i „Drastische herziening spellingregels nodig" Arbeiders Tsjecho-Slowakije keren zich tegen de partij Paus veroordeelt vrijzinnigheid ONDERWIJSEXPERT DR. VAN DER VELDEN WE MOETEN RADICAAL ZIJN Misschien een CDU als partner F Dreigende staking bij mijnwerkers NEDERLANDSE MILITAIREN SPOEDIG NAAR BIHAR Russen testen draagraket voor bommen Verkiezingen antwoord op Baden: rellen Opmars van kléine partijen Lucht race over Oceaan VRIJDAG 26 APRIL 1968 DB LEIDSE COURANT (Van een medewerker) Kinderen uit de eenvoudige sociale milieus hebben in hun carrière, en vooral bfl popingen om qua ontwikkeling een trapje hoger te komen op de maatschappelijke ladder, een enorme landicap door hun achterstand in taalontwikke- Ing. Onderwijsexpert dr. I. van der Velde heeft tan dit vragstuk een nieuwe studie gewijd. Zijn lelangrijke conclusie is, dat deze kinderen goed ;eholpen zouden worden met een drastische her- iening van de spellingregels voor de Neder- andse taal. „Met onze spellingvereenvoudigingen re nooit radicaal geweest", aldus dr. Van Ier Velde. IIü is voor een spelling die het mogelijk maakt om (zonder een rode streep te :rijgen) te schrijven: ik hep; ik vont een etwietje p het twalet. Iet nieuwe voorstel is vervat in het boekje „Spel ingvereenvoudiging, onderwijskundige en sociale loodzakelijkheid". De Algemene Nederlandse On- lerwijzers Federatie (A.N.O.F.) heeft de uitgave nogelijk gemaakt. Met dr. I. van der Velde, die lestijds promoveerde op het proefschrift „De tra gedie der werkwoordsvormen", hoopt de A.N.O.F. dat deze uitgave zal bijdragen tot een oplossing /an het spellingsvraagstuk. In de inleiding spreekt dr. Van der Velde over de Storm, die in het voorjaar van 1967 heeft gewoed, nadat de commissie Pée-Wesselings met het „Rap- >ort van de Nederlands-Belgische commissie voor Ie spelling van de bastaardwoorden" was klaar- lekomen. Kort daarop propageerden J. A. Meyers •n P. C. Paardekooper spellingvereenvoudiging in re zin dan alleen maar de spelling der lastaardwoorden. Noch het rapport van boven gaande commissie, noch Meyers en Paardekooper chenken veel aandacht aan de onderwijskundige ■n sociale aspecten van spellingregeling en spel ingverandering. Voor dr. Van der Velde, die in- ipecteur geweest is van het lager onderwijs, klemt lit des te meer. Hotieven !n een vijftal hoofdstukken legt Van der Velde lijn motieven voor een verdergaande spellingver- envoudiging dan die van de bastaardwoorden Iet eerste hoofdstuk draagt de titel: Radicale spellingvereenvoudiging. De schrijver schetst in iet kort de verhouding taai-spelling. Deze twee sijn n.l. niet identiek, zoals veelal gedacht wordt. Men kan de taal goed hanteren, mooie zinnen for- muieren, over een goed uitdrukkingsvermogen be schikken, maar de spelling der woorden kan te wensen overlaten. Omgekeerd kunnen alle woor den goed gespeld zijn, maar de taaluiting is bene den alle peil.Iedereen begrijpt dat de taalbeheersing voornamer is dan de spelling der woorden, en toch wordt een onevenredige hoeveelheid tijd op school aan het bijverschijnsel spelling besteed. De spelling moet radicaal vereenvoudigd worden, opdat we meer tijd over hebben voor het aan brengen van taalvaardigheid. Dr. Van der Velde neemt Paardekoopers boekje „Wendier tegen we tenschap" als uitgangspunt. Niet dat hij in alle opzichten achter hem staat, maar omdat dit de meest volledige samenvatting en duidelijkste for mulering van de wensen is, die op het moment leven. Paardekooper wil o.a. onze potsierlijke werkwoordspelling radicaal veranderen. Dit ligt dr. Van der Velde ook na aan het hart, getuige zijn dissertatie: „De tragedie der werkwoords vormen". In het tweede