LUCHTSCHIP ITALIA WAS OP ALLES VOORBEREID Wie redt de oppositie: of Drama aan noordpool ontluistert Nobile ZATERDAG 13 APRIL 1968 Roald Amundsen: gaf zijn leven voor Nobile en diens metgezellen De „Italia", het enorme luchtschip van achteren gezien Generaal Umberto Nobile HET is de nacht van 14 op 15 april 1928. Plaats van handeling: het vliegveld van Milaan. Schijnwerpers richten zich op de hal voor luchtschepen, waarvan de immense poorten zich traag en wijd openen en waaruit soldaten van de Italiaanse luchtmacht aan sterke kabels het gigantische luchtschip „Italia" naar buiten trekken, dat al weken voorpaginanieuws is van de Italiaanse bladen. In het luchtschip balt zich alles samen wat Italië aan trots heeft: dit luchtschip immers zal Italië •ngen naar de top .van de wereld: de noordpool. Italiaanse mannen zullen straks kunnen zeggen: ook varen er. Zoals Peary er was en Amundsen. Zij niet om het avontuur, want de dagen van het ituur worden voorbij geacht. Deze reis van de Italia" is een puur wetenschappelijke onderneming, rel zij gedragen wordt door nationale gevoelens. De tevoren heeft Mussolini afscheid genomen van de inning cn van de commandant, generaal Nobile. Duce is niet in een beste stemming geweest: er is op geschoten en de bemanning van de Italia krijgt te zien met een pleister op de neus, waar af en toe beetje bloed uit druppelt. Mussolini heeft kort krachtig gesproken en hij is eigenlijk pas na het afscheid weer de „Duce"-figuur geworden bij het horen van de juichkreten van het volk buiten de hal van het luchtschip. Mussolini heeft iets tegen Nobile, hun karakters zijn aan elkaar tegengesteld. Mussolini weet, dat Nobile bij al zijn kunde en kennis een nerveus man s. Ergens vertrouwt hij deze luchtmachtgeneraal met iet gezicht van een operatenor niet volledig. De Duce- heeft het zijne gedacht, toen Nobile hem bij het afscheid antwoordde: „Óp alles wat men kan voorzien, zijn wij voorbereid, ook op de mogelijkheid van een mislukking of ramp". De expeditie is daarop voorbereid. Maar eigenlijk gelooft niemand aan de mogelijkheid van een ramp. Een vliegtuig kan naar beneden storten: zo'n 'liegtuigramp heeft in de poolstreek al bijna het leven gekost van Amundsen. Maar een luchtschip blijft het kan niet naar beneden storten. Daarin geloven de expeditieleden, daarop vertrouwt Nobile. Alle voorbereidingen zijn getroffen. Aan de westkust an Spitsbergen in Kings Bay ligt het Italiaanse hulpschip Citta di Milano gereed om te assisteren. Daarheen gaat in eerste instantie de reis. Van Kings Bay af zal naar de noordpool worden gestart. nacht, van 14 op 15 april zal het allemaal beginnen. Op het donkere vliegveld staat geen mensenmenigte. Nobile heeft het uur van vertrek geheim gehouden. Er staan wat mannen van de pers. Er zijn familieleden. Er zijn soldaten. Dc reis begint sober. In de gondel.' groot, maar toch nietig in vergelijking met het luchtschip als geheel, staat Nobile van dc vensters. De twaalf Italiaanse bemanningsleden zijn op hun posten. In de gondel zyn nog de wetenschapsmensen, die deze reis zullen meemaken: prof. Aldo Pentremoli (31) van de universiteit van Milaan, de Zweed dr. Malmgren, die al met Amundsen naar de pool ls geweest en die tegen Nobile gezegd heeft, dat de expeditie precies vijftig procent kans van slagen heeft, dr. Franz Behunek, een Tsjech, die al een poolvlucht met het luchtschip „Norge" heeft gemaakt en dr. Lago, wetenschappelijk journalist uit Milaan. En