GUINEE ZOEKT
Sekou Touré
teleurgesteld
in Moskou
BIJ
HONGER
PAST
GEEN
IDEOLOGIE
ZATERDAG 11 NOVEMBER 19«7
(Van
t medewerker H. A. P. Steijn)
Het blijkt nog steeds voor een westerling
moeilijk te verteren, wanneer de leiders
van de Afro-Aziatische landen een politiek
beleid wensen, dat men in het Westen niet
als juist beschouwt. Die juiste politieke
koers moet feitelijk altijd te identificeren
zijn met de politiek van het Westen. Als
men dit nü nog kan constateren, kan men
zich gemakkelijk voorstellen hoe algemeen
deze opvatting in het Westen gedurende
de vijftiger jaren en in het begin van de
zestiger jaren was. De frustraties, die tot
een dergelijke eenzijdige, ongenuanceerde
voorstelling van zaken leidden, werden
veroorzaakt door het razendsnelle tempo,
waarin de ontvoogding van Azië en Afrika
plaatsvond.
Men kan dan ook de sfeer proeven
waarin het „non" van Ahmed Sekou
Touré en het Guinese kiezerskorps
viel, als antwoord op de Franse voor
atellen. In 1958 heeft De Gaulle, die
pas het gezag in Parijs had overgeno
men, de bevolking van de uitgestrekte
Franse koloniën in Afrika voor een
keuze gesteld, waarin en dat moet
erkend worden op bijna onwezenlijk
genereuze wijze de vrijheid voor al
deze volkeren als een hoopvolle belof
te was verankerd. De keuze was: auto
nomie met onafhankelijkheid in het
vooruitzicht, maar met samenwerking
binnen de Franse gemeenschap: de
„communauté Frangaise", of onmid
dellijke volledige onafhankelijkheid,
maar dan ook absoluut, d.w.z. terug
trekking van het Franse bestuursappa
raat en stopzetting van alle Franse
hulp. Vele Franse koloniale leiders
idvieeerden ,,Oui" te stemmen. De
meesten hadden sleutelposities in de
mg vrij zwakke Afrikaanse partijen.
Xndere deugdelijke politieke organisa
ties waren er echter niet. Zo ziet m?n
dus het verrassende resultaat dat 'alle
Franse gebieden ,,Oui" zeiden op De
Gaulles aanbod, behalve het kleine
Guinee van Sekou Touré. Daar stemde
men met een overweldigende meer
derheid (99 procent) „non". Dit „non"
was een onbegrijpelijke zaak voor
Parijs en een verbolgen De Gaulle ge
lastte zonder meer dat de sancties,
die aan dit „non" in het vooruitzicht
waren gesteld, ook inderdaad werden
toegepast.
Opleiding
Wie was die Sekou Touré, die een reus
als De Gaulle weerstond? In 1922 in
Centraal Guinee geboren, als zoon van
een legendarische verzetsstrijder ge
naamd Chief Al many Samoury, kon
hij na het lager onderwijs om finan
ciële redenen geen middelbaar en hoger
onderwijs volgen. Na enige tijd admi
nistratieve functies bekleed te hebben,
volgde hij na de tweede wereldoorlog
in Praag een leergang economisch
recht, waarna hij Warschau en Moskou
bezocht. Hij begon zijn politieke loop
baan in de vakbeweging en was ten
slotte bestuurslid van de sterk links
georiënteerde Union Générale des Tra-
vailleurs d' Afrique Noire (UGTAN).
In 1956 werd hij burgemeester van Co
nakry, de hoofdstad van Guinee en
werd hij tot afgevaardigde gekozen
voor de Franse Nationale Vergadering.
In 1957 werd hij benoemd tot vice-pre
sident van» het gouvernement van Gui
nee. Hij is nationalist, fel-kolonialist,
moslim, socialist met sterk marxisti
sche inslag, zakenman, diplomaat en
een groot redenaar.
