Père Noël als Sint-Nicolaas
Dirigenten
gevraagd!
Bethlehem
wacht met
smart op
Kerstmis
Réveillon in
restaurants
na nachtmis
in Notre Dame
Gevaar.
I Leinsdorf nam in 1962 het
orkest van Boston over van
Charles Munch, die natuur
lijk een aantal voortreffe
lijke dingen met het orkest
op het podium had gebracht,
maar die bepaald niet als
vast dirigent de strenge
dagelijkse discipline uit
oefende, zo noodzakelijk
voor het gemiddelde speel-
peil van een orkest.
Er waren vele juichkreten
over het regime-Leinsdorf
en het niveau van het orkest
was, zoals ik kon horen,
volledig in overeenstemming
met deze juichkreten. Er
klonk een uiterst gediscipli
neerd, warm en glaszuiver
orkestapparaat, geleid door
een dirigent, die ik in vroe
ger jaren in Nederland niet
zo ontspannen en geïnspi
reerd had horen musicei-en.
De New York Times meldt,
dat er geruchten zijn, dat
Leinsdorf zijn zeer strakke
discipline in het begin van
dit seizoen plotseling in
ruilde voor een „happy
family"-houding en de mu-
zaterdag 23 december 196?
DE LETDSE COURANT
pagina 5
Heeft u een goede Sinterklaas
gehad", vroeg op 6 december een
I Haagse vriendin, die ik aan de tele
foon kreeg? Pas toen drong het tot
mij door, dat het in Nederland Sin
terklaas was geweest. Wie lang in
I Frankrijk wont denkt aon het hele
Sinterklaasfeest in Nederland niet
;meer.
Dat komt ook, omdat in Frankrijk met
uitzondering van het noorden, dat aan
Vlaanderen grenst, geen sinterklaasfeest
bestaat. Alles concentreert zich rondom
„Père Noël", het kerstfeest en nieuwjaar.
Dat zjjn op het eind van het jaar de twee
grote feestdagen. Wat Sinterklaas is in
Nederland, is Père Noël in Frankrijk.
Sinterklaas komt in Nederland by de
kinderen thuis. Père Noël, de kerstman,
ziet mein de grote warenhuizen of op
straat, op de zondagsmarkten, vergezeld
van een fotograaf, die plaatjes maakt van
hem en de kinderen. Daar schijnt een
behoorlyke boterham in te zitten, want
de fotograaf heeft zijn handen vol.
Kerstfeest is in hoofdzaak een feest
voor de kinderen. Vroeger lagen de
cadeaux onder of bij de schoorsteen,
maar sedert de meeste huizen centrale
verwarming hebben, is dat gebruik
afgeschaft. De kleintjes willen nog wel
aannemen, dat de kerstman door de
schoorsteen naar beneden konit, maar
door het hete water van de radiatoren,
dat wil er bij hen niet in. De cadeaux
staan tegenwoordig onder de versierde
kerstboom of hangen, als ze niet te
zwaar zijn, aan de takken. Een kale
kerstboom kost ongeveer twintig frank,
met versieringen erbij zestig tot zeventig
frank. De prijs hangt af van de grootte.
De versieringen worden tot volgend jaar
bewaard.
Réveillon
Aan het feest voor de kinderen gaat
de kerstmaaltijd vooraf, thuis of in de
restaurants. De kei'stmaaltijd is vooral
een familiefeest. Ouders noden de kin
deren of omgekeerd, plus familieleden.
Gelovigen gaan naar de nachtmis. De
Notre Dame in Parijs is op kerstavond
overvol, ook van hen, die op gewone
dagen geen voet in een kerk zetten,
maar de kerstnacht niet willen missen.
