesten", voordat zij zich
de avondlijke Schnitzel zet-
Aan de kapitein, die de grenspost
beheert, vraag ik, of er gedacht is
een doeltreffende regeling
de eventuele vluchtelingen,
zoals Oostenrijk al weken geleden
i het diepste geheim heeft voor
bereid. Ja zeker, zegt de kapitein,
daaraan is gedacht, maar het is
hier evengoed als in Oostenrijk
overbodige zaak. Er zijn een
voudig geen vluchtelingen. Wij
hebben er hier gisteren precies één
id, een 17-jarige jongen. Dat
woensdagmorgen bij het
ochtend krieken, toen de Rus
sische bureaucratie nog niet op
volle toeren draaide. Daarna niets
r. Langs de hele Tsjechisch-
Duitse grens zijn gisteren net meer
dan 23 burgers naar de vrijheid
gevlucht en een luitenant-kolonel
de luchtmacht, die per heli
kopter ontsnapte. De tang zit nu
dicht.
Met de verrekijker kun je hem
die tang 's morgens vroeg
sjouwden de Russische tanks
slaapdronken gedrochten van
naar haar door het niemands
land. Lawaaierig rukken ze op tot
vlak bij de slagboom, die zegt waar
West en Oost elkaar kunnen ont
moeten, als de wederzijdse pas
poorten in orde zijn en er geen
drank gesmokkeld wordt. Maar
al gauw sjouwden ze terug. Ook
de Russen vermijden elke provo-
Nu liggen die tanks tien kilometer
de grens in een onwrikbare
egelstelling. De kapitein van de
J grenspost wijst ze een voor een
I aan. „Rustig blijven", zegt hij,
„dat is het beste voor iedereen. Wat
willen we doen? Wat kunnen
de Tsjechen daarginds doen? Ver
zet betekent zelfmoord, meine
Lieber en met zelfmoord zijn de
Tsjechen niet gebaat, hoe ver
schrikkelijk het ook voor hen moet
zijn, dat 30 jaar na het verraad
van München opnieuw Duitse troe
pen over hun land heen walsen.
Hun aanwezigheid vinden ze erger
dan die van de Russen".
(Van onze speciale verslaggever Piet Snoeren)
SCHIRNDING De wacht
torens, die als stakerige ge
drochten in het over 2 km
behaaglijk voortgolvende nie
mandsland aan de Tsjechische
kant opdoemen, zijn bemand
Onder het bord, dat met hoofdletters
uitroept: „Welkom in Tsjecho-Slowa-
kije", loopt een soldaat, zijn machine
pistool in de aanslag, onze auto tege
moet. Hij zegt niets. Hij staat daar
Achter een tank, die 20 meter
verderop schietklaar onder 't afdak van
't douanekantoor gereed staat, schrijdt
een officier vandaan. Statig, in parade
pas bijna, overbrugt hij het lege asfalt,
dat zich uitstrekt tussen hem en mij.
Zijn rode epauletten met de gouden
sterren erop, stempelen hem tot een ko
lonel van het Russische leger.
„Wat wilt u?", vraagt hij in afgeme
ten Duits, als hij eindelijk bij mij is.
Ik ben met gepaste eerbied uit de wa
gen gekomen en antwoord: „Ik wil
lar Praag, Herr Kolonel".
Hij vertrekt geen spier. Hij zegt
slechts: „Ausgeschlossen! De grens is
tijdelijk gesloten".
„Voor hoelang, Herr Kolonel?"
„Dat weten we niet".
„En de toeristen? In Nederland maakt
en zich zorgen over de toeristen".
Zijn elegant geschoeide hand maakt
n wegwerp-gebaar. „De toeristen zijn
allemaal veilig en kunnen ongehinderd
hun gang gaan", zegt hij. „Ze mogen
blijven, als ze dat willen, maar wan-
ze naar huis willen terugkeren,
n we ze geen stroobreed in de weg.
Ze schijnen bang te zijn, ja. Welnu, ze
kunnen ongestoord het land verlaten.
Und jetzt: zurück".
Opnieuw een rit door twee kilometers
riant niemandsland. Je voelt de machi
negeweren van uit de torens in je rug
prikken, maar dat is een Illusie. De sol
daten in de drie verschillende unifor-
keuren je geen blik waardig. Zij
kijken, heel ongewoon voor Russen, Po
en Oostduitsers, met harde ogen
alleen maaf naar het oosten.
