toneel
SteficidócSoti/ïCwt
Beatles kraken hun Maharisja
Wijsheid of
alleen maar
tactiek
Landelijke
werkgroep
opgericht
De religieuze droom is uit...
Buitenlandse visie op katholiek Nederland
actueel
PAGINA 2
DE LEIDSE COURANT
WOENSDAG 15 MEI 196S
kabinet-De Jong alleen maar
directe maatregelen op loongebied heeft
afgezien omdat het vermoedt geen meer
derheid in de Kamer te krijgen, vinden
we dat geen fraaie zaak.
Want van tweeën een: óf Ingrijpen In
de loonpolitiek is een noodzakelijkheid
en dan moet de regering haar verant
woordelijkheid ten volle nakomen, öf de
regeringspartijen hebben gelijk bij hun
mededeling dat het kabinet te ver gaat
en dan hebben minister Rooi vink en
oolega's er onverstandig aan gedaan met
zo hard van stapel te lopen.
Of de werkgelegenheldspolit-iek hierin
al dan niet een woordje meespreekt, ls in
deze kwestie thans secundair. Een
kabinet moet zich ln zo'n belangrijke
kwestie ln de eerste plaats laten leiden
een paar maal hebben aangeroerd: de
onzekerheid inzake en de menings
verschillen tussen overheid en bedrijfs
leven over het economisch perspectief.
Bij macro-economische gegevens is het
natuurlijk moeilijk om tot In details be
trouwbare cijfers te geven. Maar het moet
toch mogelijk zijn, althans globaal enige
zekerheid te hebben. Behalve mogelijk,
lijkt ons zulks ook noodzakelijk.
Noodzakelijk zowel voor het voorkomen
van onnodige spanning en het achter
wege laten van riskante ontwikkelingen
in de loonpolitiek. Noodzakelijk ook in
het belang van de werkgelegenheldspoli-
tiek, die Nederland in het algemeen en
zijn randprovincies ln het bijzonder op
dit moment nodig hebben.
ten Kamerdebat in dit opzicht nu
wat meer feitelijke gegevens zal gaan
brengen. Of moet de burgerij toch wach
ten tot prinsjesdag?
Dan vragen we ons af ln hoeverre vier
maanden uitstel zou kunnen gaan be
tekenen voor de vertraging van reeds nu
gewenste plannen.
Toxopeus' voorwaarde
OMDAT uit de VVD-televisieuitzending
van vorige week vooral een uitspraak
van mevrouw Van Someren-Downer in
discussie is gekomen, dreigt een corri
gerende opmerking van mr. Toxopeus
in vergetelheid te raken.
Kortgeleden heeft de liberale politieke
leider als mogelijkheid een samenwer
king tussen liberalen en socialisten op
kabinetsniveau niet willen uitsluiten. Hij
kreeg hiermee bij drs. Den Uyl de kous
op de kop. In tweede instantie heeft mr.
Toxopeus laten blijken, dat wat hem be
treft de fractievoorzitter van de Partij
van de Arbeid zijn geschut niet in stel
ling had behoeven te brengen. Want
aan zijn opmerking heeft de heer Toxo
peus nu een voorwaarde verbonden, die
van niet minder forser kaliber is.
Wanfleer over een paar jaar weer Ka
merverkiezingen aan de orde komen,
zal mr. Toxopeus zijn uitspraak van 1967
dat de WD niet -.an een monsterver
bond met de Partij van de Arbeid wil
meewerken, alleen intrekken, „wanneer
de algemene toestand volslagen veran
derd is".
En dan denkt mr. Toxopeus bepaald
niet alleen aan een soort van noodsitua
tie die een nationaal kabinet dringend
gewenst maakt, maar wel degelijk ook
aan de gestalte van de dan bestaande
socialistische partij. De liberale leider
wil alleen met de socialisten samenwer
ken, als hun linksgericht zijn neerkomt
op het socialisme van oud-premier Drees
en in geen geval met een Partij van de
Arbeid waarin de dienst wordt uige-
maakt door nieuw links.
En nu maar gissen wat mr. Toxopeus
precies denkt over het socialisme van
dr. Vondeling en drs. Den Uyl. Het zou
trouwens interessant zijn te weten, hoe
die beide kopstukken van de tegenwoor
dige Partij van de Arbeid zichzelf plaat
sen ten opzichte van het socialisme van
Drees en het socialisme van hun onrus
tige linkervleugel.
De meest betrouwbare norm
met staatssecretaris Grosheide over de
praktijk van de mammoetwet sprak,
kwam onder meer aan de orde het punt
van het toelatingsonderzoek.
De bewindsman werd gevraagd of het
psychologisch onderzoek algemeen moest
worden toegepast of alleen in geval van
twijfel? De staatssecretaris heeft, voor
zover als uit het schriftelijk verslag af
ie leiden valt, geen direct antwoord op
de vraag gegeven.
