TUNESISCH AVONTUUR
TOEGEVOEGD AAN PAKKET VAKANTIE-ILLUSIES
met bleke benen
in bierschuim
van de (olf
van Hammamet
staar nimmer een vrouw aan;
kom niet met haar in botsing in de menigte
spreek nooit tegen haar in het openbaar;
tracht nimmer haar sluier af te nemen
Tunesië is een land van
norse nomaden, die zich uit
watergebrek wassen met
zand, en van zoele zand
stranden, die worden ge
wassen door een turkooizen
zee. Een land van weelde
rige winkelwijken, souks
geheten, en van wilde woes
tijnen, waartegen de Ber
ber „erg" zeggen, hetgeen
in Nederlandse oren zeer
toepasselijk klinkt. Poli
tieke zeloten zoals die
luitenant van politie, die
's nachts onze auto tot stop
pen dwong, niet omdat wij
hoor- en ruikbaar een
glaasje op hadden, maar
omdat hij een lift verlangde
naar een plaatsje, veertig
kilometer verderop poli
tieke zeloten vinden Tune
sië voornamelijk het land
van Bourguiba de Grote,
wiens portret verplicht ge
steld is vanaf alle daarvoor
in aanmerking komende
wanden zijn onderdanen
autoritair toe te grijnzen.
Maar voor ons is Tunesië
allereerst het land van de
jasmijn.
Het kost enige zelfoverwinning, de
zwoel geurende bloementros achter het
oor te steken, zoals de Arabische man
nen doen. Maar heeft men die stap ge
zet, dan komt men in een roekeloze
wolk van zaligheid te leven, die als
traangas werkt op aardse beslomme
ringen. De jasmijn maakt je tot een
welriekende versie van het stinkdier,
waarvoor zorgen en narigheid met de
staart tussen de benen op de vlucht
slaan. Alle zoete geheimen van de
oosterse wereld lijken gebotteld in die
ene geur. Hij brengt, je in de stem
ming, die de grote Arabische spreu
kendichter Omar Khayyam verwoord
de, toen hij neerschreef: „Men stelt
ons een paradijs vol verrukkelijke
vrouwen in het vooruitzicht en daar
bij wijn, melk en honing. Men stelt
het dus ook hier op aarde het best niet
zonder geliefden en wijn, omdat wij
noodzakelijkerwijs daarmee zullen ein
digen". De echt, blakende vakantie
stemming, kortom.
Een ander oosters gezegde, dat ruim
1000 jaar voor Christus werd geboek
staafd, doceert: „Er bestaat geen ge
luk voor wie niet op reis gaat. Wie in
een besloten gemeenschap leeft, zal
vaak een zondaar worden, al is hij een
best mens. Trek bijgevolg uit op avon
tuur". De levendige heer A. van Gen-
nip, directeur van het Eindhovense
reis- en passagebureau FIT, zou de
anonieme debiteur van deze wijsheid
over de kloof der eeuwen heen graag
een goed glas whiskey aanbieden, want
de woorden zijn hem uit het hart ge
grepen. Omdat ze, in daden omgezet,
zijn Jjeurs spekken uiteraard, maar
toch ook, omdat hij een in het reis-
.vak geborene en getogene zijn me
demens wil laten nippen aan het zoete
avontuur, dat achter de horizon wacht.
Hij is een man, die eerlijk over zich
zelf zegt: „Ik ben doodgewoon een fa
brikant van vliegreizen". Hij zegt ook:
„Wat ik verkoop, is in wezen een illu
sie. Wat is een vakantie? Een vakan
tie is, wat de mens ervan maakt, niets
meer en niets minder".
Goed deze heer Van Gennip heeft nu
aan zijn pakket illusies een vleugje
Afrika toegevoegd in de fala morgana-
vorm van Tunesië. Hij is op de markt
gekomen met een reis van veertien da
gen volledig pension naar de Gouden
Golf van Hammamet. Per DC-9 van de
KLM vliegt, men in tweeënhalf uur
van Schiphol naar El Aquina. het
vliegveld van de hoofdstad Tunis,
's Nachts. Dat spaart de heer Van Gen-
nip geld, omdat de vliegtuigen anders
toch maar onrendabel op de grond zou
den staan, en het spaart de vakantie
ganger tijd. Een zinnig arrangement, te
meer, daar de stewardessen onderweg
royale, belastingvrije slaapmutsen
schenken. Tweeënhalf uur vliegen
dus plus een busrit van een uur, en
men kan zijn kater gaan wegwassen
in de Middellandse Zee, terwijl een
glorieuze zon over de heuvels van Cap
Bon begint te klimmen.
