pieter blom CHRISTENEN UIT HEEL DE WERELD OP WEG NAAR UPPSALA VOOR VIERDE MAAL BIJEEN 'ïmriiïiiinT ARCHITECT WIL IN OSAKA HOLLANDSE KERMIS MOTTO: ,ZIE, IK MAAK ALLES NIEUW" In de komende weken zullen de ogen van heel de wereld zich richten op de Zweedse universiteitsstad Uppsala, 70 kilometer ten noorden van Stockholm. Daar wordt van 4 tot 20 juli de vierde algemene ver gadering van de Wereldraad van Kerken gehouden. Voor de kerkelijke plechtighe den is de kathedraal gereserveerd en voor de vergaderingen de Fyris Hall, die plaats biedt aan 2250 mensen. De deelnemers logeren op de hypermoderne universiteits campus, die wegens de vakantie door de studenten verlaten is. Waarom na Amsterdam, Evanston en New Delhi nu Uppsala? Om de nage dachtenis te eren van Nathan Söder- blom (1866-1931), aartsbisschop van deze stad, die in 1925 de conferentie te Stockholm organiseerde en algemeen als een van de pioniers van de oecu menische beweging wordt beschouwd. Zijn hoofdidee was, dat de Kerken zich niet moesten doodstaren op huri onder linge verschillen maar de handen ineen moesten slaan voor de praktische dienst aan de wereld. Daarmee legde hij de grondslag voor de afdeling Life and Work, dië'safnen met "haar tegenhanger Faith and Order de grondstructuur van de Wereldraad uitmaakt. Wellicht mag men uit de keuze van Uppsala als con- ferentiestad besluiten, dat ook nu de dienst aan de wereld een groter nadruk zal krijgen dan de vraag van de dog matische en kerkordelijke verschillen. Het aantal deelnemers aan de vergade ring wordt geschat op 2200, waarvan 800 vertegenwoordigers van de 232 Kerken, die bij de Wereldraad zijn aan gesloten. De verdeling over de conti nenten is als volgt: Europa ruim 300, Noord-Amerika 180, Azië 100, Afrika 90, Australië 40 en Latijns-Amerika 25. Uit Nederland komen vertegenwoordi gers van de Nederlands Hervormde Kerk, de Oud-Katholieke Kerk, de Re monstrantse Broederschap, de Evange lisch Lutherse Kerk, de Algemene Doopsgezinde Sociëteit en de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten. Voor de eerste maal in de geschiedenis zul len de orthodoxe Kerken met de rela tief sterkste delegatie aanwezig zijn: dit komt omdat sinds 1963 praktisch al le orthodoxe Kerken zich bij de Wereld raad hebben aangesloten. Dit feit zal een grote invloed uitoefenen op de be sprekingen. Het eenzijdig „protestantse" karakter, dat de Wereldraad tot nog toe had, wordt nu gecomplementeerd door een sterke inbreng van de „katholieke" traditie. Opvallend is ook de sterkte van de Aziatische delegatie: deze kan zor gen voor een reductie van het wat al te Westerse karakter van de Wereld- Een katholiek is onwillekeurig, geneigd, de vergadering in Uppsala te vergelij ken met het Vaticaans concilie. Hierin al deze secties zijn schema's opgesteld, die als basis van discussie moeten die nen. Alle deelnemers hebben ze reeds maanden in hun bezit, zodat ze zich samen met hun Kerken goed heb ben kunnen voorbereiden. Ook aan de pers zijn ze onder enige beperking ver- Het is onmogelijk een kort resumé te geven van alle kwesties, die in Uppsala zullen worden aangesneden. Noemen :en paar. die er uit springen. Kan een christen deelnemen revolutionaire beweging, ook deze gebruik maakt van geweld? Moe ten de Kerken hun houding wijzigen ten opzichte van de seksuele moraal en het huwelijk? Hoe zich op te stellen in het vraagstuk van de geboortenre- geling? Hoe ligt de verhouding tussen algemene moraal en situatie-ethiek? Hoe 'n eind te maken aan 't schandaal dat twee derde van de wereldbevolking honger lijdt? Hoe de impasse te door breken, die op de laatste wereldhan delsconferentie het nemen van afdoende maatregelen ter oplossing van deze kwestie onmogelijk heeft gemaakt? Welke houding aan te nemen tegen over het opkomend nationalisme met name in de ontwikkelingslanden? Hoe liturgie te vieren op een wijze, die de moderne mens aanspreekt? Welke waarde toe te kennen aan liturgische experimenten? Hoe aansluiting te krij gen bij de aspiraties van de jeugd, die over heel de wereld in beweging is ge- Drie mannen die op de ver gadering van de Wereldraad een grote rol