„Ja ik wil!' Prachtige Hamletversie „ROSENCRANTZ EN GUILDENSTERN ZIJN DOOD' TELEVISIE VANAVOND Kloris i wil ie een stuk kaas uit het vuistje Verzorgde voorstelling van NRT Musical bij De Nieuwe Komedie „The Fantastickseen vrolijke dolle boel PAGINA 2 DE LEIDSE COURANT DINSDAG 2 JANUARI 1968 Paul Stoppard, een 30-jarige Engelse toneel schrijver, heeft met „Rosencrantz and Guilden- stern are dead" een van de grootste successen van de laatste tijd geschreven. Het idee is niet nieuw (twee bijfiguren uit een oud stuk, in dit geval „Hamlet" van Shakespeare, hoofdpersoon maken van een nieuw), maar Stoppard heeft met intelligentie, kennis van zaken, bravoure, gemak en theatertalent een stuk van grote klasse tot Wim van Rooij en Kees Coolen bravourerollen in raadselachtig blijspel Stoppards stuk staat ergens tussen „Hamlet" en „Wachten op Godot" van Beckett. Twee mensen die wachten en hun tijd vullen met spelletjes, beuzela rijen, redeneringen en gemopper, zoals de twee zwervers ln „Wachten op Go- dot". Ook hier twee mensen die wachten op iets wat niet komt en die er niet op uit gaan om 't zeil te ontdekken. De epi sodes met de hovelingen uit Hamlet zijn voor het tweetal duistere, onbegrijpelij ke zaken, waar zij met de beste wil van de wereld geen touw aan kunnen vast knopen. Zij praten en praten, zich niet bewust van de dreiging, die hen boven het hoofd hangt: de brief aan de koning van Engeland, die Hamlet heeft geruild voor een brief waarin hun eigen dood vonnis staat. Het probleem voor de Nederlandse op- voeripg van dit stuk, en voor elke opvoering bulten Engeland ligt in de kennis van „Hamlet". Shakespeare is voor ons publiek niet een schrijver, van wie wij het bekendste stuk zo door en door kennen, dat vrijwel elke scene, el ke zin, die eruit geciteerd wordt, her kend wordt. Stoppard speculeert daarop door bepaalde taferelen uit de „Ham- de scene tussen Ophelia en Hamlet, die eindigt met Hamiets woorden: „Ga ln een klooster", wordt bijvoort>eedd even aangeduid doordat men begin en «nd van he<t gesprek op de achtergrond van 't toneel ziet plaatsvinden. Hamlet, Ophelia, de koning en de koningin zdjn le Has De dialogen tussen Rosei Gulldenstern zijn adembenei inhoud zowel als van vorm. De angst voor het leven cn de wereld van bcldei op verschillende wijze ervaren krijgen een heel concrete en ondubbel zinnige vorm ln de gesprekken, waarin de een de ander vragen stelt. De twee figuren zijn onderling verschillend: Ro- Innelljker. Im- i herinneringen, totaal niet, zelfs zijn eigen naam vormt voor hem een probleem. Heet hij Rosen crantz of heet hij Gulldenstern? Gull denstern is veel verstandelijker, over weegt veel meer, probeert achter de din gen te komen. Adembenemend Behalve deze twee tragi-komische fi guren, die zo'n allure hebben gekregen in Stoppards stuk, zijn uit de „Haamlet" vooral de spelers opnieuw belicht. Al leen met de Eerste Spoler, de leider van een schmlere-troepje dat van het kwaad van slechte voorstellingen gezonken Is tot het erger van pornografische shows, spreekt het tweetal. In die conversatie wordt het probleem van de dood, dat in de loop van het stuk steeds scherper wordt gesteld, op allerlei manieren be licht, in alle nuances van vrolijk tot ern stig. De dialoog Gulldenstern is niek van de Engelse vanléténui stand gebracht. Het biedt een drietal acteurs gelegenheid tot meer dan overrompelend spel en bovendien stelt Stoppard het publiek voor een reeks van raadsels, die in een