Het schouwspel, na de mis is weinig
verheffend. Nauwelijks is herdacht,
tegenwoordig met veel muzikale
effecten, dat Gods zoon op aarde is
gekomen, of de menigte elleboogt naar
de uitgangen op weg naar de
restaurants, waar voor de Réveillon
plaatsen zijn besproken. Met toeters en
feestmutsen, jazz en dansen wordt de
nacht stille nacht, heilige nacht
doorgebracht. Een restaurantmaaltijd
komt op minstens zestig tot zeventig
frank te staan. De prijs hangt af van
de categorie van het restaurant en van
de sfeer, die er wordt geboden. Naar de
restaurants gaan vooral de echtparen
zonder kinderen.
Wie kinderen heeft viert de kerst
avond thuis. De traditionele maal
tijd, na middernacht, na de mis of na
de schouwburg, begint met een lang
gerekt aperatief en daarna komen in
bijna elk gezin de oesters op tafel
met een goede Elzasser witte wijn.
Om de kosten voor het nodende paar
niet te hoog te maken brengen de
gasten een goede fles mee. Na de oes
ters de eveneens traditionele ,,Boudin
Blanc", een getruffeerde witte bloed
worst, en tot slot de „Büche de No-
een soort van taart met koffi
koekjes na. De maaltijd kan me
ar smaak nog belangrijk uitbreiden.
de kerstnacht niet I Père Noël vo
worden de kinde- boom heeft
zien, wat goed. Alle Fr
Hans Citroen
NEW YORK. Begin deze
maand hoorde ik het Boston
Symphony Orchestra in
Carnegie Hall in New York
onder leiding van Erich
Leinsdorf, die zjjn prachtige
orkest onder meer voorging
in een waariyk sublieme
uitvoering van Schumanns
Tweede symfonie en een
zeer goede uitvoering van
de Symfonie nr. 79 van
Haydn. Na afloop sprak ik
even met Leinsdorf, die er
zeer vermoeid uitzag en niet
direct een opgewekte indruk
maakte. Een paar dagen
later werd my in een aantal
gesprekken duideiyk wat
als belangrijkste nieuws van
het muziekleven openbaar
werd: Leinsdorf treedt af
als dirigent van het Boston
Symphony Orchestra. De
reden: volgens Leinsdorf het
feit, dat zyn bestuur weigert
om zijn werkzaamheden te
verminderen, volgens „de
wandelgangen", dat er ook
nog wrijving zou zijn tussen
dirigent en orkestleden.
BESTE AMERIKAANSE ORKESTEN
VERLIEZEN HUN LEIDERS
■ilillllllIM
sici bij hun voornaam ging
noemen. Hoe het ook zij,
Leinsdorf en zijn voorzitter,
Henry B. Cabot (de Cabots
behoren tot de zeer voor
aanstaande families van
Boston), hebben thans in het
openbaar onenigheid. „Het is
zeker niet waar, dat zijn
programma overladen is",
zegt de heer Cabot. Hij acht
ook de mogelijkheid om een
andere dirigent te vinden
niet uitgesloten.
Bernstein
Hoe is thans de situatie van
de orkesten en hun dirigen
ten in de Verenigde Staten?
Leonard Bernstein gaat het
New York Philharmonic Or
chestra verlaten als vast
dirigent aan het einde van
het seizoen 1968-1969. Hij
zal dan benoemd worden tot
eredirigent voor de rest van
zijn leven en nog vele con
certen van de New Yorkers
blijven dirigeren.
Maar dat lost het probleem
van de vaste dirigent niet
op. Georg Szell zal van het
volgend seizoen af benoemd
worden tot artistiek advi
seur van het New York Phil
harmonic Orchestra, maar
het wordt vrijwel uitgesloten
geacht, dat hijzelf Cleveland
zal willen verlaten. Men
weet nooit, maar Szell heeft
van Cleveland een dergelijk
prachtig orkest gemaakt, dat
men het inderdaad hoogst
twijfelachtig moet achten,
dat hij van orkest zal ruilen.
