WESTERTOREN
GALMT
NIET,
MAAR SLAAT
Jordaan, springlevend maar anders
rMet wat goede wil en soepele samenwerking kan het overal'
{Wip
De Jordaan. veel bezongen, beschreven en gefotografeerd brok Amsterdam, staal weer eens in de(-
belangstelling. De televisie-opvoering van Qucrido's „De Jordaan" op tweede kerstdag heeft heel vat
•tof doen opwaaien rund het leven „aan de voet Van die ouwe Wester", In bet voetspoor van de VARA
trekt vrijdagavond a.s. de AVRO de Jordaan in. Dat gebeurt dan aan de hand van Willie Albert!, die
via Nederland I veertig minuten lang uit de doeken zal doen wat er allemaal weerklinkt in het be
kendste deel van de Amsterdamse binnenstad. Samen met o.a. Louis Nolret en het kinderkoor „De
Palm" verzorgt hU uit café Ruiter het programma ,2o zingt de Jordaan". Zal dat een eerltyk beeld
geven van de sfeer en bet leven in de Jordaan van nu? Nee, zegt onze Amsterdamse redacteur. Plet
Snoeren, in bijgaande reportage. Trouwens: Willie Albertl en anderen, die vol nostalgie de nlet-
bestaande situatie bezingen, wonen niet eens ln de Jordaan, maar In steriele flats In de i
buitenwijken, of erger nog: in Rotterdam.
In 1909 woonden er 64.260 mensen in de Jordaan, ruim 40.000 meer dan nu. Toch is er in de buurt geen
leegstaande woning te vinden. Maar de tijd toen bijvoorbeeld in één, niet eens zo groot huis aan de Lindegrach'
(bijgenaamd „de kraaienknip") zeventig mensen samenhokten, Is gelukkig voorbij. De nauwe straatjes zijn
gebleven, zoals hier de Kromme Palmstraat.
AMSTERDAM De
Jordaners zetten wel
een grote mond op,
omdat de VARA-
televisie bij het
afschilderen van hun
buurt en zijn bewoners
een soort lippenstift-
rood heeft gebruikt, dat
eerder op de walletjes
thuishoort, maar als
ze eerlijk zijn, moeten
ze toegeven, dat de
volkse rose kleur van
met groene zeep
geboende wangen ook
al lang een legende is.
De baaien rokken
wervelen onder de
Westertoren alleen nog
maar tijdens een zeer
kunstmatig jaarlijks
Jordaanfestival, en het
stijfselkissie, waarover
Zwarte Riek zo
ontroerend zong, is sinds
jaren ingeruild tegen
de kinderwagen met
zwaar verchroomd
onderstel.
Het lied „Bij ons in de
Jordaan, waar de
jongens en de meiden
dansen gaan", is een
leugen. De man, die het
beroemd maakte,
Johnny Jordaan, is
trouwens geëmigreerd
naar Rotterdam.
En Willie Alberti,
die zo schoon placht te
kwelen over „die goeie
ouwe Wester",
zit lekker te wonen in
een bungalow in het
steriele Slotervaart,
terwijl zijn dochter
Willeke haar boutique
opende, nee, niet op
de Bloemgracht of in de
Egelantiersdwarsstraat,
maar heel pretentieus
op de hoek van het
Leidseplein.
Jordaners uit de sfeer van Zwarte Rleks „StUfselklssie" en Albertl's „Goeie ouwe Wester" moet men steeds m
een kaarsje zoeken. Intellectuelen nemen de opengevallen plaatsen In en kunstenaars, zoals de beeldhouwer Cornelius
Rogge, die al bjjna tien jaar dc Garnalenkerk in de Willem straat als atelier gebruikt. (Illustratie: een van de fraaie
foto's uit Dolf Toussaints fotoboek „De Jordaan", ultgeverU: ..De Arbeiderspers".)
Geen Jordaners:
Johnny Jordaan, zijn ,.bjj ons"
leugen; hfl Is geëmigreerd
Rotterdam.
