E
1
HET WITTE HUIS
fff
dik*
3
DE SLAG OM
de inzet
de partijen
'Ie mannen
de weg
Democratic
Party
Republican
Party
„Niemand die ooit
president is geweest
zal een vriend
feliciteren
die het wordt"
DE
neiging om de presidents
verkiezingen van 1968 de belang
rijkste van deze eeuw te noemen, is
alleszins verklaarbaar. Niet voor niets
ook is de belangstelling in Europa
de race naar het Witte Huis
groter dan ooit tevoren. Weliswaar
haalde de nachtelijke tv.-reportage
de Johnsonverkiezing in 1964
overal in Europa hoge kijkcijfers, dit
maal echter is de belangstelling in
tensiever en bovendien al veel vroeger
gewekt.
'arenlang gewend zijnde aan het
leiderschap van Amerika in de vrije
rereld en er soms heel behaaglijk
:naanleunend, heeft dezelfde vrije
•reld, sinds Dallas 1963, toen dromen
gruzelementen vielen en de
'eerschoten die John Kennedy
•lden, over de hele wereld naëchoden,
falen van de leidende natie moeten
epteren. Om kleinmenselijke maar
jpelijke redenen mag dat aan-
-ankelijk wat ironisch, soms honend
ilach hebben opgeroepen. Het lachen
de vrije wereld vergaan. Bezorgd-
ongerustheid nemen hand over
land toe. Het is niet alleen dat de rol
Verenigde Staten ln de wereld
discussie is gesteld. Met enige
verbijstering hebben de vrienden van
Amerika dit land in een jaar of vijf
veranderen in een reus op lemen
'oeten, diep weggezakt in de moeilijk
heden thuis, niet wetend wat te doen
om een dreigende burgeroorlog tussen
blank te voorkomen, nauwe
lijks raad wetend met zijn eigen so
ciale problemen. Het ..beeld" van
Amerika is wel veranderd! Amerika
zélf waarschijnlijk niet. Het zijn de
omstandigheden geweest, die de fouten
meer reliëf hebben gegeven.
Datzelfde Amerika evenwel, dat blijft
de machtigste natie ter wereld. Zijn
president heeft een ongeëvenaarde
macht. Een macht zó groot, dat zelfs
de Amerikanen, die ten onrechte
zweren bij hun politieke systeem en
hun staatsinrichting, zich bezorgd af
vragen of dat zo moet doorgaan. Of
de last en de verantwoordelijkheid
van het moderne presidentschap niet
te zwaar is voor één man, wat voor
een krachtfiguur dat dan ook mag
zijn? James Reston zegt het zo: „Zelfs
in de Sovjet-Unie heeft het Polit
bureau meer controle over de premier
in zaken als interventie in het buiten
land of het gebruik van atoomwapens,
dan het Amerikaanse kabinet over de
Amerikaanse president".
De president van de Verenigde Staten
is geen verantwoording schuldig aan
een volksvertegenwoordiging. Hij heeft
zijn mandaat rechtstreeks van de
kiezers, voor vier jaar. Verdwijnen
kan hij alleen als hij doodgaat, door
ziekte of geestelijk onvermogen niet
langer in staat is zijn functie uit te
oefenen, als hij zich vrijwillig terug
trekt of indien hij wordt veroordeeld.
Dat laatste is in de geschiedenis van
de Verenigde Staten slechts éénmaal
en dan bijna voorgekomen. Dat is
zo'n honderd jaar geleden. Deze pre
sident is de man die bepaalt of de
atoomknop zal worden ingedrukt, hij
bepaalt of de Vietnamezen met een
oorlog moeten voortleven of niet; hij
maakt uit of welk land in de wereld
dan ook betrokken zal raken bij een
oorlog en als hij het wil, wat voor
soort regering een land krijgt. De
macht van de president van de Ver
enigde Staten is onvoorstelbaar groot
en in hoge mate verontrustend. En
zijn macht neemt nog steeds toe. Met
name op het gebied van het buiten
lands beleid is er in de praktijk nog
nauwelijks Iemand die hem tijdig waar
dan ook van kan afhouden. Trouwens
in 1945 al besliste Truman dat hij
atoombommen op Japan zou gooien en
in 1962 riskeerde John Kennedy „na
mens de vrije wereld", maar geheel op
eigen gezag, een nucleair conflict tij
dens de tweede Cubacrisis.