zullen spelen. Van links naar rechts dr. Visser 't Hooft, de vroegere secretaris-generaal, dr. Eugene Carson Blake, zijn opvol ger, en pater Gerome Hamer O.P., een van de vijftien katholieke waarnemers. komen? Hoe het generatieconflict in 'n vruchtbaar contact tussen ouderen en jongeren om te zetten? Hoe van een lokale gemeenschap rond Woord en Brood tot een wereldgemeenschap van alle christenen te komen? Hoe op het terrein van missie en zending samen te werken, zonder zijn eigen overtuiging prijs te geven? Rond deze thema's zullen inleidingen worden gehouden, die de deelnemers nader moeten informeren. De namen van enkele sprekers zijn al bekend. On der hen treffen we aan professor H. Berkhof uit Leiden, hoofd van de Ne derlandse delegatie, dr W. A. Visser l Hooft, de vroegere voorzitter van de Wereldraad, prof. Stendahl van Har vard, specialist in de bijbelwetenschap, en Kenneth Kaunda president van Zam bia, die zal spreken over de verhouding tussen rijke en arme landen. Wanneer de secties hun mening hebben gevormd, zullen ze deze aan de plenaire vergade ring ter beoordeling voorleggen. Met enige spanning wordt uitgezien naar de oecumenische viering, die np zondag 7 juli in de kathedraal van Uppsala wordt gehouden. De Lutherse Kerk van Zweden heeft alle deelnemers aan de vergadering van de Wereldraad uitgenodigd tijdens die dienst tot de heilige tafel te naderen. Het is de vraag, in hoeverre op deze uitnodiging zal worden ingegaan. Men mag aannemen, dat velen, met name de jongeren, de gelegenheid zullen aangrijpen, om de diepe eenheid, die ze reeds aanwezig weten, in het eucharistische teken te vieren. Anderen zullen zich ongetwij feld afzijdig houden. Het is nu eenmaal zo, dat de katholieke Kerk en de ortho doxe Kerken alsmede enkele kleinere denominaties hun leden een dergelijke intercommunie verbieden. De officiële afgevaardigden kunnen een dergelijk verbod moeilijk naast zich neerleggen. Maar behalve afgevaardigden zijn er ook nog waarnemers en gasten. Het zal hoogst interessant zijn te zien, hoe zij op de uitnodiging van de Zweedse Kerk Zoals ook reeds in New Delhi (1961) het geval was, zullen katholieke waarne mers en gasten de vergadering van de Wereldraad bijwonen. Onder de vijftien waarnemers treffen we o.a. aan de paters Duprey, Hamer en Stransky van het secretariaat voor de eenheid, Romenarie Goldie van de Lekenraad en August van Istendael van de com missie Justitia et Pax. De voornaam ste gasten zijn mgr. J. Willebrands van het secretariaat voor de eenheid, mgr. J. Gremilllon en Lady Jackson van Justitia et Pax, mgr. Charles Moeller van de Congregatie voor de Geloofsleer en pater Tucci, hoofdredacteur van Civilta Cattolica. Meerderen van hen zijn uitgenodigd, om de plenaire ver gadering toe te spreken. Zoals bekend is de katholieke Kerk geen lid van de Wereldraad maar onderhoudt zij er goede betrekkingen mee. Deze zijn de laatste jaren, mede onder invloed van het concilie, veel nauwer geworden. De pers krijgt ruim toegang, zowel tot de plenaire vergaderingen als tot de selecliebesprekingen. Men verwacht on geveer 750 verslaggevers van krant, radio en televisie. Zij worden, net als de deelnemers, gehuisvest op de cam pus van de universiteit. Een uitgebreide persdienst staat tot hun beschikking. Voor een snelle communicatie met het achterland via telefoon, telex en tele gram is gezorgd. Niet alleen praten De organisatoren hebben alles gedaan, om te voorkomen, dat de vergadering van de Wereldraad in een spraakwater val zal ontaarden. Moderne kunst, mu ziek. film en zelfs satire kregen een ruime plaats toegewezen. Het secre tariaat geeft als reden op: „Marchall McLuhan heeft aangetoond, dat dc mens van de twintigste eeuw veel lie ver beelden dan woorden tot zich neemt. Bovendien is het van belang de wereld te leren kennen zoals ze is en niet in het vage weg over abstracte problemen te praten". Zuster Mary Corlta, een non uit Los Angeles, zal haar collages tonen van teksten, vormen en kleuren. De Ame rikaanse folkzanger Pete Seeger zal er optreden. Er komt een café chantant, „Club '68" geheten, dat door de jeugd afdeling van de Wereldraad