É4*éJ
Handleiding
voor
adspirant-
rijkaards
VRIJDAG
VISDAG
GOUDDELVER
LEVI STRAUSS
KREEG
ZEILDOEKJE
VOOR HET BLOEDEN
Vlees mag, maar...
nog steeds
0
AMSTERDAM Als wij u goed hebben begrepen, is het dus uw onver
droten streven om binnen de kortste keren rijk te worden Ah juistEn
als het even kan, wilt u dat nobele doel met een minimum aan inspan
ningen bereiken Ook daar kunnen we moeiteloos in komen. Als u zich
voor elk miljoen ook nog in het zweet moet werken, kunt u net zo goed
bij de posterijen blijven. Nu rest alleen de vraag, hoe u dat flikt. U heeft
letterlijk alles mee voor een Maecenas, dus daar ligt het niet aan. U
houdt van een copieus etentje, u weet een zware bourgonje op waarde te
schatten (eerst op de tong, dan krachtig doorspoelen), u zit uitgerekend
het lekkerst in een auto van twintig mille en uw sterke bijziendheid maakt
het noodzakelijk, dat u in de Folies Bergères op de eerste rij zit. Tot zover
is er geen vuiltje aan de lucht.
Maar nu! Daar gaat het om. U kunt
persoonlijk wel rijp zijn voor het op
gemaakte bed, maar dan moet u wel
weten, waar het staat. En als u het
gevonden hebt, is het nog maar de
vraag, of er plaats is, want er zijn-toe
vallig meer kapers op de goudkust. Ze
inden op een achtermiddag het wiel
Ult en kunnen gelijk op hun lauweren
-gaan rusten. Of ze maken een camera,
waar je de foto na zestig seconden kant
en klaar uittrekt. Een normaal mens
verzint het niet eens, maar zo'n man
is voor de rest van zijn leven binnen.
Waarachtig, alle rijkaards hebben hun
fortuin uitgerekend in datzelfde kleine
hoekje gevonden, waar voor een
schlemiel alleen zijn ongeluk ligt.
Klinknagels
Een klein voorbeeld. Als u vraagt: „Zeg
mij, hoe ik rijk word?", dan is ons ant
woord: „Men neme een lap getaand
zeildoek en het grofste garen, dat voor
handen is. Daar maakt men dan een
broek van. Vervolgens jaagt men een
handvol klinknagels door de zakken.
Met deze broek gaat u naar uw beste
vriend en deze zal zo opgetogen zijn,
dat hij er gelijk zes bestelt. Deze vriend
zal het weer tegen zijn vriend zeggen
en voordat u het weet, moet u twee
meisjes in dienst nemen om de spijkers
af te tellen en het zeildoek te scheuren-
Daarna is het nog slechts een kwestie
van jaren en dan zit u zelf op fluweel".
Roep nu niet gelijk, dat het een flauw
verzinsel is, want toevallig heeft de
heer Levi Strauss het op deze uiterst
simpele wijze gelapt. Op de bruine,
aangevreten portretten, die hem hebben
overleefd, is hij reeds uitgedijd tot een
welgedane grijsaard met vadermoor-
ders en fancy-sik, maar toen hij in
1848 het beloofde land binnenstruikelde
was hij slechts een berooide, twintig
jarige Duitse emigrant, die vingers te
kort kwam om een vuist te maken.
Spectaculaire bodemvondsten in Cali-
fornië hadden dat jaar de goudkoorts
in de hele wereld hoog opgezweept en
de gloeiende woestijn, daarvoor door
mens en dier gemeden en gehaat, was
opeens een behekst vuurtorenlicht ge
worden, dat de verworpenen der aarde
als vliegen aanzoog. Opgepakt in de
ruimen van gammele schepen kwamen
ze uit het oude land, de paupers en
proleten, de stakkerds en de schooiers.
Dromend van een fortuin, dat voor de
meesten van hen een fata-morgana zou
blijven. Ze klauwden de aarde open,
scheurden met hun dynamiet de rotsen
in duizenden stukken, vochten onder
elkaar om het kleinste klompje goud,
Spijkerbroek
begon opmars
vanuit
hete woestijn
in Californië
Gouddelver Alkali Ike (rechts) propte zijn zakken vol met monsters met en
zonder waarde. Het resultaat? Gescheurde zakken. Ten einde raad joeg hü toen
maar een handvol klinknagels door zijn pak, de spijkerbroek werd een feit.
dronken en dobbelden, vloekten en ba
den de sterren van de hemel.