Amerika maakt zich opnieuw op, zo'n
machtig man te kiezen en dat terwijl,
zoals weer James Reston zegt: „Zelden
in deze eeuw de zaken, die op het spel
staan, zó belangrijk en de partijen
zó verdeeld waren als tijdens de cam
pagne van 1968".
En de hele wereld heeft maar af te
wachten wie er in het Witte Huis
komt. Als ooit blijkt dat de oude
structuren in de wereld en zeker in het
ontwikkelde deel ervan, uit de tijd
raken, dat naties en blokken van na
ties, machtsevenwichten en ouder
wetse bondgenootschappen volstrekt
detoneren met een groeiende gemeen
schap van onderling afhankelijke
mensen, die mondig willen zijn en om
medezeggenschap en werkelijke demo
cratie vragen, dan is het wel in deze
presidentscampagne. Eén groep men
sen de Amerikanen kiezen een
man, die ook een beslissende invloed
heeft op welvaart, welzijn en vrede
van miljoenen mensen buiten de Ver
enigde Staten.
De Amerikanen echter zetten zelf in
toenemende mate vraagtekens achter
de vraag of zij inderdaad wel de beste
man kunnen kiezen. De rond 114 mil
joen kiezers van de Verenigde Staten
kunnen niet zelf op zoek gaan naar
een kandidaat. Zij hebben af te wach
ten wie er uiteindelijk uit de belde
conventies rollen als de kandidaten
en de conventies zelf hebben maar een
beperkte keuze uit een paar top
figuren uit de partij, Republikeinen en
Democraten, die de ambitie en het geld
hebben om het presidentschap na te
streven.
Dit laatste echter klinkt verontrusten
der dan het is. De partijen wachten
er zich wel voor een politieke char
latan of een brave, maar onbekwame
politicus naar voren te schuiven. En
als het een keer toch gebeurt, zoals
de Republikeinen vier jaar geleden
deden met Barry „Atoombom" Gold-
water, dan blijken de kiezers vol
doende onderscheidingsvermogen te
hebben om zo'n fout te corrigeren.
Johnson boekte tegen Goldwater het
grootste stemmenoverwioht uit de ge
schiedenis van de Verenigde Staten!
De ongelooflijke humbug van de on
nodig lang durende conventies met
hun holle toespraken en zogenaamde
„ovaties", die niets minder zijn dan
langdurige hospartijen, waarvan een
Brabantse of een Limburgse carna-
valist nog wat kan leren: de carna
valeske verkiezingskaravanen; het
handjes schudden en baby kussen; de
politieke diners van honderd dollar of
meer per couvert (om de campagne
kas te spekken) en al dat andere
spektakel dat op de in de politiek
meer sober handelende Europeanen
zo'n losbandige, lichtzinnige indruk
maakt; dit alles neemt niet weg, dat
men in het Amerikaanse selectie
systeem gerust vertrouwen mag
stellen. De functie van president is
hard en zwaar, maar de weg erheen
ook en die is bovendien lang. De kans
hebbers onder de kandidaten zijn
nooit mannen, die zomaar uit de po
litieke hemel komen vallen. Het zijn
mannen, die al jarenlang op weg zijn
naar het Witte Huis en op die weg al
heel wat hebben getrotseerd en on
noemelijk veel hebben geleerd.
Bij dit alles komt nog, dat de Ameri
kaan in het algemeen gesproken meer
politiek bewust is dan de gemiddelde
Europeaan. Voor een deel komt dat
ongetwijfeld omdat Amerika zijn ge
schiedenis als democratie begonnen is.
