DURFT
KERK CONSEQUENTIES
VAN
CONCILIE
TE
TREKKEN?
kathedraal
koop
ZATERDAG 23 SEPTEMBER 1967
ROME Volgende week vrijdag komt In Rome voor
de eerste maal de bisschoppensynode bijeen. Een kleine
200 afgevaardigden uit het wereldepiscopaat gaan zich
samen met de Paus beraden over een aantal actuele
vraagstukken en over de grote lijn, die in het kerkelijk
beleid getrokken moet worden. De tijd waarin deze lijn
door de Paus alleen (en in feite voor een belangrijk
deel door zijn curie; werd uitgestippeld behoort vanaf
dat ogenblik tot het verleden. Zij werd daarnaar ver
wezen door het concilie, dat aandrong op een herstel
van de synodale structuur in de Kerk: het algemene
beleid moest niet langer worden vastgesteld door écn
man. die eenzaam aan de top alle verantwoordelijkheid
draagt, maar door een synode, waarin naast die ene
man ook vertegenwoordigers van het wereldepiscopaat
zitting hebben. Zoals bekend heeft Paus Paulus deze
wens aan het begin van de vierde conciliezitting ingewil
ligd door het instellen van een zg. bisschoppensynode. Nu,
twee jaar later, treedt dit orgaan voor het eerst in
werking. En de geïnteresseerden zien met belangstelling
toe, hoe het in feite zal gaan functioneren.
Een enkele blik in de agenda zal Vol-
n, om de grote betekenis van de
gebeurtenis tot zich te laten
doordringen. Precies zes maanden voor
de openingsdatum is deze, van sche-
voorzien, aan de bisschoppencon
ferenties toegezonden. Er staan vijf
onderwerpen op: de huidige geloofs
crisis, de herziening van het kerkelijk
recht, de hervorming van de semina
ries, het vraagstuk van de gemengde
huwelijken en de schepping van een
nieuwe liturgie. In besloten vergade
ringen werden deze onderwerpen door
de verschillende episcopaten bespro-
•n van een gemeenschappelijk ant
woord voorzien. Vervolgens kozen deze
ieder een afgevaardigde, om hun stand
punt op de synode naar voren te
brengen. Voor Nederland is dit kardi
naal Alfrink, die in Rome dus niet zijn
eigen koers zal gaan varen maar de
toers die in het co'lege is uitgestip
peld. Welke koers djt zal zijn, daar-
tasten wij bij gebrek aan gege-
i volkomen in het duister. Dit zal
pas blijken wanneer Alfrink op de sy
node het woord heeft gevoerd.
ologie naar voren te schuiven. Men
moet erop verdacht zijn, dat het rap
port wel eens dezelfde geest zou kun
nen ademen als de brief, die Ottaviani
een jaar geleden over dit onderwerp
aan de bisschoppen en reguliere over-
sten heeft geschreven. En in dat ge
val is er zeker aanleiding tot het hou
den van een pittig debat.
Daarbij zal hert erom gaan, de crisis
waarin het geloof momenteel verkeert
jdwA san de God-is-doodtheologu-,
aan de ontmythologisering, aan de op
komende Vrijzinnigheid en daardoor
ontstane verwarring) scherp te analy
seren en een hechte basis te leggen
voor een authentiek geloofsleven in
deze tijd. Het concilie is aan deze pro
blematiek praktisch niet toegekomen,
omdat het te veel andere raken aan 't
hoofd had en ook omdat de zaak toen
minder acuut was dan nu. Zo is een
lacune ontstaan, die nu hoognodig
moet worden opgevuld. Bij het ontle
den van de huidige crisis, zal de sy
node moeten tonen, een open oog te
hebben voor de waardevolle elementen
in de nieuwe theologische stromingen,
hoe vreemd en afwijkend za soms ook
mogen zijn. En bij het zoeken van een
uitweg zal hij zich het beste kunnen
houden aan het devies, dat reeds door
Paus Johannes werd gegeven: geen
veroordelingen, geen nieuwe dogmata,
maar een echte geloofsverkondiging,
die verstaanbaar la voor mensen van
deze tijd.
