doolhof
van
softenon-
drama
ROBERT FITZGERALD
HARDNEKKIG, SNEL,
KENNEDY
INTELLIGENT
Duizenden
slachtoffers
9 verdachten
3 rechters
II verdedigers
29 deskundigen
351 getuigen
192 Nebenklager
500.000 pagina's
1000 km band
ALSDORF DUIKT
VOOR TWEE JAAR ONDER IN
(Van een onzer verslaggevers)
AKEN ALSDORF De 32.000 Alsdorfers laten de
groeiende wereldfaam van hun mijnstadje gelaten
over zich heengaan. Want de aanleiding is triest:
Alsdorf zal gedurende een aantal jaren de plaats
zijn waar rechters, aanklagers en beklaagden zich
over een van de meest trieste affaires in onze huidige
beschaving moeten buigen: het Conterganmysterie.
Uiteindelijk gaat het om de vraag of het slaapmiddel
Contergan Forte, dat binnnen de Nederlandse grenzen
onder de naam Softenon berucht werd, er oorzaak
van is dat enige jaren terug over de gehele wereld
sterk misvormde kinderen werden geboren. En ook
wanneer onomstotelijk het verband tussen Contergan
en deze mismaakte kinderen bewezen kan worden,
dan nog rest de vraag of de producent, de firma
Grünenthal uit Stolberg, menselijkerwijze gesproken,
dit verband niet heeft kunnen vermoeden.
ZATERDAG 18 MEI 1968
Bü gebrek aan bruikbare armen moet dit meisje leren tekenen en schrijven
met haar voet. Met grote zorg en veel geduld kunnen opmerkelijke resultaten
worden bereikt.
ZITTING
IN DE
NARRENTEMPEL
Jaren heeft het vooronderzoek geduurd.
Maar tenslotte had het openbaar minis
terie in Aken genoeg argumenten bij
de hand om negen topmensen van
Grünenthal in staat van beschuldiging
te stellen.
Aan hun zijde hebben zij elf verdedi
gers gegroepeerd. Aan de andere kant
van de groene tafel komen drie rech
ters te zitten, onder voorzitterschap
van dr. Josef Mainz. Deze rechters
worden ook nog bijgestaan door leken,
die ln Aken door het lot zijn aange-
Zij beïnvloeden wel de uitspraak, maar
niet de eventuele strafmaat. In de zaal
komt ook nog een aantal rechters te
zitten, die opengevallen plaatsen achter
de groene tafel onmiddellijk kunnen
opvullen.
Ziekten, of zelfs sterfgevallen, mogen
het proces onder geen beding vertra
gen. Rechters en reserverechters
mogen zelfs niet in dezelfde auto's
van Aken naar Alsdorf rijden om het
gevaar voor ongelukken zoveel moge
lijk te spreiden. Rechters, reserve-
rechters en lekebijzitters nemen nu
hun vakantie op omdat daar zeker
de eerste twee tot drie jaren niets
meer van kan komen.
Voorlopig is de duur van het proces
op twee jaar geschat, met een moge
lijke uitloop tot drie jaar. Want bij
het horen van 29 deskundigen en 351
andere getuigen uit Duitsland, Japan,
Zweden, Engeland, Oostenrijk, Zwit
serland en de Verenigde Staten kan
zoveel nieuws aan het licht komen,
dat nader beraad moet worden inge
last.
Voorlopig zullen drie zittingen per
week worden gehouden.
In de knel
Tussen de ruim 300 toeschouwers, die
in het Alsdorfse mijncasino. waar het
proces bU gebrek aan voldoende ruimte
in Aken gevoerd gaat worden, een
plaats kunnen vinden, zullen 192
„Nebenklager" de zittingen nauwgezet
volgen. Achter deze „Nebenklager"
schuilen evenveel civiele procedures om
schadevergoedingen. Worden deze aan
spraken gerechtelijk ondersteund, dan
hangt het voortbestaan van de firma
Grünenthal aan een zijden draad.
Op 27 mei moet het proces in Alsdorf
beginnen. De laatste voorbereidingen
in het casino van de mijn Anna, onder
deel van de Eschweiler Bergwerks
Verein, zijn nu in volle gang. Enige
honderden journalisten zullen de be
schikking over voldoende telex- en
telefoonapparatuur moeten krijgen. Er
komt daarnaast een geluidsinstallatie
met twintig microfoons. Daarnaast
wordt nog een simultaanvertaalinstal-
latie gemonteerd waarin naast Frans
en Engels zowaar ruimte voor Neder
lands zal zijn.