Voor een handvol gelukzoekers was
het goud slechts mededeelzaam: voor
George Knight, die op goed geluk een
stuk rots liet exploderen en zich daar
mee toegang verschafte tot de miljar
denmijn Gold Hill in Grass Valley; voor
Ira Willard, een zuipende zonderling,
die opeens als een dolleman begon te
graven op dezelfde plek, waar honder
den voor hem hun hopeloos geluk al
hadden beproefd. Drie weken aan een
stuk dag en eindeloze nacht 'kroop
hij als een mol door de oeverranden
Van dé AmericarTRiver en toen had hij
hem gevonden: de grootste klomp goud,
die de bodem van Californië ooit zou
prijsgeven; voor Bret Harte, die begon
als bewaker op de bok van de post
koetsen geweer op zijn schoot, twee
revolvers achter zijn riem en bij zijn
dood een warenhuisconcern met mil-
jardenwaarde naliet. Gekke Bret werd
hij genoemd in het barakkenkamp,
waar de gouddelvers hun stad van
mannen en whisky hadden gebouwd.
Hij was de vreemde eend in de bijt, een
zacht ei vol gedichten en gevleugelde
woorden.
Stofgoud
En voor Levi Strauss, wiens rijkdom
bij zijn komst in 1848 bestond uit een
lap zeildoek, die hij wilde gebruiken
als nachtleger voor zijn afgebeulde
lichaam. Elke dag trok hij met de ha
veloze karavaan de bergen in en elke
avond kwam hij weer met lege handen
in het kamp terug. Aan zijn vader in
New York schreef hij wanhopige brie
ven, doordrenkt met het heimwee naar
de groene heuvels van zijn geboorte
streek. „Wat ben ik in hemelsnaam
begonnen", riep hij verbitterd uit,
..waarom moesten we halsoverkop naar
de nieuwe wereld vluchten? De hoog
moed heeft ons parten gespeeld, we
zullen nu aan onze hebzucht ten onder
Twee maanden later liet hij een ge
sjeesde meester-kleermaker uit zijn
barak twee broeken maken van het
zeildoek, dat als nutteloze ballast on
der zijn bed lag. Op dat moment had
hij er nog geen flauw idee van, dat hij
daarmee het fortuin enterde. Hij was
naar Virginia City gekomen om zich
te wentelen in het stofgoud, maar uit
eindelijk vond hij het goud in de stof.
Het rauwe gouddelverswerk vroeg om
ijzersterke kleren, die niemand tot dan
toe had kunnen leveren. De monniken
van de mammon hadden de rafel tot
symbool verheven en elke nieuwe
broek was gedoemd om binnen enkele
dagen gedegradeerd te worden tot ho
peloos vod.
Strauss uitgerust met de radar van
slim koopmansinstinct greep gelijk
zijn kans. Hij huurde twee buffels,
spande er zijn gloednieuwe broek tus
sen en joeg de dieren in twee richtin
gen uiteen: het zeildoek gaf geen krimp.
Daarna haakte hij een roetbrakende
locomotief los en bond zijn pantalon
tussen kolentender en het eerste rijtuig.
Op het moment, dat de trein zich in
beweging zette, ging er even een lichte
siddering door het zeildoek, maar de
broek doorstond ook deze beproeving
glansrijk.
Het succes kreeg onmiddellijk een
sneeuwbaleffect. Er kwamen tien, twin
tig bestellingen. Iedereen wilde een
broek van die vermaledijde Levi (a pair
of Levi's) en de groffe, blauwe stof
werd het trotse visitekaartje der goud
delvers. Twee maanden later kon
Strauss zijn eerste spaarcenten naar
zijn ouders in New York sturen. Zijn
voornaam had voorgoed burgerrecht in
de kledingindustrie gekregen en werd
ook buiten Californië een begrip voor
ijzersterke kwaliteitskleding.