dan is Titina aan boord, het gevlekte hondje van de generaal, dat zijn eigen rol in het drama te spelen zal krijgen. In een drama, waaraan nog niemand gelooft op het ogenblik, waarop de „Italia" de nacht instijgt, koers zettend naar het noorden. In de gondel ligt een kruis, dat door Paus Pius persoonlijk is gezegend en dat op de noordpool zal worden geplant. Daar ligt ook de Italiaanse vlag, die boven de pool zal worden neergelaten. De reis duurt lang. Op 5 mei, te drie uur in de middag is de Italia in Kings Bay, alles is goed gegaan. Schijnbaar althans. Maar het begin van de persoonlijke catastrofe voor Nobile heeft zich al aangediend. De technici zijn ontevreden: hun diensten duren te lang en hun ontevredenheid koesteren ze terecht. Maar Nobile schijnt het niet te merken. Hij is systeemloos in het aanwijzen van taken, op het laatste ogenblik laat hij, voor hij van Kings Bay vertrekt voor de tocht naar de noordpool, drie mensen van de lijst schrappen; hij heeft hen niet nodig. Tranen en muziek De tocht naar de pool vanaf Kings Bay begint op 23 mei. Om half vijf zijn de expeditieleden aan boord en trekken matrozen van het hulpschip de Italia weg tussen de twee reusachtige houten wanden, die het luchtschip op Kings Bay hebben beschermd. Om half zes stijgt de Italia op. De magnetische kompassen doen hun werk. Moeiteloos koerst de reus naar het grote doel. De dag verstrijkt, de motoren draaien vlekkeloos. Het lijkt een uitstapje. Om 0.20 uur van de volgende dag meldt de man, die de instrumenten bewaakt, de Italiaanse luitenant-ter-zee Mariano: „Nu zijn we aan de pool". Er volgt een uur van zuidelijke aandoening. Dr. Lago speelt platen op de boordgrammofoon: het Italiaanse volkslied. Italiaanse liederen, die de tranen uit de ogen wringen. Nobile werpt het kruis van de Paus naar beneden en de Italiaanse vlag. Radiotelegrafist Biagi zendt telegrammen uit. Als de ontroering voorbij is, willen enkele mannen naar beneden, het luchtschip uit. Ze willen staan op de noordpool, het Ijs onder hun voeten voelen, maar Nobile weigert. Om 2.30 uur, na bijna twee uur boven de pool gekruist te hebben, geeft Nobile het commando om de terugtocht te aanvaarden. In Nobile heeft zich een merkwaardige verandering voltrokken. Nu do spanning gebroken is, schijnt hij er niet moer met zijn gedachten bij te zijn, hij maakt een ietwat afwezige indruk. De Italia, koers zettend naar Kings Bay. stijgt inmiddels tot ruim duizend meter: daar zit het schip boven de mistbanken. Nu is er tegenwind, die naarmate de dug verstrijkt sterker wordt. Op de romp vormt zich ijs. Tegen de avond haalt het luchtschip maar tweeënveertig kilometer per uur ei\ dat, terwijl Kings Bay nog meer dan 700 kilometer verwijderd ligt. Het luchtschip draalt op twee motoren. De weerkundige Malmgren heeft becijferd, dat de Itlia snel uit deze zone zal geraken en dan de wind mee gaat krijgen. Het 's aen foute berekening. Als hij de fout ontdekt, laat Nobile een derde motor inschakelen. Nu halen ze honderd kilometer per uur. Maar de wind neemt toe en groeit uit tot een storm, de brandstofvoorraad hoewel ruim genomen, wordt Nobiles grote zorg. Om benzine te sparen laat hy de snelheid verminderen, maar Malmgren overtuigt hem ervan, dat dit catastrofaal kan \yorden. De snelheid wordt opgevoerd. De kalender wijst thans 25 mei: de dag van de catastrofe. gevangen In het ijs. Ze gaan op zoek naar uit de gondel geslagen dingen. Ze vinden een dode: de Italiaan