Voetangels
Hier liggen de nodige voetangels en
klemmen, die de synode zal moeten
vermijden. Zij heten: ketterjacht, over
schatting van woorden en formules, be
hoefte om vast te leggen wat nog niet
(en misschien wel nooit) vast te leg
gen is, zich verliezen in details die de
kern van de kwestie niet raken. Maar
ook lafheid, die verzuimt de zaken bij
hun naam te noemen, en vaagheid, die
in de mist laat wat helder verkondigd
zou moeten worden.
De synode staat hier voor een buiten
gewoon moeilijke taak. Volgens voor
aanstaande deskundigen. waaronder
Karl Rahner, kan zij alleen een „raam-
antwoord" geven, dat nader zal moe
ten worden uitgewerkt. Dit raamant-
woord zal bij alle krachtdadigheid,
waarmee het de wezenlijke lijnen van
de evangelische boodschap uiteenzet,
de nodige ruimte moeten laten voor uit
eenlopende theologieën en verschillen
de vormen van verkondiging. Dit laat
ste is voor onze kerkprovincie bijzon
der actueel. Het zou ons niets verwon
deren, gezien de verwikkelingen rond
de Nieuwe Katechlsmus, wanneer met
name kardinaal Alfrink ter synode een
lans zou breken voor het goed recht
van een zeker pluralisme in de geloofs
verkondiging.
Nieuwe codex
Als tweede punt staat op de agenda
de herziening van het kerkelijk recht
overeenkomstig de wens van het con
cilie. Het is eerder gezegd dan gedaan.
Men hoeft maar even te denken aan
de gigantische arbeid die ten onzent
door professor Meijers is verricht voor
de herziening van het burgerlijk wet
boek, om zich te realiseren voor wel
ke taak zich de Kerk hier gesteld ziet.
Sinds enkele Jaren is een speciale com
missie met deze zaak bezig. In februa
ri van dit jaar had zij 400 van de 2414
artikelen bekeken en voor 283 'n nieu
we formulering gevonden. Hoe het er op
Geloofscrisis
J Ongetwijfeld het belangrijkste punt op
de agenda is de bespreking van de
huidige geloofscrisis en het zoeken
- naar wegen om deze crisis te boven te
OOl komen. Daarover is een rapport opge-
MI1* steld, dat de handtekening draagt van
twee bekende figuren: kardinaal Brow
ne, de rechterhand van Ottaviani, en
pater Dhanis SJM, bij ons bekend ge-
i. worden door zijn optreden in de affai-
I re Van Kilsdonk. De veronderstelling
I lijkt gewettigd, dat dit rapport een
I overwegend behoudende tendens zal
S vertonen, misschien zelfs een poging
zal inhouden om over het concilie
heen weer de oude handboekenthe-
dit ogenblik bijstaat, zal blijken uit hei
rapport dat kardinaal Felici en zijn se
cretaris pater Bidagor aan de synode
zuilen uitbrengen.
Wat zal de synode op dit terrein kun
nen doen? Niet veel meer dan het vast
stellen van de algemene lijn, die er
door het nieuwe kerkelijk wetboek gaat
lopen, en van de geest, die het gaat
bezielen. Vooral dit laatste lijkt van ge
wicht. Er zal een antwoord moeten ko
men op de vraag, of er in de Kerk wel
plaats is voor een eigen rechtssysteem
en zo Ja, hoe de verhouding van dit
systeem moert zijn tot de Geest, die nu
eenmaal waalt waar Hij wil. Mag er in
de Kerk wel een andere wet aijn dan de
wet van het evangelie? En hoe maakt
men ln co nc re to waar, dat bij een bot
sing tussen Geest en Wet aan da Geest
de voorrang wordt gegeven?