Wel jordaners:
Jan Wiiiem Hols tra lie-ft au
de Vries en zanger Wim vf
als buren in de Jordaan
Is de Jordaan dan dood? Integendeel:
de Jordaan is springlevend, alleen op
een andere manier, dan ze zouden
willen, daar in het heimweezwangere
café „De twee zwaantjes" aan de
Prinsengracht, waar Ger Smit met
jammerertde halen aan zijn trek-
harmonika het verleden tracht te
rekken. De Jordaan is hip geworden
even hip als de minicouture, die
popzanger Johnny Lion en zijn inder
daad betoverende Sophietje er vlak
in de buurt creëren.
„De Jordaner", zegt een encyclope
disch boek, dat „Het A.B.C. van Am
sterdam" heet, „de Jordaner is mis
schien wel de Amsterdammer die het
meest tot de fantasie spreekt van de
niet-Amsterdammers, omdat hij de
naam heeft, een rondborstig, vrijpos
tig mens te zijn met een merk
waardig gevoel voor humor, dat tref
fende overeenkomsten vertoont met het
gevoel voor humor, dat bijvoorbeeld
echte Berlijnse en Londense arbeiders
hebben, en die zijn dagen slijt met
het sjouwen aan de havens of aan de
Westersuikerfabriek, met het fluiten
en zingen van sentimentele liederen,
waarin de Westertoren een hoofdrol
speelt, en met het melken van zijn
duiven". -
Wel nu, de aldus langademig gedefi
nieerde Jordaner moet men steeds
meer met een kaars gaan zoeken.
Maar houd er dan wel rekening mee.
dat u tijdens uw speurtocht om het
andere hals-, klok- of torengeveltje
zult opbotsen tegen een bekende kun
stenaar of intellectueelHet is
namelijk deze categorie, waarvan het
in de Jordaan-nieuwe-stijl wemelt.
Enkele namen. De*politieke rebel drs.
Hans Gruyters woont er. Vlak om de
hoek bij hem woont Nederlands jong
ste Kamerlid Hans Wiegel (VVD) en
even verderop de katholieke christen
radicaal Van Huiten. De hippe pianist
Polo de Haas woont er naast de be
legen auteur Teun de Vries, die weer
naast het artistieke manusje-van-alles
.Tan Willem Hofstra woont en de tele
visieregisseuse Hoog Antink. Je kunt
er naar keuze op bezoek gaan bij de
letterkundigen Ed Hoornik, Mies Bou-
huys en Simon Vinkenoog, bij de foto
grafen Paul Huf en Dolf Toussaint.
bij de beeldende kunstenaars Aart
Veldhoen en Cornells Rogge, bij de
socialistische pater jezuïet Nico van
Hees of bij de actrices Philippine
Aeckerlin en Adèle Bloemendaal. Dit
is slechts een bloemlezing, die wille
keurig kan worden uitgebreid.
U gelooft het niet? Daar gaan we: de
actrices Marja Habraken en Ina Veen
plus de acteur Paul Deen, de choreo
graaf Kurt Stuyf en de mimekunste
naar Rob van Rijn. de schilders Guus
van der Braak, Theo Heynis en Her
man IJzenbaard, de beeldhouwer Jan
de Baat, de directeur van het Kunst-
maandorkest Jan Huckriede, de popu
laire zangeres Ria Kuyken, de orgel
bouwer Perlé en de psycholoog prof.
dr. J. T. Barendrecht. Bovendien een
lijst nog naamloze studenten, van wie
we echter in de toekomst stellig zullen
Waarom ze daar wonen? „Hot is de
enige plaats, waar je fatsoenlijk kunt
leven", zeggen ze eenstemmig „Je
hoeft maar uit het raam te kijken en
je voelt de inspiratie komen. Er is
communicatie. Wat moeten wij op een
flatje?". De gemeente zegt het anders.