Toneel van handeling of liever: van
gebrek aan handeling de grensover
gang tussen Beieren en Tsjecho-Slowa
kije, die Schirnding heet. Eerstvolgen-
door soldaten in drie verschil
lende uniformen. Russische,
Poolse en Oostduitse unifor
men. De machinegeweren zijn
niet gericht op het westen,
waar wij vandaan komen, maar
op het oosten op het weder
om geknechte Tsjechische volk.
Een vreemde, trieste gewaar
wording: dit IJzeren Gordijn,
dat opeens binnenste buiten is
gekeerd, de lelijke kant met al
zijn botte, naakte dreiging naar
mensen gericht, die gisteren
nog enige hoop koesterden op
vrijheid.
In doodsangst kruipen de manschappen van een door een M olotovcocktaü (koekje van eigen deeg dus)' getroffen
Russische tank van hun brandend voertuig, terwijl twee Praagse jongeren met nationale vlag onbevreesd langs de
bezetters paraderen. Deze en soortgelijke taferelen kenmerkten de Russische, Poolse, Hongaarse, Oostduitse en
Bulgaarse aanval op Tsjecho-Slowakije. Deze opname werd gemaakt voor het gebouw van radio-Praag.
de Tsjechische stad is Cheb, door de
Duitsers Eger genoemd. Het is de meest
noordelijke grenspost, vlak bij het stra
tegische drielandenpunt, waar Oost-
Duitsland, West-Duitsland en Tsjecho-
Slowakije hun historisch gegroeide,
grimmige huwelijksleven leiden. Het
was een van de eerste punten, die de
Russen onder de dekmantel van de
nacht als dieven hebben bezet.
De Russen, maar wie zijn dat? De
jurist Umann uit Keulen zit met die
vraag in zijn maag. Hij is op vakantie
geweest in Tropau, een Tsjecho-Slo-
waaks lustoord vlak bij de Poolse
grens. Vanaf negen uur 's morgens
het is nu zeven uur in de avond als ik
hem spreek heeft hij zich een terug
weg proberen te worstelen dwars door
de ingewikkelde, kolosale oorlogsmachi-
De demonstratieve optocht
voor het merendeel door jongeren werd deelgenomen.
de vrienden
het
Warschaupact hun al te loslippige part
ner in de ijzeren tang hebben genomen.
„Je houdt het niet voor mogelijk", zegt
hij, in Schirnding afgemat zijn blaken
de Mercedes op de handrem zettend.
„Zoveel t^qepen zoveel materiaal, alle
maal in een nacht. Maar de Russen
ik heb ze met de Tsjechen horen pra
ten. Wij kunnen het ook niet helpen,
den ze. Blijf in Godsnaam rustig, dat
is voor ons ook het beste. Wij zijn hier
niet voor ons plezier, maar -ja, bevel
is bevel. Ach, zal men ooit iets
politiek der grote heren begrijpen? La
ten we het een geluk noemen, dat in
derdaad de Tsjechische soldaten zich
helemaal niet hebben laten zien. Ik heb
er tenminste tijdens mijn rit dwars door
Tsjecho-Slowakije geen een gezien".
NACHTMERRIE
Herr Umann blijkt het nieuws van de
bezetting om half acht 's morgens ge
hoord te hebben. Hij heeft nog gepro
beerd, met zijn gezin te ontbijten, maar
dat lukte niet erg. „De obers in ons ho
tel luisterden ondertussen naar Radio
Praag", zegt hij, „en hun handen tril
den zo, dat zij geen koffie konden in
schenken. Wij zijn toen maar gaan rij-
Een half uur later, in Bruntau, kwa
men wij de eerste troepen tegen. Een
commando-afdeling van het Poolse le
ger. De rest van de dag is een nacht
merrie geweest. Overal troepenbewe
gingen. We zagen kinderen in een mach
teloos gebaar uit ramen met stenen
gooien naar de tanks. Op talloze auto's
zagen we transparanten, die steun be
loofden aan Dubeek. In Reisenbach.
hier vlak bij, zagen we vijf lijken op
straat liggen, die met bloemen waren
toegedekt. Wat er precies aan de hand
is geweest, weet ik niet. Ik ben blij, dat
ik heelhuids hier aan ben gekomen".
