SYNODE ZAL ENGE KADERS
ZELF MOETEN DOORBREKEN
strijd tegen zwakzinnigheid
Aller ogen op Rome gericht
ZATERDAG 30 SEPTEMBER 1967.
In nevenstaande reportage is sprake van het toedienen van
synthetisch voedsel aan kinderen die aan phenylketonuria
lijden. Dit voedsel wordt in Nederland nog niet verstrekt,
omdat de onderzoekingen nog in een experimenteel stadium
verkeren. Met nadruk zij er voorts op gewezen, dat het dieet
straks alleen genezing kan bieden aan kinderen waarbij de
ziekte is vastgesteld binnen tien dagen na de geboorte. Het
mag duidelijk zijn, dat de ontdekking niet berust op het ge
nezen van zwakzinnigheid, maar op het genezen van een
ziekte die hiertoe kan leiden. Het dieet zal nooit enige baat
hebben voor kinderen of volwassenen, hoe oud zij ook zijn,
waarbij zwakzinnigheid eenmaal is aangetoond.
ROME,- Wat zal er van
de eerste bisschoppensynode
terecht komen? Hoe hoog
moeten de kansen op succes
worden aangeslagen? Geen
mens kan het zeggen. In
kringen van deskundigen
overheerst een zeker
scepticisme: en ze hebben
daar ongetwijfeld him
redenen voor. Maar dat
wil nog niet zeggen, dat ze
ook gelijk zullen krijgen.
Aan de vooravond van het
concilie werd ook in alle
toonaarden gezegd, dat men
er niet te veel van mocht
verwachten. En toch is het
een doorslaand succes
geworden. Zal het nu weer
zo gaan? We zullen het
eenvoudig moeten afwachten.
Wat wij op dit ogenblik
kunnen doen is niet anders
dan wijzen op enige kritieke
punten, die voor succes
of mislukking van doorslag
gevende betekenis kunnen
zijn.
Mgr. Fansto Vallalnc, leider van het
Vaticaanse persbureau, heeft drukke
dagen voor de boeg. Ook al kan hij
geen ijzer met handen breken, hij
probeert de internationale pers toch
die faciliteiten te verschaffen, die hij
voor het verrichten van zijn werk
nodig heeft".
liepen volgens dit procédé! Deze oude
reflexen werken nog steeds, te goeder
trouw. Zij spelen op een of andere ma
nier een rol in de voorbereiding van de
synode. Het zou heel erg zijn, als zij
de overhand zouden krijgen".
Voor een dergelijke ontwikkeling hoefde
Laurentin niet zo bang te zijn, wanneer
de synode net als het concilie de Inten
sieve hulp zou krijgen van vooraan
staande theologen Maar dit is niet het
geval: de theologen zijn uit de synode
buitengesloten. Indien een bisschop dat
wenst, kan hij zijn persoonlijke experts
mee naar Rome nemen, toegang tot de
bijeenkomsten hebben zij op geen enkele
manier. Kardinaal Alfrink heeft reeds
meegedeeld, dat Ihij zich niet door
experts zal laten vergezellen. Schille-
beeckx gaat rustig naar de Verenigde
Staten, om er gastcolleges te geven, en
Groot zal zijn aandacht blijven besteden
aan de uitbouw van het nieuwe theolo-
gicum te Amsterdam. Uiteraard hebben
zij het episcopaat van advies gediend,
toen het ten opzichte van de verschil
lende agendapunten zijn gemeenschap
pelijk standpunt moest bepalen. Maar als
er zich straks in Rome onverwachte ont
wikkelingen voordoen, zijn zij niet bij
de hand. En dat betekent voor de syno
de een ernstig verliespunt ten opzichte
van het ooncilie, waar de theologen de
Zeer veel zal afhangen van het zelfbe
wustzijn, waarmee de afgevaardigden
van de bisschoppenconferenties naar
Rrme komen. Zij moeten alles op alles
zetten om het nieuwe orgaan tot een
echte „synode" te maken, dat wil zeg
gen tot een college, dat de Kerk bestuurt
tezamen met de Paus. Zoals de zaken er
nu voorstaan, is de synode dat niet,
zeker niet in het oog van de centrale
bestuurslnstantles. Dat bleek al op de
eerste persconferentie, die kardinaal
Marella twee jaar geleden te Rome gaf,
vlak nadat Paus Paulus de Instelling van
een synode had aangekondigd. Hij vond
dat men niet te veel waarde mocht hech
ten aan de naam „synode"; naar zijn
Inzicht had het evengoed conventie,
vergadering of bijeenkomst" kunnen
zijn. Hij haalde zijn schouders op. toen
iemand vroeg, of er sprake kon zijn van
enig conflict tussen het nieuwe orgaan
en de Romeinse curie en noemde een
dergelijke ontwikkeling ondenkbaar; hij
stelde dat de curie zich alleen maar
gelukkig kon prijzen met de hulp van
een kleine 200 bisschoppen, die op gezet
te tijden naar Rome zouden komen om
hun visie op belangrijke zaken te geven.