Pomella. De gewonde Nobile blijkt niet de harde commandant te zijn, die nodiger is dan wat ook. Hjj is de man, die de moed laat zakken. Eigenlijk neemt dr. Behunok het commando in feite over: hij blijft geloven in de redding, ook als de dagen verstrijken. Biagi blijft koortsachtig bezig met de radio. En hij heeft gedeeltelijk succes: hij kan ontvangen. Hij hoort de radiowereld over hun vermissing vertellen, hij vangt het tijdsein op van Parijs. De mannen berekenen hun positie en Biagi seint die met regelmatige tussenpozen uit. Vergeefs. Hun positie wijzigt zich met de dag, want de ijsvlakte, waarop zij zich bevinden, is een reusachtige drijvende schots, ten prooi aan stroming en wind. Naarmate de dagen verstrijken, wordt hun positie hopelozer. Dr. Malmgren begint tekenen van geestelijke stoornissen te vertonen. Maar niet alleen Maddalena heeft hen gezocht. Ook de Noorse poolvorser Amundsen is met een vliegtuig op weg gegaan. lij) keert niet terug. Omlaag Te voet Om vyf voor half tien in de ochtend ontstaat een mankement in het hoogteroer. Nobile laat alle motoren stopzetten. Het snel dalende luchtschip herstelt zich en klimt opnieuw naar 1.100 meter. Kort daarna zakt het opnieuw. Niemand weet eigenlijk waarom. Maar de Italiaan Ccccioni, die bij het nukkige hoogteroer staat, ziet het ineens. De ijsmassa, die zich op de Italia heeft gevormd, drukt het luchtschip omlaag. Er is geeu houden aan: de ramp is niet meer te keren. Met een klap stoot het gevaarte op het pakijs, de gondel scheurt los van dc romp en versplintert. Ontdaan van deze last stijgt het sigaarvormigc hulsel van dc Italia op nieuw en verdwijnt naar de einder. Men heeft er nooit iets van teruggevonden en ook niet van de mannen, die zich in dat omhulsel bevonden: de journalist Lago, ir. Arduino, meconicien Garatti, mecanicien Ciocca. werk meester Allessandrini en professor Max Pentremoli. De anderen loven. De generaal zelf is gewond, zij het niet zwaar: hij heeft een gebroken voet en een gebroken hand. Ook de Italianen Zappi en Ceccioni zijn gewond. De anderen zijn als door een wonder ongedeerd gebleven. Ze zoeken tussen de brokstukken en vinden een rode tent. wat levensmiddelen, een boekje met wetenschappelijke aantekeningen. En de grootste vondst van alle: een klein radiozendertje en een doosje met intact gebleven radiolampen. Terwijl de anderen de rode tent opzetten op het ijs en de gewonden verzorgen, probeert radiotelegrafist Biagi het zendertje zendklaar te maken. Hij legt een geïmproviseerde antenne aan. Ruim vijf uur na de catastrofe gaat het eerste S.O.S. de lucht in. Maar niemand hoort het. Da mannen zijn Ontluisterd Dan komt de dag waarop de Italianen Zappi en Mariano en dr. Malmgren met het plan komen dc rode tent te verlaten om te proberen te voet Spitsbergen te bereiken. „Zelfmoord", zeggen de anderen. Maar het plan zit vast ln die drie hoofden. Zo willen alles op geïmproviseerde sleden laden, ook de gewonden. Er wordt over geredekaveld en getwist, rle spanningen tussen de mannen stjjgen. Nobile is onmachtig om in te grijpen, hy heeft over de drie geen spoortje gezag meer. Ze gaan. Op 2 juni gebeurt het grote wonder: dicht bij Archangelsk vangt een Russische dorpsonderwijzer, een verwoed radioamateur, dc noodkreet van Biagi op. Hij heet Nikolai Schmidt. Hij verstaat de positie, die Biagi opgeeft, verkeerd, maar dat hindert niet: hy heeft het bewijs, dat van de Nobile nog mensen in leven zijn, die gered moeten