wordt open gehouden. Er is een film van de BBC over „de Kerk zoals anderen haar zien"; en ook een Hollandso televisieproduk- j|| Uppsala roept de herinnering wakker aan aartsbisschop Nathan Soderblom, een van de pioniers der oecumenische beweging. tie, waarin dichters, schrijvers en zan gers de Kerk zeggen, wat zij van haar denken en willen. Een van de biosco pen van Uppsala zal in de avonduren een hele reeks films vertonen, die olie een religieus thema in de ruime zin van het woord behandelen. Ja zelf» komt er zo iets als een satirisch pro gramma, waarin ook do vergadering van de Wereldraad op de korrel zal worden genomen. Eén geluid zullen we in Uppsala missen. En dat Is de stem van dominee Martin Luther King, die was aangezocht om dc openingspredikatie te houden. In 1966 riep lijj via de geluidsband de deelnemers aan do oonferentle van Genéve op „zich los te maken uit de boelen van 'n dodelijke status quo" en zonder vrees te vechten voor vrede en gerechtigheid. Dit sloeg dermate in, dat de organisatoren van Uppsala niet lang hoefden na te denken toen ze een pre dikant voor dc openingsplechtigheden zochten. Helaas is de stein van King tot zwijgen gebracht. Er zal nu een ander spreken en het kan best zijn, dat hij het schitterend doet. Maar de sonore stem van dc negerpredikant uit Ame rika zal hi) ons niet kunnen doen ver» Dr Alfred van de Woijer heeft hy maar zeer ten dele gelijk nl. inzoverre het in beide gevallen gaat om een mondiale gebeurtenis, die ongeveer 300 miljoen christenen raakt. Maar daarmee heb je het dan ook gehad. De vergadering van dc Wereldraad kan in tegenstelling tot het concilie geen enkele beslissing nemen, die de leden bindt. Zij is, als het erop aan komt. niet meer dan 'n forum, waar de Ker ken elkaar ontmoeten, om van gedach ten te wisselen over de grote kwesties die Kerk en wereld bewegen, te zoeken naar gemeenschappelijke gezichtspunter en dc grote lijnen te trekken, waaraan de Wereldraad zich in de komende zes jaar zal houden. Een ander opvallend verschilpunt is, dat het concilie vier jaar geduurd heeft, terwijl Uppsala een kwestie is van amper drie weken. Het meeste werk zal worden verzet in zes secties, waarin de vergadering enke le dagen na de opening wordt opge deeld. Zij bespreken de volgende onder werpen: de katholiciteit van de Kerk. de vernieuwing van het zendingswerk, de economische en sociale ontwikkeling van de wereld, de vrede en gerechtig heid in de internationale betrekkingen, de aanpassing van de cultus aan onze geseculariseerde maatschappij en de nieuwe levensstijl van de christen. Voor MONNIKENDAM. ..Als ik mijn zin krijg, wordt het een Noordhollandse kermis We .moeten in Osaka niet alleen komen met hetgeen we hier allemaal hebben ge presteerd, nee, we moeten de ernst van wat we kunnen, transformeren in een kermis of een tempel. We zijn geen klootjesvolk, maar een feest vierend volk. De bezoekers van het paviljoen moeten kunnen denken: „Hé, zie jc wel dit is het Indianen- paviljoen". Dat zegt Pieter Blom (34), de Amsterdamse in Monnikendam wonende architect die naast prol'. Ba- kema en diens assistent Wcbcr is aangewezen voor het maken van een ontwerp voor de Nederlandse inzen ding op de wereldtentoon stelling, die in 1970 in Japan wordt gehouden. In ogenschijnlijke legen- strijdigheid met het belang van de opdracht is Blom niet zo blij met zijn eervolle uitverkiezing. „Er is voor mij nog nooit zo'n mooie uitdaging gekomen op een zo ongelukkig moment als nu", zegt hij. „In mijn vak zijn in Nederland zulke grote problemen op te los sen, dat ik aan dat werk de voorkeur zou geven boven de wereldtentoonstelling Bovendien ben ik bezig met het naar mijn vaste over tuiging belangrijkste ge bouw dat op het ogenblik in Nederland wordt gereali seerd: het definitief studen tencentrum van de th in Twente. Daar kan ik niet gemist worden. Om die reden heb ik meteen gezegd: „Ik wil wel meedoen, maar dan moet ik tot en met volgend voorjaar niets hoeven te doen". Progressief Blom, die nabij het Damrak een bureau leidt dat hij „werkplaats voor publieke werken" heeft genoemd, is in Monnikendam moeilijk te vilden. Ja