Je zit in Afrika, ongeveer op de vijfen
dertigste breedtegraad dezelfde
hoogte, waarop Beiroet ligt in Holly
wood en je hebt twee weken voor je,
waarin het Commissariat Général au
Tourisme et au Thermalisme de Tune
sië je een gemiddelde van 4 x 212 zon-
ne-uren garandeert, als je in juli gaat
en 150 als je het voor- of naseizoen
kiest. Het laatste is preferabel met
het oog op de vliegen. Het bijzondere
van de aanbieding is zijn prijs: 622
gulden alles inbegrepen. Dat ben je
normaal ongeveer al kwijt voor het
kale retourbiljet.
Dat FIT het goedkoopst van alle tour
operators met Tunesië op de illusie-
In de heilige stad Kairouan ligt een
discipel van de profeet Mohammed
begraven. De Arabieren hebben
hem deze moskee gewijd, die een
monument is van inheemse kunstzin.
markt is gekomen, dankt het bedrijf
(evenals indertijd bij zijn Egyptereis)
aan het feit, dat het kan profiteren
van Philipsgelden, die Bourguiba heeft
geblokkeerd.
Klaterblauw
Daar zit je dan, met je bleke tenen in
het bierschuim van de Golf van Ham-
memet, onder een klaterblauwe lucht.
Overal om je heen op het onwaar
schijnlijk brede zandstrand hautaine
dromedarissen en kittige paarden, die
door hautaine toeristen: veelal man
nelijk) en kittige toeristen (meestal
vrouwelijk) worden bereden. Je kunt er
met het achterland van een soepel-
draaiende hotelmachine veilig in de
rug 14 dagen voortreffelijk blij
ven zitten ook. Maar dan zit je wèl
bruinend in te druisen tegen de bedoe-
uit donkere
deurgaten
schitteren
ogen
u tegen
als donkere
juwelen
lingen van de heer Van Gennip. „Men
hoeft de wereld niet rond te reizen om
te begrijpen, dat de hemel overal blauw
is", heeft Goethe eens gezegd. Dank je
de donder; maar je moet wel een eind
weg gaan om onder het genot van een
glaasje thee, die gekruid is met rozen
olie en munt, van een Berber te ho
ren, waarom er bovendien nog haver-
donne de la force, monsieur", legt de
korrels drijven in het vocht, „ga vous
man bereidwillig uit „Dat maakt u
sterk". De grijns, die als een snel ge
projecteerde dia van oor naar oor flitst,
geeft wel ongeveer aan, over welk deel
gebied van 's mensen fysieke kunnen
hij het heeft.
Zulke dingen hoort men niet in Weiman-
waarde Goethe. Daarvoor moet men
naar Sidi Bou Said, het voormalige zee
roversnest, dat kuis geschilderd in
wit en blauw, ongeveer de kleuren van
de Lourdesbeelden in de grotten van
onze pastorietuinen zeer strategisch
boven de Golf van Carthago uittorent.
En dat oude vrouwtje, dat van top tot
vuile teen devoot bedekt was inclu
sief de sluier, hoewel Bourguiba dit
intrigerende kledingstuk in zijn eman
cipatiedrift heeft afgeschaft maar
aan de zijkanten van top tot vuile
teen poedelnaakt, .dat zie je niet al
le dagen in Frankfurt. Daarvoor moet
je in het moskeeënrijke Kairouan
zijn, de heilige stad van Tunesië, waar
Sidi Sahab begraven ligt, een discipel
van de profeet Mohammed, die altijd
drie haren van zijn leermeester bij zich
droeg en daarom „de barbier" was
bijgenaamd. De ommuurde „medina"
(oude wijk) van deze in 671 gesticht®
stad is een architectonische miskraam,
waar men eenvoudig niet van terug
heeft 'n labyrinth vol duistere krot
ten, waarin het getouw van de tapijt
wevers te keer gaat, de naald van de
leerbewerkers flitst en de hamer van
de koperslagers klopt. Hier zijn nog de
vrouwen, die hun eventuele charmes
verbergen onder de lange, witte „haik"
en de sluier de enige onverhulde
belofte hun ogen. Maar wat een ogen!