Hoewel hiermee niet gezegd wil zijn,
dat alle eenlingen in de grote massa
van 114 miljoen kiezers allemaal pre
cies weten waar het om draait, be
tekent het wel dat in geen land ter
wereld zoveel populaire boeken over
actuele politiek, staatsinrichting en
dergelijke verschijnen als in de Ver
enigde Staten, boeken die hert soms
brengen tot bestsellers. Nergens ook
beschikken politici in de dagen van
hun campagnes over zulke grote
drommen onbezoldigde medewerkers
jong en oud als in Amerika en
nergens ter wereld worden zoveel en
zulke drukbezochte verkiezingsbijeen
komsten gehouden. De Amerikaan be
schouwt de democratie als een normale
zaak en dat hij zijn democratische
taak het liefst op een voor hem zo
plezierig mogelijke manier verricht, is
eigenlijk net zo gewoon als dat iemand
die zich voeden moet om in leven te
blijven, bij voorkeur smakelijke ge
rechten kiest.
Hubert Humphrey, Eugene McCarthy.
Nelson Rockefeller. Richard Nixon:
een van deze vier mannen wordt
hoogstwaarschijnlijk president van de
Verenigde Staten. Wat Amerika en de
wereld van hen precies te verwachten
hebben, weet nog niemand. Dat weten
zij zelf nog niet. Pas als zij gekozen
zijn, komen zij met hun programma
voor de dag en zelfs de inhoud daar
van hangt nog mede af van de ver
kiezingsuitslag.
Men mag aannemen dat degenen die
de verkiezingen van dit jaar de be
langrijkste uit de Amerikaanse ge
schiedenis noemen, gelijk hebben. Het
zijn ook voor de niet-Amerikanen de
belangrijkste.
W. J. E. KOCK
racistische ex-gouverneur van
Alabama, George C. Wallace (49),
it jaar onafhankelijk presidentskan-
iidaat, zegt over de Democratische en
lepublikeinse partijen: „Er zit voor
dubbeltje verschil in". Onze ml-
Roolvink zou misschien zeggen
het „lood om oud ijzer is",
irvlalckig gezien lijkt het vaak zo
maar weinig verschil bestaat
de oudste Amerikaanse politie-
partij, de Democratische Partij
een van de oudste echte politieke
ijen van de hele wereld) en de
Jichzelf Grand Old Party noemende
Jok Republikeinse Partij.
wel enig verschil. Want al
mtstond de huidige Republikeinse Par-
:en plotseling opkomende,
rachtige beweging, die de afschaf-
de slavernij eiste en prompt
tbe Lincoln het Witte Huis binnen-
oodste, is het niettemin de Democra-
ische Partij geweest, die het ging op-
.Jiemen voor de kleine man. Eerst
chuchter, allengs met meer verve, tot
Tanklin Delano Roosevelt met zijn
lew Deal in honderd dagen inderdaad
eloofwaardige perspectieven op een
toekomst opende en ook ingrij-
ende hervormingen op gang bracht.
In hoewel George Wallace in feite van
uis uit in de Democratische Partij
huishoort, is het toch ook deze partij
het opnam voor de negers, die ove-
igens in hun argeloosheid tot voor en
kele decennia terug zelf trouw op de
Republikeinse Partij stemden uit dank
baarheid tegenover hun bevrijder, de
Republikein Lincoln. Dat was althans
zo in het zuiden. Pas vrij recent is
daarin verandering gekomen. Daar
mee is de Democratische Partij ver
lost van een onaangenaam dilemma,
dat haar vooral ook in kritische
Europese ogen een lelijke vlek op
haar „progressieve" blazoen bezorg
de. In het zuiden het democraat-zijn
van een Wallace duidt daar wel op
deed de Democratische Partij het
kalmaan met de zaak van de burger
rechten en maakte'zij gemene zaak
met de racisten, althans tot op zekere
hoogte. Als een Democraat uit het
„verlichte" noorden naar het presi
dentschap dong, had hij steevast een
„running mate" (een kandidaat-vice-
president) uit het zuiden of iemand,
die het zuiden niet te zwaar op de
maag zou liggen. De Kennedy-John-
soncampagne gaf dit beeld nog, hoe
wel het er toen niet zoveel meer toe
deed.