Wel heeft hij een belangrijke andere
uitlating gedaan: dat in de toekomst
vermoedelijk de schoolvorderingentest
tijdens het zesde leerjaar van de lagere
school de beste van de vier toetsingsmo
gelijkheden zal blijken om te beslissen
of een leerling geschikt is voor het voort
gezet onderwijs.
We geloven dat men In die hoek In
derdaad voorlopig de beste en in elk ge
val meest betrouwbare norm zal kunnen
vinden. Eerlang zullen toelatingsexamen
en psychologisch onderzoek uitkomst
moeten bieden in twijfelgevallen. De
proefklas zal een goed. maar praktisch
en financieel een moeilijk algemeen toe
tc passen middel zijn.
AMSTERDAM (ANP) In het tele
visieprogramma „De jonge* onderzoe
kers" is gisteravond de oprichting be
kendgemaakt van een algemene lande
lijke werkgroep „De Jonge onderzoe
kers" De werkgroep krijgt tot taak in
ons land plaatselijke, regionale en lande
lijke ..wedstTijden-ln-wetschap" voor
ge mensen tot 21 jaar te organiseren.
Er wordt nauw samengewerkt met het
middelbaar onderwijs, de universiteiten
en het bedrijfsleven.
Van de zijde van het bedrijfsleven en
uit universitaire kringen is reeds steun
toegezegd ln de vorm van mentoren, die
voor wetenschappelijke begeleiding kun
nen zorgen. Ook kan ln bepaalde geval
len apparatuur in bruikleen worden ver
strekt- De VARA-t.v .die ln 1966 met
„De jonge onderzoekers" startte, heeft
de organisatie van de wedstrijd overge
dragen aan de werkgroep. De VARA ls
van plan ook ln de komende jaren t.v -
uitzendlngen en reportages aan „De
Jonge onderzoekers" te wijden.
De administratieve zetel van de or
ganisatie wordt het Nederlands Instituut
voor Nijverheid en Techniek. Rozen
gracht 224 ln Amsterdam. In het dage
lijks bestuur hebben oa. zitting ir.
G Ahsmann. S. Leeflang en J. Schut
ten. Een adviserend college zal spoedig
worden gevormd. Diverse hoogleraren
en functionarissen uit het bedrijfsleven
hebben reeds toegezegd hierin zitting te
De werkgroep „De jonge onderzoekers"
werkt samen met de coördinatiecommis
sie voor wetenschap buiten schoolver
band. die ressorteert onder de stichting
contactcentrum bedrijfsleven-onderwijs.
De coördinatiecommissie stelt zich tot
doel de belangstelling voor wetenschap
bij de 1eugd te bevorderen teneinde de
komende generaties beter opgewassen te
doen zijn tegen vertechnisering van
onze maatschappij. Er zullen via de
coördinatiecommissie contacten worden
gelegd met andere landen ln Europa om
tot gezamenlijke ..science fairs" te ko
men In West-Duitsland bestaan plan
nen tot het houden van zo'n wedstrijd
ln het komende voorjaar. Het ligt in de
bedoeling van de werkgroep de besten
van de komende lichting „jonge onder
zoekers" 1968—1969 te doen meedingen.
Als totaal gezien viel het VARA-
programma gisteravond bepaald niet
gelukkig uit. Het was een avond van
nagenoeg louter nieuws en documen
taires en vooral een avond van woor
den, woorden en nog eens woorden.
Terwijl televisie eigenlijk kijken, kijken
en nog eens kijken moest zijn.
Achter het Nieuws bracht beelden van
de „Mars der Armen" naar Washing
ton. Redelijk goed gedaan, daar niet
van. Maar zonder een wezenlijk eigen
inbreng, die de noodzaak van 'n eigen
reportage aantoont. Aangrijpendst was
de toespraak van mevrouw King, maar
die zou regelrecht aan Amerikaanse
journaalbeelden ontleend kunnen zijn.
Vee! beter was Achter het Nieuws in
een reportage van een achtergebleven
gebied in eigen land, te weten Amster
dam. De bewoners van de Kanaal
eilanden waren daar in 1930 al onder
afschuwelijke omstandigheden gehuis
vest. Dat is vier decennia later uiter
aard veel erger geworden. Onvoorstel
baar-erg zouden we kunnen zeggen als
we de beelden gisteren niet gezien had
den. Maar de Stad van de Plannen
Ijeeft er wel iets aan gedaan: een plan.
Het is al bijna veertig jaar geleden
opgesteld en komt waarschijnlijk over
tien jaar in uitvoering. Zo gaat het
met Amsterdamse plannen, die geen
tunnel-, bank- of congresruimtcgebouw
betreffen.