Onder het adviseurschap
van Szell zal men in New
York tijd genoeg hebben om
een opvolger van Bernstein
te zoeken.
Wie?
Speculaties te over: Ozawa,
Maazel, Abbado, Mehta,
Boulez, Haitink, Davis, Giu-
lini. Speculaties zegt mij het
New York Philharmonic Or
chestra. Speculaties: nie
mand van de gastdirigenten
van het komende seizoen,
drie stuks Ozawa, Maazel
en een nog niet bekende
derde behoeft de opvolger
van Bernstein te worden.
Gaat Bernstein naar Boston,
zoals de New York Times
speculeert? Hoogst twijfel
achtig, want Bernstein ver
trekt als vast dirigent om
meer tijd te krijgen voor te
componeren en zeker niet
om ergens anders weer ver
plichtingen van een „musi
cal director" te krijgen.
Overigens en dit niet
alleen als een terzyde de
vaste dirigent van het or
kest in New York heeft een
aantal representatieve ver
plichtingen, die niet gering
zijn en Bernstein heeft deze
verplichtingen gehonoreerd
met een zwier en een allure,
die ongekend waren. Bern
stein ook heeft zijn orkest
voor de televisie gebracht
met een serie unieke uitzen
dingen voor de jeugd en als
televisiepreseutator kent hü
zijn gelijke niet, zoals ook
de kykers in Nederland
kunnen weten. Men is zich
in New York goed bewust
van het feit, dat de opvol
ger van Bernstein niet een
voudig te vinden is.
Martinon en Ormandy
In Chicago gaat Jean Mar
tinon het orkest
einde van dit sei
het
laten en ook daar zit men
met het probleem van zijn
opvolging.
Dan zijn er nog de aanhou
dende genachten, dat ook
Ormandy zal vertrekken, al
heeft hij het Philadelphia
Orkest juist laten overgaan
van Columbia naar R.C.A.
Victor voor het maken van
grammofoonplaten. Men kan
moeilijk bevroeden wat
waar is van de geruchten
over Ormandy. Hij is al héél
wat jaren dii'igent in Phila
delphia. hij is zeer zeker
beperkt als dirigent in zijn
repertoire en als uitvoerend
kunstenaar in zijn opvattin
gen, maar het lijkt mij dat
in Philadelphia op dit moJ
ment de pi-oblemen minder
groot zijn dan in Boston,
New York en Chicago.
De situatie van de oi'kest-
anusici in de Verenigde Sta
ten is aanzienlijk beter ge
worden dan enige jaren ge
leden. De orkestmusici van
de New York Philharmonic
hebben een basissalaris van
250 dollar per week (mini
mumsalaris). waarbij dan de
inkomsten van grammofoon
platen en televisieuitzendin
gen komen. Dat maakt het
minimumsalaris in New
York 15.000 dollar per jaar
en dat ië'e'eh zeer behooHijlc
inkomen.
Toch zijn
problemen
onlangs is
San Franc
gegaan en
stellingen
is al afgel:
Josef Krips de dupe
de staking doorgaat
orkestmusici
Amerika want
:o in staking
a aantal voor
de opera daar
Daar is dan
1 als
i hij
de kerst-dat het speelgoed
al speel- beetje behoorlijk stuk speelgoed kost
er over, ten minste veertig frank. In de speel
goedafdelingen van de warenhuizen
lllll ovei-wegen de militaire apparaten:
geweren, revolvers, vliegtuigen, draad
loos bestuurde orlogsschcpen, raketten,
spoetniks, parachutes, teinen, auto's enz.
Op régime
P
het symfonisch seizoen gaat
openen (het orkest van de
opera in San Francisco is
hetzelfde orkest als het sym
fonie-orkest van San Fran
cisco). En natuurlijk zal het
publiek de dupe zijn, waar
bij ik niet kan treden in het
gelijk van de musici, omdat
op dit moment mij de moge
lijkheid ontbreekt op zeer
korte termijn inlichtingen te
krijgen over de diepeie ach
tergronden van hun staking.