280 miljoen
Anno 1968. honderd en achttien jaar na
de simpele vondst van een Duitse emi
grant, is Levi's 's werelds grootste fa
brikant van werk- en vrijetijdskleding.
De jaarlijkse omzet bedraagt alleen in
Amerika reeds 280 miljoen dollar en
daarmee heeft de fabriek zich onder
de 500 grootste bedrijven in de V.S. op
de 254e plaats genesteld. De spijker
broek (de roestige klinknagels, die col-
spUkerbroek en de cowboyhoed voor
pandjesjas, wijde, zwarte broek en hoge
zijden. H(j wel.
lega-goudzoeker Alkali Ike in 1860
door zijn Levi-broek joeg, zijn inmid
dels vervangen door minder schurend
materiaal) is nog steeds een van de be
langrijkste produkten (250 miljoen
exemplaren tot nu toe), maar naast
deze onverbiddelijke bestseller heeft
Levi nu ook een opwindend assorti
ment van jackets, overhemden, plooi-
vaste pantalons en bermudashorts.
Gemeengoed
Bij Levi's (met hoofdkantoor in San
Francisco, fabrieken onder meer in Ca
lifornië, Texas, Nieuw Mexico, Tennes
see, Virginia, Mississippi, Arkansas en
Georgia cn tientallen verkoopkantoren
in geheel Amerika) werken momenteel
15000 mensen. Daarnaast opereren
sinds tien jaar ook nog honderden me
dewerkers op de Europese markt, waar
het uniform van de cowboys en goud
delvers ook inmiddels gemeengoed is
geworden. Zelfs in Nederland, waar
volgens Heinrich Heine alles vijftig
jaar later gebeurt („als het einde van
de wereld in zicht komt", schreef hij
opgelucht, „verhuis ik dan ook onmid
dellijk naar Amsterdam") zijn de op
gerolde, bezwete hemdsmouwen, de
bloemetjestenten en zalmkleurige on
derjurken langzamerhand vervangen
door specifieke vrijetijdskleding. Tot
voor kort accentueerde de Nederlander
de uren na zijn arbeid voornamelijk
door kleren uit te trekken hij knoop
te zijn vest los, deed zijn stropdas af
en rolde zijn broekspijpen omhoog
maar nu zijn zee van vrije tijd steeds
Ruim een jaar geleden klaagde de vishandel in Neder
land steen en been toen voor de katholieken het ver
bod om op vrijdag vlees te eten werd opgeheven.
Met name de vishandelaren in Brabant en Limburg
wachtten met grote bezorgdheid de gevolgen van dc
opheffing van het vleesverbod af. Wat is er van deze
vrees bewaarheid geworden? Heeft de Nederlandse
vishandel inderdaad een gevoelige tik gekregen? Heb
ben veel vishandelaren het bordje „gesloten" voorgoed
achter de ruit van de winkeldeur moeten hangen?
Een vastberaden „Neen" is het antwoord van de heer
I. Cohen, secretaris van de Commissie Detailhandel in
Vis van het Hoofdbedrijfschap Detailhandel, waarvan
hij adjunctsecretaris is. „De vrijdag is de traditionele
visdag gebleven. Hoewel we alles hebben geprobeerd
om hel eten van vis naar andere dagen van de week
te verschuiven is het duidelijk dat het viseten op vrij
dag een onuitroeibare traditie in Nederland is".
Ambulante
vishandel
verliest
terrein
In de weken na de opheffing
van het vleesverbod leek
het de vishandelaren
gelijk zouden krijgen, want
vooral in Brabant en
Limburg liepen de verkopen
op vrijdag terug. „Dat
kwam door het nieuwtje",
aldus de heer Cohen, „maar
het verbruik heeft zich
hersteld en nu hoor Ik
helemaal geen klachten
meer". Een zeer belangrijke
rol bij het vlsverbruik
spelen de prijzen en de
ervaring van de heer Cohen
is, dat men als de vis duur
is liever een paar eieren
bij de maaltijd neemt, maar
dat men als de prijzen laag
zijn op vrijdag graag vis
eet. Die prijzen heeft men
kennelijk goed in de hand
gehouden want 't verbruik
van vis per hoofd van de
bevolking is met achteruit
gegaan. „Integendeel", z^gt
de heer Cohen, ,.er 'Ts zelfs
een zeer lichte stijging
waar te nemen en dat
is een hele gunstige
ontwikkeling".
