pieter blom
CHRISTENEN UIT HEEL DE WERELD
OP WEG NAAR UPPSALA
VOOR VIERDE MAAL BIJEEN
'ïmriiïiiinT
ARCHITECT
WIL IN OSAKA
HOLLANDSE KERMIS
MOTTO:
,ZIE, IK MAAK
ALLES NIEUW"
In de komende weken zullen de ogen van
heel de wereld zich richten op de Zweedse
universiteitsstad Uppsala, 70 kilometer
ten noorden van Stockholm. Daar wordt
van 4 tot 20 juli de vierde algemene ver
gadering van de Wereldraad van Kerken
gehouden. Voor de kerkelijke plechtighe
den is de kathedraal gereserveerd en voor
de vergaderingen de Fyris Hall, die plaats
biedt aan 2250 mensen. De deelnemers
logeren op de hypermoderne universiteits
campus, die wegens de vakantie door de
studenten verlaten is.
Waarom na Amsterdam, Evanston en
New Delhi nu Uppsala? Om de nage
dachtenis te eren van Nathan Söder-
blom (1866-1931), aartsbisschop van deze
stad, die in 1925 de conferentie te
Stockholm organiseerde en algemeen
als een van de pioniers van de oecu
menische beweging wordt beschouwd.
Zijn hoofdidee was, dat de Kerken zich
niet moesten doodstaren op huri onder
linge verschillen maar de handen ineen
moesten slaan voor de praktische dienst
aan de wereld. Daarmee legde hij de
grondslag voor de afdeling Life and
Work, dië'safnen met "haar tegenhanger
Faith and Order de grondstructuur van
de Wereldraad uitmaakt. Wellicht mag
men uit de keuze van Uppsala als con-
ferentiestad besluiten, dat ook nu de
dienst aan de wereld een groter nadruk
zal krijgen dan de vraag van de dog
matische en kerkordelijke verschillen.
Het aantal deelnemers aan de vergade
ring wordt geschat op 2200, waarvan
800 vertegenwoordigers van de 232
Kerken, die bij de Wereldraad zijn aan
gesloten. De verdeling over de conti
nenten is als volgt: Europa ruim 300,
Noord-Amerika 180, Azië 100, Afrika 90,
Australië 40 en Latijns-Amerika 25.
Uit Nederland komen vertegenwoordi
gers van de Nederlands Hervormde
Kerk, de Oud-Katholieke Kerk, de Re
monstrantse Broederschap, de Evange
lisch Lutherse Kerk, de Algemene
Doopsgezinde Sociëteit en de Bond van
Vrije Evangelische Gemeenten. Voor
de eerste maal in de geschiedenis zul
len de orthodoxe Kerken met de rela
tief sterkste delegatie aanwezig zijn:
dit komt omdat sinds 1963 praktisch al
le orthodoxe Kerken zich bij de Wereld
raad hebben aangesloten. Dit feit zal
een grote invloed uitoefenen op de be
sprekingen. Het eenzijdig „protestantse"
karakter, dat de Wereldraad tot nog toe
had, wordt nu gecomplementeerd door
een sterke inbreng van de „katholieke"
traditie. Opvallend is ook de sterkte van
de Aziatische delegatie: deze kan zor
gen voor een reductie van het wat al
te Westerse karakter van de Wereld-
Een katholiek is onwillekeurig, geneigd,
de vergadering in Uppsala te vergelij
ken met het Vaticaans concilie. Hierin
al deze secties zijn schema's opgesteld,
die als basis van discussie moeten die
nen. Alle deelnemers hebben ze reeds
maanden in hun bezit, zodat ze zich
samen met hun Kerken goed heb
ben kunnen voorbereiden. Ook aan de
pers zijn ze onder enige beperking ver-
Het is onmogelijk een kort resumé te
geven van alle kwesties, die in Uppsala
zullen worden aangesneden. Noemen
:en paar. die er uit springen.
Kan een christen deelnemen
revolutionaire beweging, ook
deze gebruik maakt van geweld? Moe
ten de Kerken hun houding wijzigen
ten opzichte van de seksuele moraal en
het huwelijk? Hoe zich op te stellen
in het vraagstuk van de geboortenre-
geling? Hoe ligt de verhouding tussen
algemene moraal en situatie-ethiek?