hoofdstuk pleit de schrijver voor een herziening van het werkwoordelijk systeem- De wens tot radicale vereenvoudiging der werk woorden heeft de laatste jaren bij meer auteurs geleefd. Rombouts heeft er in zijn „Naar een be tere spelling" (1957) aandacht aan geschonken; de Vereniging voor Wetenschappelijke Spelling (de (V.W.S., opgericht in 1963) propageert: „Geen zin loze dt, dd en tt in werkwoordsvormen." Vier categorieën De schrijver volgt zijn eigen weg en komt tot vier categorieën werkwoorden: Sterke werkwoorden met stam op d krijgen zowel in tegenwoordige tijd enkelvoud als verleden tijd enkelvoud een t; ik hout, ik hielt. Zwakke werkwoorden met stam d krijgen t in tegenwoordige tijd enkelvoud en het verleden deelwoord; ik brant, ik heb gebrant; en één d in de verleden tijd: ik brande. Zwakke werkwoorden met stam op t, blijven in de tegenwoordige tijd en voltooid deel woord zoals ze nu zijn, maar de verleden tijd wordt: ik prate. Alle overige werkwoorden; deze categorie heeft dus een zeer heterogeen karakter. Bij deze groep horen dus ook alle werkwoorden met afwijkende vervoeging: ik hat, gehat. Dr. Van der Velde wil dus een herziening van het werkwoordelijk systeem volgens de aangegeven grondslagen, met daaraan aansluitend verwerping van de gelijkvormigheidsregel óók voor de andere woordsoorten. Dus niet meer „houd" met d omdat het meervoud houden is; niet „had" met een d omdat het meervoud hadden is; niet meer „heb" vanwege hebben, maar hep. Deze andere woord soorten komen ter sprake in hoofdstuk III. Bastaardwoorden De schrijver wil een herziening van de spelling der bastaardwoorden. De commissie Pée-VVesse- Iings werkt met te veel uitzonderingen in haar gehele stelsel. Dit is ondoenlijk voor het onderwijs. Bovendien is bovenstaande commissie inconse quent op sommige punten: waarom wel etwie i.p.v. etui en niet twalet i.p.v. toilet. Verder heeft het onderscheid tussen ei/ij en ou/au geen enkele zin volgens de schrijver. Hij kiest voor ij - ou, vanwege de frequentie en hierdoor wordt een ge- Van der Velde wil een consequente doorvoering van het principe: één vocaalteken in open letter grepen, dus: giter, bedinen, di, wi, dri, enz. Deze en nog andere herzieningen zijn een onderwijs kundige noodzaak. De schrijver verklaart zich akkoord met de vorm van Paardekooper: „We moeten zo vlug mogelijk zo ver zien te komen, dat de gemiddelde leerling die van de lagere school komt, de voorschriften inzake de spelling goed toe kan passen". Knellende vraag In hoofdstuk IV zegt dr. Van der Velde dat inter nationaal en nationaal onderzoek wijst op achter stand in taalontwikkeling bij kinderen uit een voudige sociale milieus, kwantitatief en kwalitatief. Hun taalbeheersing ligt lager, ze zijn vaak woord- armer en hun spellingzuiverheid is in het alge meen geringer. Kan nu een radicale spellingvereenvoudiging gaan betekenen, dat de geconstateerde achterstand in taalbeheersing bü kinderen uit cultureel zwakke milieus wordt verkleind? De schrijver kan hier geen positief antwoord op geven, maar de kans moet gegrepen worden. De mogelijkheid tot in lopen van de achterstand wordt groter, naarmate de spelling eenvoudiger wordt. In het laatste hoofdstuk: „Mogelijkheden voor werkelijk taalonderwijs", komt dr. Van der Velde tot de conclusie dat de tijd die vrijkomt door een radicale spellingvereenvoudiging, gebruikt kan worden voor beter leren luisteren, beter leren le zen, beter leren spreken, beter leren stellen. Alle aspecten van de taaltotaliteit kunnen op die ma nier profiteren van een radicale spellingvereen voudiging. Mr. Van Riel DEN HAAG (ANP) „Het verdwijnen de radicale groep-Aarden uit de