Conservatief
De Nederlander eet per
jaar bijna tien kilo vis en
dat is vrij laag In
vergelijking met de andere
EEG-landen. In Duitsland.
Frankrijk en Italië wordt
veel meer vis gegeten. Wat
hiervan de oorzaak is, weet
men niet precies. „Neder
land is een groot vis-expor-
terend land", aldus de heer
Cohen. „Verder is de fijne
keuken in Nederland niet
zo erg ontwikkeld omdat de
hulsvrouw vrfj conservatief
kookt. Het hoger vis-
verbruik in Frankrijk houdt
vermoedelijk verband met
de lange kust en dat in
Italië met de armoede. Wat
wij doordraaien wordt daar
nog gegeten".
Volgens de heer Cohen
heeft men in het buitenland
een goede tong niet betalen.
In het buitenland doet men
dat wel". Ook schijnt men
meer bereid te zijn de vis
zelf klaar te maken. „De
Nederlanders zijn gek op
warme, gebakken vis", al
dus de heer Cohen, „maar
de huisvrouwen en vooral
de jongere generatie willen
de vis zelf niet bakken,
vermoedelijk omdat de bak
lucht niet zo aangenaam is.
Het gevolg hiervan is. dat
de vishandelaar vooral op
vrijdagmiddag tussen vijf
en zes uur veel gebakken
vis verkoopt. Die gebakken
vis vormt soms zestig tot
zeventig procent van de ge
hele verkoop en ik zie een
grote toekomst voor de ge
bakken vis".
Dat men op de vrijdag zo
veel gebakken vis eet. is
enerzijds gunstig, maar
heeft anderzijds ook na
delen. In het begin van de
week hebben de vishande
laren het vr'J ruati£- n,nar
op vrijdag tijdens 't „spits
uur" komt men handen
tekort om de klanten te
helpen, ook al worden er
dan hulpkrachten Inge
schakeld. „Deze ontwikke
ling is alleen van de con
sument uitgegaan", aldus
de heer Cohen, „nop afge-
Ondanks de optimistische
geluiden van dc heer Cohen
kan de positie van de vis-
detailhandet slecht worden
genoemd, vooral veroor
zaakt door het rumoer om
de haringworm. De vis-
detallhandel bestaat uit 'n
ambulante handel en een
gevestigde handel. Beide
sectoren zijn even groot. De
ambulante handel verliest
steeds meer terrein. Het
venten gaat eruit. „Men
kan niet tegen die hoge
flats aan schreeuwen", al
dus de heer Cohen. De ge
vestigde handel kampt met
de moeilijkheid, dat men,
vooral In de nieuwe wijken,
Sen van fc»t Mn'rlati-*- ■w.ljWfc.an Wfc.
magere vissoorten steeds
in een dleetschema
worden opgenomen. Wij
zorgen dat de v'8 S0**''
Het moeten geen oliebollen
zijn met een dikke laag
beslag. De vis moet met zo
weinig mogelijk olie worden
gebakken. Niet alleen om
dat dit een verbetering van
de baktechniek betekent,
maar ook omdat de prijs
van de vis hierdoor laag
kan worden gehouden, het
geen niet mogelijk zou zijn
als de vishandelaar iedere
keer zijn bakolie moet ver-
tigingsvergunnlng kan ko
men. „Ten onrechte", meent
de heer Cohen, „want met
de moderne voorzieningen
heeft de omgeving van een
viswinkel nagenoeg geen
last".
De visdetailhande! zocht
naar een compensatie en
vond die in de vorm van
een rijdende viswinkel. Het
ministerie van Landbouw
en Visserij verstrekt een
bfydrage van ruim dertig
procent in de aanschaffings-
kosten en mede hierdoor
stijgt het aantal rijdende
winkels. Met deze winkels
vis
zijn de moeilijkheden ook
nog niet uit de weg ge
ruimd, want sommige ge
meenten hebben er bezwaar
tegen, dat in deze winkels
Vis wordt gebakken met
alle luchtjes vandien. De
heer Cohen Is het er niet
mee eens. „Het is een lucht
van etenswaren en die is
altijd nog heel wat ge
zonder dan de uitlaatgassen
van auto's of de lucht
verontreiniging boven Per
nis".