van brede stegen van het oude vissersdorp bewoont hij geen woonhuis maar een kleine, oude gereformeerde kerk, die hij ruim een jaar ge leden heeft gekocht. De in richting van het bouwval lige godshuis geeft aan welke richting de geboren Jordaner nastreeft: de mo derne, progressieve archi tectuur. Hij is als zodanig ook algemeen bekend. Op de stoep van de zijdeur, waar eens de ingang van de consistoriekamer was. vertelt hij dat hij al vijftien jaar bezig is met een nieuwe stroming in de architectuur, het zogenaamde kasbaïsme. Hij heeft er belangrijke architectencongressen in de wereld mee gehaald, maar het heeft hem tegelijk tegen over vele gevestigde archi tecten geplaatst, die het woord progressief anders uitleggen dan hijzelf doet In de bezwaren die hij tegen zijn opdracht voor de Ne derlandse inzending naar de Expo-1970 uit, klinkt dit op de achtergrond steeds door. Dat er door de Nederlandse president-commissaris voor de wereldtentoonstelling, mr Jo Cals, drie mensen zijn aangewezen voor het vol brengen van de opdracht, vindt hij gezien de traditie wel begrijpelijk, maar zegt hij: „Je kunt echter niet drie mensen gelijkelijk uit dagen. In eerste instantie heeft Bakema de opdracht gekregen. Hij wilde dat de winnaai'S van de twee laat ste Prix de Romewedstrij den, Weber en ik, mee zou den doen. Er werd daarmee een waarborg geschapen voor een ontwerp van pro gressieve architectuur. Een week of drie geleden hebben we hier in Monnikendam de eerste, gezamenlijke werkdag gehad. Uitgaande van de zeer grote afstand die er tussen gevestigde mensen zoals Bakema en progressieven als Weber en ik bestaat, was er een goed contact. Besloten is, dat we éat "üne niet ,je woont gewoon boven de metro-uitgang, boven het plantsoen" Pieter Blom, getrouwd en vader van drie kinderen, heeft grote bekendheid tal opzienbarende studie plannen, die op vrUwel alle internationale archi tectencongressen van de laatste jaren zijn bespro ken. Eén van de belang rijkste is „Wonen als stedelijk dak", ecu plan dat als uitgangspunt bad een opdracht van de ver eniging van dakpunncn- fabrikanten en dat vorig jaar door Provo op het Leidseplein in druk werd verspreid. Blom: „Het komt er in grote lijnen op neer, dat dc woningen als dak voor de stad gaan dienen. Hrl heeft een ruimtelijk feno meen in die zin dat vvun- woning afgaat, je in de stad belandt en dat je. wanneer je dc trap op gaat. dc zon vindt. tecturen in stedebouw. Of van dat afschuwelijk klcin-burgerlijkc indivi dualisme. waarin we ln stapclvakjcs op en naast elkaar telbaar zijn. Of van al te particuliere be langen op de begane grond. De begane grond moet in z'n geheel van de gemeenschap zijn! In dit plan hoef je niet meer te zeggen, lk woon twee straten van die bus halte, dan vier stegen links, twee trappen van de hoek en het vierde huis op dc elfde etage. Ik dit We af voorbeeld om te Illustre ren wat ik probeer uit te bunnen. Ik stel daarvoor in de plaats een nieuw oriëntatiemiddelJe zegt gewoon: ik woon boven de metro-uitgang, hoven het plantsoen enz. De hoofdeigenschappen van „Wopen als stedelijk dak" zijn: een absolute dichtheid van 100 wonin gen per hectare, inclusief woon- en stedelijke voor zieningen: de integratie van wonen en stad („hier in Monnikendam zou Ik het liefste willen dat de mensen op weg naar de grachten door mi)n huis zouden lopen"); de uit banning van het tclele- De Amsterdamse archi tect heeft van de ge meente Hengelo kortge leden opdracht gekregen dit plan in werkelijkheid te realiseren, voor Fok- kcrdirccteur Frits van Diepen heeft hU voor het rlland Ibiza een stadje ontworpen dat op hetzelf de plan Is gebaseerd, maar in plaats van woon huizen patiowoningen heeft (180 op een hec tare). „De woningen z|jn te vergelijken met een stedelijke ruimte in een tempel", zegt de ontwer per ervan. Het lijkt ove rigens onzeker dat dit laatste plan (kosten tien miljoen gulden) door zal IB Het plan voor de hoofd structuur van het paviljoen alle drie achter kunnen staan om daarna die struc tuur onafhankelijk van el kaar te kunnen individuali seren. Bij ons alle drie heerste die dag de mening dat we met de