De enige Amerikaanse divi
de
stake" meedoen, zijn Lorin
Maazel en Thomas Schip-
pei-s. Maazel heeft in Neder
land gedirigeerd, maar heeft
daar weinig indruk gemaakt
met zijn muzikale ovei'tui-
gingen. Schippers dirigeerde
jaren geleden ook in Neder
land en maakte op geheel
andere gronden hij is
veel rustiger en minder exe-
burant ook geen overwel
digende indruk. Men vraagt
zich hier af hoe de carrière
van Schippers, die alle grote
Amerikaanse orkesten diri-
men zich afvraagt waar
Maazel zijn grote kans als
vaste dirigent zal krijgen.
Het is in ieder geval duide-
lUk, dal de grote Europese
orkesten en dus ook de Ne
derlandse in dc komende
tyd hun dirigenten bewaken
willen z(j niet voor dezelfde
problemen komen te staan
als wuarvoor thans de Ame
rikaanse staan of komen te
In dit licht mag ik nog een
opmerking van Leinsdorf
aanhalen in een interview
met de New York Times:
„Eén van de laatste druppels
die de emmer deed over
lopen was de mededeling
bij het opmaken van mijn
seher
het
1969-'70, dat de tijd voor
gastdirecties voor mij terug
gebracht was van vier tot
drie weken".
Mijn vraag is: welke diri
gent van formaat krijgt men
leider
Streeksgewijs verschilt, of «le hoofd
maaltijd In dc kerstnacht of op de
eerste kerstdag 's avonds wordt ge
nuttigd. Is dat laatste het geval dan
et men vooraf oesters, slakken,
harcuterle en daarna komt de kal
koen op tafel. Kalkoen is duur omdat
hij ao awaar ia. Stukken kalkoen rijn
goedkoper, maar iedere huisvrouw
stelt er een eer in, dat de hele kal
koen op tafel komt (met puree). De
kalkoen wordt gegeten met rode wijn,
waarin de kenners zeer gespeciali
seerd zijn. Dc gewone Fransman
koopt een goede fles naar zijn smaak
en zijn beurs. Is dc kerstdag voorbij,
dan gaan vooral dc Fran<;aises met
,,Vlchy" of „Evian" tot nieuwjaar op
„régime" (rantsoen).
Nieuwjaar is hel andermaal feest,
hoofdzakelijk met vrienden en min
der familie. De traditionele nieuw
jaarswens Is: Bonne Année, mals
surtout la santé. Gelukkig nieuwjaar,
maar vooral de gezondheid. Dat laat
ste mag niet ontbreken. Kerstmis en
nieuwjaar kosten handen vol geld.
Een huisvrouw, die voor vier perso
nen een maaltijd aanricht, komt ze
ker niet onder de honderd frank klaar,
wijnen, aperatief. cognac of champag
ne inbegrepen. Honderd frank is wel
het minimum. Aan de feestelijkheden
onttrekt zich niemand, ook de jeugd niet
Wat er «.an votbngen bijkomt gaat T
na nieuwjaar met vermageringskuren
r af.
:est met zo weinig tijd
elders gastdirecties te
vullen? Als Leinsdorf
It: „Dit is geen functie
>r één man", dan lijkt het
dat hij in principe vol-
nen gelijk heeft.
'an onze correspondent S. M. Bouman)
BETHLEHEM. De zwartgebaarde
oude monnik neemt mij aandachtig op,
als ik over het grote plein voor Christus'
Geboortekerk op hem toe kom lopen.
..Mag ik even binnen kijken?", vraag ik
hem. Maar er komt geen antwoord. Ik
stel mijn vraag nog eens. Met andere
woorden, in een andere taal. Maar dc
oude man zwygt. Dan, alsof hij mjj
Plotseling lykt te begrijpen, klaart zijn
Rezicht op. „Jezus Christus", roept hij
blij. En zUn oude vinger wijst naar de
ingang van de kerk. „Jezus Christus".