Woorden, moeilijke woorden, vooral
waren er volop in De Jonge Onder
zoekers. De onderwerpen vielen te»en:
de Röntgenstralen waren herontdekt en
er was een ingenieuze „Lingua" ont
worpen. die wetenschappelijk geen en
kele betekenis leek te hebben. Eén
jonge onderzoeker paarde in zijn bio
logisch onderwerp originaliteit aan
wetenschappelijke inslag, maar de jury
keurde dat geen ongedeelde eerste
plaats waardig. Hoopvolle mededeling
was, dat toekomstige deelnemers via
een onder meer door het bedrijfsleven
gesteunde werkgroep wat gemakke
lijker aan dure middelen kunnen ko
men. Volgend jaar overigens zouden
we deze uitzendingen, waarvan we de
waarde beslist niet willen onderschat
ten, toch liever op een ander tijdstip
zien dan het meest prominente van de
gehele avond. Daarvoor is de stof te
veel op een minderheid gericht
Mies-en-Sccne had een uitgesproken
zwakke aflevering, omdat ook hier
vrijwel niets te kijken viel. Feuille-
film is mislukt; Kem Bloem kon daar
niets aan veranderen. Verder: woorden,
woorden, woorden; tweemaal gezongen
NEDERLAND I
(STER-
reelameuitzendingen om
18.55.19.03,19.55, 20.16)
NTS:
18.50 uur:
Pipo de clown
19.00 uur:
Nieuws in het kort
19.06 uur:
De drie musketiers,
t.v.-serie
19.31 uur:
Panoramiek
20.00 uur:
Journaal
20.20 uur:
Stichting SOCUTERA
20.25 uur:
Voetbal Real Madrid
Manchester U.
22.15 uur:
Inburgeren
22.40 uur:
Tweede journaal
22.45 uur:
Openbaar Kunstbezit
(kleurentelevisie).
NEDERLAND II
(STER-
reclameuitzendingen om
18.55 en 20.16)
NTS:
18.50 uur:
Pipo de clown
19.00 uur:
Journaal
TROS:
19.03 uur:
Rick de Kikker
19.06 uur:
Mr. Ed, t.v.-seris
19.S2 uur:
The Munsters, t.v.-serie
NTS:
20.00 uur:
'Journaal
20.20 uur:
Reis naar de bodem
van de zee, t.v.-serie
21.10 uur:
Het huis in de struiken,
t.v.-spel
21.25 uur:
Het verhaal van de
zee, documentaire
22.15 uur:
Tweede journaal.
RADIO HEDENAVOND
HILVERSUM I
VARA:
21.50—22.30 uur:
Samen uit - zelden
thuis
22.55—23.55 uur:
Contrasten,
muziekprogramma.
HILVERSUM II
NRU:
20.00—20.45 uur:
Concert
22.40—23.55 uur:
Iks - een sprong in
het duister.
Radionieuwsdienst
HILVERSUM I: 7.00, 8.00.
11.00, 13.00, 16.00, 18.00,
19.30, 22.30, 23.55.
HILVERSUM II: 7.00,
7.30, 8.00, 8.30, 12.30,
18.30, 22.30, 23.55.
HILVERSUM IU: Elk
heel uur vanaf 9.00.
door Jonge cabaretiers, die nog niet vèr D A f) f)
genoeg leken. Gelukkig was de man-
in-de-stoel, drs. Schmelzer. uitstekend
op dreef. Hij toonde zich ad-r
veel gevoel voor humor; sprak zich
duidelijk uit waar dat mogelijk
zwier-onduidelUk waar dat onmogelijk
was. Kortom: toonde zich een goed
politicus en eigenlijk een heel aardige
Fout was Mies Bouwman, toen zij de
KRO gispte, die haar niet toestond
en-scene Melina Mercouri te inter
viewen. De Griekse artieste maakt haar
reis naar ons land onder auspiciën var
het Comité Vrij-Griekenland en KRO-
t.v. Hetgeen waarschijnlijk betekent,
dat de KRO voor het grootste deel
de hoge kosten opdraait. De KRO-
leiding zou wel gek zijn de actualiteits
waarde van haar programma
hedenavond te ontkrachten door wat
de Griekse te vertellen heeft, de dag
ervoor voor de VARA-microfoon te
laten zeggen. Mevrouw Bouwman heeft
genoeg omroepervaring om te weten,
dat haar zure opmerking misplaatst
Vg.
Voortbestaan religieus leven in Nederland op het spel
ROME maakt zich zorgen over de Ne
derlandse religieuzen. Nederland doet
dat ook. Alleen is er enig verschil in
de wijze, waarop de zaak wordt bena-
Nederland is bezorgd, dat de bestaande
ordes en congregaties op korte termijn
in elkaar zullen zakken, indien ze niet
drastisch aan het hedendaagse levensbe
sef worden aangepast. Het ziet de bijna
catastrofale teruggang der roepingen en
de verontrustende stijging van het aan
tal uittredingen. Het constateert, nuch
ter als het is, dat er een kortsluiting op
treedt tussen kloosters en buitenwereld
En het probeert daaraan iets te doen,
onder andere door het opzetten van ex
perimenten.