Die geluidsinstallaties moeten overigens
zo worden aangebracht dat zij zonder
al te veel moeite weer snel kunnen
worden afgebroken. Want het proces
vindt telkens plaats op maandag, dins
dag en woensdag. Op de overige dagen
van de week moet het normale cultu
rele en vermakelijke leven van Alsdorf
er zijn gang kunnen gaan.
Vooral de carnavalsverenigingen zitten
e enbeetje in de knel nu het casino
Anna voor dit rechtsgeding is afge
huurd. Het casino fungeerde in de
carnavalstijd als zittingstempel der
narren en was dan wekenlang met
allerlei bont en carnavalesk spul ver
sierd. Die bonte versieringen komen
tijdens de rechtszittingen natuurlijk
helemaal niet van pas en het is zelfs
de vraag of men het wel passend vindt
de zaal der rechtszittingen straks ook
voor carnavalszittingen te gebruiken.
Tot nu toe is de invasie van vreemde
lingen in Alsdorf nog aan de meeste
bewoners voorbijgegaan.
Het Conterganproces heeft de tapkasten
van de 82 Alsdorfse kroegen nog maar
nauwelijks bereikt. Oudere stamgasten
kijken op verzoek even terug in de
historie toen hun stadje, eveneens onder
uiterst trieste omstandigheden, wereld
bekendheid verwierf. Dat was in 1930
toen bij een mijnramp 275 doden te
betreuren waren.
Half miljoen
Voor het overige gaat het münwerkers-
stadje gewoon zijn gang. De plaatselijke
bioscoop in de hoofdstraat brengt
cynische samenloop van omstandig
heden in deze weken voor het
proces de groots aangekondigde film
„Das Wunder der Liebe".
Talrijke betrokkenen ln het proces
hebben al om logeerruimten in Alsdorf
gevraagd. De bestaande, vrij povere
hotelaccommodatie is bij lange na niet
genoeg om de vele vreemdelingen
onderdak te bieden. Het gemeente
bestuur heeft de bevolking opgeroepen
zoveel mogelijk bedden beschikbaar te
stellen omdat de beschikbare hotel
kamers maar honderd bedden opleve-
De beklaagden en hun advocaten zullen
zich voor twee jaar in Alsdorf vesti
gen. Zij hebben daar al complete
woningen gehuurd.
Nog maar een paar dagen en dan gaan
de half miljoen bladzijden van de drie
honderd dossiers open voor het doel
waarvoor ze zijn samengesteld: het
Conterganproces. Er zullen in het
Alsdorfse casino veel woorden over
gezegd worden. Dat zullen bandrecor
ders allemaal haarfijn vastleggen. En
wanneer er iemand na twee jaar be
hoefte aan heeft, kan hij die bandjes
nog eens afdraaien. Maar hij moet
daar wel de tijd voor nemen, want
duizend kilometer band laat zich niet
in enkele uren beluisteren.
Enkele duizenden kinderen ln West-
Duitsland en daarbuiten zijn met af-1
wijkingen geboren die geweten worden
aan het gebruik door hun moeder van
het slaap- en kalmeringsmiddel Con
tergan.
Enkele honderden misvormde kinderen
zijn nog in leven. Zij zijn de hoofd
personen in dit monsterproces waarvan!
niemand de uitslag kan voorspellen
De belangrijkste beslissing is at lane A
gevallen: de Contergantabletten worden A
niét meer gemaakt. Maar toen wasl
het kwaad al geschied. Daar kan eenfl
proces van twee of drie jaar niet.^B
meer aan afdoen.
Een verschrikkelijke wil om te winnen
iVan een onzer redacteuren
De stem in de microfoon heeft hetzelfde New-Englandaecent als acht jaar
geleden. Het zijn dezelfde snelle en flitsende gebaren, dezelfde priemende
vinger in de lucht. Het is dezelfde mystiek die de naam omgeeft van de
nieuwe kandidaat: Robert Fitzgerald Kennedy, senator voor de staat New York,
oud-minister van Justitie onder twee presidenten, vader van tien, straks van
elf kinderen, broer van ex-president John Fitzgerald Kennedy, daarna de ver
klaarde tegenstander van diens opvolger, Lyndon Baines Johnson.