Het is moeilijk de twee partijen van
grote afstand met elkaar te vergelij
ken. Trouwens ook van dichtbij wat
geldt voor de doorsnee-Amerikaan
is het verschil vaak moeilijk te zien.
Beide partijen hebben nauwelijks een
eigen nationaal te noemen identiteit.
Zij zijn de optelsom van tenminste 50
Democratische en 50 Republikeinse
partijen, evenveel dus als er staten in
de Unie zijn. Het partijleven speelt
zich in Amerika af op de niveaus van
de staten en de nog kleinere regio's.
Daarbij speelt de „personality" van de
kandidaten voor ambt of vertegen
woordigende functie een grotere rol
dan hun partijbinding. Voor de kiezers
ftl elk geval. Slechts één keer iri de
vier jaren meten de partijen zich een
nationaal „all-America"-image aan.
Dat is wanneer de president moet wor
den gekozen.
Het ligt voor de hand dat er nogal
aanzienlijke verschillen bestaan tus
sen al die partijen. Vaak hebben zij al
leen de naam gemeen. Als nu die vijf
tig Democratische en vijftig Republi
keinse partijen zich voor een blauwe
maandag aaneensluiten tot één Demo
cratische en één Republikeinse Partij,
met enkel het doel hun favoriet in het
Witte Huis te brengen, dan ligt het wel
voor de hand, dat er nogal wat tegen
stellingen te verdoezelen vallen, kort
om: dat beide partijen gaan mikken
op de grootste gemene deler onder het
Amerikaanse kiezersvolk. Aangezien
de grote massa's en dat geldt heus
niet alleen voor Amerika weinig
moeten hebben van radicale hervor
mers, driftige plannenmakers, etc., is
het logisch dat de beide partijen hun
kandidaten in de race naar het Witte
Huis programma's meegeven, die in
feite kant noch wal raken, vlees noch
vis zijn en zowel de kool als de geit
sparen. Zulke programma's moeten
wel op elkaar lijken als twee druppels
water. Een historisch voorbeeld:
Franklin Roosevelt, die in honderd da
gen Amerika veranderde, had zijn he
le campagne lang zorgvuldig gezwe
gen over zijn sociale plannen. Had hij
die van de daken geschreeuwd, dan
zou hij waarschijnlijk door zijn eigen
partij niet eens kandidaat zijn gesteld,
crisis of geen crisis.
In het algemeen kan men zeggen dat
de Democratische Partij toch progres
siever is, meer wil doen voor de voor
uitgang dan dè Republikeinse, die te
genwoordig een echte conservatieve
partij is, met sterke bindingen in in
dustriële, financiële en militaire krin
gen (hoewel de partij ook meer voor
uitstrevende „liberale" mannen zoals
Nelson Rockefeller en John V. Lind
say kent, respectievelijk gouverneur
van de staat New York en burgemees
ter van de stad New York). Onthullend
zijn de samenstellingen van de delega
ties op de conventies, waar de partij
en hun presidentskandidaten kiezen.
De gemiddelde leeftijd van de Demo
cratische afgevaardigden is aanmer
kelijk jonger dan die der Republikei
nen. Op de Democratische conventies
treft men meer vrouwen, meer katholie
ken, meer joden en vooral meer vak
bondsleden aan, dan bij de Republikein
se. Daar staat tegenover dat de Repu
blikeinse conventies meer industriëlen
tellen. Ook het gemiddelde inkomen
van de Republikeinse afgevaardigden
ligt iets hoger dan dat der Democra-
De Republikeinse Partij, die vier jaar
geleden aan de rand van de afgrond
stond, toen Barry Goldwater de groot-
m
ste nederlaag aller tijden voor zichzelf
en zijn partij veroorzaakte, werkt drif
tig aan een come-back. Er zijn onge
twijfeld kansen voor de Republikein-
*se Partij, vooral als zij de Democrati
sche Partij aanpakt op haar eigen ter
reinen: de in het slop geraakte Great
Society, de lang niet vlottende zaak
van de burgerrechten, de oorlog in
Vietnam, etc.