KVP, maakt het onaannemelijk, dat een CDU, een samengaan van KVP, ARP en CHU, met een verkiezingspro gram zal komen waarin voor de VVD aantal aantrekkelijke punten zullen ■t Aldus vanmorgen mr. H. van Riel, jorzitter van de WD-fractie in de Eer- Kamer op de provinciale dag van Vrouwen in de VVD" gewest Zuid-Hol- und, vandaag gehouden in Scheveningen. [r. Van Riel zei het ontstaan van een Duits model door een samen- de drie christelijke partijen op chzelf toe te juichen. Hij sprak als zijn erwachting uit, dat zich voor de ko- nende verkiezingen geen enkele essen- ële wijziging in de Nederlandse partij- tructuur zou voordoen. Sprekende over de WD merkte mr. Riel ó.m, op, dat deze partij r eigen weg zal moeten vinden om kiezers te bereiken en om het ver- iwen van zeer brede kringen te win- i. „Die weg moet een oorspronkelijke jn", aldus het Kamerlid. Mr. Van Riel ierkte op, dat alles wat lijkt op imita- dient te worden vermeden >als b.v. het hengelen naar de gunst 1 bepaalde extremistische jongeren, het niet scherp afkeuren van ordever- oringen. Mr. Van Riel, die wees op het gevaar, I. verbonden aan het uiting geven aan tnpathieën met revolutionaire bewegin- :n, concludeerde dat de WD twee din- moet doen, wil zij werkelijk ver wen winnen in grotere kringen dan iu toe, te weten: Zich onverbiddelijk achter de rechts- aat stellen, achter de nationale tradi- achter gezag, rust en orde en hij srhaalde daarbijstreng binnen het rechtsstaat en tegelij- ertijd zich keren tegen het geven van ivileges aan luidruchtige groepen die rechtsstaat intrinsiek bedreigen., b. Zich sociaal uitgesproken links op- ellen. Alleen bij sterke verbreding var maatschappelijke pyramide blijft eer esterse samenleving onder te verwach- •n hevige druk van buiten, stabiel. Prins Bernhard i (Van onze correspondent W. Obesteitner) WENEN Nu de stalinistische res tanten in Tsjecho-Slowaktfe uit de weg z(jn geruimd, staat de nieuwe partijlei der, Dubcek, gesteld tegenover een reeks die om een spoedige oplossing vragen, economische en sociale vraagstukken. De kwestie waar het om gaat is, dat VATICAANSTAD (KNP) In het atholicke leven kunnen vele zaken ver- jterd en gewijzigd worden, vele leer- ukken kunnen worden uitgediept, ingc- (i in duidelijker termen weerge- Veel normen kunnen worden aan- jpast en vereenvoudigd. Maar twee ngen kunnen niet ter disenssie worden isteld: de door traditie en leergezag Dstgelegde waarheden en dc grondsla- n de Kerk met de daaruit voort- loeiende gehoorzaamheid aan de dienst an de leiding der zielzorg. Met deze scherpe woorden heeft Paus ^ulus gisteren op de gebruikelijke audi- ïtie stelling genomen tegen wat hij )emde dwalingen en gevaarlijke théo- ën, die in enige sectoren van de katho- eke wereld worden aangehangen. Met ime heeft de Paus zich uitgesproken •er de God-is-dood-theologie, die ten >el heeft een algemene secularisering het christendom te bewerken met ;n sterke nadruk op het zuiver mense- jke en het zuiver sociale. De Paus zei, dat de leerstellige sche- ertoestand in verscheidenen landen de sschoppen en ook hem grote zorg baart i soms zelfs een bittere smaak in de ond geeft. Daarbij gaat het dan niet alleen om de atheïstische wereld en om de wereld, die door de grote wetenschap pelijke ontdekkingen in plaats van dich terbij juist verder van God af komt te staan. De bezorgdheid wordt vooral ver oorzaakt door onrust, die in enkele sec toren van de katholieke wereld heerst, „In katholieke kringen is een opvat ting binnengeslopen", zo zei de H. Va der, „die de plaats inneemt van het ag- giornamento, dat Paus Joannes bedoeld heeft, en die aan Joannes ideeën in de schoenen schuift, die de