spitse komediestijl tot nadenken dwingen. De Haagse Comedie heeft dit prachtige stuk op nieuwjaarsdag in première gebracht; twee jongere acteurs, die zich steeds meer gaan onderscheiden in het tableau van het gezelschap, vervulden de grote rollen van Ro- sencrantz en Guildenstern, de lieden die in het gezelschap van Hamlet verkeren, zonder dat hun iets duidelijk is van de tragedie die zich in hun onmiddellijke nabijheid afspeelt. Als het prograi jeugdigei (ADVERTENT! bi) VOEDZAAM MAK^ voor oudejoars- ussen een soort lnstulfprogramma, vaarbij bekende artiesten louter leuke Hogen zouden doen óf een complete thowavond ln de sfeer van circuszaag- tel en show(js. Dit Is Immers de enige tvond ln het Jaar waar ook heel veel laat opblijven. Het is oliebol en appelflap die weinig ernst verdraagt en waartyj men doorlopend erop bedacht moet z(jn dat ook de jonge kjjkers aan hun trefa- Welnu, h< gisteren getoond, Door de VARA met muslcallerlge „Partijen door de KRO met een Pisteaflevering die bij het 10-jarig bestaan klonk als een klok en met Holiday on Ice. de show die weliswaar enorm verliest bij tv- weergave, maar die tóch een ktjkeve- nement van belang blijft, ook zonder kleur en zonder ruimtewerking. Maar gisteren was het nieuwjaar, traditio neel een avond van vroeg naar bed gaan na de traditionele naóhtbrakerij daags tevoren. Op oudjaar had de VPRO „dienst" op I. Hy bracht „Carnaval der dieren" in een uitvoering die we op elke andere avond van een parelend karakter heb ben gevonden; een warm getekend por- ■chtpaar Mouljjn in Netty nfelds dat óók op elke avond beier gevallen zou zijn kronlekerlge Oude Draaidoos - fllrudoden van 1067.AM«gta het...." heel serieus: v de oliebollen. Op h» Blokkerstaartje i „Zo Is Ferdlnandusse- tar wat traditio- Kees Coolen (linke)' ale Roeencrantm en Wim van Rooi) (rechte) ale Quildenstern, hoofdfiguren in Stoppards toneeletuk, dat van de Haagse Comedie een uitetekende vertolking kreeg. Op de achtergrond Leo de Hartog ale Hamiets oom Claudius en Annie de Lange ais Hamlets moeder. die men „cross-talk" noemt. Korte zin netjes, die meestal op elkaar botsen, ter wijl elk apart vrij weinig betekenis heeft, maar die, in een snel .tempo ach ter elkaar uitgesproken, heel veelzeg gend worden. Stoppard heeft deze dialo gen, de ruggegraat van zijn stuk, een heel sterke ritmiek gegeven. Vertaling De Nederlandse tekst ls van Bert Voeten, die alle nuances van het stuk op een heel knappe manier heeft over gebracht. Er is één teleurstelling ln zijrj vertaling: het feit dat hij zijn ei gen knappe versie van Hamlet heeft gebruikt. De Hamletepisodes in dit stuk zijn zowel door gebeurtenissen als door taal onbegrijpelijk voor Rosen crantz en Gulldenstern. In de Engelse versie steken de directheid en de begrij pelijkheid van Stoppards teksten nogal af tegen de duisterheid en retoriek de Shakespeariaanse. In de dialoog i wordt dat trouwens nog eens gezegd ook. Wat had er meer voor de hand gelegen het kiezen van de oude Burgersdljk lages de 1 van stof ontdane Voetentekst? In zijn regie heeft Steenbergen het te kort aan kennis over de „Hamlet" bij ons publiek geprobeerd te ondervangen door de Hamletscenes in een verouder de melodramatische stijl te laten spelen. Prachtige kostuums van Has Noordhoek Hegt benadrukken de onwezenlijkheid deze taferelen, die ln deze voorstel ling door Rosencrantz en Gulldenstern stuk heen vol te houden, zodat er enkele flinke kortsluitingen ontstaan in de