Wat is Guinee? Het ldjkt niet erg vrien
delijk, maar het is toch waar: Guinee
is een klein onbeduidend landje aan de
Westafrikaanse kust met een bevolking
van ongeveer 3 a 3,5 miljoen zielen,
waarvan 60 procent nog de traditione
le Afrikaanse levenswijze volgt en bij
voorbeeld buiten de geldeconomie him
bestaap vindt. Guinee zou echter een
erg belangrijk land kunnen zijn en een
van de welvarendste naties van Afrika
Er bevindt zich diamant in de grond
maar die wordt slecht geëxploiteerd
Het zou voldoende bauxiet bezitten
aan de gehele wereldbehoefte aan
minium gedurende vijftig jaar te vol
doen. Guinee heeft echter nog steeds
een economie die op de landbouw rust:
85 procent van de bevolking is in deze
sector werkzaam en daarbij zijn de
thoden en werkwijzen in de landbouw
nog erg primitief. Toch ls het land
reeds tien jaar onafhankelijk en kreeg
het meer dan 250 miljoen dollar aan
hulp zowel uit het oostblok als van de
Verenigde Staten en andere Westerse
landen.
Weg naar Moskou
Hoe komt dat? Er z(jn Afrikaanse lan
den met veel geringere mogelijkheden,
die harder vooruit -zijn gegaan. Toen
Guinee dan z(jn volledige vrijheid
kreeg, heeft Frankrijk zich consequent
i methoden tot
geheel teruggetrokken. Enige dagen
na de onafhankelijkheidsverklaring
verlieten de Franse ambtenaren het
land met medeneming van alles, zelfs
van de telefoontoestellen. President Se
kou Touré moest hulp hebben en hij
keek vanzelfsprekend naar Washington.
Een verzoek om hulp (het zenden van
wapenuitrusting in zeer bescheiden
mate) werd echter onder pressie van
Frankrijk zelfs niet beantwoord. De
volgende logische stap was dan elders
om hulp vragen. Na de weigering van
de Verenigde Staten lag dc weg naar
Moskou als enig alternatief open.
tot Moskou. Toch moet duidelijk ge
steld worden, dat Sekou Touré geen
communist is. Hij is marxist en Afri
kaans nationalist en daarom alleen
ook kan hij geen communist zijn zoals
Moskou dat interpreteert. Wel regelde
hij de economische activiteiten in zijn
land naar marxistisch recept voor zo
ver dat mogelijk was. Hij nationali
seerde de diamantmijnen. De export
van diamant leverde in het jaar van
de onafhankelijkheid nog 10 miljoen
dollar op, maar daalde na de nationali
satie tot 1 miljoen dollar. Touré ging
op papier verder met de nationalisatie
tot in de agrarische sector, maar
de werkelijkheid is, dat de agrarische
bedrijven in Guinee in hun primitieve
situatie eenvoudig niet te vangen zijn
in een marxistische organisatie. Het
gevolg was dat de export van agrari
sche produkten, die toch al niet zo ge
weldig was, tot een minimum daalde.
De bevolking smokkelde de koffie
over de grens naar Liberia en Sierra
Leone teneinde betaling in dollars of
ponden te krijgen
De nationalisatie en socialisatie had
als resultaat dat de produktie per hoofd
der bevolking daalde tot het peil van
voor 1954. Spoedig na het verkrijgen
van de onafhankelijkheid en de desil
lusie van de Guinese president ten aan
zien van zijn aanvragen van hulp in
de Verenigde Staten, werd de hulp uit
het Oostblok actueel.
Weg terug
Het land had veeleer deviezen nodig
en de goederen, die het in zekere zin
opgedrongen kreeg, waren of on
bruikbaar of niet dringend nodig. Tot
overmaat van ramp bemerkte men in
Guinee op den duur dat de Sovjet-Unie
bijvoorbeeld koffie onder voordelige
voorwaarden uit Guinee geïmporteerd,
tegen harde dollars aan onder andere
Westerse landen doorverkocht. Aan
economische hulp ontving Guinee van
1959 tot 1962 in totaal 125 miljoen
dollar uit de Oostbloklanden (voorna
melijk de Sovjet-Unie) tegen iets meer
dan 14 miljoen dollar uit de Verenigde
Staten. Voorts zonden de communisti
sche landen deskundigen naar Guinee:
in 1960 385 man, in 1962 was dit aan
tal reeds gestegen tot 1080.