Kerk niet ver niet vernieuwen, maar uithollen". De Paus stelde tegenover de moderne dwa lingen de volgende stellingen. Verande ring in de Kerk, ja; willekeurige veran dering; neen. Levende kerkgeschiedenis, ja; historisme, neen. Theologische inte gratie volgens de kerkleer ja; vrije en subjectieve theorieën, neen. Oecumeni sche liefde, verantwoorde dialoog, erken ning van christelijke waarden bij onze broeders, ja; maar irenisme, dat af stand doet van de waarheid, neen. Ja te genover de godsdienstvrijheid in de bur germaatschappij. Ja ook tegenover de vrijheid, zijn godsdienst naar eigen ge weten te volgen; maar neen tegen gewe tensvrijheid als maatstaf voor godsdiens tige waarheden, zonder de steun van bet authentieke leergezag. definitief einde komt aan de ellende van de afgelopen Jaren en dat de economie eindelijk eens op een ge zond fondament komt te staan, hetgeen overigens, in eerste aanleg althans, de nodige offers zal vergen. Ook al zullen produktfie en distributie niet meer centraal geregeld worden, dan zal het nog de vraag zijn of de, naar Joego-Slavisch voorbeeld, ontworpen arbeidsraden" ook inderdaad tot stand komen en of deze „raden" ook kunnen bogen op enige populariteit van de zijde de arbeidende bevolking, op wier gunst de communistische partij, meer dan vroeger, dingen moet. Er is tot dusverre weinig terecht gekomen van het streven van de party het overwicht in de fabrieken te behouden. De nieuwe vakbondsleider, Polakec, heeft nu al te maken met verzet op grote schaal. Hem wordt onder meer verweten, dat hjj, onder Novotny's verantwoordelijkheid, aan merkelijk medsschuldig is aan de feilen in het verleden en met name iets te maken heeft met het miljoenenverlies van de Jawafabrieken, die onder meer de welbekende motorrijwielen vervaar digden. De arbeiders van de Praagse industriewijk Vysocany hebben inmiddels het aftreden van Polacek geëist. En zolang deze eis nigt ingewilligd wordt, blijven zy het vertikken hun contributies af te dragen. Uiterst moeilijk is de toestand in de mijnindustrie, vooral omdat tal van mijnen eigenlijk gesloten zouden moeten worden, omdat ze niet rendabel zijn. Weliswaar is in het vooruitzicht gesteld, dat er zeker voor de rest van deze eeuw nog voldoende arbeid zal zijn. maar toen premier Cernik onlangs uit Rus land terugkeerde, maakte hij bekend, dat een overeenkomst gesloten was vol gens welke de Invoer van aardolie ver hoogd werd, wat in feite neerkomt op een versnelde sluiting van bepaalde mijn- bouwondernemingen. Daar komt nog bij, dat Tsjecho-Slowakije nog steeds opgescheept zit met overeenkomsten op lange termijn met Polen en de Sovjet- Unie ten aanzien van de levering van steenkool. Dit als tegenprestatie voor verleende kredieten. De kompels van het kolenbekken van Noord-Bohemen zijn hierover uiteraard bijzonder boos. Niet ten onrechte kunnen zij erop wijzen, dat de mijnen, waarin zij werken, de staat twee miljard kroon hebben opgeleverd en dat er nog geen sprake is van een onrendabele situatie. 1 Woordvoerder Hoidar heeft op da laatste bijeenkomst van het centrale comité van de communistische partij opgemerkt, dat een staking van de 42.000 mijnwerkers allerminst tot de onmogelijkheden hoort, als de vraag over 't voortbestaan van de mijnindustrie aldaar niet be vredigend beantwoord wordt. De eerste staking sedert vele Jaren heeft zich eind maart voorgedaan in Plsek, waar duizend fabrieksarbeiders niet toestonden, dat de produktle naar andere fabriek werd overgeheveld, hadden succes. Stakingen waren tot dan in Tsjecho-Slowakije ondenkbaar, - kort geleden presteerde een vice voorzitter van een metaalarbeldersbond het proteststakingen aan