Tot zover Herr Umann, die zich, na
enkele Bratwursten verorberd te hebben,
per Mercedes over de brede Autobahn
naar zijn comfortabele woning in Keu
len ging, waar hij het verder wel op de
televisie zal zien. O ja, hij was geschokt.
Zoals de duizenden geschokt waren, die
vandaag de grens passeerden per
auto, in de twee internationale treinen,
die Tsjecho-Slowakije volkomen volgens
(Van o
e correspondenten)
PARIJS Het bestuur van de Fran-
communistische partij heeft niet lang
Kcaarzeld om al woensdagmorgen zijn
verwondering en afkeuring" uit te spre
ken over de Russische bezetting van
Tsjecho-Slowakije. Het is de eerste maal
'n de geschiedenis, dat de Franse com
munisten tegen Moskou neen durven zeg-
ten, want tot dusver gold de Franse
communistische partij als een stalinis
tische partij. Voor de partij zat er wei
nig anders op, want er is in Frankrijk
geen Franse man of Franse vrouw te
vinden, die geen afschuw en verontwaar
diging uitspreekt over wat de Russen
met Praag hebben gedaan.
De vergadering van het partijbestuur
een dramatische geweest. Want de
leiders hadder er vast op gerekend, dat
Rusland wel zou dreigen, maar niet met
geweld zou interveniëren. Toen die drei
gementen enkele weken geleden vaste
vorm begonnen aan te nemen, reisde de
secretaris van de Franse communistische
partij naar Moskou om samen met zijn
Italiaanse collega de Russische partijlei
der Brezjnev ervan te overtuigen dat
militair ingrijpen van de Russen fatale
gevolgen zou moeten hebben voor het
communisme in West Europa.
ROME De verontwaardiging in Ita
lië heeft geleid tot een feit dat zonder
precedent is in de geschiedenis: de com
munistische partij heeft openlijk en met
bittere woorden de door Moskou uitge
voerde inval afgekeurd. Het is nog niet
eerder voorgekomen dat de Italiaanse
communistische partij, zoals bekend de
grootste in de vrije wereld, openlijk in
verzet komt tegen Moskou. En het staat
daarom wel vast dat het enorme gezag
van het Kremlin bij de grote massa der
Italiaanse communisten een onherstel-'
bare schade heeft geleden.
Voor de Italiaanse binnenlandse poli
tiek zal het betekenen dat al degenen
die tot nu toe 'n welwillende houding
tegenover de communisten
(van de linkse katholieken tot de linker
vleugel van de socialisten), zich thans
oprecht teleurgesteld voelen, juist op 'n
moment dat het land met een tussen-
regering, dus met een zeer nabije ka
binetscrisis, te kampen heeft.
WENEN Oostenrijk ziet zich thans
gedwongen tot voorzichtig manoeuvre
ren. Oostenrijk is immers een neutrale
staat. Bovendien worden de strategen
van Moskou bekwaam geacht, terwijl er
berichten binnen zijn gekomen over de
opmars van Hongaarse pantsereenhe
den aan de oostelijke grens van Oosten
rijk. Wel is diepgaand overleg gepleegd
over de te treffen maatregelen in geval
grote groepen vluchtelingen naar Oos
tenrijk zouden uitwijken. Men is nu al
zover dat men 200.000 mensen zou kun
nen herbergen. Bondskanselier Klaus
heeft de Russische ambassadeur meege
deeld dat Oostenrijk het asielrecht in
ere zal houden.
BOEKAREST Roemenië, reeds lang
in onmin met de Sovjet-Unie oen haar
imperialistische politiek, heeft om onmid
dellijke terugtrekking van de troepen
uit Tsjecho-Slowakije gevraagd. Dit volk
moet zijn eigen binnenlandse problemen
zonder inmenging van buitenaf kunnen
oplossen, aldus het centrale partijcomité.
Partijleider Ceausescu kondigde op een
massabijeenkomst aan dat een „natio
nale garde van arbeiders, intellectuelen
en boeren zal worden gevormd voor de
bescherming van ons land". Het parle
ment zal vandaag een protestresolutie
tegen de interventie aannemen.