De Democratische Partij ontstond al
onmiddellijk na „het wonder van Phi
ladelphia", de grondwetgevende con
ventie van de jeugdige Verenigde Sta
ten, die in 1787 werd gehouden. Zij ont
stond rond de figuur van Thomas Jef
ferson en zij tooide zich met de
naam Republikeinen. Haar tegen
standers waren de Federalisten, aan
hangers van een sterk centraal gezag,
die er niet voor terugschrokken mo
narchistische doelen na te streven.
De geschiedenis van de beide partij
en is niet zo gemakkelijk te volgen.
Rond 1800 verdween de Federale Par
tij, wegens gebrek aan tegenstellingen
met de Republikeinen, die steeds ge
matigder waren geworden. Nieuwe
thans sociaal-economische tegen
stellingen veroorzaakten steeds meer
spanningen in de al leenheer sende Re
publikeinse Partij, wier leiders zich
nog wel de erfgenamen van Jefferson
noemden, maar die titel allang niet
meer verdienden. In 1828 scheurde dc
partij. De oppositiegroep bracht presi
dent Jackson, „koning Andrew I"
voor zijn tegenstanders, in het Witte
Huis. Kort daarna noemde deze groep
zich definitief „Democraten". Dat is
de geboorte van de huidige Democra
tische Partij. De tegenpartij, het res
tant dus van de vroegere Republikein
se Partij heette nu de „Whigs". In de
jaren vijftig van de vorige eeuw doem
de een nieuw en heftig geschilpunt op:
de slavernij. Het noorden wilde de sla
vernij afschaffen, deels uit morele
overwegingen, deels op grond van lou
ter economische motieven. Zowel dc
Democraten als de Whigs bleven te
lang em de hete brij heendraaien en
dit veroorzaakte de oprichting van
weer een nieuwe partij in 1854 Na een
eerste mislukte poging in 1856 forceer
de deze nieuwe groepering in 1860 de
toegang tot het Witte Huis ten behoe
ve van Abraham Lincoln en hiermee
werd de huidige Republikeinse Partij
geboren. De Whigs verdwenen van het
toneel en de Democraten werden voor
lange tijd de gevangenen van het don
kere zuiden.
Sindsdien is Amerika verdeeld in Re
publikeinen en Democraten. Derde par
tijen hebben nooit meer de betekenis
en de invloed gehad van de Democra
ten van 1828 en van de Republikeinen
van 1854. Beide partijen veranderden
echter nog wel herhaaldelijk van ka
rakter, tenminste voor zover men van
een bepaalde identiteit bij deze partij
kan spreken.
MCCARTHY
HUMPHRE'
Kortom: in de Amerikaanse democra
tie is het ook niet alles goud wat er
blinkt Toch kan men zeggen dat de
weg naar het Witte Huis een uniek de
mocratisch experiment is dat tot nu
toe geslaagd genoemd mag worden
Terwille van de beknoptheid laten wij
hier miniportretjes volgen van slechts
enkele kandidaten, zoals het zich nu
luli 1968 en nog nauwelijks een maand
voor de grote partijconventies in Mia
mi Beach en Chicago laat aanzien,
de belangrijksten.