Hoe 'n eind te maken aan 't schandaal
dat twee derde van de wereldbevolking
honger lijdt? Hoe de impasse te door
breken, die op de laatste wereldhan
delsconferentie het nemen van afdoende
maatregelen ter oplossing van deze
kwestie onmogelijk heeft gemaakt?
Welke houding aan te nemen tegen
over het opkomend nationalisme met
name in de ontwikkelingslanden? Hoe
liturgie te vieren op een wijze, die de
moderne mens aanspreekt? Welke
waarde toe te kennen aan liturgische
experimenten? Hoe aansluiting te krij
gen bij de aspiraties van de jeugd, die
over heel de wereld in beweging is ge-
Drie mannen die op de ver
gadering van de Wereldraad een
grote rol zullen spelen. Van links
naar rechts dr. Visser 't Hooft, de
vroegere secretaris-generaal, dr.
Eugene Carson Blake, zijn opvol
ger, en pater Gerome Hamer O.P.,
een van de vijftien katholieke
waarnemers.
komen? Hoe het generatieconflict in 'n
vruchtbaar contact tussen ouderen en
jongeren om te zetten? Hoe van een
lokale gemeenschap rond Woord en
Brood tot een wereldgemeenschap van
alle christenen te komen? Hoe op het
terrein van missie en zending samen
te werken, zonder zijn eigen overtuiging
prijs te geven?
Rond deze thema's zullen inleidingen
worden gehouden, die de deelnemers
nader moeten informeren. De namen
van enkele sprekers zijn al bekend. On
der hen treffen we aan professor H.
Berkhof uit Leiden, hoofd van de Ne
derlandse delegatie, dr W. A. Visser l
Hooft, de vroegere voorzitter van de
Wereldraad, prof. Stendahl van Har
vard, specialist in de bijbelwetenschap,
en Kenneth Kaunda president van Zam
bia, die zal spreken over de verhouding
tussen rijke en arme landen. Wanneer
de secties hun mening hebben gevormd,
zullen ze deze aan de plenaire vergade
ring ter beoordeling voorleggen.
Met enige spanning wordt uitgezien
naar de oecumenische viering, die
np zondag 7 juli in de kathedraal van
Uppsala wordt gehouden. De Lutherse
Kerk van Zweden heeft alle deelnemers
aan de vergadering van de Wereldraad
uitgenodigd tijdens die dienst tot de
heilige tafel te naderen. Het is de vraag,
in hoeverre op deze uitnodiging zal
worden ingegaan. Men mag aannemen,
dat velen, met name de jongeren, de
gelegenheid zullen aangrijpen, om de
diepe eenheid, die ze reeds aanwezig
weten, in het eucharistische teken te
vieren. Anderen zullen zich ongetwij
feld afzijdig houden. Het is nu eenmaal
zo, dat de katholieke Kerk en de ortho
doxe Kerken alsmede enkele kleinere
denominaties hun leden een dergelijke
intercommunie verbieden. De officiële
afgevaardigden kunnen een dergelijk
verbod moeilijk naast zich neerleggen.
Maar behalve afgevaardigden zijn er
ook nog waarnemers en gasten. Het zal
hoogst interessant zijn te zien, hoe zij
op de uitnodiging van de Zweedse Kerk
Zoals ook reeds in New Delhi (1961) het
geval was, zullen katholieke waarne
mers en gasten de vergadering van de
Wereldraad bijwonen. Onder de vijftien
waarnemers treffen we o.a. aan de
paters Duprey, Hamer en Stransky
van het secretariaat voor de eenheid,
Romenarie Goldie van de Lekenraad
en August van Istendael van de com
missie Justitia et Pax. De voornaam
ste gasten zijn mgr. J. Willebrands van
het secretariaat voor de eenheid, mgr.