Behalve een waarlijk evangelische in
spiratie van de codex zal de synode ook
giijsel zijn vastgelegd: de collegialiteit
%an het "ambt, hef*sacramentele karak
ter van de bisschopswijding, het begin
sel van subsidiariteit, het algemeen
priesterschap van de leek, de diaioog,
de scheiding van machten in de Kerk
en het goed recht van experimenten.
Een derde punt betreft de hervorming
Het Vaticaan beschikt sinds het con
cilie over een methode van stemmen,
die past in het elektronische tijdperk
Met een speciaal geprepareerd potlood
worden In het bovenste tuitje rechts
enkele kruisjes op een ponskaart ge
zet. Een computer zal de stem feil
loos registreren en binnen enkele
seconden vertellen, hoe de uitslag
gevallen h
Getooid met de mijter als bet teken
van zijn waardigheid tekent deze bis
schop een van de documenten, waar
mee hij zich na ampele discussies
tenslotte kan verenigen.
der seminaries, waarover rapport zal
worden uitgebracht door kardinaal Gar-
rone en zijn secretaris mgr. CeruttL
Over de brandende actualiteit van dit
punt behoeven we waarlijk niet uit te
weiden. Als de Kerk hier niet zeer snel
tot intelligente oplossingen komt, zal
zij binnenkort niet meer over hervor
ming der seminaries hoeven te spre
ken, eenvoudig omdat er geen semina
ries meer zijn. De ontwikkelingen ten
onzent spreken in dit opzicht een dui
delijke taak.
De synode zal met haar suggesties tot
hervorming niet binnen de traditione
le kaders kunnen blijven. Zij zal deze
moeten doorbreken en minstens bij
wijze van experiment totaal nieuwe
vormen van priesteropleiding ln het
leven moeten roepen. Of zij er daar
bij langs komt, het hete hangijzer van
het celibaat opnieuw aan te pakken,
ondanks de zojuist gepubliceerde ency
cliek, is een vraag, waarop de komen
de weken een antwoord zullen geven.
Gemengde huwelijken
De agenda vermeldt ook het vraag
stuk van de gemengde huwelijken.
Hierover zal vreemd genoeg ge
rapporteerd worden door kardinaal Ma
re 11 a en een zekere pater Tomko.
Geen kardinaal Bea, geen Wllle-
brands, geen lid van het secretariaat
voor de eenheid. Insiders weten te ver
tellen, dat zij met opzet buiten deze
zaak zijn gehouden, hetgeen weinig
verwachtingen wekt voor de richting.
BISSCHOPPEN
SYNODE
TUSSEN HOOP
EN
TUSSEN
VREES
waarin de rapporteurs het debat zul
len trachten te leiden.
Het is duidelijk, dat er voor de ge
mengde huwelijken, zeker voor die
tussen een katholiek en een protestant,
een nieuwe regeling zal moeten wor
den gevonden. De Instructie van 18
maart 1988, waaronder deze op het
ogenblik vallen, ls in oecumenische
kringen over heel de wereld als on
voldoende gebrandmerkt. Graf gezegd
liggen er hier vier problemen, die be
sproken moetan worden: de geldig
heid van niet voor de Kerk gesloten
gemengde huwelijken, het vraagstuk
van de belofte, dat eventuele kinderen
gedoopt en katholiek opgevoed zullen
worden, de pastorale begeleiding van
gemengd gehuwden en de mogelijk
heid van Intercommunie voor ge
mengd gehuwden.
IA t ur giehervormi n g
Als laatste punt behandelt de synode
een rapport van kardinaal Lerearo en
pater Bugnlnl over de hervorming
van de liturgie. Onder de punten, die
bijzonder de aandacht zullen vragen,
noemen wijl het brevier, het misfor
mulier, de sacramentenbediening en
de kerkzang. De synode zal echter met
het bespreken van deze concrete pun
ten niet kunnen volstaan. ZIJ zal moe
ten doorstoten naar de kernvragen die
daarachter liggen. Hoe vinden wij een
nieuw liturgische taal en expressie,
die de mens van deze tijd kan ver
staan? In hoeverre kunnen de plaat
selijke Kerken aanspraak maken op
een eigen liturgie binnen een ruim ge
steld algemeen kader? Hoe geven wij
ruimte aan het experiment zonder ln
buitensporigheden te vervallen? Van
uit het centrale bestuur zal waar
schijnlijk een poging worden gedaan
om de gelederen, die de laatste Jaren
lichtelijk ln" wanorde zijn geraakt,
weer te sluiten; dat menen wij te mo->
gen Opmaken uit een brief, die kardl-
n.£?l* Lercaro enige weken geleden
aïn Tie bisschoppen heeft geschreven.