De verschillen zijn er ook. John Kennedy
werkte acht jaar geleden onder de leuze
„Laat ons deze natie op gang brengen" en
hield de Amerikanen na acht slaperige jaren
onder Elsenhower hun grootheid en vitaliteit
voor. Zijn jongere broer moet wijzen op alles
wat de laatste jaren niet is gedaan en fout
is gedaan. Hfj wijst op de rellen in de steden,
de honger en de werkloosheid, de oorlog ln
Vietnam en de dreigende inflatie.
De verschillen z|jn ook fysiek. John Kennedy
was altijd koel. zeer toegankelijk In zijn
omgeving maar wat terughoudend bij
openbare demonstraties Met zijn 1.84 m
lengte en 84 kilo aan gewicht kon hij worden
bewonderd zonder te worden aangeraakt.
Zijn jongere broer Robert (1.75 m en 75 kilo)
moet beschermd worden tegen zijn jonge
bewonderaars, die als klitten aan hem
hangen en in die emoties is voor rake
reacties op vragen niet altijd gelegenheid.
Robert Kennedy klaagt er trouwens soms
over, dat meer vragen worden gesteld over
zijn verwarde haren dan over de problemen,
die de natie stelt. Maar achter die warrige
haren steekt het organisatiegenie van de
Kennedy, die in 1960 de campagne voor zijn
broer ontwierp en die deze kwaliteiten nu
voor eigen gebruik aanwendt. Deze week is
weer gebleken, dat Kennedy's nooit lets half
doen. Zij overspoelen hun tegenstanders met
mannen en geld, Bn met ren perfecte
organisatie werken zij het plan af om na
John een tweede familielid In het Witte Huis
te brengen.
Nepotisme
Toen John Kennedy na z'n verkiezing z'n toen
35-jarige broer Robert aanstelde tot minister
van Justitie, reageerde de pers geschokt met
de beschuldiging van „nepotisme". Robert
had de verkiezingscampagne voor zijn broer
succesvol beëindigd en kreeg nu als dank
een ministersbaantje. Een half jaar later
was de stemming in het ,and heel anders.
Robert Kennedy had zich uit de schaduw van
z(jn broer losgewerkt en zich ontpopt als
een bekwaam, scherpzinnig en vooral
energiek politicus. Na enkele maanden gaf
een Amerikaans politicus de volgende
karakteristiek van hem: „Behalve zfln
gemis aan ervaring is Robert Kennedy een
man met vele kwaliteiten, die hem in staat
stellen een zeer goed leider te zijn op het
terrein van de buitenlandse politiek. In zijn
gedachten is hij hardnekkig, htf is snel en
hij is intelligent. Hij heeft 'n verschrikkelijke
wil om te winnen". De man, die deze
prijzende woorden sprak, isRichard
Nixon, in 1960 door John Kennedy verslagen,
in 1968 misschien tegenstander van diens
broer Robert.
Bobby Kennedy heeft twee maanden geleden
het risico van zijn leven genomen door zich
ljjnrccht tegen Johnson op te stellen, die zich
op dat moment nog niet had teruggetrokken.
Maakt Kennedy zich in deze maanden
voorgoed politiek onmogelijk of zorgt hij
voor de overwinning waar de voorbereidingen
reeds op wijzen, maar die door allerlei
factoren nog volslagen onzeker is?
Enkele karaktertrekken van Robert Kennedy
zoals journalisten die beschreven hebben
arrogant, kort aangebonden, moeilijk toegan
kelijk, kil, controversieel, rigoureus, eerlijk.
Stomverbaasd
dat ook hij'
vij'anden heeft
onkreukbaar, de meest eerzuchtige van alle
Kennedy's, beschikt over een onverwoestbare
energie. Een van de mannen, die de Kennedy-
f ami lie het best kent, Arthur Schlesingcr, be
schrijft hem in „De Duizend Dagen" als volgt:
„Bobby's houding in het publiek zijn on
heilspellende manier van doen, zijn uitdagen
de blik, de onbewogen blauwe ogen, de opeen
geklemde tanden en de tartende, kortaf ge
sproken uitlatingen verdreven nu niet be
paald het beeld van een ruwe jonge man. die
plotseling nationaal gezag had gekregen".