J. Gremilllon en Lady Jackson van
Justitia et Pax, mgr. Charles Moeller
van de Congregatie voor de Geloofsleer
en pater Tucci, hoofdredacteur van
Civilta Cattolica. Meerderen van hen
zijn uitgenodigd, om de plenaire ver
gadering toe te spreken. Zoals bekend
is de katholieke Kerk geen lid van de
Wereldraad maar onderhoudt zij er
goede betrekkingen mee. Deze zijn de
laatste jaren, mede onder invloed van
het concilie, veel nauwer geworden.
De pers krijgt ruim toegang, zowel tot
de plenaire vergaderingen als tot de
selecliebesprekingen. Men verwacht on
geveer 750 verslaggevers van krant,
radio en televisie. Zij worden, net als
de deelnemers, gehuisvest op de cam
pus van de universiteit. Een uitgebreide
persdienst staat tot hun beschikking.
Voor een snelle communicatie met het
achterland via telefoon, telex en tele
gram is gezorgd.
Niet alleen praten
De organisatoren hebben alles gedaan,
om te voorkomen, dat de vergadering
van de Wereldraad in een spraakwater
val zal ontaarden. Moderne kunst, mu
ziek. film en zelfs satire kregen een
ruime plaats toegewezen. Het secre
tariaat geeft als reden op: „Marchall
McLuhan heeft aangetoond, dat dc
mens van de twintigste eeuw veel lie
ver beelden dan woorden tot zich
neemt. Bovendien is het van belang de
wereld te leren kennen zoals ze is en
niet in het vage weg over abstracte
problemen te praten".
Zuster Mary Corlta, een non uit Los
Angeles, zal haar collages tonen van
teksten, vormen en kleuren. De Ame
rikaanse folkzanger Pete Seeger zal er
optreden. Er komt een café chantant,
„Club '68" geheten, dat door de jeugd
afdeling van de Wereldraad wordt open
gehouden. Er is een film van de BBC
over „de Kerk zoals anderen haar zien";
en ook een Hollandso televisieproduk-
j||
Uppsala roept de herinnering
wakker aan aartsbisschop Nathan
Soderblom, een van de pioniers der
oecumenische beweging.
tie, waarin dichters, schrijvers en zan
gers de Kerk zeggen, wat zij van haar
denken en willen. Een van de biosco
pen van Uppsala zal in de avonduren
een hele reeks films vertonen, die olie
een religieus thema in de ruime zin
van het woord behandelen. Ja zelf»
komt er zo iets als een satirisch pro
gramma, waarin ook do vergadering
van de Wereldraad op de korrel zal
worden genomen.
Eén geluid zullen we in Uppsala missen.
En dat Is de stem van dominee Martin
Luther King, die was aangezocht om
dc openingspredikatie te houden. In
1966 riep lijj via de geluidsband
de deelnemers aan do oonferentle van
Genéve op „zich los te maken uit de
boelen van 'n dodelijke status quo" en
zonder vrees te vechten voor vrede en
gerechtigheid. Dit sloeg dermate in, dat
de organisatoren van Uppsala niet lang
hoefden na te denken toen ze een pre
dikant voor dc openingsplechtigheden
zochten. Helaas is de stein van King
tot zwijgen gebracht. Er zal nu een
ander spreken en het kan best zijn, dat
hij het schitterend doet. Maar de sonore
stem van dc negerpredikant uit Ame
rika zal hi) ons niet kunnen doen ver»
Dr Alfred van de Woijer
heeft hy maar zeer ten dele gelijk nl.
inzoverre het in beide gevallen gaat om
een mondiale gebeurtenis, die ongeveer
300 miljoen christenen raakt. Maar
daarmee heb je het dan ook gehad. De
vergadering van dc Wereldraad kan
in tegenstelling tot het concilie geen
enkele beslissing nemen, die de leden
bindt. Zij is, als het erop aan komt.
niet meer dan 'n forum, waar de Ker
ken elkaar ontmoeten, om van gedach
ten te wisselen over de grote kwesties
die Kerk en wereld bewegen, te zoeken
naar gemeenschappelijke gezichtspunter
en dc grote lijnen te trekken, waaraan
de Wereldraad zich in de komende zes
jaar zal houden. Een ander opvallend
verschilpunt is, dat het concilie vier
jaar geduurd heeft, terwijl Uppsala een
kwestie is van amper drie weken.