WARSCHAU De Poolse bevolking
heeft gisteren in grote consternatie naai
het nieuws van de inval geluisterd. Mar
kant was dat de voedselverkoop gisteren
ver boven het gemiddelde lag.
BELGRADO Het presidium van de
Joego-Slavische communistische partij
heeft verklaard dat de Interventie „eer
ernstige slag betekent voor de socialis
tische en alle progressieve krachten ir
de wereld".
dienstregeling verlieten, en een eenza
me Hollandse jongeman vanmorgen op
de fiets, wiens naam en herkomst nie
mand kent.
TRIESTE THUISKOMT
Veel meer schokt het lot van de
Tsjechen, die in tegenovergestelde rich
ting de grensovergang passeren. Zij wa
ren in hun jonge vrijheidsroes in West-
Duitsland op vakantie gegaan. Gister
morgen werden zij door de eentonige
dreun van de nieuwsberichten uit hun
droom gehaald en nu wilden zij zo snel
mogelijk terug, naar Praag, naar Bra
tislava en naar hun andere moederste
den. Het waren er enkele tientallen. Zij
waren welkom, de Russische kolonel
liet hun hoffelijk passeren. „Waarom
gaat u terug?" vroeg ik hen, terwijl zij
efficient door de molen van de Westduit
se passencontrole oostwaarts werden ge
malen. Zij haalden hulpeloos de schou
ders op. „Onze kinderen zijn daar, on
ze ouders. Die kunnen we toch niet ln
de steek laten?".
Veel vertrouwen leken ze niet te heb
ben in hun toekomst. Hun ogen waren
leeg. Even leeg als de 55 wagons van
de goederentrein, die op dat moment
langs rommelde vanuit Tsjecho-Slo
wakije naar West-Duitsland. Gisteren
zou hij vol zijn geweest, symbool van
de florissante betrekkingen, die er le
ken te groeien nu kwam hij onverrich-
terzake terug. Ook een symbool.
JACHT NAAR
BENZINE
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG Het Nederlandse mi
nisterie van Buitenlandse Zaken was er
vanmiddag nog steeds niet in geslaagd
verbinding te krijgen met de Neder
landse ambassade in Praag. Vla een be
richt van 't persbureau A.P. heeft men
in Den Haag vanmorgen vernomen, dat
de Nederlandse ambassadeur in Praag,
drs. G. J. Jongejans, pogingen In het
werk stelt een konvooi Nederlandse toe
risten van Praag via Pilsen naar de
Westduitse grensplaats Waidhaua te
Of de heer Jongejans er in zal slagen
een konvooi samen te stellen zal er voor
al van afhangen of hel hem lukt voldoen
de benzine te bemachtigen, want de Rus
sen hebben alle benzinevoorraden in
Tsjecho-Slowakije in beslag genomen.
Op Buitenlandse Zaken heeft men goe
de hoop dat onze ambassadeur het wel
voor elkaar zal krijgen. „De heer Jon
gejans is niet een type om bij.de pakken
te gaan neerzitten", aldus een woord
voerder. Zoals men zich zal herinneren
heeft de Nederlandse diplomaat twee
jaar geleden als zaakgelastigde in China
met stoïcijnse onverschilligheid het be
leg van zijn ambassade in Peking door
staan. Men had hem toen gegijzeld in
verband met de kwestie van de Chinese
lastechnici in ons land, die zich in de
Chineze legatie in Den Haag schuilhiel
den.
De Amerikaanse en Britse ambassades
in Praag hebben eveneens maatrege
len genomen om konvooien toeristen
naar de grens te brengen. Er bestaat
geen zekerheid over het juiste aantal Ne
derlandse toeristen ln Tsjecho-Slowakije.
Oost-Europakenner Van den Heuvel:
(Van een onzer verslaggevers)
AMSTERDAM „De Tsjecho-Slowaken hebben teveel
ineens gewild". Dat zegt in een analyse van de gebeurtenis
sen drs. M. P. van den Heuvel, van 1964 tot 1967 corres
pondent van het Parool in Moskou, en thans verbonden aan
het Oost-Europa-instituut van de universiteit te Amsterdam.
Hij is zaterdag teruggekeerd uit Praag.