te kondigen als bepaalde eisen niet zouden worden ingewilligd. Dergelijke dreigementen zijn in een communistische staat niet minder dan revolutionair; ze tonen aan, dat de invloed van de communistische partij in hoge mate verzwakt is. tVan een onzer verslaggevers) DEN HAAG De regeringen van In- lia en dc deelstaat Bihar hebben twee weken geleden laten weten, In te stem- met de technische uitvoering van de plannen voor waterwlnwerkzaamhedcn in Bihar, die in samenwerking met Ne derlandse deskundigen en militairen zul len worden ondernomen. Er wordt nu nog nader overleg gepleegd over de rechtspositie van de naar India uit te zenden Nederlandse militairen. Zodra hierover overeenstemming bereikt wordt zal tussen India en Neder land een overeenkomst inzake de uit voering van dit project worden gesloten. Dan kunnen de maatregelen ter voor bereiding van het project, die reeds in een vergevorderd stadium verkeren, worden afgesloten. Minister Udink heeft dit bekend ge maakt naar aanleiding van schriftelijke vragen van enkele liberale Kamerleden. Het aanbod tot het uitzenden van een detachement genie voor het uitvoeren van waterwerkzaamheden in India werd reeds in mei 1967 gedaan. In de zomer van 1967 gingen deskundigen naar Bihar om ter plaatse een plan voor de werk zaamheden op te stellen. MOSKOU (Reuter) In de Sovjet- Unie ls gisteren een onbemande satel liet gelanceerd van het soort dat de vroegere Amerikaanse minister van Defensie, Robert McNamara, er novem ber vorig jaar toe bracht te verklaren dat de Russen bezig waren met het tes ten van een systeem om van de ruimte uit te bombarderen. Het ruimtevaartuig werd in een lage baan gebracht en keerde klaarblijkelijk naar de aarde terug voordat een volle dige omwenteling was gemaakt Dit wordt afgeleid uit het ontbreken van een offi ciële bekendmaking van de omlooptijd, die bij conventionele satellieten wel plaatsvindt. De thans gelanceerde satel liet, de Kosmos 218 was de eerste van dit soort sinds McNamara zijn verkla ring aflegde. Tevens werd donderdag officieel be kend gemaakt dat woensdag een andere onbemande satelliet, de Kosmos 217 is gelanceerd. Er werden geen bijzonder heden meegedeeld. De restauratie van het koninklijk paleis op de Dam in Amsterdam is eindelijk voltooid. De zalen tullen nu weer ter bezichtiging worden opengesteld. De atlas m» de Burgertaal w» marmeren eigenbeeld van sijn collega op hei paleisdak torst weer in al zijn bleke glorie de enorme bol. (Van onze correspondent) STUTTGART Mel nog meer span ning dan voor de paasdagen kijkt men in Bonn naar zondag, de 28ste april. Dan worden In de deelstaat Baden-Württem- berg verkiezingen voor een nieuwe land dag gehouden. Er waren al vele facto ren, die deze ianddagverkiezingen bij zonder interessant maakten: de staat werd geregeerd door dr. Kiesinger tot h(j be gin december als kanselier naar Bonn werd geroepen; Baden-Württemberg heeft een ongeveer gelijke bevolklngs- structuur als dc Bondsrepubliek en de deelstaat is ook religieus, sociologisch en politiek ongeveer een afspiegeling van West-Duitsland als geheel. De land- LONDEN (Reuter) Het Engelse dagblad „Daily Mali" heeft voor 4 tot en met II mei volgend jaar een lucht- race uitgeschreven tussen dc top van de Empire State Building in New York, en de top van de toren van het post kantoor in Londen. Er ls een prijzenpot van 40.000 pond sterling (meer dan 270.000 gulden) ter beschikking gesteld. Alle vormen van van luchtvervoer zijn toegestaan en de race staat ook open voor passagiers van gewone lijnvluchten. De race is georganiseerd ter herdenking van het feit dat volgend jaar vijftig jaar geleden de eerste nonstopvlucht