Van de Democraten zijn dat Eugeni
J McCarthy (52), Hubert H Humphrey
(57) en van de Republikeinen Richard
M Nixon (55). Nelson A Rockefeller
(60) en Ronald Reagan (57). Tenslotte
is er nog George C Wallace (49). een
van de vele onafhankelijke kandidaten,
een man die weliswaar geen president
zal worden maar die de aangewezen
partijkandidaat zoveel stemmen kan
afsnoepen dat deze in ernstige moeilijk
heden raakt
Eugene McCarthy presenteert zich als
de reuzendoder in de Democratische
Partij. Als betrekkelijk onopvallend
senator en zeker 'n buitenstaander voor
wat betreft de traditionele „club van
mogelijke presidentskandidaten" werd
hij het fenomeen van de 1968-campag-
ne Hij grijpt de Johnsonpolitiek aan op
het punt van de kwestie-Vietnam Hii
heeft in de voorverkiezingen, voor zijn
doen, opvallende successen weten te be
reiken. Ook de opiniepeilingen vallen
gunstig vooi hem uit.
Op het stuk van de binnenlandse pro
blemen gelijke burgerrechten, het
algemene armoedeprobleem, het geweld
en de inflatie heeft McCarthy niet zo
heel veel te zeggen tot nu toe Hij is
nooit gezien als een n\an die kans heeft
op de Democratische nominatie, maar
zoals gezegd. McCarthy heeft het al met
al veel beter gedaan in de voorcampag
ne dan van hem verwacht was. Zijn
belangrijkste rivaal Humphrey mag de
partijbazen en de meerderheid van de
afgevaardigden naar de conventie ach
ter zich hebben, McCarthy blijkt een
redelijke „vote-gotter" een stemmen-
verzamelaar te zijn. Wie weet
McCarthy was professor in de sociolo
gie en de economie en later senator
voor de staat Mirmesota.
Hubert Horatio Humphrey is een man
waarvan critici tegenwoordig graag be
weren dat hij met alle winden mee-
waait. In de wedloop om de nominatie
van de Democratische Partij is hij mo
menteel favoriet. Hij heeft dan ook
niet minder achter zich staan dan de
zittende president van de verenigde
Staten, Lyndon Johnson, de vakbonden
en het grootste deel van het Democra
tische Partijkader Humphrey is 'n in
tellectueel en een idealist Hij stond
vóór hij vice-president was, duidelijk
links van het midden in de Democrati
sche Partij
Als vice-president moest hij min of
meer do verbindingsschakel vormen
tussen de met de dood van Kennedy
naar de achtergrond gedrongen New-
Frontior-Democraten en Lvndon John
son, die in die kring niet erg geliefd
was. Hoewel Humphrey steeds meer
moeite bleek te hebben met Johnsons
Vietnampolitiek werd zijn loyaliteit ten
opzichte van de president haast spreek
woordelijk in Washington. Dit kostte de
voormalige liberaal Humphrey heel
wat oude politieke vrienden.
Op het stuk van de binnenlandse pro
blemen echter toont Humphrey meer
visie te hebben dan McCarthy Ook
Humphrey is senator van de staat Min
nesota geweest.
Richard M Nixon moet volgens som
mige Amerikanen voor de tweede keci
bewijzen dat de Republikeinse Partij
er een handje van heeft van twee kan
didaten met ongelijke bekwaamheden,
er de slechtste uit te kiezen. „Tenzij
God zelf ingrijpt", schreef onlangs een
Amerikaans journalist, „zal Nixon dit
jaar de man van de Republikeinen zijn
in plaats van Nelson Rockefeller"
Nixon heeft er hard genoeg voor ge
werkt sinds hij bij Eisenhower vice-
president was. Hij is een conservatief
politiéus. te plaatsen ergens halverwege
tussen liberale Republikeinen als
Rockefeller en de burgemeester van
New York, Lindsay en de bijna reactio
naire ex-filmster Ronald Reagan. Vooi
Nixon duurt de koude oorlog voort en
moeten de oproerige negers en studen
ten van de straat geslagen worden.
De burgerlijke middenmoot van de Re
publikeinse Partij schijnt hij erg aan te
spreken en het mag dan waarschijn-
li ik zijn dat hij de Republikeinse kan
didatuur verwerft, de Oval Room in 't
Witte Huis zal voor hem wel gesloten
blijven, tenzij hij er nog eens wordt
uitgenodigd op de thee door de vol
gende president van de Verenigde Sta
ten.