De hoeken worden met zalf gemas
seerd, zodat ze rimpelloos zijn. De
wimpers worden glanzend gemaakt
met olie. De pupillen worden vergroot
met belladonna en de oogleden worden
donker gemaakt met „kohl", een poe
der van antimonium. Uit duizend don
kere deurgaten schitteren die ogen u
als donkere juwelen tegen. Maar pas
wel op, want hier in het heilige Kai
rouan Is nog de oude moslemwet van
kracht, die zegt:
kom niet met haar in botsing in de
spreek nooit tegen haar in het
openbaar;
tracht nimmer haar sluier af te nemen
Pas zelfs op met fotograferen. Het ver
weerde bijgeloof, dat de ziel gestolen
wordt door de camera, leeft bij de in
heemse bevolking onuitroeibaar voort.
Gastvrije gulheid
Ziedaar het avontuur, dat Tunesië met
gastvrije gulheid biedt en dat de heer
Van Gennip u graag bovenop de
zandstranden en de goed gesmeerde ho
telmachinerie cadeau zou willen doen:
een confrontatie met de andere wereld,
die aan de overkant van de Middelland
se Zee opengaat. Wie zo'n confrontatie
schuwt, heeft Afrika niet nodig: hij
vindt zon en strand in overvloed in de
Europese toeristenlanden. Maar zij, die
het aandurven, hebben nu hun kans.
De kans, om Takrouna te ondergaan,
bijvoorbeeld. Wij weten er geen ander
woord voor, want met sight-seeing
heeft het niets te maken: t is 'n erva
ring, waar men stil van terugkomt,
het hoofd vol Vraagtekens. Men stelle
zich een vlakte voor, die nog niet zo
lang geleden wbesternlj geweest moet
zijn, maar die door Bourguiba in een
ijltempo, dat toch wel bewondering af
dwingt, is gestoffeerd met onafzienba
re korenvelden, onderbroken door
bloeiende amandelboomgaarden, wal
noten, sinaasappels, olijven, vijgen en
granaatappels. Midden daarin ge
boetseerd door de reuzehand van Odys
seus" Cycloop, nadat het krankzinnig
geworden was van pijn. zou men zeg
gen, als deze gigant niet in 'n ander
deel van 't Middell. Zeegebied had geo
pereerd midden in die lieftallige
vlakte een wanstaltige rotsklomp, een
tweehonderd meter hoog gedrocht met
barre, gekwelde flanken, waarover
een furieuze wind zijn zweep legt. Op
de top, die slechts bereikbaar is na
een blaarverwekkende klauterpartij,
een dorpje: Takrouna. Of nee, niet óp
de top, maar ermee versmolten, erin
vastgegroeid als een teek in de huid
van een olifant.
Op de brokkelige trapjes, die de pla
teaus verbinden en in de Rtijle loop
graven, die straten verbeelden, spelen
in vodden gehulde kinderen klimgeitje.
De mohammedaanse versie van onze
engelbewaarder moet met radar wer
ken en automatische afstandsbesturing,
om in dit krioelende kraaienest onge
lukken te kunnen voorkomen. In Tak
rouna woont nog de oorspronkelijke, in
getatoeëerde huid gebonden editie van
't Berbervolk, dat eens oppermachtig
was in het binnenland van Noord-Afri-
ka. Waarom ze indertijd zo hoog zijn
weggekropen, is wel duidelijk. De berg
is een ideale, onneembare springplank
voor bliksemstrooptochten door de
immense vlakte, die aan alle kan
ten open aan zijn voet ligt. Jazeker,
u loopt door een regelrecht roversnest,
zoals u daarstraks in Sidi Bou Said door
een regelrecht zeeroversnest liep, en de
vrouwen, die u met prachtige, tragi
sche gezichten aanstaren uit het pikke
donker van hun raamloze krotten, zijn
de dochters van mannen, wier krom
zwaard geen genade kende. Een in
zichzelf teruggetrokken, wantrouwig
volkje, deze Berbers.