worden. De radiowereld gonst van dit grote nieuws en Biagi vangt het op. De mannen in de rode tent zijn gek van vreugde. Alleen begrypen ze niet, hoe het kan, dat men in Rusland hun noodkreet wel heeft opgevangen en het betrekkelijk dichtby liggende hulpsehlp niet. Biagi komt op de idee de antenne te verlengen en ziedaar: het contact met het hulpsehip komt tot stand. Het is dan 8 juni 1928. Pas op 14 juni horen ze het geluid van vliegtuigen. Maar de toestellen verdwynen zonder hen te hebben opgemerkt. Tegelijkertijd ontdekken ze iets rampzaligs: hun ysschots begint te scheuren, de tent moet verplaatst worden omdat dicht erby het zeewater opwelt. Biagi seint het noodlottige nieuws uit. Op 20 Juni worden de mannen ontdekt. Het is de Italiaanse piloot Maddalena, die. Restart vanaf Spits bergen, de rode tent ziet, dank zij een spiegeltje van zilverpapier waarmee Behunek hel zonlicht weerkaatst. Het ls 23 juni als tenslotte een klein vliegtuigje by de ysschots landt. Aan boord is een Zweed: luitenant Lundborg. „Ik haal u allemaal op", zegt hy, „een voor een". „Neem eerst Ceccioni mee", zegt Nobile, „hy ls er het ernstigst aan toe". Lundborg weigert. Hij heeft opdracht om eerst Nobile te redden. Nobile protesteert, .Maar tenslotte geeft hij toe. En daarmee begint zij tl drama pas voor goed. Want welke kapitein luut zlji}, mannen in dc steek? Dc wereld zal zich erover verbazen. Italië zal verontwaardigd zyn. Maar op dat ogenblik is het nog niet zo erg: immers Lundborg zal gauw terugkomen. Hy komt gauw terug. Maar by do fending slaat zyn toestel over de klop. Hy blijft ongedeerd. Intussen ontvangt kapitein Romagna van het hulpsehip Nobile ijzig koel. „Waarom hebt u zich het eerst laten redden?", vraagt hy. „Het woh bevel", zegt Nobile. „Welk bevel?" Niemand weet het precies. Romagna verbiedt Nobile elk contact met de buitenwereld. Nobile is ontluisterd. Pas op 6 juli landt weer een Zweeds vliegtuigje bij de srhots. De piloot heeft opdracht om Lundberg te redden. „Wc komen terug", zeggen de Zweden, vlak voor ze vertrekken. Maar de mannen op de schots wachten vergcefH. De redding komt niet vanuit de lucht, maar vanuit zee. De Russische ysbreker Krassin, uitgevaren om de mannen op do schots te zoeken, bereikt hen op 12 Juli. De vyf mannen, die op de schots zfln achtergebleven gaan aan boord. Ze zijn gered. Op het schip vindt een vreemd weerzien plaats: een weerzien met Mariano en Zappi, die te voet waren weggegaan en door de ysbreker eerder zyn opgepikt. Malmgron, de derde van de voetreizigers, ls dood. Hij was te zwak, hy bezweek gauw, zo wordt verteld. Er wordt nog meer verteld: toen Mariano en Zappi door de Krassin werden ontdekt, droeg Zappi warme kleren, terwyi Mariano byna bevroor in /.yn dunne goed. Zappi zag er weldoorvoed en redeiyk gezond uit, Mariano was een wandelend geraamte. Nooit ls de vreemde situatie opgehelderd. Waarom liet Zappi zyn kameraad niet in de kleren delen? Hoe kwam het dat belden nog zoveel levensmiddelen by zich hadden, toen ze gered werden? Ook deze vraag is nooit beantwoord. Maar het bange vermoeden Is biyven voortleven, dat de dodo Malmgren tot voedsel van de twee heeft gediend. Die het weten kunnen, zwygen erover. Officieel z.yn de twee van alle blaam gezuiverd. Maar wat is „officieel"? Niemand weet trouwens waar M nu atyn. Da twaa zijn gewoon ln de historie verdwenen. Elgeniyk ook Nobile. die nu na veel omzwervingen een professoraat In Napels heeft. J. VEUGELERS