con- tlnutleit en de logica van de voorstel ling. Steenbergen heeft de twee hoofdrol spelers in een bijna onderkoelde emotie hun rollen laten spelen, met een schitte rend effect. In één langdurige understa tement voltrekt zich de tragische ge schiedenis. met alle komische momen ten erin. Misschien ls het daardoor dat lang niet alle mogelijkheden éne, die toch voor het grijpen het Weinigzeggende decors van Hep van Delft en goed gedoseerde choreografi sche oplossingen van Albert Mol bepaal den mede het uiterlijk van de voorstel ling waarin Wim van Rooij en Kees Coolen excelleerden. ZIJ maakten uit stekend gebruik van alle mogelijkheden die Stoppards tekst biedt: allerlei kome diantentrucjes, in een schitterende reel samengevoegd. Met enorme bravoi werkten zU zich door elke scene heen met steeds nieuwe, verrassende spelele- Wlm Ro°U •elde zich goed gedoseerd! verbetenheid. Kees Coolen bewoog uitstekend In het tragl-komlsche, in zijn rol en tekst Is geschreven, voortreffelijke wijze gerealiseerd. 5 met gens slaagt hij erin deze rascomediant met alle trucs ook maar enigszins ge stalte te geven. Vooral omdat het stuk door deze zwakke rol nogal ontwricht wordt, moet men deze missers betreu ren. In kleinere rollen valt Guus Hoes bijzonder op, als de jongen Alfred, die bij het spelerstroepje hoort; Jaap Wie- ringa speelt Hamlet in een verouderde stijl volgens de regie-opvatting Marijke Mérckens, Leo de Hartogh, An- ny de Lange en Gijsbert Tersteeg spe len de andere bijrollen. „Rosencrantz en Gulldenstern are dead" is een bijzonder knap en verma kelijk stuk met allerlei dubbele bodems, waarin men van uitstekend spel kan ge nieten van twee leden van de Haagse Comedie die steeds meer opvallen. Een stuk om niet aan voorbij te gaan. Het nieuwjaarspubliek reageerde met een groot applaus. In een korte nieuwjaars toespraak na afloop stelde Paul Steen bergen twee zaken aan de orde: de to neelplannen en het naderend afscheid van burgemeester Kolfschoten. Daarna zong men gezamenlijk het Wilhelmus. De VPRO produceerde ook het dure NTS-programma „Die goeie oude tijd", amusement van een halve eeuw terug waarbij men te vaak kon zien, dat amusement toen óók niet alles was. De „Hoogtepunten 1967" die ons ln de „kleine uurtjes" van 1968 werden ge boden waren als geheel veel aardiger. Za'terdag bewees de TROS dat een nilnlomroep het moeilik heeft. „Ver kerk over Verkerk" was nog geslaagd, al miste het de „menselijke" uitdieping ervan. Een mens is maar een m die Netty Rosenfeld daags erop Coen Moulijn bereikte. Een avon de Karei Doorman" viel uiteen ln een veel te lange en ongelooflijk weinig zeggende documentair gedeelte showprogramma da'., op een enkel onderdeel na. van een ontstellende en onbegrijpelijke platvloersheid Onbegrijpelijk, want de man tekendï was Karei Prior. Die begon bij de NCRV, die hem met lede ogei sementsprogramma's; tot (STER- lameuitzendlngen 55, 19.03, 19.56 20.16 uur) NTS: 18.50 uur: Pipo de clown 19.00 uur: Nieuws in het kor NCRV: 9.06 uur: Twien, tenerprogr. Vijanden, eenakter 21.40 uur: Europa: onderwijs KRO: 20.0020.50 uur: Stereoconcert door Omroeporkest 23.00—23.30 uur: Context, magazine Radioprogramma NVSH: 22.30 uur: Sextant NTS: 22.40 uur: Tweede journaal 22.45 uur: De bezetting XVII 23.45 uur: Sluiting NEDERLAND II: 18.50 uur: Pipo de clown 19.00 uur: Nieuws in het kort 19.03 uur: Afrika, documenta: (kleurentelevisie) AVRO: 20.00—20.40 uui Hou je aan literair spel NRU: 22.55—23.55 uui Signaal, muzi 20.00 uur: Journaal 20.20 uur: Afrika, documentaire kleurentelevisie) Tweede journaal 23.00 uur: Sluiting T.V. morgen Vrij, kinderprogr. Voor de oudere r Radionieuwsdienst HILVERSUM I: 7.00, 7.30, 8.00, 8.30, Sphinx, Deze dag VARA 8.00 Nieuws. 