Een andere herinneringsflits voert ons
terug nuar het lommorljfte terrasje van
't Moorse daf#1 lri Hlimmamet, iiart de
voet van het oude Spaanse kasteel, dat
onder de laaiende zon postuum staat
te waken over de baai. 'n Aantal man
nen zit zich er verschrikkelijk hard op
do in djellaba's gehulde dikke dijen te
kletsen. De patron, die zoals de
meeste Tunesiërs wat Frans
spreekt, is graag bereid, ons de reden
van de pret te onthullen. „Ze hebben
't over 't ongeluk", zegt hij. „U moet
weten, dat gisteren de plaatselijke
beerput gelecRd moest worden. Een
arbeider daalde af, raakte bedwelmd
en verdronk. De collega, die hem
wilde redden, overkwam hetzelfde,
enzovoorts, totdat er vijf
verdronken waren. Wel. de
in de geur
van jasmijn
lijken alle
geheimen
van oosterse
wereld
aehntteld
Ruïnes vindt men in Tunesië zoals
bij ons molens. Hier een detail van
het amphitheater in El Djem, een
van de fraaiste herinneringen aan
de Romeinse cultuur, die hier heeft
gebloeid.
het zie-
taiMw »y*_I«JIifr"
kenhiils en róWT'THlflërweg 4
do«d-,ü<ibt u daarvan terug, monsieur?
Nee, dat hadden wij niet, tenzij mis
schien deze zegswijze: ..Een gelaat dut
schreit, wordt door een wesp gestoken"
het Oosterse equivalent voor ons
platte „een ongeluk komt nooit alleen".
Wij willen maar zeggen: het pikante
gemengde bericht heeft men. op va
kantie in Tunesië, bepaald niet te mis-
Wil men het Tunesische avontuur een
kennismaking met land en volk laten
zijn, die verder gaat dan de fagade
van pittoreske straatjes, pittoreske
ezeltjes en pittoreske stranden, dan
zou men eigenlijk over een auto moe
ten beschikken. Bezoeken aan de wrie
melende medina's van Sousse of Sfax,
aan de ruige berglandschappen van
Cap Bon, Zaghouan of Kalaat Es Se-
nam, aan het palmeneiland DJerba of
aan de grazige woestijneilandcn To-
zeur en Gufsa zijn toeristische beleve
nissen, die ver uitstijgen boven het
prentbriefkaarten-kijken.
Ruïne» bij de vleet
Voor de liefhebbers zijn er bovendien
evenveel ruines uit prehistorische,
Punische, Romeinse, Spaanse en Ara
bische bloeitijden als bij ons molens.
Maar het is een dure grap. Een auto
huren kost door de bank gcnocmen in
totaal 80 gulden per dag. Dat komt,
omdat de invoerrechten op wagens bij
zonder hoog zijn, een lelijk eendje
bijvoorbeeld kost in Tunesië 12.000 gul
den. Je kunt beter op de wekelijkse
markt in Nabeul een van specc-
rijengeur doortrokken evenement, dat
Salomons hoogtijdagen in herinnering
roept, zo rijk, gevarieerd, kunstzinnig
en exotisch is de aangevoerde handel
een kameel kopen. Duur vragen ze
maar 500 gulden voor
Aan de goudkust van de Golf v. Ham
mamet, waar de Zweden, de Engelsen,
de Duitsers en ook de Nederlanders bij
honderdduizenden komen potverteren
en waur het ene oogverblindende hotel
naast het andere verrijst, rolt het geld.
Maar in de dorpjes, die men op zijn
weg tegenkomt brokkelig, stinkend,
vol zwarte gaten als een slecht gebit
heerst trieste armoede. Dut wekt dog
te meer ergernis, omdat men 1n Tune
sië struikelt over de patelzen, die Bour
guiba ter meerdere glorie van zichzelf
en z'n autocratische, op geheime poli
tie steunende bewind laat bouwen en
die uitpuilen van luxe. Maar ook 't zien
van deze vale keerzijde en het piekeren
over de oorzaken horen onverbrekelijk
bij de confrontatie met Afrika, die men
bewust is aangegaan, door de Golf van
Hammamet als vnknntiedocl te kie
zen in plaats van de Costa del Sol. En
dat is goed. „Ontleen uw wijsheid zelfs
aan de tong van de koeien", zegt een
Arabisch spreekwoord. Voor wie in 'n
land als Tunesië is geweest, krijgt het
modewoord ontwikkelingshulp, waar-
nee onze politici zo onbeholpen ping-
iongen, een dwingende klank,
PIET SNOEREN.
Foto links:
Luxe hotels, verscholen in exotische
tuinen, rijzen langs de Golf van
Hammamet in ongelooflijk tempo
uit de grond.
Foto rechts:
De tijden van de harem zijn voorbij.
Jong Tunesië danst vrij en on
gesluierd op de maat van zijn tam
boerijnen.