Of deze poging succes zal hebben is
alweer zo'n vraag, waarop wij in de
komende weken het antwoord hopen
Kortom.' de bisschoppensynode belooft
een boelende aangelegenheid te wor
den. Voor ons draait alles om dese
vraag: Is de Kerk bereid om verder
te gaan op de weg, die zij met het
concilie Is Ingeslagen, of ls zij so ge
schrokken van huar eigen moed, dat
zij nu maar het liefst op de remmen
gaat trappen? Wij hopen het eerste en
vrezen tegelijk een beetje voor hel
laatste. Maar dat zou wel eens een
bewijs van gebrek aan geloof kunnen
zijn.
OR. A. VAM DC WSIJClt
Van een onzer verslaggevers)
ROTTERDAM De dagen van de Rot
terdamse kathedraal zijn geteld: op één
januari zal de neo-gotische schepping van
architect Molenaar met pastorie, parochie
zaal en verwilderde tuin worden overge
dragen aan één van de mannen, die nu
dinsdags tussen tien en twaalf met duim
stok en blocnote door de holle bankenzee
zwemmen. Afgaande op de immense
ruimte en de nijpende woningnood in
Rotterdam zou men belangstelling mogen
verwachten van vaders van grote ge
zinnen, maar de praktijk heeft uitgewezen,
dat in die kringen het verlangen naar een
eigen kafhedraal miniem is. Achteraf be
grijpelijk, want de doopvont is inderdaad
niet berekend op de bonte was.
De mensen, die nu langs de kruiswegstaties
dwalen, verzuimen zonder uitzondering om bij
het betreden van de kerk de rechterhand in
de wijwaterbak te dopen en een kruis te slaan.
Het zij hun vergeven; hun aanwezigheid is nu
eenmaal meer kadastraal dan celebraa! Het
zijn mannen in duffelse jekkers, die peinzend
bij het Antoniusbeeld blijven staan en de
sereen glimlachende heilige een knipoog schen
ken. Het ls duidelijk, dat ook zij er een hoop
brood inzien.
Als ze even later met eeltige knokkels op de
pilaren slaan, doen ze dat niet, omdat ze een
instorting vrezen, maar om. te achterhalen,
hoelang de sloper nodig zal liebhen om de
gewelven neer te halen. Een groot geloof
strekt natuurlijk tot eer, maar zeker weten
lucht hen toch meer op. En mochten ze later
berouw krijgen van hun aankoop, dan be
schikken ze altijd nog over acht weldoor
timmerde biechtstoelen om hun hart nif te
storten.
Pastoor Van de Gent heeft zojuist weer twee
nieuwe gegadigden met de plattegronden en
het bestek ln één van de spreekkamers ge
ïnstalleerd en maakt zich klaar voor de middag
mis van half één. Ko6ter Van der Meer heeft
ondertussen de kerkdeur geopend en wacht op
de gelovigen: het zijn er twee, een oude vrouw,
die tijdens haar wandeling naar het priester
koor bij elk beeld een kaars opsteekt en een
knorrige man, die zich luid zuchtend achter
een pilaar verschuilt.
De opkomst valt pastoor Van de Gent niet
tegen. Er zijn vele dagen, dat hü met zijn
misdienaar en de koster een numerieke meer
derheid heeft en aan één hand te veel heeft,
om het verzameld Godsvolk te tellen. Zijn
parochie heeft 2400 potentiële kerkgangers,
maar als hij er op een winterse zondqg in
zes missen vijfhonderd rondom zich weet te
vengaren, is hij dik tevreden. Schouderophalend
zegt de grijze schrijnwerkerszoon„Ik ben nu
61. Het afnemen van mijn krachten en die
van de parochie lopen al Jaren parallel."