8. de dag. 8.20 Ochtendpost. 8.30 ten thuis. 8.35 Ochtendpost, jen Mozart. 9.40 Plaatjes ,'SivHiï met lede ogen zag AVRO. waar hij goed werk deed tot... Nu zit hij bij de TROS. H(j schijnt er al die lede ogen te betreuren en heeft daarom alle ervaring opgedaan bij NCRV, VARA en AVRO aan zijn laars gelapt en ls kennelijk geheel blanco herbegonnen. De TROS kan over een Jaar of tien een goede man aan hem krijgen. Als er dan nog een TROS ls tenminste Vg. Speelse rollen van Annet Nieuwenhuyzen en Eric Schneider musical „Ja, Ik Wil!" van Tom Jones en Harvey Schmidt, die gisteravond in première Is gegaan b(j het Nieuw Rot terdams Toneel, in samenwerking met Paul Kjjzer. Een Amerikaanse musical, gedaan door Nederlanders, die bijzonder ver kwamen, zodat hun voorstelling een vergelijking met het Broadway-orlgineel wel niet volledig, maar toch ruim vol doende kan doorstaan. Tegen de zeventig procent en dat ls heel veel. Zoals men weet is „Ja, Ik Wil!" ge baseerd op „Het Hemelbed" van Jan de Hartog. Het goede van het stuk ls be houden en de zwakste elementen zijn verdwenen. Feilloos zijn de bewerkers erin geslaagd de zaken, die het stuk zo'n charme geven, te benadrukken ln hun musical: de sfeer van lichte melancholie e pijn, veroorzaakt door het onver biddelijk voortgaan van de tijd. De won derlijke mengeling van humor en lichte tragiek in het huwelijksleven van Robert en Agnes, dat door de jaren heen wordt uitgebeeld, heeft aanleiding gegeven tot een musical ,die het Nederlandse publiek ongetwijfeld zeer zal aanspreken. De sentimentaliteit, die het Broadway- origineel naar Nederlandse begrippen tot op zekere hoogte bezit, is in de Rotter damse voorstelling vergezeld van „knip ogen" naar het publiek, zodat de al te grote gevoeligheden gerelativeerd zijn. Ook in andere opzichten zijn aanpassin gen aan onze smaak en onze gevoelens gemaakt. In grote lijnen ls de Rotter damse enscenering gelijk aan de Ameri kaanse, maar Greter heeft toch veel toe gevoegd. Gebleven is de opzet van het draadloos bestuurde hemelbed, dat af-en- aan kan rijden; de aanglijdende decors en dergelijke zaken. Cor Hezemans heeft in deze opzet nieuwe decors ontworpen, die wat kaal en steriel zijn uitgevallen. Zijn kostuums, vooral die van Annet Nieuwenhuyzen zijn verder ook tamelijk zwak: een rommeltje van stijlen en modes van de verschillende tijdvakken waarin het stuk ls geplaatst. Jammer genoeg heeft men in details HvvzaaoA Dick Gregory de Amerikaanse techniek, die voor zo'n musical nodig is, nog niet onder de knie. s, in de voorstelling, die ik zag, nog enkele mankementen, die :en wat lange onderbreking gaven •kledingen bijvoorbeeld). Maar men beslist zorg voor dragen, dat deze mankementen zo snel mogelijk zijn ver holpen. Wat ernstiger is (en wat ook een gevolg a gebrek aan musicaltechniek genoemd ig worden) is het feit, dat de voorstel ling geen eenheid is geworden: het ls verbrokkeld geheel van speelscenes liedjes, waa t duidelijk H bleem heeft Greter kennelijk nog helemaal niet kunnen oplossen: de over gang naar een liedje is nergens vanzelf sprekend, natuurlijk. Wat iedereen gehoopt heeft blijkt te zijn gelukt: Eric Schneider cn Annet Nieuwenhuyzen zijn in staat deze gewel dige