over de Atlantische Oceaan werd uitgevoerd. De Thaise premier, maarschalk Kittikachom is gisteren voor een HoeMaag* heeoek In ons land aangekomen. Tijdent een ontvangst op de ambassade va» TkaUasul, fieteravond, bood een kleine landgenoot hem ten hartig hapje aan. dag verkiezingen «Un bovendien de laatste voor de algemene verkiesingen in september 1969 en derhalve een po litieke barometer voor de gevoelens der kiezers In de Bondsrepubliek. Bij dit alles Is nu sinds do aanslag op de SDS-ldeoloog Rudi Dutschke vrijdag voor Pasen en de studentenonlusten, die daarop volgden nog een nieuw element gekomen. Niet alleen de drie klassieke politieke partijen nemen aan de land dagverkiezingen deel (de Christen-De mocratische Unie, de Sociaal-Democra tische Partij en de liberale Vrije Demo cratische Partij), maar ook de rechUra- dicaie NDP en een nieuwe sterk com munistisch getinte linkse verzamelpar- tij, onder de naam „Das democratische Linke". Vraag: zullen na de studentenonlue- ten opgeschrikte burgers eventueel op de NPD stemmen (waarvan zij wellicht ln de goede oude nazistijl een herstel van rust en ordo verwachten) of zul len de „proteststemmen", die vroeger alleen naur de NDP gingen nu over de- dat beide in het parlement in Stuttgart worden verdeeld? Als het laatste het ge val is, kan het gebeuren, dat noch de NPD, noch de Democratische Linke de vereiste vijf procent der stemmen op zich verenigt. Het kan echter ook zijn, dat beide ln het parlement InStuttgart komen en het laatste lijkt eigenlijk he< waarschijnlijkst. In Bonn verwacht men, dat de ver kiezingsuitslag van zondag a s. ook nog een sterke invloed kan uitoefenen op de standpunten van de twee grote pertijen de CDU en de SPD ten aanzien van een kieswetwijziging met het dool om in de Bondsrepubliek het zogenaam de „meerderheidkiesrecht (districten stelsel) naar Angelsaksisch systeem ln te voeren. De Christen-Democraten en de Socia listen zijn bij de vorming van hun gro te coalitie, begin december 1966, overeen gekomen zulk een „meerderheidsvor mend kiesrecht" in te voeren, met het doel in het parlement een grote rege- rings- en een (Iets minder grote) oppo sitiepartij te krijgen, waarbij alle klei nere partijen, inclusief de liberale Vrije Democraten dan van het politieke toneel zouden verdwijnen. De Christen-Democraten ofschoon ook onder hen tegenstand bestaat houden nog altijd vast aan dc coalitie- afspraak omtrent dit meerderheidsvor- mende kiesrecht. De SPD, die een reeks van stembusnederlagen voelt aan komen, ia van haar oorspronkelijke plannen teruggekomen, als gevolg waar van In Bonn kort geleden de federale minister van Binnenlandse Zaken Paul Lücke aftrad. Het zou echter kunnen zijn, dat de SPD zich nogmuals bedenkt, wanneer én de NPD én de Democratische Linke erin zouden slagen om over de vijf pro cent clausule in de Baden-Württembergse kieswet heen te springen, waardoor het gevaar van een radicalisering van rechts en van links in de Bondsrepubliek nogmaals duidelijk zou worden geïllus treerd. Bisschoppen terug naar schoolbank NOTRE DAME (KNP) Ruim S0 Amerikaanse bisschoppen gaan van 8 tot 12 Juli naar de (theologische) schoolban ken. Het initiatief hiertoe komt van de theologische commissie van de Ameri kaanse bisschoppenconferentie en de uni versiteit Notre Dame, die de herscholing ook ter hand neemt. Onderwerpen vttn inleidingen en discussies zijn de ook in Amerikaanse katholieke kringen veel be sproken „gezagscrisis", kerkstructuren ln de Katholieke Kerk, protestantse ervarin gen met kerkstructuren, en de Kerk els inetttuu* In het Nieuwe Testament.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1968 | | pagina 13