De uitwerking die dc „tweede revolutie" van Tsjeclio-Slowakijc op de wereld politiek zal hebben, is nog niet te over zien, maar alles wijst erop. dat deze spectaculaire gebeurtenis de politieke structuren, die een erfenis van de koude oorlog zün. danig zal aantasten c» aan beide zijden tot een verandering In het denken zal dwingen. Vooropgesteld, dat Tsiecho-Slowakijc ook de weg zal gaan. die het inel de verkiezing van Dubcek heeft ingeslagen, dan zou dc uitwerking op het Westen nog wel eens belangryker kunnen worden dan di<* op hel Oosten, die uiteraard op het ogen blik het meest de aandacht trekt. Voor het geval liet. mogelijk zal blijken om op een gestabiliseerde economische basis een marxistisch socialisme te ver enigen met de politieke democratie, met echte verkiezingen, persvrijheid, ver deling van machten, een of andere vorm van gelegaliseerde en geïnstitutionali seerde oppositie enz.. dan zon ook voor de laatste koude-oorlogideoloog in he' Westen, het laatste uur hebben gesla gen. Het zou meer nog dan in Joego slavië. waar men voorlopig nog hal verwege is blijven steken het bewijs betekenen, dat. socialisme en politieke vrijheid verenigbaar zijn en het kapi talisme geen monopolie bezit op poli tieke democratie. De Ulbrichts en de Gomoelkas. om van de Russen nog maar te zwijgen, zouden dan eenvoudig als reactionairen te kijk staan, zogoed ais ook het Westen zijn reactionairen heeft De verbluffende terugval van Polen ln een mini-stalinisme met neofascistisch accent ol moet. men zeggen in een rood Piisoedskiregime? zou dan over eenkomen mpt de onthutsende terugval van Griekenland in een mini-faseisme. En wat de Sovjet-Unie belieft, ondanks een eerlijk gemeende destaiiniserina heeft deze oneindig veel moeite met de aanpassing aan meningsvrijheid en po litieke democrat!». Daartegenover kan men zich afvragen of de vrijheid van denken en het democratisch recht van zelfbeschikking door Amerika's Viel nampoiitiek zo overtuigend wordt ver tegenwoordigd. Wat een Tsjecho-Slowaaks succes bij ons zou kunnen uitwerken, is niets meer of minder dan de mogelijkheid om ein delijk weer een* tot een echte oppositie te geraken Met het marxisme van Russische makelij kan men bij ons al lang geen hond meer achter de wel standskachel vandaan krijgen. Dat heb ben intussen ook de Westeuropese com munisten ingezien, die ia grote getale op weg zijn zich in linkse socialisten te veranderen. Tot nu toe was het ook de tragiek van politiek geëngageerde radi cale studentengroepen. dat zij geen over- tuigende politieke alternatieven tot hun beschikking hadden. Zij liepen zich vast in een politiek negativisme, dat door de 70-jarige filosoof Marcuse in Ameri ka zün dialectische wyding kreeg en ln een Che Guevara- en Ho Tsji minli- mythe, die tot d« oplossing van de pro blemen der Westeuropese industrielan den even weinig bijdraagt als omge keerd het parlementarisme van West minster tot de oplossing der problemen van Bolivia en Vietnam Zonder elan Het woord „tragiek" werd hierboven met opzet gekozen, want het geweldige elan van de studenten, die politiek wel /o wakker en zo ontwikkeld zyn als nog nooit eerder een Europese studenten- Jeugd. dreigt zonder enig effect te ver zanden zolang er geen overtuigende alternatieven kunnen worden geboden. Tragisch is dat op de eerste plaats, om dat het gevaar bestaat dat dit politiek ■lan bij gebrek aan concrete mogelijk heden tot daden zal pluatsmaken voor berusting en dus z-al