Een woordvoerder: „Ach ja, de Jor
daan is ons nieuwste statussymbool"
Hoe dan ook: dit is de nieuwe Jordaan
een centrum van progressieve ge
dachten en kunst. Do wieg en na
een jaar al het graf van Provo. De
bakermat van D '66 De vale onder
stukken, waarin tot voor kort obscure
eenmansbedrijfs tierden (je kon niet
zo gek probleem hebben, of in de
Jordaan was wel een of andere goed
kope handwerker, die het op kon los-
liers, in eethuisjes. De reden ligt voor
de hand, al hoort men hem zelden
noemen. De Jordaan telt 758 panden,
die op de lijst van Monumentenzorg
staan. Dat is zelfs in het openlucht
museum, dat de Amsterdamse binnen
stad is. een hele boel voorden ejvkele
wijk. Die- panden worden gei;estau-.
reerd, hetgeen enorme bedragen kost.
Dat "jaagL de-huur-omhoog, De ge
boren en getogen Jordaner kan het
niet meer betalen en verhuist met
hartzeer en subsidie naar een fantasie
loos flatje in de tuinsteden. Vervol
gens worden de panden toegewezen
aan meer kapitaalkrachtigen, waarbij
dan ook nog een zekere selectie op
het stuk van culturele standing wordt
1 toegepast.
Het saneringsplan, dat de gemeente
klaar1 heeft liggen, gaat nog veel
verder. Men wil parallellopende stra
ten in de Jordaan laten verdwijnen
en in plaats daarvan binnenplaatsen
maken met veel groen en wandel
paden. Een echt openluchtmuseum dus,
waar je niet alleen geveltje, maar ook
kunstenaartje kunt kijken. Waarbij
aangetekend moet worden, dat dit plan
meer aansluit bij de historische wer
kelijkheid dan bij de chaotische, ver
pauperde, krotterige toestand, van de
afgelopen decennia.
De Jordaan blUft een onweerstaanbare aantrekkingskracht uitoefenen. Jordaandochters. die noodgedwongen naar de
Amsterdamse buitenwijken moeten trekken, komen regelmatig met de kinderen buurten bU „opoe", die dikwijls
recipieert op het stoepetje.
De Jordaan, waarover in café „De twee
zwaantjes" bij het gejammer van trek-
harmonlka en levenslied gerouwd
wordt (maar alleen ln het weekeinde,
anders wordt het kastelein Wim Smit
te duur) is namelijk slechts een tussen-
faze geweest in het leven van deze
buurt en waarachtig nic-t de beste.
Het is oorspronkelijk een wijk geweest
voor wat wü tegenwoordig de kleine
zelfstandige zouden noemen, met veel
tuintjes. Het feit, dat praktisch alle
grachten en straten in de Jordaan naar
bloemen of bomen genoemd zijn, her
innert daar nog aan. Trouwens: het
woord Jordaan schijnt te zijn afgeleid
van het Franse „Jardin", oftewel
„Tuin", als wij sommige woordkunstige
haarklovers mogen geloven. Pas tegen
het einde van de negentiende eeuw
vond er een verschrikkelijke ver
arming plaats en werd het groen ver
drongen door de grauwe architectuur
van de huisjesmelkers. De keurige
meiden met de koperen glazenspuit
werden toen vervangen voor de ruige,
felle, levenslustige „koffiepiksters",
zoals Querido ze beschreef en zoals
Breitner ze geschilderd heeft. In plaats
van vigilantes verschenen er hand
karren op de grachten. Dat is de Jor
daan, waarin de levensliederen ont
stonden, waarin de kermissen wervel
den, waarin „de jongens en de meiden
dansen gingen", zoals men vandaag de
dag ln café „De twee zwaantjes" nostal
gisch zingt.