Zijn werkkamer heeft gigantische afmetingen:
het bruine bureau, dot met gemak een halve
nieuWbouwflat kan vullen, staat hulpeloos in
een hoek, twPc forse tafels vol boeken en
leggers zijn ook niet meer dan Schiermonnik
oog en Rottum ln een wijde Waddenzee.
het
Hij schuift zijn gast een doorslag toe van de
zwanenzang, die hU in de parochiebode zal
aanheffen: „Wanneer een kerk gesloten moet
worden, die bijna 75 Jaren dienst heeft gedaan,
geschiedt dit niet zonder weemoed. Men kan
de redelijkheid -van het besluit Inzien en toch
betreuren, dat de omstandigheden zodanig
waren, dat dit besiuit genomen moest worden.
Een drietal generaties heeft hier de Heer ge
vonden. Neen. deze kerk werd niet voor niets
gebouwd. Zij heeft een goede staat van dienst.
De ontwikkeling van de stad heeft haar echter
overbodig gemaakt. ZU begint ernstige ouder
domsgebreken te vertonen, maar dat doen wü
mensen ook, als we 75 zijn. Zo ls het met onze
kerk. Laat zondag de dankbaarheid daarom
domineren."
„In zekere zin", vult hij achter zijn bureau
aan, „voelen we de sluiting zélfs als een op
luchting. Een priester heeft ook ogen en als
hij zondag ln zondag uit voor lege banken moet
preken, gaat dat aan hem knagen. Ik heb het
in een mis van half zes meegemaakt, dat ik
me niet meer in kon houden. Niemand deed
mee. ik stond maar zo n beetje ln m'n eentje te
modderen. Toen ben ik de preekstoel opgegaan
en heb gezegd: „Het is voor mU vaak een
genoegen om de liturgie te vieren, maar deze
keer voel Ik het als een last". Ik meende het
ook nog. Het liefst was ik weggelopen." Hij
krygt als nieuwe parochiezetel de kapel van do
zusters van de eeuwigdurende aanbidding aan
de Eendrachtsweg. Geen 1200 plaatsen meer.
maar 250. ..Daar kun je tenminste weer wat
vieren", zegt hij glimlachend, „als ik straks
vijftig parochianen heb. betekent dat een kerk.
die voor een kwart is gevuld In deze bak
verdronken ze. U moet één ding bedenken: een
priester wil ook weieens wat."
Hij staat op en loopt door de sacristie vooruit
naar zUn stervende reus .Al die neo-gotische
gebouwen", zegt hij. „lopen op hun laatste
benen. Ze zUn gewoon op. De toren begint te
wykén, de muren verzakken. Dat is niet hele
maal de schuld van de architect, want die wist
ook niet. dat er nog eens dag en nacht auto's
Over de Westzeedijk zouden denderen. Toen
hU zyn kerk tekende, kwam er alleen een
rijtuig voorbij en af en toe een sleperskar. We
hebben er nog een Franse expert bijgehaald en
die zei. dat er op duinzand was gebouwd in
plaats van op rivierzand. Een feit is in elk
geval, dat de boel onder onze handen in puin
viel Een paar jaar geleden moest ik twee ruiten
boven ln de gewelven vernieuwen. Die ruitjes
zelf kostten me vijftien gulden, de stellage,
die ze moesten bouwen om erbij te kunnen,
achthonderd. Dat ls neo-gotiek."
,Jïou staat het raam boven het orgel weer
op instorten. We hebben op straat een steiger
moeten neerzetten om neervallende brokken
steen op te vangen. U kunt het zien. Als
h «om hier gaat staan en naar boren kijkt.