Nelson A. Rockefellci heeft lang ge
aarzeld met zich kandidaat te stellen
Zoals veel Republikeinen rekende hij
op een deelname van Johnson en in dat
geval zou een Republikeinse kandidaat
bij vporbaat kansloos zijn. Het liep an
ders en Rockefeller wierp zich alsnog
in de strijd, maar zonder veel inspira
tie naar het scheen. Pas na de dood
van de Democratische kandidaat Ro
bert Kennedy verhevigde Rockefeller
zijn campagne onder het motto „dat
hij nu de politiek vertegenwoordigt die
R Kennedy voorstond" Rockefeller is
ongetwijfeld een vote-getter" van de
bovenste plank
In zijn eigen partij is hij een omstre
den figuur Zijn scheiding en vervolgens
zijn hertrouwen met een gescheiden
vrouw, die voor hem haar kinderen in
de steek liet. zijn liberalisme, zijn wei
gering in 1964 om Barry Goldwater ti
steunen, dit alles wekt de afkeer van
menige pure Republikein Daartegen
over staat dat Rockefeller ook in hel
Democratische kamp stemmen zou kun
nen winnen, ironisch genoeg zowel ah
McCarthy de kandidaat zou worden «1
wel indien Humphrey als winnaar ui'
de conventie te voorschijn zou komer
Rockefeller hoeft n rijkt politieke cei
rière achter de rug. Hij is do oudst-
van de thans in de race zijnde mee
serieuze kandidaten, maar wellicht oo'
de bekwaamste om het zware ambt va»
president te dragen Hij is al voor d-
derde termijn gouverneur van de staa"
New York In '64 verloor hij na een 3,5
tot 5 miljoen dollar kostende campag
ne de strijd om de nominatie van zijn
partij togen Barry Goldwater.
Ronald Reagan was filmster, en Demo
craat voor hij, ongeveer zes jaar gele
den, Republikein werd Hij was mede
werker van Nixon tijdens diens cam
pagne in 1960 en maakte in 1964 een te
levisieprogramma voor Barry Goldwa
ter. Bijna anderhalf jaar geleden werd
Reagan die toen door zijn tegenstanders
hopeloos werd onderschat, met een gro
te meerderheid tot gouverneur van Cnll-
fornië gekozen Als presidentskandidaat
is hil Callfo-rUe's favourite son"
Hij heeft bijna 200 afgevaardigden (uit
VOLGENS de verheven principes
van de vaders der republiek, die
aan het einde van de 18e eeuw in Phi
ladelphia dokterden aan de constiti>-
tion, de grondwet der Verenigde Sta
ten (en het belangrijkste document
dat dc mensheid, strijdend tegen do
willekeur van vorsten en de macht
san enkelingen, heeft voortgebracht
sinds de Magna Charta Libertatum.
die de koning Jan-Zonder-Land in
1215 door Britse edelen werd afge
dwongen) moet 't hoge ambt van presi
dent de man zoeken en niet omgekeerd.
Dit principe geldt nog steeds, zij het
dan zoals dr. Hans Hermans het
uitdrukt in zijn pas verschenen boek
over de Amerikaanse politiek in
hoofdzaak op grafzerken en bij de
herdenkingspleehtlgheden. De Ameri
kaanse politicus komt ervoor uit dat
hij brandt van ambities en zo'n ambi
tieus man zit heus niet te wachten tot
het moment waarop het ambt hem
vinden zal.