Volgens hem bleef de piramide volledig
overeind: aan het hoofd de Paus. daar
onder zijn rechterhand, de Romeinse
curie, en pas dan de synode als inciden
teel optredend adviescollege. Het ls het
zelfde geluld, dat we op 12 september
van dit jaar in de Osservatore Romano
konden horen: de synode heeft geen
enkele wetgevende macht, het is een ge
zagvol adviesorgaan, dat altijd zijn nut
kan hebben „voor de Paus en de curie".
Echte synode
D® bisschoppen zullen alles op alles
moeten zetten, om deze minimalistische
opvatting te doorbreken. Zij zullen de
synode tot een echte „synode" moeten
maken, ook al ligt dat niet ln de huidige
opzet besloten. Het leven zal sterker
moeten blijken dan de leer. het zelfbe
wustzijn sterker dan de Juridische
kaders- Wat in het Oosten behouden is
gebleven, zal ln het Westen moeten wor
den hersteld: de gedachte nl. dat de lei
ding van de Kerk niet in handen berust
van één man, die zich plaatsbekleder
van Christus mag noemen, maar ln han
den van een college, dat onder leiding
van die ene man als zijn hoofd is ge
steld.
Zullen de bisschoppen de moed hebben,
om voor deze visie op te komen? Wij
kunnen het eens zijn met dr. Altlng von
Geusau, die tot een verslaggever heeft
gezegd, dat de deelnemerslijst heel wat
namen vermeldt van moedige figuren,
die het hunne zullen durven te zeggen.
Maar we zouden er wel meteen bij wil
len aantekenen, dat deze figuren in
Rome niet voor zichzelf spieken maar
dat zij het standpunt naar voren bren
gen van de conferentie die hen heeft af-
gevaardgid. En van dat standpunt weten
wij niets. Van de ene kant mogen wij
aannemen, dat het bewustzijn te spreken
namens een groep (en door die groep
straks ter verantwoording te zullen wor
den geroepen) een stimulans inhoudt
om zich zo sterk mogelijk op te stel
len. Van de andere kant wordt door deze
omstandigheid de kans vergroot, dat de
uitspraken ter synode zeer genuanceerd
en dus minder krachtig zullen zijn.
Naar welke kant de balans' zal doorslaan,
naar die van de kracht of naar die van
de zwakte, is op dit moment niet te
zeggen. Het zal de moeite lonen, om
met. deze achtergrond in het hoofd
de uitspraken van bijv. kardinaal Alfrink
eens op de keper te bekijken. En ook
die van de Italiaanse afgevaardigden
Colombo. Urbani. Siri en Nicodema, alle
vier van een behoudende signatuur, die
op de synode mede namens de progres
sieve minderheid van het Italiaanse
episcopaat moeten spreken. Dat zou wel
eens een interessante exegetische arbeid
kunnen worden.
In een kritische voorbeschouwing op de
a s. synode noemt de Franse theoloog
René Laurentin als voornaamste bedrei
ging van de synode: de mogelijkheid dat
zij zich laat overheersen door de angst
voor datgene wat in de huidige Kerk op
drift ls gekomen. De kans bestaat dat zij
probeert deze angst te bezweren door
het uitspreken van lege formules, door
het sturen van zondebokken naar de
woestijn en meer van dergelijke riten.