Ziet u Ood de Vader f Daar begint-ie te
scheuren en dan gaat het achter de rug van
de engel om verder. Elk moment kan de boel
naar beneden komen. Als dat gerepareerd
Kerkgangers in duffelse
jassen
meer kadastraal dan
celebraai
„Met zo'n ouwe keric blUf jé ln de reparaties
zitten. Dat geldt trouwens ook voor de echte
gotische gebouwen. Ik heb de Sint-Jan in Den
Bosch nog nooit zonder steigers gezien. Om van
de kathedraal in Brussel maar tc zwijgen. Die
geweldige bouwsels hebben gewoon hun tijd
gehad en als Je geen miljoen achter de hand
hebt. kim Je er met. goed fatsoen niet meer
in blijven zitten. Mijn hemel, ik ben al blij
als ik van de collectes mUn kapelaan en de
koster kan betalen."
Baby-orgel
Zondag 24 september draagt de bisschop van
Rotterdam voor het laatst een plechtige mis
op in zijn kathedraal. Het zal dan ook de
laatste keer zijn, dat hij op zUn vertrouwde
zetel zit. Pastoor Van de Gent heeft de mas
sieve stoel weliswaar niet voor do sloop vrij
gegeven, maar hij betwijfelt of Martinus
Jansen er nog langer prijs op stelt. De twee
orgels heeft hij wel verkocht, het grote aan
een kerk in Geleen. het kleine, witte baby
orgel aan Marius Monnikendam
Hij is trouwens al meer kwijt: de klokken
gaan naar Petit en Fransen, de tuimelramen
naar zUn nieuwe parochiekerk, de banken
naar een Hagenaar. Ook een deel van het
priesterkoor heeft hij van het aanwezige mar
mer beroofd. Dat ligt nu rondom zijn toe
komstig altaar.
De rest is voor de mannen ln de duffelse Jassen
en voor de kerkbesturen ln Nederland, die
volgende week een circulaire in hun bus vinden
mot. de zeldzame koopjes uit de kathedraal.
Over de belangstelling van koperazijde zwUgt
pastoor Van de Gent als het graf. „Als ik zeg.
dat het storm loopt, trekt een heel stel zich
meteen terug, als ik zeg. dat er pa* twee ge
weest zUn. drukken ze hun prijs Ik ga mijn
eigen glazen niet Ingooien."
dagen van dr Rotterdamse kathedraal, trotse
ir lijn geteld Weemoed en opluchting hegeleidei
rn open of gesloten deprimerend leeg was.
voor 875 000 gulden aan de gemeente Rotterdam
verkocht. Kerken verkopen is ln Rotterdam
een oecumenische aangelegenheid geworden.
De kathedraal moet meer opbrengen. Vanwege
de pastorie, het parochiezaaltje en de tuin. Tot
begin 1967 heeft een paroohiane voor eigen
rekening het onkruid gewied en het gras ge
maaid. maar toen de vericoopgeruchten sterker
werden, heeft ze de pastoor gevraagd, of het
nog langer zin had. De pastoor meende van
niet HU wdst toen al, dat de opvolger van d--
Wljnhavense Onze Lieve Vrouwe Statie zijn
honderdste verjaardag niet zou halen. De kerk.
die ln 1890 de ongehoorde bouwsom van vin
ton opslorpte en vanaf dc consecratie in 1892
op tweeduizend heipalen vele generaties van
Rotterdamse gelovigen heeft gedragen, moet
plauts maken voor de commercie van de Maas
stad Typistes zullen straks ln antwoord op uw
schrijven d d. hun achturige werkdug vullen
op de plek. waar nu koeter Van der Meer met
geroutineerd gebaar de kaareen bU het Mariu-
beeld aansteekt.
Hoogst* tijd
De collectebussen in het voorportaal staan tot
1 oktober klaar om uw milde gaven ln ontvangst
te nemen. Rechts van de Ingang de bus voor
het kaarsengeld, daarnaast de bus voor bloemen.
Links de wltultgealagen bus voor het An toni us-
brood. Papleren geld door de ronde opening.
Hoog ln de toren staat de klok stil op tien
voor vier
Hoogste tijd, eerwaarde heren.