Ook op andere manieren
probeert do visdetailhande!
uit de moeilijkheden te ko
men. In het vertrouwen dat
de haringverkoop zich dit
,,,£pizoen zal herstellen, 14
men becig met 't oprichten
van zakenclubs. In deze
clubs hebben zitting de
taillisten, die geen concur
renten van elkaar zijn en
die gegevens uitwisselen
om hun bedrijf <9 MD hoger
niveau te brengen. Derge
lijke zakenclubs bestaan
reeds in Midden-, Zuidoost
en Noord-Nederland. Ver
der zal In overleg met de
directeur van de Dienst
Haven- en Marktwezen In
Den Haag. mr. W. C. A.
Riem Vis. de visafddlng
onder andere op de Haags*-
markt aanzienlijk worden
verbeterd. Men denkt aan
een betere presentatie, on
der meer door betere
kraampjes en andere ver
beteringen van «Ie voor
zieningen. Men hoopt dat
ook op de markten in an
dere plaatsen de visafdeling
'n aantrekkelijker aanzicht
zal kunnen geven. Het Is
bekend, dat er mensen z(jn.
die geen vis op do markt
kopen omdat zij de presen
tatie èn de Inrichting van
de kraampjes onaantrekke
lijk vinden. RIEN SCHILTE
Modieuze doorbraak
Do tieners en twens gaven de stoot tot
deze modieuze doorbraak. Een recent
onderzoek heeft uitgewezen, dat door
deze groep het mi
ven aan kleding c
ondervraagden g.i\,
meisjes 18 procen
este wordt uitgege-
i schoenen. Van de
.•n de jongens 11, dc
van hun inkomen
hieraan uit. Bezoek aan cafetaria en
dancing kwam met respectievelijk 14
en 6 procent op de tweede plaats cn
daarna volgden pas sparen (1114),
vervoer (10,5), tabaksartikelen (9.7)
on hobbies (85).
In geld uitgedrukt kwam dc besteding
aan kleding on schoeisel neer op een
bedrag van 246 miljoen gulden op een
totaaluitgave van 2115 miljoen. Uit
vergelijkingen met bestedingen ln voor
gaande jaren bleek, dat een steeds gro
ter deel van de kledingaankopen wordt
uitgegeven aan vrijetijds- cn sportklc-
ding. Het bedrag, dat hiervoor ln 1967
werd besteed, wordt geschat op 140
miljoen.
Hippo vogel
Na de jeugd gingen ook de ouderen
schoorvoetend overstag. Pa ontdekte
opeens, dat hij waarachtig ook nog een
hippe vogel kon zijn en hees zich na
de achturige werkdag monter in dc
spijkerbroek. Hij liet zijn hokkebaar-
den groeien, ging uan de lijn doen en
sprak opeens niet meer over zijn mi
graine en rugklachten.
..Het opmerkelijke", aldus de heer C,
Citroen, general manager van Levi
Strauss Nederland N V„is het feit,
dat de spijkerbroek, bij uitstek een
mannenaffaire, de nog steeds voort
schrijdende emancipatie van dc vrouw
sterk accentueert. Onze omzet wordt
voor een belangrijk deel bepaald dooi
de aankopen van de vrouw. Sinds die
dc broek aap heeft, heeft de vrijetijds
kleding pas zijn hoge vlucht genomen".
Grote sik
En Levi, goeie Levi, dte tijdens zijn
leven al een grote sik had van zijn
rusteloze nering, /.let vanuit het zwerk,
dat het goed is. Akkoord, goud heeft
hij nimmer gevonden, maar de spijker
broek was achteraf voor hem een af
doend zeildoek je voor het bloeden.
U weet dus nu. wat u te doen st.iat,
als u rijk wilt worden. U koopt een
tent, neemt een mecatcr-klcermaker in
de arm en laat twee broeken maken.
De rest komt vanzelf.
en telefoon-
i proleten, stakkerds
Geef ons nog even i
tje, als het gelukt i
LEO THURING.