Maar die periode was kort en is defini
tief ter ziele. Lezen wij er het voor
noemde A.B.C. van Amsterdam op na,
dat ln 1952 verscheen. Toen al consta
teerden de samenstellers: „Over het
algemeen is een wandeling door de
Jordaan voor hen, die er alleen de
verhalen van kennen, of het machtige
Jordaan-epos van Israel Querido ge
lezen hebben, een stevige teleurstel
ling. De Jordaan is namelijk niet vee)
anders dan een grauwe buurt van
lange, smalle straten. En in die lange
straten, en langs de hier en daar, zoals
bij de Bloemgracht, dikwijls nog wel
KUNSTENAARS
EN INTELLECTUELEN
TREKKEN IN
GERESTAUREERDE
HALS-, KLOK- EN
TORENGEVELTJES
aardige Jordaangrachtjes, wordt niet
meer zoals vroeger door mannen en
vrouwen gedanst bij de draaiorgels.
De koffiepiksters van Querido en
Breitner zijn verdwenen. De gezellige
sfeer, die hier vroeger moet hebben
geheerst op zaterdagavonden, als
iedereen voor zijn huls zat of ter markt
toog, is er niet meer".
De ontwikkeling, die de Jordaan heeft
doorgemaakt en nog doormaakt, doet
sterk denken aan die van het Parijse
Montmartre. Montmartre devalueerde
ook ln de loop der eeuwen van rus
tieke woon- en werkwljk tot achter
buurt, om vervolgens door kunstenaars
ontdekt en tot artistiek centrum ge
revalideerd te worden. Hetzelfde pro
ces speelt zich af ln de stegen, waar
eens „mooie Karei" nee, niet de
souteneur uithing, zoals de VARA-
televisle suggereerde maar wel
achter de viskar liep. De Westertoren
galmt niet meer, maar slaat, gelijk hel
een ordentelijke kerk betaamt. Jammer
voor Ger Smit met zijn trekharmonika,
maar het is nu eenmaal niet ander*.
Hoofdinspecteur H. F. H. Pijl van politie Tiel
(Van een onzer verslaggevers)
TIEL Het kan dus toch wel: een
ambulancedienst met eigen alarmerings
systeem voor 21 gemeenten. Zieken
huizen, particuliere ambulance-eigena
ren, burgemeesters, politie, doktoren.
E.Il.B.O.'ers zijn er ineens zonder
veel omhaal van woorden toe in
staat. I)e gemeente Tiel en 20 andere
gemeenten in de Betuwe, de Bommelcr-
waard, het Land van Maas en Waal
zjjn er op dit ogenblik het levende
bewjjs van.
Een gemeenschappelijke ambulance
dienst met gemeenschappelijk alar
meringssysteem voor het snel vervoe
ren van verkeersgewonden. van drin
gende opnamegevallen. van slachtoffers
bij andere calamiteiten is thans in
Nederland geen vrome wens meer. Hij
is er en de 50-jarige hoofdinspecteur
van politie H. F. H. Pijl, korpschef van
de gemeentepolitie van Tiel, wordt sinds
enige dagen overstroomd met telefoon
tjes, met brieven, met vragen van col
lega's, met bezoeken van gemeente
functionarissen uit andere gemeenten:
„hoe zij het daar in hemelsnaam wel
voor elkaar gekregen hebben"
Het blijkt te kunnen: met wat goede
wil, met samenwerking, maar vooral
met de bedoeling zo snel mogelijk te
helpen. „Met voorbijzien van alle
mogelijke precies afgebakende grenzen
•a verantwoordelijkheden zegt korps
chef Pijl, die niet begrijpt, dat het
allemaal zo wonderlijk klinkt elders in
het land.
„We hebben het hier zien groeien, we
moesten hierop uitkomen, dat kon ge
woon niet missen. We werden in het
verleden, als grootste gemeente in de
wijde omtrek (21,000 inwoners, twee
goed geoutilleerde ziekenhuizen, een
bereidwillige politie, die direct gereed
stond) al voortdurend gebeld bij on
gevallen, bij spoedopnamen, bij andere
gebeurtenissen, waar medisch in
grijpen zo snel mogelijk moest plaats
vinden De burgemeester sprak erover
met zijn collega's als voorzitter van de
burgemeesterskring in dit gebied en de
samenwerking was er ineens. Het kan
bijna niet gemakkelijker", aldus de
korpschef.