middelen van de progressieve architectuur in Osaka iets heel bijzonders zouden kunnen maken". Emotioneel ..De week na die bespreking heb ik me er intensief mee bezig gehouden. Toen ik merkte dat ik bij de zaak zo emotioneel was betrok ken dat mijn werk in Twente, waar ik enorm veel waarde aan hecht, eronder ging lijden, heb ik Bakema gebeld om hem te zeggen dat ik me toch moest terug trekken. In de architecten- wereld zou dat echter opge vat kunnen worden alsof ik niet met Bakema zou kun nen samenwerken. Dat is beslist niet het geval, zo heeft hij zich niet gedragen. De man is groot, open naïef de „stier" binnen een oude generatie. Hij geeft je een nieuw respect voor die generatie. Als men een crea tieve taak kan vinden, die pas volgend voorjaar begint, blijf ik meedoen, in het an dere geval stap ik eruit. Het is onredelijk om aan een zo groot project de namen van drie mensen te verbinden Pieter Blom in zijn tot woning omgebouwde kerk in Monnikendam. Het liefste zou bij zien dat de Monnikendammers, op weg naar de haven, door zijn huis zouden lopen. „Dan krijg je de integratie woonstad die ik bedoel", zegt hij. Boven de deur de spreük van zijn opzienbarende studie plan: wonen liefde liefde het dak van de stad. als er één nauwelijks heeft meegedaan". Als de in roze sweater cn manchester broek gestoken „progressief" na het halen van sigaretten weer op hel sloepje is gaan zitten, zegt hij dat Bakema tijdens de eerste bespreking zeer ge porteerd was voor zijn plan om in het Nederlands pavil joen een kermisachtige toe stand te maken, onder meer met epn glijbaan. „De men sen moeten daarbinnen niet voortdurend lopen en kijken, ze moeten in een kermis terecht komen. Het moet een feest zijn. Toen ik dins dag hoorde dat Cats na terugkomst op Schiphol" zei. dat er in verband met de drassige grond geheid moet worden, vond ik daarin en. waarsch ij n 1 ij k e be vestig i n van de realisering van mijn idee. Want dje opmerking dat er in verband met de drassige grond geheid moet worden, was gewoon een trucje. Die man kan niet alles zeggen, bovendien slaat nog lang niet alles vast". Amsterdam: prop Veel meer wil hU over de wereldtentoonstelling niet zeggen. Er zjjn volgens hem belangrijker dingen. Het feit bijvoorbeeld dat Am sterdam („een rot stad. oubollig als de pest. Zc geven dc moderne architec tuur er geen kans, omdat ze alleen „gerenommeerde" mensen willen hebben, alle maal van die lintjesmcnsen") Noord-IIolland heeft afge sneden van de circulatie met de rest van het land. „Het is net een prop in een bloed vatenstelsel", merkt de man op, die zich nu ontpopt als een fervent provo-aanhan ger, die In de lange hete zomer van twee jaar geleden „Dc Telegraaf" werden ge gooid cn die hard mec- schreeuwde tegen de veron derstelde ambtelijke traag heid in dc hoofdstad. Hij is vun mening dat de relatie tussen Amsterdam en 'I oostelijk deel van Noord- Holland, waar zich in toe nemende mate emigranten uit de hoofdstad vestigen, /.eer groot is. „De mentaliteit van Amster dam" is Noord-Holland ln optimale vorm. De harde Noordhollander zit net als de mensen uit de Jordaan vol heerlijke sentimenten. Monnikendam bijvoorbeeld ervaar ik als een uitbrei ding van cfe oude stadskern van Amsterdam, ook als het gaat om de mentaliteit. Amsterdam doet er goed aan zich met het noorden te verbinden, maar het noor den moet zich wel realiseren wat Amsterdam ls: gelaten, niet dynamisch zoals Rotter dam. Ik weet wel, dit zijn allemaal gevoelsmatige ar gumenten, maur we moeten de stad met z'n allen fris houden. Er moet vanuit Noord-Holland wat actie zijn. Ik voel dat ik hier wat moet doen. Er komt een stroom van Amsterdamse eigenheimers Noord-Holland binnen. Weet Je wal we ermee moeten doen? Ge woon gebruiken. Wie hot beboste zuiden laat liggen waar het ligt cn kiest voor het grijze, platte landschap van Noord-Holland, heeft visie, is progressief. Ook al ls dat een arbeider; die man heeft uewoon visie. Ik hoop dat de emigranten hun levendigheid zullen gebrui ken nu ze het gelaten Am sterdam kwijt rijn LARS ANDERSSOK

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1968 | | pagina 9