Het schynt zijn antwoord te zyn op alle
voor hem onbegrypclyke vragen.
Voorzichtig buig ik het hoofd, als ik
de lage ingang van de kerk betreed.
Binnen is het stil, sfeervol stil. Twee
Priesters schuifelen rond de machtige
altaren en in een hoek leest een
bische wacht de krant. Ik loop wat rond
en bekijk de machtige mozaïeken, die
liniIWIIIliilllllUIIIIIIIIIIIIIIIIIIVIIIIlllOIIIIIIIIIIIIIIIIIDIWIfflUM
kortgeleden bij restauratiewerkzaamhe
den zijn blootgelegd. Dan. ais uit het
niets, voel ik een zacht klopje op mijn
schouder. Als ik omkijk zie ik opnieuw
de oude monnik. „Jezus Christus", zegt
hij weer en krachtig gebaart hij me met
hem mee te lopen. Helemaal achteiin de
kerk daal Ik samen met de monnik af
in de diepe grot. „Hier", gebaart hij. Zijn
vinger wijst naar de grond en in het
mysterieuze kaarslichtduister zie ik een
zilveren ster. De monnik zwijgt. Ik ook.
De ster, weet ik, geeft de plaats aan
waar nu bijna 1967 jaar geleden Jezus
Chi istus werd geboren
Enkele minuten later klim ik terug
naar het zonlicht. Naar het Bethlehem
van vandaag. Een schilderachtig stadje
in de heuvels van Judea, dat sinds en
kele maanden in Israëlische handen is.
De felle oorlog heeft de oude monnik bij
de kerk waarschijnlijk nauwelijks ge
raakt, maar de bevolking van Bethlehem
heeft er en gevoelige klap van overge
houden.
Want sinds 't ooi'logsgcbulder tot zwij
gen is gebracht en alleen de patrouille
rende Israëlische soldaat nog herinners
aan de Israëlische militaire bezetting, is
Bethlehem vrijwel zonder toeristen. En 't
waren de christelijke pelgrims van over
de hele wei-eld, die lot voor de Israëli-
sche-Arabische oorlog de stad van David
lettei-lijk en figuui'lijk in leven hielden.
Ze bezochten de Geboortekerk, maar ook
het schilderachtige marktje. Ze baden in
de gi'ot, waar eens Maria haar kind
voedde, maar ze kochten ook rozen
kransen, houten kameeltjes en ansicht-
kaarten. Ze liepen over het veld, waar
ten tijde van Jezus' geboorte de herders
de wacht hielden over hun kudden, maai
ze lieten zich ook in de omgeving rond-
ifftlSE-V':
■■■■■■■■WW
iiiihiiiiiiiiiiiiiiJi:r:!Miiiii[iiiiiiiiiiiiiiiiiii;iiiiWii;:iiiiiHii
Hlffi
Wat er door de gewone Fransman fctj-
dens de feestdagen wordt gekocht la
onvoorstelbaar. Soms vraagt men
zich wel eens af: waarvan? Het anl-
woord is, dat de Fransman rijker Is
dan men zo op het oog zou denken.
Zijn wetstand zal hij nooit laten mer
ken. Op een vraag hoe het gaat, zal
hij nooit antwoorden met: goed. Het
gebruikelijke antwoord is: ,,tout dou-
cement" of kortweg ,,toul dou". 't
Gaat wel.
Duizenden lichtjes
Aan verlichting Is dit jaar In Parijs
veel gedaan. Het mooist is, evenals
vorig jaar, de boulevard Haussmann
met duizenden lichtjes In de bomen.