1962 geeft tegelijk een dieptepunt te
zien in dc betrekkingen tussen Guinee
en de Sovjel-Unie. Sekou Touré was
al niet zo geweldig onder de indruk
van de projecten, die de Sovjet-Unie
aanbood om uit te voeten, die bijna al
tijd te laat klaar kwamen, niet uitblon
ken in efficiency en vaak ook niet ge
tuigden van groot vakmanschap. Toen
werden de Russen bovendien beschul
digd van subversieve activiteiten. In
1965 werden 18 Russische technici ge
arresteerd wegens diamantensmokkei.
In oktober 1961 rapporteerde Solod, dat
„de Guinezen niet wilden werken en
dat de Sovjetuitrustingsgoederen wer
den kapot gemaakt". In november 1961
werd een Guinese communist vermoord
wegens spionage ten behoeve van een
„buitenlandse ambassade". Toen eiste
het onderwijzend personeel in Guinee
ml8che bevrijding". Intussen werd bet
geld volkomen waardeloos. Het schijnt
voor te komen, dat reizigers bij hun
aankomst in Conakry bij douanebe
ambten tegen viermaal de legale koers
van de Guinese franc hun harde valuta
zoals dollars, ponden en Marken kun
nen inwisselen.
Op het laatste congres van de Part ie
Démocratique de Guinée, waarvan Se
kou Touré voorzitter is, ls In aanwe
zigheid van Westen* diplomaten aan
gekondigd dat Guinee „sur le chemln
du retour" zou zijn en dat Gulnee
zo verklaarde Sekou Touré met
Frankrijk op eerlijke wijze opnieuw
een vruchtbare samenwerking wil op
bouwen. Onnodig te zeggen, dat deze
aankondiging niet in de laatste plaats
Frankrijk verrast heeft. Het Franse-
blad „Le Monde" wijdde er op 4 ok
tober een hoofdartikel met redactio
neel commentaar aan: „Parijs ls ge
reserveerd". In feite is het een nood
sprong. Zoals hierboven reeds ver
meld, wordt de Russische hulpverle
ning steeds realistischer en bestaat de
Chinese hulp vrijwel uitsluitend uit
een overvloedige hulp in vakmensen
en adviseurs, maar praktisch niet uit
kapitaal.
Dit laatste nu heeft Guinee bijzonder
hard nodig. De economische situatie
is van dien aard, dat de noodzakelijke
financiële middelen dan maar van el
ders moeten komen.
Eerste zorg
plotseling betere arbeidsvoorwaarden.
Sekou Touré legde deze agitatie uit
als een komplot tegen de staat en in
deze zaak was niemand minder dan
de Sovjetambassadeur betrokken. Zon
der veel diplomatiek ceremonieel werd
Solod tot persona non grata verklaard.
In 1962 werd Solod reeds enige tijd
voor „ziekteverlof" in de Sovjet-Unie
officieel door Moskou teruggeroepen.
Op dit tijdstip was het dieptepunt in
de Guinees-Russische betrekkingen be
reikt.
Nadien zijn deze betrekkingen welis
waar weer verbeterd en genormali
seerd, maar Intussen had ook China
contact met Conakry opgenomen. Van
af 1963 ziet men van lieverlede meer
Chinese „adviseurs" het land binnen
komen en begint er feitelijk evenals
elders een soort concurrentie tussen
beide communistische grootmachten.
De laatste jaren is de Sovjethulp in
het algemeen zakelijker aangepakt. De
Chinese hulp is financieel erg gering
en bestaat hoofdzakelijk ln het leveren
van know-how.