„Deze riten geven een gevoel van bevrij
ding zonder de werkelijke problemen te
raken. Hoe veel daden, die in de 19de
eeuw door de Kerk werden gesteld, ver-
afwezigheid
theologen
en
waarnemers
betreurd
tion te helpen. In eerste instantie zul
len zij zich moeten verlaten op de diens
ten van het officiële persbureau, dat
iedere werkdag na de morgenzitting een
communiqué zal uitgeven, hetwelk mon
deling zal worden toegelicht Dit is een
behoorlijk uitgangspunt Voor de rest
kunnen zij hopen op de steun van het
Internationale Documentatie' Centrum,
dat te Rome ls gevestigd, en op de per
soonlijke hulp van enkele figuren, die
achter de schermen van de synode kun
nen kijken.
Het is met name deze geslotenheid van
de synode die reden geeft tot een zekere
zorg. De boven reeds geciteerde Franse
theolooog Laurentin zegt erover: „De
synode loopt het gevaar een zuiver ker
kelijke en klerikale vergadering te wor
den. Zij zou dan wel eens kunnen be
zwijken voor de bekoring om te reage
ren volgens de sociologische wetten en
de gevoeligheden van dit sterk georden
de milieu. Het appèl van de menselijke
werkelijkheid zou haar als een ver ver
wijderd geluid in de oren kunnen klin
ken. zoals dat in heel wat commissies,
ook ln conciliecommissies, ls gebeurd.
Deze verschijnselen zullen toenemen
naarmate de werkzaamheden van de
synode meer geheim worden gehouden".
Redenen genoeg dus om met gemengde
gevoelens naar deze eerste bisschoppen
synode te gaan. Maar niet geheel zon
der hoop. Want wie zegt ons, dat wij
weer niet zullen meemaken, wat wij op
het concilie bij herhaling hebben meege
maakt.. nl. dat de Geest van de Kerk
niet aan banden te leggen is, dat Hij
ook in onze dagen nog altijd waait waar
Hij wil? Zelfs als wij mensen Hem liever
helemaal niet zagen
verslaggevers)
BREDA In Nederland worden
jaarlijks naar schatting enkele tien
tallen kinderen geboren die lijden aan
een bepaalde vorm van zwakzinnigheid.
Tot voor kort stond men daar vrijwel
machteloos tegenover. Maar ook in het
ingewikkelde ziekteproces van de gees
telijk gehandicapte zijn de zegeningen
van de moderne geneeskunde aan het
doordringen. Ontdekt is, dat in veel
gevallen deze vorm van zwakzinnig
heid kan worden voorkomen. Elk jaar
worden in Nederland, zoals men ver
moedt, enkele tientallen baby's gebo
ren die lijden aan phenylketonuria,
een stofwisselingsziekte, die zwak
zinnigheid kan veroorzaken, maar die,
mits tjjdig aangetoond, genezen kan
worden.
Wanneer de vorige week aangekondig
de plannen van de staatssecretaris van
Volksgezondheid, dr. R. Kruisinga,
doorgaan, ls de weg vrij om deze ge
vaarlijke ziekte onder de knie te krij
gen. Hij overweegt de mogelijkheid om
alle pasgeboren baby's op phenylke
tonuria te laten onderzoeken. Wanneer
binnen tien dagen na de geboorte de
ziekte wordt opgespoord, kan een spe
ciale dieetvoeding uitbreiding ervan
tegengaan en aldus de dreigende zwak
zinnigheid worden bezworen,
„Phenylketonuria komt naar verhou
ding maar weinig voor, maar 't is geen
reden om er niet uit alle macht tegen
ten strijde te trekken", zegt dokter
A. J. M. Smulders, geneesheer-direc
teur van de gemeentelijke geneeskun
dige en gezondheidsdienst in Breda. Hij
heeft op uitnodiging van de Wereld
Gezondheids Organisatie enkele Jaren
geleden studiereizen gemaakt naar
Zweden en naar West-Duitsland, waar
men in het phenylketonurieonderaoek
reeds ver gevorderd is en waar al goéde
resultaten bekend zijn.