Rome is ook bezorgd. Niet over de la
mentabele toestand, waarin veel reli
gieuze Instituten verkeren, maar over
de maatregelen, die in Nederland geno
men worden, om de zaak te saneren. Het
vindt dat die maatregelen te ver gaan.
En bovenal „dat men er eerst behoorlijk
permissie voor had moeten vragen". Op
de achtergrond speelt de gedachte, dat
de gevestigde orde zijn bestaansrecht
heeft bewezen en dat het derhalve onno
dig is. deze orde te wijzigen.
Er is dus een hemelsbreed verschil in
visie tussen de Nederlandse kerkprovin
cie en het centrale bestuur in Rome.
waar de belangen van het religieuze le
ven in het geding zijn. Op zich vinden
we dat geen ramp. Dat wordt het pas,
wannee Rome zijn visie aan de Neder
landse bisschoppen en .oversten tracht
op te leggen. Over zo'n tweeduizend ki
lometer heen. Zonder zich ter plaatse
uitvoerig te hebben geïnformeerd en
met alle betrokkenen rustig te hebben
gepraat. Dan wórdt het een ramp, om
dat het een toch al lamentabele situatie
met één slag nog aanzienlijk verergert.
Dan veroorzaakt en verscherpt het de
crisis, die het zegt te willen bestrijden.
De Nederlandse Kerk zal er goed aan
doen, onwrikbaar vast te houden aan de
motie, die door het pastoraal concilie
in Noordwijkerhout met volledige steun
van alle bisschoppen is aangenomen.
De motie vraagt aan de centrale be-
stuursinstanties dat zij „alle steun zullen
geven aan de religieuzen van de Neder
landse kerkprovincie om die vernieu
wingen door te voeren, die de provincia
le kapittels in samenspraak met epis
copaat en overige gelovigen nodig ach
ten om aan het religieuze leven in de
Nederlandse situatie een zowel bijbels
verantwoorde als hedendaagse gestalte
te geven". Wat hier gevraagd wordt is
beslist niet te veel. Het is een minimum
voorwaarde om het religieuze leven voor
de Nederlandse kerkprovincie te red
den. Wordt daaraan niet voldaan, dan
moeten wij vrezen, dat de rol van de re
ligieuzen in ons land op korte termijn zal
zijn uitgespeeld.
Zaken krijgen
weer wat meer
de aandacht
NEW YORK (AP) De
religieuze droom is uit. De
Beatles zijn afvalligen gewor
den. Zij wensen niet langer te
worden gerekend tot de volge
lingen van de Maharisji Ma-
hesj Yogi die de transcendente
meditatie predikt in India.
„We hebben een vergissing ge
maakt", zei P. McCartney in
New York, tijdens een gesprek
waarbij 9ok John Lennon aan
wezig was. „We dachten dat
er meer aan hem was dan ln
werkelijkheid. Hij ls menselijk.
Eerst dachten we dat hij dat
niet was." Lennon betoogde
dat de Beatles zich aan medi
tatie hadden overgegeven om
dat „het fün scheen te zijn.
zoiets als je tanden poetsen".
Paul lichtte nog eens toe dat de
gevoelens van Lennon en hem
worden gedeeld door de twee
andere Beatles. George Har
rison en Ringo Starr. „We
doen nu eenmaal alles ge
zamenlijk."
De persconferentie werd
gehouden in een hotel in
New York City. De Beatles
verklaarden dat hun maat
schappij. Beatles N.V., wordt
gereorganiseerd teneinde gro
tere zaken te kunnen aan
pakken. De maatschappij gaat Waarom
„Heel McCartney: „A is
„Appie Corps Ltd." heten eenvoudig", zeiden Lennon en De nieuwe maatschappij gaat toe,
films produceren, grammo
foonplaten opnemen, ln de
elektronische industrie deelne
men en een aantal boetieks
in Londen exploiteren. De aan
delen blijven in handen van
de vier Beatles. Lennon kon
niet zeggen op welk terrein
van de elektronische Industrie
zij zich zouden gaan bewegen
en had evenmin details over
de exacte plannen op het ge
bied van de showbusiness.
„De Beatles hebben geen plan
nen voor de naaste toekomst
omdat zij geen plannen ma
ken". zei hij.
De eerste plaat die het Apple-
label krijgt wordt „Wonder
Wall", een compositie van Har
rison. De Beatles hebben een
16-jarig zangeresje uit Wales,
Mary Hopkins, gecontracteerd.
Tot. 1971 blijven hun eigen
platen onder Capitol uitko
men Apple Corps gaat vier
films maken, twee daarvan al
in de komende zomer. De ti
tels worden „The jam" en
„Walkabout". Begin volgend
jaar willen de Beatles zelf
weer in een film gaan spelen.
Zij willen een grote studio in
richten „in de gewelven van
ons Londens kantoor' en sub
sidie geven aan jonge filmers
met. niet-commerciële ldeeën.