opgaven te vervullen. Liedjes en dansnummers brengen zij reeds nu met iets wat op een redelijke routine op dit gebied lijkt. Annet Nieuwenhuyzen heeft een formidabel shownummer, „Dolle Agnes", waarin zij variété van hoge klasse brengt, als een soort vermenging Jasperina de Jong en Adèle i lendas Eric Schneider herini Stopt vasten CHICAGO (AP) De negerkomiek. Dick Gregory, heeft gisteren een vasten van 40 dagen beëindigd, die hij hield als protest tegen de oorlog ln Vietnam. Gregory, die bekendgemaakt heeft dat hij zich kandidaat zal laten stellen voor het presidentschap, was oorspronkelijk van plan te vasten van Thanksglvingsday (23 nov.) tot Kerstmis, maar verlengde dit later tot nieuwjaar omdat sommige andere godsdiensten dan een vredesfeest vieren. Gregory zei, dat zijn gewicht van 71,1 kg afgenomen is tot 47,2 kg. „Maar lk voel me best", zei hij. Tijdens zijn vas ten handhaafde hij een volledig program ma van lezingen, concerten en spreek beurten ln 26 steden. Het zal voor degenen, die ln New York „The Fantasticks" hebben leren kennen, moeilijk geweest ziln. afgelopen zaterdag avond In het Paviljoentheater, waar de Nieuwe Komedie deze musical in Neder landse première bracht, iets te herkennen van hun eerste ervaring. In z(jn benade ring van het stuk had Berend Boudewijn (In samenwerking met Nlcolaas Wijnberg en Henk van Dijk, die zich medeverant woordelijk stellen voor de voorstelling) veel meer gekozen voor effecten en dwaasbeden dan de Amerikanen. Op d'e manier is de Nieuwe Komedie met ei dolle, vrolijke show gekomen, die een vond van geweldig amusement oplevert. Met projecties, goocheltrucs, lichteffee n, dwaza kostuums en uiterst komische pelmomenten ls deze musical opgesierd. Het verhaal van de buur jongen en het buurmeisje, dit verliefd werden op elkaar, omdat zij van hun pa's niets met elkaar te maken mogen hebben, ls geplaatst tegen een heerlijke achtergrond van bewegingen, kleuren en effecten. Het verhaal wordt gebracht als een toneelstuk: komedianten, die op een binnenplaatsje hun stuk komen spelen. ZIJ brengen hun attributen op het toneel, verkleden zich en laten het stuk begin nen. Een toneelmeester geeft de juiste rekwisieten op het Juiste moment, brengt een muur het toneel op en geeft de vaders hun jasjes. Heel dol wordt het als er een verlopen acteur verschijnt, die ingehuurd wordt om een verkrachting te ensceneren, be steld door de vaders, die de kinderen door een helfdhnftig gevecht snel tot elkaar willen brengen. Een dwaze scene volgt, waarin de acteur zichzelf aanprijst en op belegen successen roemt. In de tweede helft van de musical blijkt, hoe het plan van de ouders is mislukt. De jongen en het meisje gaan toch uit elkaar, maar na een symbolisch uitgebeelde „tocht door het volle leven", ontmoeten ze elkaar toch weer voor een definitief geluk. In het fraai uitgevoerde programma blad (tegelijk het affiche) haalt Berend Boudewijn woorden aan van tekstschrij ver Jones. „Hoe eenvoudiger je iets op zet, hoe meer effect het heeft". En „Het spektakelelement is vaak al te groot in shows en musicals Ingewikkelde de cors, veel lichteffecten, oogverblindende kostuums en dergelijke". Wat de feite lijke betekenis van deze woorden is. I heeft Berend Boudewijn getuige zijn voorstelling niet voldoende beseft. „The Fantasticks" is een musical om zonder één enkel decorstuk gespeeld te worden, zonder al die pakjes en verkledingen, die deze voorstelling heeft, zonder al die l projet die