Hersenen
„Men kan zeggen, dat op de 40.000 kin
deren er 2 tot 7 lijden aan phenylke-
tonurie". Hij vindt het enorm belang
rijk dat alle pasgeborenen op den duur
wellicht aan een routineonderzoek wor
den onderworpen. „Wanneer dit onder
zoek niet gebeurt, kan na een Jaar
zwakzinnigheid zich openbaren en dan
is er niet veel meer aan te doen. De
hersenen zijn aangetast".
Als diepste oorzaak van de ziekte
wordt het ontbreken van een bepaald
soort enzym aangewezen. Enzymen
zijn de stoffen in het lichaam, die de
eiwitten van het dagelijkse voedsel ver
werken. Als dat ene enzym niet aan
wezig is, weet het lichaam geen weg
niet het in eiwitten voorkomende
amino zuur phenylanoline, waarvan
ook de naam van de ziekte is afgeleid.
Er worden dan giftige stoffen ge
vormd, die zich een weg banen naar
de hersenen en daar een verwoestende
uitwerking hebben. Zo op het eerste
eerste viool hebben gespeeld. Met name
de vraag, hoe de huidige geloofscrisis
moet worden overwonnen, zal de synode
moeilijk kunnen beantwoorden, wanneer
zij niet. permanent kan terugvallen op
een aantal vakkundige theologen.
Geheim
Evenzeer is het te betreuren, dat er op
de synode geen waarnemers zullen zijn
van de afgescheiden Kerken en geloofs
gemeenschappen. Hun aanwezigheid op
het concilie heeft buitengewoon stimu
lerend gewerkt. Dat zij er ditmaal niet
bij zijn. zal des te meer worden betreurd,
daar velen van hen toch in Rome zul
len vertoeven, om het wereldcongres van
het lekenapostolaat bij te wonen, Voor
hetzelfde geld hadden zij ook de synode
mee kunnen maken. Maar dat heeft niet
zo mogen zijn.
Aangezien tenslotte ook de leken schit
teren door afwezigheid, loopt de synode
het gevaar, een klerikale aangelegenheid
te worden Een beraad van de innei
circle, afgeschermd door het voorschrift
van een totale geheimhouding- Het
reglement zegt in no. 18. dat. de deel
nemers moeten zwijgen over alles wat er
op de synode gebeurt en heel speciaal
„over de naar voren gebrachte menin
gen en de gehouden stemmingen alsook
over de beslissingen en besluiten In
kringen van Journalisten vraagt men
zich af, ln hoeverre deze bepaling zal
worden geurgeerd. Op het concilie be
stond er ook zo'n voorschrift, maar daar
bleek de nodig rek In te zitten.
Dit kwam gedeeltelijk voort uit de om
standigheid. dat er toen behalve enkele
loslippige bisschoppen ook zeer veel des
kundigen en waarnemers rondliepen, die
op zijn tijd voor de nodige lekken wis
ten te zorgen. Nu ligt dat allemaal een
beetje anders. Uit Nederland la op de
synode alleen kardinaal Alfrink: en die
zal er wel lets anders te doen hebben
dan de Journalisten aan lnside-informa-
life
De waarnemers, hier op weg naar
synode ten zeerste missen. Te mee:
Rome moeten ztfn om het congres
van de conciliezittingen, zullen wij op de
raar velen van hen in die dagen toch ln
het lekenapostolaat bij te wonen.
Doktor A. J. M. Smulders studiereis.
gezicht lijkt de genezingsmethode dus
simpel: de patiënt mag geen eiwit
stoffen eten, waarin zich phenylano
line bevindt. Het moeilijke is, dat dit
in vrijwel alle eiwithoudend voedsel
voorkomt: in vlees, vis, eieren, melk,
kaas, bruin brood, bonen.