„Voor mensen die een film
willen maken over een glas
water op een tafel weet je
wel"', zei Lennon „WIJ zou
den het eigenlijk Beatles
beurzen moeten noemen",
appel", voegde McCartney daaraan
r dat klinkt zo rot".
PROGRAMMA
ble en zangsolist. 18.55 Stereo: VARA's Pop
show. 19.30 Nieuws. 18.35 Buitenlands week
overzicht. 19.45 Country en Westernmuzieh
(gr). 20.15 Spreekt
izlek. 23.55-24.00
.dualiteiten. 22.55 Cont
Nieuws en weerpraatje. 18.4#
NRU: 10.00 Openbaar Kunstbezit. ïv.zu
wezen...! toeristische Informatie. 20.00
reo: Sltar en tabla: muziek uit India.
De lange weg: programma over Israël.
Stereo: Radiophilharmonlsch orkest: mot
ne muziek. 22.05 Spiegel van België, een j
gramma in samenwerking met BRT. NV:
22.20 Sextant, radioweekblad van de N\
ln het duister.
0 Operettemuziek.
21.45 Adviezen. 22.00-
DONDERDAO
HILVERSUM I, 402 m: AVRO: 7.00
Ochtendgymnastiek. 7.20 Licht»
>onmuizek. VPRO: 7.54 Deze dag. AVRO:
Nieuws. 8.11 Radiojournaal. 8.20 Steret
Lichte grammofoonmuziek. (8.30-8.35 E
roenteman). 8.50 Morgenwijding. 9.00 St»
eo: Klassieke grammofoonmuziek. 9.35 W;
erstanden. 9.40 Schoolradio .10.00 Voor cl
leuters. 10.10 Arbeidsvitaminen (gr). (11!
11.02 Nieuws). 11.55 Beursberichten. 12!
mofoonmuzlek voor oudere lulstei
13.30 Muzikale
•recital. 14.25 Logboek
1567. documentair
1. 18.00 Nieuws,
hoorspel. 17.20
198 m: KRO: 7.00 Ni<
toonmuzlek. (7.30
7.50 Overweging; 8.00
iws.). 8.30 Nieuws. 8.32 Voor de huls-
iw. NRU: 10.00 Wat heeft dat kind, pe
dagogische lezing. 10.20 Muziek uit de Barok.
11.02 Voor de zieken.
NCRV: 12.00 Lichte
Mededeling»
fet. 13.30 Stei
NRU: 13.45 Stereo: licht orkest (opn.).
NCRV 14.30 Stereo: Klassiek ph
Middagdien:
pianotrio. 1
ma over hobby7* en liefhebberijen!15.50
Menselijke wegwijzers, lezii
NRU: 15.30 Stereo: Klassiek
.00 Middagdienst. NRU: 15.30
zijn leven: progrr
i Nieuws. 16.02 Voor kiel
Odeon: programma ov
NCRV: 17.45 Sportactualitelten.
HILVERSUM III 240 m NCRV: 9.00
uws. 9.02 Voor de zieken. 9.30 Lichte in-
imentale muziek. 10.00 Nieuws. 10.03 Mu-
c bij de koffie. (11.00 Nieuws.) NRU: 12.00
*1 Soestdljk pra-
Nteuws. 12.03 De lnw
KRO: "To?" Niet
e action Is. 16.00 Nieuws. 16 03 lORRRRrri
platenshow. 17.00 Nieuws. 17.02 ACtua-
eiten. 17.07—18.00 Draaljljofdraallk: ver-
ekplatenprogramma.
BRUSSEL 324
uitzending)
luziek 12.40
lededellngen, programma-
SOS-berlchten
•rsoverzlcht. 13.00
jelmuzlek. 17.30 Volkslledere
Bij de uitgeverij Nelissen te Bilthoven
verschijnt dezer dagen (of misschien is
het al op de markt gekomen) een door
Maria Wee tink uit het Duits vertaald
boek over de ontwikkeling van de Kerk
in Nederland gedurende de afgelopen ja
ren. De schrijver van het werk is Erwin
Kleine, de titel van tijn boek luidt Kerk
van Nederland contra Rome? Dc titel
is suggestief, maar dekt dc lading slechts
voor een heel klein gedeelte. Dit kan ook
haast niet anders, want alleen in over
spannen breinen kan het denkbeeld post
vatten als zou het Nederlandse katholi
cisme In „opmars" zijn tégen het Ro
meinse leergezag of als zou het de wan
delstaf resoluut hebben opgevat om. de
rug aan Romes vleespotten toekerend
de woestijn in te trékken.
Als ik spreek over „het Nederlandse
katholicisme", dan doe ik het met opzet.