Het meeste werk zal worden verzet in
zes secties, waarin de vergadering enke
le dagen na de opening wordt opge
deeld. Zij bespreken de volgende onder
werpen: de katholiciteit van de Kerk.
de vernieuwing van het zendingswerk,
de economische en sociale ontwikkeling
van de wereld, de vrede en gerechtig
heid in de internationale betrekkingen,
de aanpassing van de cultus aan onze
geseculariseerde maatschappij en de
nieuwe levensstijl van de christen. Voor
MONNIKENDAM. ..Als
ik mijn zin krijg, wordt het
een Noordhollandse kermis
We .moeten in Osaka niet
alleen komen met hetgeen
we hier allemaal hebben ge
presteerd, nee, we moeten
de ernst van wat we kunnen,
transformeren in een kermis
of een tempel. We zijn geen
klootjesvolk, maar een feest
vierend volk. De bezoekers
van het paviljoen moeten
kunnen denken: „Hé, zie jc
wel dit is het Indianen-
paviljoen". Dat zegt Pieter
Blom (34), de Amsterdamse
in Monnikendam wonende
architect die naast prol'. Ba-
kema en diens assistent
Wcbcr is aangewezen voor
het maken van een ontwerp
voor de Nederlandse inzen
ding op de wereldtentoon
stelling, die in 1970 in Japan
wordt gehouden.
In ogenschijnlijke legen-
strijdigheid met het belang
van de opdracht is Blom
niet zo blij met zijn eervolle
uitverkiezing. „Er is voor
mij nog nooit zo'n mooie
uitdaging gekomen op een
zo ongelukkig moment als
nu", zegt hij. „In mijn vak
zijn in Nederland zulke
grote problemen op te los
sen, dat ik aan dat werk de
voorkeur zou geven boven
de wereldtentoonstelling
Bovendien ben ik bezig met
het naar mijn vaste over
tuiging belangrijkste ge
bouw dat op het ogenblik in
Nederland wordt gereali
seerd: het definitief studen
tencentrum van de th in
Twente. Daar kan ik niet
gemist worden. Om die reden
heb ik meteen gezegd: „Ik
wil wel meedoen, maar dan
moet ik tot en met volgend
voorjaar niets hoeven te
doen".
Progressief
Blom, die nabij het Damrak
een bureau leidt dat hij
„werkplaats voor publieke
werken" heeft genoemd, is
in Monnikendam moeilijk
te vilden. Ja van
brede stegen van het oude
vissersdorp bewoont hij geen
woonhuis maar een kleine,
oude gereformeerde kerk,
die hij ruim een jaar ge
leden heeft gekocht. De in
richting van het bouwval
lige godshuis geeft aan
welke richting de geboren
Jordaner nastreeft: de mo
derne, progressieve archi
tectuur. Hij is als zodanig
ook algemeen bekend. Op
de stoep van de zijdeur,
waar eens de ingang van
de consistoriekamer was.
vertelt hij dat hij al vijftien
jaar bezig is met een nieuwe
stroming in de architectuur,
het zogenaamde kasbaïsme.
Hij heeft er belangrijke
architectencongressen in de
wereld mee gehaald, maar
het heeft hem tegelijk tegen
over vele gevestigde archi
tecten geplaatst, die het
woord progressief anders
uitleggen dan hijzelf doet
In de bezwaren die hij tegen
zijn opdracht voor de Ne
derlandse inzending naar de
Expo-1970 uit, klinkt dit op
de achtergrond steeds door.