Al Jarenlang vaak is hij „in de run
ning", wordt hij genoemd als een toe
komstige presidentskandidaat. De be
slissing of hij de grote sprong zal wa
gen maakt hij gewoonlijk in da
allereerste maanden van het verkie
zingsjaar, want in maart al beginnen
de eerste primaries, de voorverkiezin
gen in de verschillende staten. Er zijn
kandidaten die zich de hoge kosten
(de campagnegelden voor de prima
ries moeten de kandidaten meestal
helemaal zelf bijeengaren) en de onge
looflijke inspanning van zo'n voor
campagne kunnen besparen. Een zit
tende president bijvoorbeeld.
f\F, betekenis van de primaries Is
U niet bijster groot, in die zin, dat zij
van directe invloed zijn op het uitein
delijke resultaat van de conventie. De
primaries bestaan nog niet lang. Aan
vankelijk dacht men door middel hier
van ook de kandidaatstelling te de
mocratiseren. De bedoeling is name
lijk dat de kiezers van één bepaalde
partij in de staat, waar de primary
gehouden wordt, de kans krijgen zich
uit te spreken voor één kandidaat van
hun eigen partij. Daarmee binden
deze kiezers de delegatie van hun
staat naar de conventie, aan de man
die de meeste stemmen haalt in de
verspha/f^n jji zjjn capaciteit, als
stemmenverzamelaur. Hij kan aan
de hand van de uitslagen zijn cam
pagne bijsturen en bijschaven. Hij
heeft voortdurend intensief contact
met kiezers en daar is het om begon
nen. Om de wisselwerking tussen hem
zelf en de kiezers intact te houden,
wendt hij zich na de primaries tot het
merkwaardige instituut van de
„polls", de opiniepeilingen. Intussen
bewerkt hij driftig zoveel mogelijk
afgevaardigden naar de conventie.
f\E voorlopige climax komt dit jaar
in augustus. Op 5 augustus begint
in Miami Beach de Republikeinse
conventie. 1.333 stemgerechtigde ge
delegeerden uit de vijftig staten van
Amerika, het District of Columbia,
Porto-Rico, Virgin Islands, de Pana
makanaalzone en Guam, moeten dan
in een luidruchtige, bonte kermissfeer
die meestal vier dagen duurt, de Re
publikeinse kandidaat aanwijzen. In
Chicago wordt op 26 augustus de
Democratische conventie gehouden.
Hieraan nemen 2.622 stemgerechtigde
gedelegeerden deel. De delegaties
zijn per staat samengesteld naar rato
van de aanhang die de partij in de
betrokken staat heeft en niet meer
zoals vroeger naar rato van sim
pelweg het aantal inwoners van de
staat.
Direct daarna begint het gigantisch
duel om het Witte Huis. En als op 5
november dan eindelijk de stilte valt
in de partijhoofdkwartieren en de 114
miljoen kiezers het woord krijgen
(naar schatting grijpen zo'n 70 mil
joen van de 114 min deze kans aan)
■lan hebben de 2 overgebleven kan
didaten sinds de eerste primary in
naart zo'n 300.000 kilometer gereisd,
ongeveer 2.500 redevoeringen schou
ten, een miljoen,mensen -en hand ge
geven en 'n niet te tellen aantal uren
■/■glimlacht.
AP 20 januari 1969 wordt de presl-
dent nogmaals gekozen, nu door de
Kiesraad, die bestaat uit 100 senaats
leden en 435 afgevaardigden, aange
vuld met drie afgevaardigden van het
District of Columbia (een neutraal
gebied, waarin de federale hoofdstad
Washington ligt).
Maar deze verkiezing is 'n louter for
mele bevestiging van de uitspraak der
kiezers op 5 november
Op dezelfde dag, de 20e januari dus,
volgt op Capitol Hill in Washington de
inauguratie Amerika heeft dan voor
vier jaar een president.
Californié en enkele andere voorname
lijk zuidelijke staten) voor de conven
tie achter zich en als Nixon geen kans
zou krijgen op de conventie, bijvoor
beeld omdat blijkt dat hij geen stem
men kan trekken, dan maakt Reagan
een goede kans er zo'n 400 van Nixon
bij te krijgen Dat zou van hem de Re-
publikefnse kandidaat maken, tenzij
Rockefeller een doorbraak weet te foi -