Over het algemeen diukt men zich liever
in concreter termen uit en heeft men
het over „De Kerk van Nederland
het „Nederlandse Godsvolk" of iets der
gelijks. Nog afgezien van het feit dat ik
persoonlijk een grondige hekel heb aan
de volkjes-terminologie (wie zich ooit
met sektevormingen heeft beziggehouden
weet dat er „eigen (gods)volkjes" in
eindeloze schakeringen bestaan en heb
ben bestaan), ik geloof ook dat het ka
tholieke in Nederland beter via abstrac
ties te benaderen is dan via concretise
ringen. Doet men dit dan blijkt de pro
gressie minder markant te zijn dan zij
soms schijnt en blijkt ook de schaduw
van een typische burgermansreligiositeit
nauwelijks minder dicht en uitgestrekt
te zijn dan vroeger.
Het boek behelst „een buitenlandse
visie op de Nederlandse katholieken van
indaag". De auteur is zich ook terde
ge er van bewust dat hij als buiten-
lander spreekt en wellicht aan de Ne- I
derlandse katholieken weinig te vertel
len heeft, dat zij niet over zichzelf al
weten; maar „Nederlandse vrienden I
j meenden dat menige Nederlander inte- J
rosse zou hebben voor een (voor Duits
land bedoelde) samenvattende kijk op de
dingen". Ik geloof dat die Nederlandse
vrienden gelijk hebben gehad, maar op
een heel andere manier dan zij zich de
zaken hadden voorgesteld. De samenvat
ting die door Kleine van de ontwikke
ling in het Nederlandse katholicisme
wordt gegeven is zeer smal. Volgens de
ze samenvatting loopt het hedendaagse
Nederlandse katholicisme als een ondiep,
nietig gootje door do spirituele weids
heid van het christelijke. Deze gootjes-
karakteristiek is geen opzet van Kleine;
hij is geestdriftig en het gootje heeft in
zijn ogn indrukwekkende afmetingen Het
ligt er maar aan waar je gaat staan en
welke punten je in je visie wenst te be
trekken.
Mensen en
Meningen
Sympathiserende argeloosheid
Wat in Kleines hartelijke samenvat
ting heel duidelijk naar voren komt
maar de auteur merkt het in zijn sym
pathiserende argeloosheid helemaal niet
op is het erbarmelijke gemis aan in
dividuele intellectuele en geestelijke al
lure in het Nederlandse katholicisme.
Men leekt en priestert maar wat aan in
de opbouw van een nieuwe gezellige en
veilige kerkelijkheid, waarbij het de au
teur is opgevallen dat de Nederlandse
bisschoppen „vaderlijk" de leiding heb-
de Nederlanders met jonge Amerikaan
se katholieken die (óók) het concilie
vooruit zijn. „Ze hebben veel interesse
voor de H. Schrift, maar niet voor spe
culatieve theologie, metafysiek, ge
schiedenis en institutionele structuur.
Maar (-) er is toch een wezenlijk
verschil tussen het katholieke leven hier
en aan de overzijde van de oceaan en
wel wat de bisschoppen betreft". Die
gaan hier „hun trouwe zonen", hun „ge
lovig en gehoorzaam kerkvolk" (andere
byzantinismen laat ik maar voor wat
ze zijn) voor in (natuurlijk) „moedige"
leiding.
Het gaat er niet om. dat het niet
waar zou zijn wat hier wordt gezegd.
Het is de spijker op de kop geslagen,
liet Nederlandse katholicisme blijft een
typisch episcopaal, klerikaal en ecclesias
tisch katholicisme. Het spéélt revolu
tie maar durft dc eenzaamheid van de
individuele geestelijke verantwoordelijk
heid niet aan. Het is goed dat een
buitenlander, in argeloze bewondering
om wat er (niet) gepresteerd wordt, de
ze dingen naar voren brengt.
Burgermansmystiek
Typerend is dat de auteur geen enkele
ben genomen. Kleine vergelijkt ergenskritiek blijkt te hebben op een „interes
se voor de H. Schrift" zonder Interesse
voor metafysiek en geschiedenis, on
speculatieve theologie niet eens te noe
men. Een dergelijke interesse is de in
teresse van een onvervalste burgermans
mystiek, een mystiek die consequent be
leefd wordt door de Jehovahgetuigen.
Maar ja, de Nederlandse gespreksgroe
pen worden van deze burgermansmys
tiek doordrenkt: ze vinden haar buiten
dat nog verwoord in de volkomen on
dichterlijke versjes of liedjes die ze tij
dens hun „vieringen" mogen zingen.
Het past geheel en al bij Kleines his
torische schets van een ontwikkeling ii
het Nederlandse katholicisme, die onin
tellectueel, onwijsgerig maar sociolo-
gisch-kerks is. Het kerkse heeft alleen
in zeldzame gevallen te maken gehad
met het religieuze als zuiver spirituele
act; zoals het nu bij Kleine te voor
schijn komt is het kerkse religieus als
sociale act. Daardoor zal de afstand tus
sen het kerkse en een sociologische pro
gressie, die wordt opgevangen door groe
pen met politieke tendenzen, steeds smal
ler worden. En wat dat betreft zijn we
dan weer terug bij de oude toestand:
kerkelijkheid als religieuze uitdrukking
van sociaal groepsdenken. Voorheen aris
tocratisch en burgerlijk, straks proleta
risch of, als men een hekel aan het woord
mocht hebben, democratisch.