Van den Heuvel: „Waarom zouden
zij het niet doen? Van hun standpunt
uit bezien was er in Tsjecho-Slowakije
een ontwikkeling aan de gang, die het
land langzamerhand helemaal zou
losweken uit het Oostblok. De Sovjet-
Unie, Oost-Duitsland, Polen, Bulga
rije en Hongarije hebben gezegd:
„Democratisering, best, maar de lei
dende positie van de communistische
partij moet bewaard blijven". Dat is
het beginsel van het democratisch
centralisme. Dat betekent dat er aan
de top beslist wordt en de beslissin
gen via de sterk gedisciplineerde par
tij naar beneden worden doorge
stuurd. De echte democratisering die
in Tsjecho-Slowakije aan de hand
was (er werd openlijk gesproken.over
een meer partijenstelsel), was een
groot gevaar voor het Sovjetblok,
omdat zij zou kunnen uitlopen op Zo
iets als wij in het? Westen kennen, en
op meer culturele en economische
banden in het Westen met alle geva
ren vandien.
Was er angst dat de vrijheidsdrang
in Tsjecho-Slowakije zou overslaan op
Rusland en de andere landen?
Van den Heuvel: „Mogelijk, maar
of dat het voornaamste is, is een
tweede. Je moet hier minder redene
ren in termen van politieke ideologie
dan in die van machtspolitiek".
GEEN VAT
In Roemenie hebben de Russen niet
ingegrepen.
Van den Heuvel: „Roemenië, dat is
een mooi voorbeeld. De Roemenen
zijn er in de jaren 19601963 wel in
geslaagd zich aan de greep van Rus
land te ontworstelen. Hoe kon dat?
Het verschil met Tsjecho-Slowakije
is, dat in Roemenië het hele partij-ap
paraat, toen geleid door Gheorghiu
Dej en nu door Ceaucescu, één lijn
trok. De Russen hadden geen vat op
de partij. Je kunt je alleen van dc
Sovjet-Unie losmaken, als de partij
een is en van bovenaf geleid wordt.
In de praktijk zie je dan altijd de sta
linistisch geleide partijen, dat zijn
de zeer rechtse, erin slagen. Roeme
nië (dat is vrij stalinistisch), China,
Albanië, Joego-Slavië. In 1948 was Tlto
eigenlijk een stalinist.
De Tsjecho-Slowaakse communistische
partij was dus verdeeld?
Van den Heuvel: „Mensen die ik daar
vorige week nog gesproken heb, zel
den: de hele partij is een chaos. De
partij was gespleten in de orthodoxe
Novotnygroep en de liberalen. De he
le veiligheidspolitie is nog in stalinis
tische handen! Dat gaf de Russen een
kans om een voet tussen de deur te
Zij hebben geen risico genomen?
Van den Heuvel: „De Russen hebben
niet willen wachten op het Tsjecho-
Slowaakse partijcongres, dat medio
september moest beginnen. Dan zou
den ze misschien hun invloed zijn
kwijt geraakt. Kijk, de Tsjecho-Slowa
ken hebben te veel ineens gewild: èn
democratisering èn onafhankelijkheid
van de Sovjet-Unie. De Roemenen
wilden alleen het laatste, en dat i6 ge
lukt. Wat de Tsjecho-Slowaken wil
den, dat is onhaalbaar gebleken".
van de zuiveringen (Slans kyproces
1952). Meer niet".
Het is hem dus uit de hand gelopen?
Van den Heuvel: „Ik zou zeggen van
wel. Hij stond persvrijheid toe om
alle schandalen, alle corruptie, alle
rare perverse feestjes van de Novot-
nykllnlek aan het licht te laten ko
men, maar er kwam een hele lawine
van. Dubeek wilde, om redenen van
binnenlandse politiek, niet Ingrijpen
En tegen de Russen, die dat verlang
den, zei hij: „Het volk staat achter
mij en weest gerust, we blijven com
munistisch". Dat was een tweesnij
dend zwaard: hij kon in zijn land de
vrijheid niet inperken en hij kon te
genover de Russen geen concessies
Het zou verstandiger geweest zijn als
de Tsjecho-Slowaken het wat rustiger
aan gedaan hadden?
Van den Heuvel: „Ja, maar dat is
theorie. Als je twintig jaar stalinisme
achter de rug hebt, wil je alles of
niets. Ik heb met een Tsjechische ar
beider gesproken, Carl heette, die
in een kamp gezeten had, omdat zijn
vader met een Duitse getrouwd was.