uitblussen als deze studenten eenmaal de hogeschool zijn ontgroeid. Maar ook en vooral omdat onze Westeuropese democratieën ïyden aan een gebrek aan oppositie en zo bi) gebrek aan Innerlijke spankracht lang zaam dreigen uit te sterven. Wat zich nu by ons oppositie noemt Is gewoonlijk slechts een lege huls en de gro'e com munistische partijen tn Frankrijk en Italië hebben ondanks alle inspan ningen vooral van de KPI in Italië tot nu toe verzuimd e«n werkeiyk over tuigende bekentenis tot de parlementaire democratie af te leggen, waardoor zy uitdovende politieke elan van onze stu denten van tragiek te spreken Van hieruit gezien zijn de jong.-te iv voiutlonalre gebeurtenissen ln «Ie cssk voor ons hoopvol ln een wezenlijke andere betekenis dan waarin diegenen geloven, die zich alleen maar laten lei den door leedvermaak over de lange ge- Oost-Berlijn Moskoi Het de geschiedenis zijn pldzjii wU zich ln de ogen van progressieve bur gers als democratische oppositiepartijen zouden hebben gelegitimeerd. De oppo- aitletering waaraan dc Westeuropese de mocratieën lijden is echter een leven, gevaarlijke ziekte en Juist daarom scheen het op zyn plaat* met betrekking tot het -ocinlisme In Tsjecho-Slowakije tot die politieke alternatieven zouden komen int <le oppositie, die wij zo dringend nodig hebben om de democrat Ie voor de 'lste eeuw te redden. Toekomstmuziek Maar dit is alles toekomstmuziek Zelfs In het gunstigste geval gaat Tljecho- KlowakUc moeilijke tijden tegemoet. Ook ren „stille" revolutie is ren revo lutie en de sprong uit liet rijk van de stalinistische dwangmatigheid naar dat van de democratische vrijheid Is geen kattesprnngrljr Als het Tsjecho-Slowaakse experiment als alternatief voor ons overtuigend wil blijven, dan mag het niet ontaarden in een slechte namaak van óns politiek svsteem Daar liggen misschien de groot ste gevaren, hetgeen door een blik op het huidige Joego-Slavlë wordt onder steund. Daar heersen op dit ogenblik waariyk anarchistische economische ver houdingen en men weet met de beste wil niet, waar het socialisme ophoudt m het kapitalisme begint. In beginsel staan de Tsjecho-Slowaken nu voor een dubbele opgave: niet alleen he invoeren van de i*>litlrke vryheid. mnat ook van 'n systeem van socialisme 'at die naam werkeiyk verdient Zou men liet huidige centralistisch staats socialisme willen hundhnven, dan zou een politieke democratisering zonder meer onmogelijk *Un Democratisering van de politiek vereist een democrati sering van de economie en omgekeerd De grote M il Ig Ls dnarby. of het Iemand «tl gelukken een nieuw economisch -•«teem in tc voeren dat ook zonder kapitalistisch streven naar gewin kan functioneren. Hierbij b.-wijst de jongste ontwikkeling ln Joego-Slnvlë dat voor een dergelijk oort communisme een nieuw gevaar ontstaat in dp gestalte van de techno craat of de mnnuger. Deze technocraten laten zich uitsluitend lelden door tech nische en economische eisen en houden weinig rekening met politieke eisen zo- alt die van zelfbestuur van de arbeiders cn vno de hele maatschappij Al de „tweede revolutie" van Praag zou lelden tot een dergelijke „munager- revolutie", dan jsnu het werkelijk gedaan *Un met de boven geschetste alternatie ven Des te meer reden hebben wij de gebeurtenissen In Tsjccho-Slowakije te volgen ln het bewustzijn, dat die ona op een zeer directe manier aangaan. dr. arnold kunzll

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1968 | | pagina 13