Het is niet erg. integendeel het is
een normale afwisseling van de wacht.
Het zal alleen vervelend worden ais aan
het democratisch-kerkse universele nor
men voor menselijke levenswijzen wor
den onttrokken, zosls dat gebeurd Is bij
het aristocratisch en het burgerlijk ker
kelijke. We zullen dan in een nieuwe
kerkse dictatuur icn opzichte van de
menselijke individualiteit belanden. Er
zijn aanwijzingen te over dat de vrees
voor een ontwikkeling in die richting
niet denkbeeldig is.
Categorische liefde
Kleine gaat aan deze aanwijzingen
voorbij. Sterker er komt in zijn summie
re samenvatting (blz. 142 e.v.) van de
ontwikkeling in Nederland zelfs een ze
kere gebiedende toon: „Het heeft geen
zin (haar) te willen ontwijken..(zij) is
alleen daardoor al van internationale or
de. omdat het slechts een kwestie van
tijd is voordat (men) ook in andere lan
den en streken.... voor beslissingen zal
staan, die voor de toekomst van Kerk en
Christendom van vitaal belang zijn". Tot
die beslissingen horen een bijna catego
rische liefde (je zal liefhebben en in de
ze vorm of die), een categorische onze
kerheid en een categorisch gewetens-
Liefde, onzekerheid en gewetensvrij
heid zijn individualiteiten; wie deze
individualiteiten categorisch maakt, ver
nietigt ze en maakt er klassenormen
van. In ons geval: de normen van het
christelijk bewuste democratische kerk-
Het boek van Kleine is gesteld in de
stijl van een voorjaarsepisode in het de
mocratisch kerkse leven, in een mei
stijl: hij ziet en aanvaardt alles als
vernieuwing, terwijl het meeste slechts
een schijnvernieuwing is. Tekenend daar-
is zijn houding ten opzichte van het
biechten en de eucharistievieringen.
Dat bij een bewuster is begripvoller
jen spiritueler) geloofsbeleving de gewe-
j tensinhoud meer en meer zal samenval
len met de zelfinhoud van een individu,
zodat de biechtinhoud volledig sacramen
teel zou kunnen zijn zonder enige (kerk
se) juristerij, ontgaat Kleine. Daarom
ziet hij een vernieuwing in iets dat niet
meer waarde heeft dan een tegemoetko
ming aan het klassesentiment van het
„kerkvolk". Tot op grote hoogte gaat
datzelfde op voor de verzameling der
kerkvolkjes aan de diverse „hemelse
gastmalen". Kleine juicht omdat men
aarzelend is begonnen aan het uitspre
ken van de letter A; het ontgaat hem dat
er nog steeds geen volle A is gezegd, laat
staan dat we aan de B toe zijn.
Schijncontroverse
Kleine schenkt slechts weinig aan
dacht aan de controverse tussen progres
siviteit en conservatisme in de zich vor
mende kerkse democratie; hij laat voor
het overige soms doorschemeren dat het
in wezen slechts een schijncontroverse
is, een controverse omdat men nog niet
goed beseft dat men in wezen gelijksoor
tige denkbeelden verdedigt, maar met
tempoverschil. Hij heeft daarin gelijk.
De eigenlijke worsteling om het christe
lijke speelt zich af op een ander niveau,
het niveau van het (onvervangbare)
zelf in de mens, waar alle religieus-chris
telijke spanningen individuele spannin
gen blijven. Alleen op dit niveau kunnen
we het christelijke ervaren als energie
bron in plaats van de vergaarbak der
kerkse democratie, zoals die in Kleines
visie op „De Kerk in Nederland" wordt
beschreven. D. Ouwendijk
(door Jan Verstappen)
Het gaat niet zo goed met het tijd
schrift „Het Toneel-Teatraal". Dat
mag men tenminste afleiden uit het re
dactionele „Ten Geleide", waarmee
de zojuist verschenen aflevering opent.
Dit nummer draagt de aanduiding
„1967 no. 6-1968 no. 1". Het komt dus
wel wat laat, er is een behoorlijke ver
traging. „Met ingang van jaargang 1968
zal Het Toneel-Teatraal vier maal per
jaar verschijnen", zo deelt de redactie
mee, die tot dusver voor zes moeizatne
nummers per jaar zorgde. „Deze ge
ringere frequentie zal echter worden
goedgemaakt door een grotere omvang,
waarbij vooral uitgebreid aandacht zal
worden geschonken aan speciale onder
werpen, die ook op lange termijn van
belang zijn. Zo komt in dit eerste num
mer de begeleiding van critici, ac
teurs en regisseurs aan bod, terwijl
begonnen wordt met een serie over de
Nederlandse toneeldirecteuren. hun
Idealen en hun visies". Aldus de nieu
we programmaverklaring van de re
factie.