Guinese frank
Intussen is de economie van Guinee
steeds verder in het slop geraakt. In
1960 was de Guinese valuta ontkoppeld
van de Franse franc. De Guinese franc
werd ingevoerd, gedrukt met de beel
tenis van Touré. De staatspers Intro
duceerde deze maatregel met de slo
gan: „De koloniale frane la dood. leve
de Guinese franc voorwaarde. In
strument en symbool van onze econo-
De gebeurtenissen in Guinee zijn stel
lig niet van wereldschokkende allure,
maar ze zijn wel kenmerkend. Elders
in de zogenaamde derde wereld kan
men soortgelijke ontwikkelingen waar
nemen. De ontwikkelingen in Guinee
zouden op zichzelf nauwelijks de moeite
waard zijn om er lang bij stil te
staan, maar omdat zij zo symptoma
tisch zijn, kunnen zij model staan. In
Mali, een andere Westafrikaanse
staat, kan men eenzelfde geschiedenis
terugvinden. In Tanzania heeft de in
tegere president Nyerere een koers in
geluid met zijn Arushaveiklaring, die
het Westen aanvankelijk deed sidde
ren. Het lijkt misschien allemaal erg
revolutionair voor de westerling. Men
denkt ln het Westen soms te snel, dat
de communisten er wel bij varen, in
feite men ziet het in Guinee zijn
de communistische activiteiten ook
niet zo succesvol, al zijn de omstan
digheden in Gulnee voor het Westen
wel eens kritiek geweest ln strategi
sche zin.
De ontwikkelingslanden hebben trou
wens niet dat gevoel voor de verhou
dingen tussen Oost en West. '/.IJ heb
ben niet dat begrip voor de ideologi
sche tegenstellingen. Deze landen sljn
daar gewoonweg niet aan toe. Hun eer
ste zorg is de economische situatie so
snel mogelijk te verbeteren, de hon
ger te stillen en de armoede te vernie
tigen. Alleen kunnen zij dat niet, tij
hebben hiervoor hulp nodig van bui
tenaf. Of deze hulp uit de Westerse of
uit de communistische wereld komt,
is voor hen in dit stadium niet van be
lang. Wanneer het bestaan ervan af
hangt. kan men sieh vuak de weel
de van ideologieën niet veroorloven.
•n Guinee, waar het politieke leven is uitgegroeid tot een
praat- of discussieboom in ere gehouden. In de schaduw
tyjeen of wordt gewoon door de mannen van het dorp over
volksvertegenwoordiging, wordt in ieder dorp toch ook de
an een natuurreus komen de notabelen voor hun besprekingen
alles en nog wat gepraat, geboomd.
leiding van de Russische Afrikaken-
ner, prof. Ivan Potenkin, die een
nieuwe aanpak van de communisti
sche infiltratie in Afrika introduceer
de. Op 2 januari 1960 werd de Rus
Daniel Solod tot ambassadeur in Co
nakry benoemd. Solod was zeker
geen tweede-rangsfiguur, maar een
diplomaat, die in de Sovjethiërarchie
hoog stond genoteerd en een uitste
kende scholing had gehad in de com
munistische politiek ten aanzien van
de ontwikkelingslanden. Het zag er
in die tijd naar uit. dat Guinee wel
eens een communistisch bruggehoofd
in West-Afrlka zou kunnen worden. In
elk geval gaf de benoeming van So
lod voedsel aan deze verwachtingen
Conakry, de Guinese hoofdstad, leek
het centrum te gaan worden van het
web. dat de communisten in dit deel
van Afrika wilden gaan spinnen, want
het was meer dan waarschijnlijk, dat
Solods activiteiten zich tot ver buiten
Guinee zouden uitstrekken.
Toch lagen de verhoudingen niet zo
goed, als men aanvankelijk geneigd
was aan te nemen. Sekou Touré, in
het nauw gedreven door het Westen,
accepteerde wel meer dan hij gewoon
was van de humorloze Solod, maar de
Sovjetambassadeur bemoeide zich te
•■eel met zaken, die niet onder zijn
competentie vielen. Wel steeg het han-
delsverkeer tussen de Sovjet-Unie en
Guinee van 1,7 miljoen dollar in 1959
tot 22,6 miljoen dollar Wi 1966. maar
deze handel was niet zo profijtelijk
als het leek, want terwijl de Sovjets
interessante grondstoffen onder voor
delige voorwaarden afnamen, moest
Quinee daartegenover met Sovjetkre
dieten industriële en consumptiegoe
deren uit het Oostblok importeren.
i tfe Busaische ambassade in Conakry.