Twee maanden geleden werd hij ge
rehabiliteerd, maar wat heb je daar
aan? Ze wilden van dat stalinisme
af".
KNIJPEN
Van den Heuvel: „De Roemenen zul
len hem wel knijpen nu, en Tito zal
tanden knarsen. Maar zijn positie is
veel sterker dan die van de Roeme
nen. Die komen moeilijk te zitten.
De Russen willen ln het najaar een
conferentie van communistische par
tijen houden om in de Internationale
communistische beweging hun leiden
de rol te bevestigen.
Van den Heuvel: „Dat wordt mis
schien wel uitgesteld, of anders wordt
het een magere zaak. Ik denk niet dat
de Italianen zullen komen, de Fran
sen misschien toch wel.van een we
reldwijde communistische beweging
kun je nog nauwelijks spreken. In de
buitenlandse politiek laten de Russen
zich voornamelijk leiden door eigen
belang, niet door idealen. Nassers ge
vangenissen zitten vol communisten,
maar ze werken met Egypte samen,
omdat het de nationale belangen van
de Sovjet-Unie dient. Het Kremlin
trekt zich niets aan van de protesten
van zusterpartijen in het Westen".
KLOK TERUG
TWEE VUREN
Dubeek?
Van den Heuvel: „Dubeek is hier ver
heerlijkt als de geniale leider, die op
handen gedragen werd. Dat is een
beetje overdreven. Het Westen was
machteloos, kon niets doen en heeft
die machteloosheid gecompenseerd
door van Dubeek een nationale held
te maken. Maar Ik heb veel Tsjechen
horen zeggen: Dubeek en die ande
ren, het zijn pllemaal communisten.
Ze hebben twintig Jaar het stalinisti
sche bewind gesteund. Veel Tsjechen
waren ervan overtuigd, dat Dubeek
concessies zou doen en de vrijheid
zou inperken. Dubeek zelf zat tussen
twee vuren. Ik geloof dat hij ln janu
ari, toen hij aan de macht kwam, niet
zover wilde gaan als hij gegaan ia.
Dubeek wilde drie dingen: economi
sche hervormingen, een betere ver
houding tussen Tsjechen en Slowaken
en rehabilitatie van d« slachtoffers
Wat gaat er nu in Tsjecho-Slowakije
gebeuren?
Van den Heuvel: „Uit de verklarin
gen blijkt al, dat de Russen de conti
nuïteit van het bewind benadrukken.
Ze hopen dat mensen als Dubeek en
Cernic aan zullen blijven. Misschien
doen ze dat ook wel, met de gedach
te dat er anders weer een stalinist
komt. Als Dubeek en zijn aanhangers
nee zeggen, zetten de Russen conser
vatieve figuren als Bilak Swetska aan
de top. Misschien wel Novotny, maar
dat kan ik me toch niet goed voor
stellen..". Er zal geleidelijk aan "wat
gezuiverd worden, maar ik denk niet
aan terechtstellingen. De jongens die
opzij gezet worden, zullen wel een be
hoorlijk pensioen krijgen en het con
signe om zichh rustig te houden. De
Russische troepen zullen voorlopig
wel niet verdwijnen. Van een min of
meer onafhankelijke koers in de bui
tenlandse politiek zal geen sprake zijn,
en de liberalisatieklok zal een stuk te
rug gedraaid worden".
HAAT TEGEN RUSSEN
Van den Heuvel: „Ja, maar of ze die
krijgen.Ik heb met een Tsjechische
arbeider gesproken, die zei: West-
Duitsland, dat is goed, maar dc Rus
sen, die kopen voor 200 kronen koren
in Canada en laten er ons 300 voor be
talen. Ze haten Moskou. En nu ko
men de Russen terug. Een vreselijke
klap".
Zouden communisme en democratie
Van den Heuvel: „Nou, nauwelijks
denk Ik. Er is in elk geval geen voor
beeld van. Volgens de Pravda staat
de bevolking voor honderd procent
achter regering en partij, maar dat
klopt niet. In die Oosteuropese lan
den, (die niet vrijwillig communis
tisch geworden zijn) staan bevolking
en regering zover van elkaar af, dat
geen enkel bewind het wagen kan aan
vrijheidsdrang echt toe te geven".