In deze aflevering o.a. een artikel over
het Stutofes, het Studententoneelfesti
val, dat jaarlijks in Wageningen wordt
gehouden. Dit artikel geeft een be
schouwing over het festival 1967, dat
eindigt met enkele desiderata. Zo wenst
de auteur dat de Stutofeswinnaar auto
matisch een t.v.-optreden krijgt. In
„Het Toneel-Teatraal" verder een arti
kel van de hand van Denis Bablet
over Josef Svoboda, de decorontwerper
uit Praag, Van wie het Toneelmuseum
enkele maanden geleden een tentoon
stelling had; een „in memoriam" ge
wijd aan Fred Engelen, de Vlaamse
regisseur, die de laatste jaren in Zuid-
Afrika werkzaam was en eind vorig
jaar onverwacht overleed.
Het tweede deel van deze aflevering
geeft dan de aangekondigde artikelen
over de begeleiding van critici, regis
seurs en de idealen en visies van to
neeldirecteuren. Karei van Muyden stelt
vragen aan Robert de Vries, Hans Croi-
set en Elise Hoomans en hij is van plan
later interviews te publiceren met de
andere Nederlandse gezelschapsdirec
teuren. Verder is er nog een artikel
gewijd aan het Living Theatre, dat
trouwens ook aandacht krijgt in een
recent nummer van het Amerikaanse
blad Evergreen-Review, waarin ook
een stuk van de hand van de directeur
van het Living Theatre wordt aange
kondigd. Julian Beck heeft namelijk
van het bestuur van het Festival te
Avingon, dat in juli zal worden gehou
den, de opdracht gekregen voor een
toneelstuk. Het gaat „Paradise Now"
Ook in Londen zijn nieuwe stukken
te verwachten. Twee maar liefst van
John Osborne, de man die wij hier
vooral kennen van „Omzien in Wrok"
„De Humorist" (het laatste stuk
ging enkele seizoenen geleden met
groot succes bij de Haagse Comedie,
met Paul Steenbergen en Ida Wasser-
komt volgend seizoen bij dit
gezelschap terug). Van Osborne gaat
op 23 mei in het Royal Court de pre
mière van „Time Present", waarin de
huidige echtgenote van de schrijver,
actrice Jill Bennett, de hoofdrol speelt.
Het tweede stuk van Osborne gaat ook
het Royal Court, vanaf begin juli.
Het heet „The Hotel in Amsterdam"
de befaamde acteur Paul Scofield
vervult daarin de hoofdrol.
De toneelliefhebbers in Londen hebben
zich de afgelopen weken kunnen ver
gapen aan de prestaties van de groep
Jean-Louis Barrault uit Parijs.
Het „Théatre de France" trad in Lon
den op in het „World Theatre Season"
met een gevarieerd programma, waar-
verschillende aspecten van het Fran-
toneel en de kwaliteiten van het ge
zelschap werden getoond. Het klassieke
blijspel „Le Barbier de Séville" van
Beaumarchais, dat van Barrault een
feestelijke, klassieke montering kreeg,
waarin Jean Desailly en zijn vrouw
Simone Valere prachtige rollen spelen
(als graaf Almaviva en de gravin),
werd gespeeld naast een bijzonder
ilijk, dramatisch stuk van Paul
Claudel: „Partage de Midi". In het
begin van het vorig jaar kon men deze
voorstelling reeds zien in Den Haag.
toen weliswaar de meeste acteurs uit
de oorspronkelijke opvoering waren
vervangen door mindere goden (met
uitzondering van hoofdrolspeelster Ed-
vvige Feuillère), maar waarbij men
toch een uitstekend idee kreeg van de
gave regie van Barrault.
Scene uit De Humorist, zoals die in
1958 door de Haagse Comedie op de
planken werd gebracht met Ida
t enaar, Coeti FHnlc en Paul
Steenbergen.
Het waren trouwens allemaal voorstel
lingen die de groep van Barrault
reeds jaren op het repertoire heeft,
daar in Londen. Ook het stuk van Fran
cois Billetdoux („II Faut passer par les
Nuages") is daarvan een voorbeeld.
Men kent het in Nederland van de Rot-
zoorstelling met Caro van
Eyck („Voorbij de Wolken").
ipathieke gebeurtenis in ver
band met de acteursrechten in ons
land. die het vermelden zeker waard
Het Groot Limburgs Toneel kreeg
Centrum toestemming om het suc
cesstuk „Een dag ln de dood van Ver
domde Loewietje" ook op het repertoire
te plaatsen. Men nam in Maastricht
de vertaling van Walter Kous over,
bewerkte die weer naar het ori
gineel en men plaatste het stuk dus
terug in de Engelse achtergrond
het thuis hoort. „Een Dag in de
Dood van Joe Egg" heet het stuk in
Maastricht, waar Willy van Heesvelde
Ralph Wolfs de hoofdrollen speel-
van het echlpaur. dat met een
spastisch kind moet leven.