Journalisten, die Kennedy in de eerste
maanden van z'n ministerschap interviewden,
troffen hem in hemdsmouwen achter zijn
bureau, zijn das losgeknoopt, de mouwen
opgerold. Hij antwoordde kort en bits op de
vragen en was na het interview alweer in
zUn werk verdiept, nog voordat zijn
gesprekspartner de kamer had verlaten. Een
democraat, die hem al tien jaar kent. zei
onlangs: „Bobby is een van de moeilUkste
mensen om mee te praten, die ik ooit
ontmoet heb. Hij geeft soms helemaal geen
antwoord". Van de andere kant is Robert
Kennedy ontwapenend eenvoudig en eerlijk.
Hij is er zich niet van bewust, dat hij
weerstand oproept en staat stomverbaasd,
als anderen hem vertellen, dat hij vijanden
heeft.
Robert Kennedy is voor alles een man van
de praktijk. Hij is geen denker, zoals zijn
broer, wiens politieke leiderschap vooral
bewondering afdwong door de brede
Intellectuele visie, die de basis vormde van
zijn succes. Een Engelse journaliste,
Margaret Laing, die enkele dagen Kennedy
in zijn werk en thuis, Ln zijn gezin, vergezeld
heeft en daarover een boek geschreven heeft,
beschrijft hem als een introvert, die de
onverstoorbaarheid als een beschermend
vuur om zich heen legt. „Daarachter ligt
geen rijke, creatieve geest, geen diep.
intellectueel inzicht i tenminste zoals
academici zouden oordelen), maar wel:
nieuwsgierigheid, schranderheid, snelheid en
zekerheid".
„Het is een man", schrijft ze, „die zijn
emoties voor iedereen verbergt, die zijn
genegenheid bewaart voor slechts heel
weinig mensen en die genegenheid nog het
gemakkelUkst toont, als die gepaard gaat
met medelijden". Jacqueline Kennedy heeft
over hem gezegd: „Ik geloof, dat hij de
meest meevoelende man is. die Ik ooit
ontmoet maar waarschijnlijk zullen
alleen de mensen, die het dichtst bij hem
staan zUn gezin, zijn vrienden en de
mensen, die voor hem werken, dat kunnen
zien. Mensen met een teruggetrokken
karakter worden dikwijls verkeerd begrepen,
omdat ze te verlegen en te trots zijn om
zichzelf bloot te geven".
Snel contact
Wordt Robert Kennedy verkeerd begrepen?
Het merkwaardigste is, dat hU in staat is
snel contact te leggen met de gewone man
arbeiders, werklozen, negers, mensen die
hulp nodig hebben. Op een reis door
Latijna-Amerika slaagde hij erin een gesprek
te voeren met een groep communisten, die
hem beschouwden als de vertegenwoordige?
van een regering, die verantwoordelijk is
voor het vergieten van het bloed van
onschuldigen. In Chili stond hjj om half vflf
"s morgens op om ln 'n kolenmyn af te dalen.
De bedrijfsleider wilde hem tegenhouden.
„Beneden werken communisten", zei hU. „die
u willen doden". Kénnedy ging toch. Toen
hij weer boven kwam, vroeg h(j de
bedrijfsleider: „Als u hier mijnwerker zou
zijn. zou u dan ook communist zUn?" „Ik
ben bang van wel", antwoordde de man.
Tegen een paar journalisten zei Kennedy
toen: „Als ik ln deze mijn zou werken, zou
ik ook communist zijn".
Sinds zün ministerschap is Kennedy rijper
geworden. Met het doorzettingsvermogen, dat
de Kennedy's kenmerkt, heeft hU gelezen, ge
reisd en gewerkt. Zijn energie grenst aan het
ongelooflijke. Hij staat elke morgen om half
aeht op, vertrekt om half negen naar de se
naat en werkt daar vaak tot diep in de nacht.