spektakel- Er is natuurlijk volop te beleven aan de voorstelling van de Nieuwe Komedie, maar één van de belangrijkste elementen uit het origineel: de sterke, romantische liefde tussen twee jonge mensen, die eerlijk en zuiver gespeeld moet worden, verdwijnt in het dolle spektakel, dat op het toneel te zien is. In een nogal vrije bewerking vun Erica van Dijk, die vaak heel spitsvondig ls en waarin de poëzie gehandhaafd bleef, spelen zes acteurs en één actrice. Henk van Dijk heeft de muzikale leiding over het geheelln overeenstemming met de opzet van deze voorstelling is zijn combootje uitgebreid met slagwerk en bas. De zangstemmen van de meeste acteurs van de Nieuwe Komedie blijken niet zodanig, dat alle liedjes feilloos komen, ook al niet nu Henk van Dijk het de zangers niet bepaald gemakkelijk heeft gemaakt ln de eLsen die hij op muzikaal gebied stelt Lex Schoorel Het spelni' der Donk doen niet voor hem komische zangnummers. iu van de voorstelling gemeen heel goed. Cor ft de verteller moeten spelen als een soort goochelaar, met gevulde hoge hoed en al, een wat eigenaardige opvatting van de rol, die moeilijkheden oplevert, wanneer de ver teller een rol krijgt in het stuk. Henk Votel doet wat oorspronkelijk twee rollen waren: de zwijgende toneelknecht en de tweede acteur. Hij doet het ge weldig, met een knappe timing en een groot gevoel voor humor. Zijn sterf scene als Cyrano ls voorbeeldig. Maar hij is verloren, wanneer hij aan het eind de muur moet bouwen: daar wordt hij opeens verondersteld te zwijgen, zonder dat daar enige aanleiding toe De grote acteursscene van John Soer had niet die uitwerking, die kunnen verwachten. Niemand schijnt Soer duidelijk te hebben uitgelegd, hij nu in het stuk voor een functie had. Het was toch al moeilijk voor hem, omdat de bewerkster zich hier wel heel veel vrijheden tegenover het origineel had veroorloofd. Het geweldige moment als Gijsbrecht van Aemstel (in het ori gineel Julius Caesar) was er wel, maar veel meer gebeurde er niet. Mary Wagenaar en Lex Schoorel speelden de geliefden in een soms aan vechtbare opvatting en Joop van der Frans Koppers waren bijzon- als de wederzljd Vooral Frans Koppers toonde weldlge komische kracht, Ondanks enkele bezwaren tegen de vrijheid waarmee de Nieuwe Komedie te werk ls gegaan, mag men „The Fan tasticks" zijn lied „Mijn dochter trouwt straks", dat hjj prachtig speelt en zingt. Samen zijn ze groots in het muziek- „Als de kinderen trouwen", na Zij zijn het die de musical erdoor slepen, op een bijzonder enthousiaste en tekelijke wijze. Ondanks een ver taling, die zowel ln teksten als in dialoog, banaal is en de poëzie van het igineel gewoon geweld aandoet; on danks een muzikale begeleiding van Cor Lemaire, die (in de voorstelling die lk zag) wel eens te wensen overliet. I»wen- dien ondanks het te grote accent, dat op illen de loop brugjes over het orkest, afgezet met oranje lichtjes zijn voor deze musical :n zeer ongelukkige oplossing. Voorlopig zal „Ja, Ik Wil!" te zien zijn in Rotterdam; later zal het Amsterdamse Carré er voor enkele maanden mee gevuld zijn. Dat is althans te hopen voor Eric Schneider en Annet Nieuwenhuyzen, die op zo'n prachtige manier zijn ont wikkeld tot musicalacteurs van grote kwaliteit. pie Nooy, is op tournee met een reekx afscheidsvoorstellingen van Rooi Sien, het stuk dat begin december zijn 1250ste voorstelling beleefde. Op vrij-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1968 | | pagina 2