Met een veel te schelle verlichting
valt de Champs Elysées tegen. Mm
kijkt in het felle licht in plaats van er
bovenop. De clochards krijgeai, als ge
woonlijk. hun kerstmaaltijd, met volle
fles, onder de bruggen van Parijs tn
de buurt van de Notre Dame. Dart Is
met wat kaarsen en olielampen, een
schouwspel triest om naar te kijken.
Bus in ravijn
47 doden
gekomen toen hun bus in een 9 meter
diep ravijn stortte in dc noordelijke berg-
provlncie van de Phillppijnen, aldus deelt
de Philippijnse nieuwsdienst mee.
iiiiiiaiiiiM
rijden in grote Amerikaanse sleeën.
Nu staan die sleeën, schoongepoetst,
maar werkeloos op ''et grote plein voor
de kerk en zijn de souvenii-winkeltjes
leeg. Gidsen slenteren doelloos door de
nauwe straatjes, waar de Arabische
vrouwen sierlijk hun manden op de ge
sluierde hoofden torsen. Schoenpoetser
tjes vinden nauwelijks een klant. Beth
lehem is leeg. Op de lage krukjes voor
de cafeetjes, waar anders de buitenland
se toeristen nieuwsgieiig hun „Turkse
koffie" dronken, zitten nu de zwartge
snorde Arabieren, pijprokend, stil, apa
thisch bijna.
DAGJESMENSEN
VERVANGEN NU
DOLLARTOERISTEN
„Het is bedioevend", zegt burgemees
ter Elias Bandek, als ik hem na zijn
raadsvergadering even mag storen.
„Voor de oorlog konden we zeker op
twee- a drieduizend toeristen per dag
rekenen. Nu zijn we blij als het er maar
een paar honderd zijn. En dat zijn dan
nog voornamelijk Isi-aëlische dagjes
mensen. Wij moeten het van de dollar-
toeristen hebben, ziet u?"
Ik heb het gezien. Vreemdelingen zyn
er niet. Vreemd is misschien alleen de
Israëlische luitenant, die z(jn vriendin
netje Iaat zien, waar hy in Juni heeft
gevochten. Op het plein voor de kerk
Iaat hy zijn zware soldatenschoenen
poetsen. Het meisje ktykt lachend toe en
neemt een foto.
.Nt* nee", zegt
„Over de Israëlische bezetting hebben
we nauwelijks te klagen. Onze samen
werking met de militaire gouverneur is
goed. Maar de oorlog heeft ons een ge
voelige klap gegeven. Wat de reden ook
moge zijn, de toeristen blijven weg. We
wachten met smart op Kerstmis. Want
dan, zo is ons dooi het Israëlische
ministerie van Toei-isme vooi'speld, wor
den niet minder dan 30.000 toeristen
verwacht. En dat is, opvallend genoeg,
twee keer zoveel als vorig jaar". En als
de burgemeester me dit vertelt, komt ei-
even een tevreden trek over zijn ver
moeide gezicht.
De verwachte toeristenstroom is zelfs
zo groot, dat Bethlehem de komende
kerstdagen voor joodse Israëli's gesloten
gebied zal zijn. De Israëlische autoritei
ten zijn bang, dat zij door hun massale
aanwezigheid het plechtige karakter van
de kerstviering zullen verstoren. Alleen
het Israëlische leger zal er zijn. Waak
zamer en in groter getale dan voorheen
om de duizenden toeristen tegen even
tuele terroristische El Fatahactiviteiten
te beschei-men.
Bijbels Bethlehem w;acht op Kerstmis
Maar voor het zover is, moeten de
schoenpoetsertjes en de souvenirwinkel
tjes genoegen nemen met de Israëlische
dagjesmensen.
„Sjalom", roept een Arabische jon
getje als hij mij een van zijn goed
kope ballpoints probeert te verko
pen. Sjalom. Het is de Israëlische
vredesgroet. „Maar", zegt burge
meester Bandek Zorgelijk, „wan
neer zal over het land van Christus
werkelijk vrede komen?,**