Nu staat Tiel in het middelpunt van
de belangstelling bij allen, die al jaren
zoeken naar een centraal alarmerings
systeem, naar een centrale ambulance
dienst. Staatssecretaris Kruisinga van
Volksgezondheid heeft er onlangs in de
Tweede Kamer nog voorzichtig ovei
gesproken, als een wens, die voorlopig
nog wel niet vervuld zou kunnen
worden. Defensie wil graag helpen met
mensen en materiaal, zelfs mot heli-
'kopters. Maar bijna overal stuit men
op problemen, op heilige huisjea, zoals
men dit hier en daar uitdrukt.
Gmo had tg* huigje* in de Betuwe. m
de Bommelerwaard, in het Land van
Maas en Waal, waar 21 gemeenten het
thans als een doodgewone zaak be
schouwen, dat de verkeersgewonde, het
ziektegeval voor dringende opname zo
snel mogelijk naar het ziekenhuis ver
voerd wordt. Met ambulances van de
ziekenhuizen in dit gebied, of met par
ticuliere ambulancewagens, gealar
meerd door de gemeentepolitie van Tiel,
die als centrale post in deze samen
werking fungeert.
„We hebben er bijzonder goede ver
wachtingen van", zegt korpschef Pijl.
„Rijksweg 15, de rijksweg tussen de
befaamde brug bij Vianen en de even
befaamde brug bij Hedel en de kruising
Dollen vallen nu onder het centrale
bereik. Maar we zijn nog maar in een
beginstadium, vergeet dit asjeblieft
niet. Wensen zijn er nog genoeg, zoals
mobilofoons ook in de particuliere am
bulancewagens, portofoons voor alle
doktoren in het samenwerkingsgebied,
o goed mogelijk ingerichte auto's voor
directe hulp desnoods al In de wagen
enz. enz. dit alles moet groeien".
Als het zo doorgaat is het gebied van
I'lel de wettelijke voorschriften over
de inrichting van ambulanceauto's en
>ver de bekwaamheden van de chauf
feurs en ziekenVervoerders zeer waar-
.«hijiilijk voor. Want korpschef Pijl
gaat volgende week een bespreking
houden met de chauffeurs en de zieken-
vervoerders van particuliere ambulan-
•onuto's. „Als het moet worden ze al-
cmaal bijgeschaafd, om zo goed mo-
;elijk voor hun taak berekend te zijn.
De particuliere ziekenvervoerders zijn
trouwen» allemaal E.H.B.O.'ers, da-
goed op de hoogte zijn".
Het wagenpark van de gemeentepolitie
in Tiel staat ter beschikking van de
gehele dienst. In uiterste gevallen ook
voor het vervoer van gewonden en
zieken. Het gemeentelijke politie
bureau fungeert als centrale alarme-
rlngspost. Onmiddellijk nadat de wacht
commandant een telefoontje om hulp
binnengekregen heeft, draait de dienst.
De politic gaat direct naar de plaat*
toe en neemt de noodzakelijke eerste
maatregelen. Intussen zijn ook een
dokter en een ambulanceauto gewaar
schuwd, wanneer dit bij de eerste mel
ding verzocht is. Is de gewonde ver
zorgd en vervoerd, dan treedt de politie
uit de gemeente op. waar het ongeval
gebeurde. Deze handelt de politiële kant
van de gebeurtenis verder af.
De gemeentepolitie van Tiel vindt ove
rigens vele zaken de gewoonste ter
wereld. Bloeddonors voor de trans
fusie-dienst worden eveneens door de
politie gewaarschuwd wanneer zij op
geroepen worden. Desnoods wordt de
donor per politieauto gehaald en naar
het ziekenhuis gebracht. Dit gebeurt
bijna dagelijks.
Dc hoofdinspecteur kan ln ieder geval
al verzekerd zijn van een schouder
klopje van staatssecretaris Kruising*
Deze liet ons door zijn woordvoerder
weten „het initiatief van de 21 gemeen
ten ln de Betuwe, de Bommelerwaard
en het Land van Maas en Waal van
harte toe te juichen