Acht jaar
Op synthetische wijze kan speciaal
voedsel bereid worden uitsluitend voor
kinderen die aan de ziekte lijden. Tot
het achtste jaar zullen zij zich tot dit
volkomen afwijkende voedsel, dat lang
niet altijd even aangenaam smaakt,
moeten beperken. Zekerheid omtrent
die termijn van acht jaar bestaat er
overigens nog niet. In enkele landen,
zoals in de Verenigde Staten en in de
Scandinavische landen, waar men al
jarenlang met het dieet heeft geëxperi
menteerd, zijn er echter aanwijzingen
dat er dan mee gestopt kan worden.
.Alles bevindt zich ondanks ook het
jarenlange onderzoek in het buitenland
nog vrijwel in een experimenteel
stadium", zegt dokter Smulders. „Het
onderzoek dat in de komende maanden
in Groningen en in Friesland en vol
gend jaar ook in Brabant wordt onder
nomen is een duidelijk proefonderzoek.
Wat echter niet langer in het experi
mentele stadium verkeert, is de tech
niek, die bij het onderzoek moet worden
toegepast. Die heeft het rijksinstituut
voor de volksgezondheid nu wel onder
de knie".
Controle
Als volgend jaar het proefonderzoek
in Brabant begint, zal men zonder twij
fel vaak de naam horen vallen van
dokter A. J. Swaak uit Tilburg, pro
vinciaal kinderhygiënist van het Wit-
Gele Kruis. Hij is bezig met de plan
nen voor Brabant. Via de kraam-
afdelingen van de ziekenhuizen en de
kraamcentra van de kruisverenigingen
die aan huis hulp verlenen, heeft hij
90 pet. van de Brabantse baby's onder
controle. Ook hij acht het opsporen en
genezen van phenylketonurie van zeer
groot belang en zijn verwachtingen zijn
hoog gespannen.
Erfelijk
De medische speurders hebben zich
echter niet alleen geworpen op bloed
en urineonderzoek. Men wil ook pro
beren resultaten te bereiken via de
bureaus die geestelijk gehandicapte
kinderen soms zelfs al in hun baby- of
kleuterjaren opvangen. Mocht nu blij
ken dat een kind aan de beruchte ziek
te lijdt, dan weet men „dat het in de
familie zit", Phenylketonurie is erfelijk,
GEBREK
AAN
ENZYM
TAST
HERSENEN
AAN
waarbij het vorige ziektegeval zich
soms generaties eerder kan hebben
voorgedaan. Zo hoopt men dus te be
reiken dat tijdig maatregelen kunnen
worden getroffen bij een pasgeborene
in die familie. De kans dat deze baby's
ziek zijn is groter dan in andere ge
vallen.
Het hoopgevende in de ontwikkeling
van het phenylketonurieonderzoek is
volgens drs. Smulders dat de weg nu
misschien gebaand is naar nieuwe ont
dekkingen.
„Men is thans intensief aan het nagaan
in hoeverre afwijkingen kunnen worden
opgespoord bij nog niet geboren kin
deren en ook de kinderen die zojuist ter j
wereld zijn gekomen. Dit kan nog tot
vele verrassende resultaten leiden. Men
mag zich gelukkig prijzen dat hier tijd
voor is. De vanouds bekende kinder
moordenaars zoals difterie, polio,
tetanus of kinkhoest zijn vrijwel uit
geroeid. Door massale inentingen kan
men deze ziekten voor 90 procent onder
de duim houden".
Prachtig
„Ook de hygiëne heeft sinds het begin
van deze eeuw al veel kinder
ziekten weggezuiverd. Men kan wat
„luxueuzer" te werk gaan en ziekten
behandelen, waar men vroeger niet aan
toe kwam De aangeboren lichamelijk©
en geestelijke afwijkingen zijn thans
onderwerp van een massaJa atudle.
Men gaat zo langzamerhand de ont
staanswijze kennen." Doktere Smulders
realiseert zich dat alleen al het phenyl
ketonurieonderzoek enorm veel geld
heeft gekost en vooral nog zal gaan
kosten. En ook, dat al dit geld ge
stoken moet worden in iets, dat voor
lopig nog een experiment is.