Dat er door de Nederlandse
president-commissaris voor
de wereldtentoonstelling, mr
Jo Cals, drie mensen zijn
aangewezen voor het vol
brengen van de opdracht,
vindt hij gezien de traditie
wel begrijpelijk, maar zegt
hij: „Je kunt echter niet
drie mensen gelijkelijk uit
dagen. In eerste instantie
heeft Bakema de opdracht
gekregen. Hij wilde dat de
winnaai'S van de twee laat
ste Prix de Romewedstrij
den, Weber en ik, mee zou
den doen. Er werd daarmee
een waarborg geschapen
voor een ontwerp van pro
gressieve architectuur. Een
week of drie geleden hebben
we hier in Monnikendam
de eerste, gezamenlijke
werkdag gehad. Uitgaande
van de zeer grote afstand
die er tussen gevestigde
mensen zoals Bakema en
progressieven als Weber en
ik bestaat, was er een goed
contact. Besloten is, dat we
éat "üne niet
,je woont gewoon boven de metro-uitgang,
boven het plantsoen"
Pieter Blom, getrouwd en
vader van drie kinderen,
heeft grote bekendheid
tal opzienbarende studie
plannen, die op vrUwel
alle internationale archi
tectencongressen van de
laatste jaren zijn bespro
ken. Eén van de belang
rijkste is „Wonen als
stedelijk dak", ecu plan
dat als uitgangspunt bad
een opdracht van de ver
eniging van dakpunncn-
fabrikanten en dat vorig
jaar door Provo op het
Leidseplein in druk werd
verspreid.
Blom: „Het komt er in
grote lijnen op neer, dat
dc woningen als dak voor
de stad gaan dienen. Hrl
heeft een ruimtelijk feno
meen in die zin dat vvun-
woning afgaat, je in de
stad belandt en dat je.
wanneer je dc trap op
gaat. dc zon vindt.
tecturen in stedebouw. Of
van dat afschuwelijk
klcin-burgerlijkc indivi
dualisme. waarin we ln
stapclvakjcs op en naast
elkaar telbaar zijn. Of
van al te particuliere be
langen op de begane
grond. De begane grond
moet in z'n geheel van de
gemeenschap zijn!
In dit plan hoef je niet
meer te zeggen, lk woon
twee straten van die bus
halte, dan vier stegen
links, twee trappen van
de hoek en het vierde
huis op dc elfde etage.
Ik
dit
We
af
voorbeeld om te Illustre
ren wat ik probeer uit te
bunnen. Ik stel daarvoor
in de plaats een nieuw
oriëntatiemiddelJe
zegt gewoon: ik woon
boven de metro-uitgang,
hoven het plantsoen enz.
De hoofdeigenschappen
van „Wopen als stedelijk
dak" zijn: een absolute
dichtheid van 100 wonin
gen per hectare, inclusief
woon- en stedelijke voor
zieningen: de integratie
van wonen en stad („hier
in Monnikendam zou Ik
het liefste willen dat de
mensen op weg naar de
grachten door mi)n huis
zouden lopen"); de uit
banning van het tclele-
De Amsterdamse archi
tect heeft van de ge
meente Hengelo kortge
leden opdracht gekregen
dit plan in werkelijkheid
te realiseren, voor Fok-
kcrdirccteur Frits van
Diepen heeft hU voor het
rlland Ibiza een stadje
ontworpen dat op hetzelf
de plan Is gebaseerd,
maar in plaats van woon
huizen patiowoningen
heeft (180 op een hec
tare). „De woningen z|jn
te vergelijken met een
stedelijke ruimte in een
tempel", zegt de ontwer
per ervan. Het lijkt ove
rigens onzeker dat dit
laatste plan (kosten tien
miljoen gulden) door zal
IB
Het plan voor de hoofd
structuur van het paviljoen
alle drie achter kunnen
staan om daarna die struc
tuur onafhankelijk van el
kaar te kunnen individuali
seren. Bij ons alle drie
heerste die dag de mening
dat we met de middelen van
de progressieve architectuur
in Osaka iets heel bijzonders
zouden kunnen maken".
Emotioneel
..De week na die bespreking
heb ik me er intensief mee
bezig gehouden. Toen ik
merkte dat ik bij de zaak
zo emotioneel was betrok
ken dat mijn werk in
Twente, waar ik enorm veel
waarde aan hecht, eronder
ging lijden, heb ik Bakema
gebeld om hem te zeggen
dat ik me toch moest terug
trekken. In de architecten-
wereld zou dat echter opge
vat kunnen worden alsof ik
niet met Bakema zou kun
nen samenwerken. Dat is
beslist niet het geval, zo
heeft hij zich niet gedragen.