Eten doet hij in de kantine van de senaat
of, als het erg druk Is, op zijn kantoor, met
een kop soep of alleen maar thee. Toen hjj
nog minister was, probeerde hy zoveel
mogelijk de lunch thuis te gebruiken, met
zijn vrouw Ethel en zijn kinderen. Heel vaak
was hij ook thuis, als het gezin het
avondgebed van een half uur bad. Die
regelmaat is met het werk in de senaat al
bijna verdwenen. Die zal in de komende
maanden helemaal verdwijnen. „Ik klaag
niet", zei zijn vrouw tegen de Engelse
journaliste. „Hij is erg goed. Hij belt elke
dag op, soms meermalen per dag. Maar dat
is het enige van ons leven, dat me niet
bevalt: dat ik zo vaak van hem of de
kinderen vandaan ben".
De schaarse vrije uren, die de senator zich
gunt, brengt hij in zijn gezin door. Met zijn
vrouw voedt hij zijn kinderen nauwgezet op.
Het huwelijk van Robert en Ethel is
voorbeeldig. Als ze woorden hebben, Is het
over de vraag wie van de twee
verantwoordelijk is voor de holle kies van
een van de kinderen
Robert Kennedy is een echte Kennedy. En
dus eerzuchtig en rijk. Net als zijn acht
broers en zusters heeft ook Robert, toen
hij eenentwintig jaar werd, een miljoen
dollar gekregen van zijn vader, 't financiële
genie Joe Kennedy. De voornaamste
karaktertrek van de Kennedy's is wel hun
saamhorigheid, die hun voornamelijk
bijgebracht Is door hun moeder Rose. Bobby
Kennedy heeft zelf eens gezegd: „WIJ
Kennedys staan dicht bij elkaar. Onze
familie is zeer eensgezind, het ls een
familie, waarin we allemaal van elkaar
houden. Ik wiL zelfs zeggen, dat onze kracht
rust op deze saamhorigheid". Zoals John
Kennedy als presidentskandidaat kon
rekenen op de steun van deze hechte familie,
kan ook Robert verzekerd zijn van de trouw
van zijn gezinsleden, vooral van zijn jongere
broer en collega-senator Teddy. De hele
familie zal zich ongetwijfeld weer als één
man achter de Kennedy plaatsen, die de
zetel in het Witte Huis wil veroveren.
Oude vete
Amerika wacht met spanning af of het deze
'ioogbegaa.de uit Ierlano stammende familie
opnieuw zal lukken een zoon president
te maken. Allereerst zal binnen de
democratische partij een uiterst verbitterd
gevecht geleverd worden, dat overigens door
de beslissing van Johnson om niet naar een
volgende ambtstermijn te dingen toch wel
iets van zijn aantrekkelijkheid heeft verloren.
De al jarenlang sluimerende vete tussen
Johnson en Kennedy leek rechtstreeks te
worden uitgevochten. Johnson had als
vice-president van John Kennedy met lede
ogen moeten aanzien, dat de werkelijke
tweede man achter Kennedy niet Johnson,
zelfs niet Rusk of McNamara was. maar
Robert. Bekend zijn de woorden van John
Kennedy, toen hy in verband met de crisis ln
Berlijn van 'n vrije dag werd teruggeroepen
..Get Rusk on the phone, get my brother"
(geef mij Rusk aan de telefoon, geef myn
broer). Zelfs als president heeft Johnson
zich er eens over beklaagd, dat Robert
Kennedy in de pers byna evenveel
publiciteit kreeg als hij. „Waarom houden
ze daar niet mee op?", vroeg hij toen.
Die toestand is nu door de beslissing van
Johnson grondig veranderd. Niet veranderd
is de wil van Johnson alles te doen wat hij
kan om te beletten, dat Kennedy president
wordt. Het Witte Huis heeft na Johnson een
nieuwe kandidaat voor de democratische
conventie van 26 augustus in Chicago
gekregen: vice-president Humphrey, die
zich in 1960, na een nederlaag by een van de
voorverkiezingen tegen John Kennedy, uit de
stryd terugtrok.
De thans gehouden voorverkiezingen geven
nog geen inzicht in de kansen van deze twee
kandidaten (de rol van de derde kandidaat
McCarthy is door de uitslagen van Indiana en
Nebraska verminderd). De geoliede machine
van de Kennedycampagne werkt al weer aan
tie overwinning in Oregon op 28 mei, waarna
op 4 juni het belangrijke Californië, Amerika's
tweede staat volgt. Dan zal blijken of de
„apostel van de onbevredigende politiek van
de regering-Johnson", zoals Humphrey door
Kennedy wordt genoemd, tegen de aantrek
kingskracht van Kennedy een kans maakt.