De man is groot, open naïef
de „stier" binnen een
oude generatie. Hij geeft je
een nieuw respect voor die
generatie. Als men een crea
tieve taak kan vinden, die
pas volgend voorjaar begint,
blijf ik meedoen, in het an
dere geval stap ik eruit. Het
is onredelijk om aan een zo
groot project de namen van
drie mensen te verbinden
Pieter Blom in zijn tot
woning omgebouwde kerk
in Monnikendam. Het
liefste zou bij zien dat
de Monnikendammers,
op weg naar de haven,
door zijn huis zouden
lopen. „Dan krijg je de
integratie woonstad die
ik bedoel", zegt hij. Boven
de deur de spreük van
zijn opzienbarende studie
plan: wonen liefde
liefde het dak van de
stad.
als er één nauwelijks heeft
meegedaan".
Als de in roze sweater cn
manchester broek gestoken
„progressief" na het halen
van sigaretten weer op hel
sloepje is gaan zitten, zegt
hij dat Bakema tijdens de
eerste bespreking zeer ge
porteerd was voor zijn plan
om in het Nederlands pavil
joen een kermisachtige toe
stand te maken, onder meer
met epn glijbaan. „De men
sen moeten daarbinnen niet
voortdurend lopen en kijken,
ze moeten in een kermis
terecht komen. Het moet
een feest zijn. Toen ik dins
dag hoorde dat Cats na
terugkomst op Schiphol" zei.
dat er in verband met de
drassige grond geheid moet
worden, vond ik daarin en.
waarsch ij n 1 ij k e be vestig i n
van de realisering van mijn
idee. Want dje opmerking
dat er in verband met de
drassige grond geheid moet
worden, was gewoon een
trucje. Die man kan niet
alles zeggen, bovendien
slaat nog lang niet alles
vast".
Amsterdam: prop
Veel meer wil hU over de
wereldtentoonstelling niet
zeggen. Er zjjn volgens hem
belangrijker dingen. Het
feit bijvoorbeeld dat Am
sterdam („een rot stad.
oubollig als de pest. Zc
geven dc moderne architec
tuur er geen kans, omdat
ze alleen „gerenommeerde"
mensen willen hebben, alle
maal van die lintjesmcnsen")
Noord-IIolland heeft afge
sneden van de circulatie met
de rest van het land. „Het
is net een prop in een bloed
vatenstelsel", merkt de man
op, die zich nu ontpopt als
een fervent provo-aanhan
ger, die In de lange hete
zomer van twee jaar geleden
„Dc Telegraaf" werden ge
gooid cn die hard mec-
schreeuwde tegen de veron
derstelde ambtelijke traag
heid in dc hoofdstad.
Hij is vun mening dat de
relatie tussen Amsterdam en
'I oostelijk deel van Noord-
Holland, waar zich in toe
nemende mate emigranten
uit de hoofdstad vestigen,
/.eer groot is.
„De mentaliteit van Amster
dam" is Noord-Holland ln
optimale vorm. De harde
Noordhollander zit net als
de mensen uit de Jordaan
vol heerlijke sentimenten.
Monnikendam bijvoorbeeld
ervaar ik als een uitbrei
ding van cfe oude stadskern
van Amsterdam, ook als het
gaat om de mentaliteit.
Amsterdam doet er goed aan
zich met het noorden te
verbinden, maar het noor
den moet zich wel realiseren
wat Amsterdam ls: gelaten,
niet dynamisch zoals Rotter
dam. Ik weet wel, dit zijn
allemaal gevoelsmatige ar
gumenten, maur we moeten
de stad met z'n allen fris
houden. Er moet vanuit
Noord-Holland wat actie
zijn. Ik voel dat ik hier wat
moet doen. Er komt een
stroom van Amsterdamse
eigenheimers Noord-Holland
binnen. Weet Je wal we
ermee moeten doen? Ge
woon gebruiken. Wie hot
beboste zuiden laat liggen
waar het ligt cn kiest voor
het grijze, platte landschap
van Noord-Holland, heeft
visie, is progressief. Ook al
ls dat een arbeider; die man
heeft uewoon visie. Ik hoop
dat de emigranten hun
levendigheid zullen gebrui
ken nu ze het gelaten Am
sterdam kwijt rijn
LARS ANDERSSOK