kleuren
met drie kanonnen
schieten op
1.200.000 puntjes
[7JKI
TECHNISCH
ZO GOED ALS
VOLMAAKT
APPARAAT
SLAAT BRES
IN
SPAARPOT
ZATERDAG 16 SEPTEMBER 1967
TV
Van t
redacteuren)
Het kan best zijn dat het voor u niet hoeft, maar u houdt het niet tegen: de
kleurentelevisie kómt. Hebben de klanten in de winkels staan zaniken: „Kan
ik nou nóg geen kleuren-t.v. krijgen?" Zijn Philips, de NTS en de PTT over
stroomd met brieven van ongeduldige kijkers, die het zwartwitbeeld beu zijn
en die eindelijk wel eens kleuren op de beeldbuis willen? Beslist niet. De
kleurenuitzendingen die vanaf 1 januari de lucht in gaan, en de kleuren-
ontvangers die in de etalages verschijnen, zijn niet het antwoord op vraag van
koperszijde. De kleurentelevisie wordt ons eenvoudig voorgezet, omdat de tijd
rijp is. Omdat de economie er behoefte aan heeft. En omdat de industrie intussen
de kleuren-t.v.-techniek zo ver beheerst dat het onzin zou zijn die „know-how"
verder op te potten. En daarom staan er kleurenontvangers in de etalages. Voor
een kleine drieduizend gulden bent u de man. In 1970 zullen er volgens de
prognoses 125.000 kleuren-t.v.-ontvangers in Nederlandse huiskamers staan.
Steekt u over van zwart-wit op kleur? Voor zijn zwart-witte pyjama maakt dit niets uit
Er wondt al hard gewerkt aan de
voorbereidingen van de eerste kleuren
uitzendingen in ons land. De PTT is
bezig met het gereedmaken van de
zenders, Philips instrueert de hande
laren-installateurs. en in Eindhoven
rollen de voor de Nederlandse markt
bestemde kleurenontvangers reeds in
stromen van de band. De NTS begint
naar aanleiding van de „Firato" met de
eerste uitzendingen, nog onregelmatig,
maar vanaf 1 januari komen er regel
matige kleurenuitzendingen over de
beide zenders. Zes tot acht zenduren
per week.
Nederland slaat in dit opricht beslist
geen slecht figuur. Met de V.S., waar
al sinds 1954 regelmatig in kleur
wordt uitgezonden, kunnen we naar
onze oosterburen kijken (op technisch
gebied altijd bijzonder vooruitstre
vend), dan komen we niet ver ach
teraan. Weet-Duitsland begon ter ge
legenheid van de onlangs gehouden
„Funkausstellung" met kleurenultzen-
fiirtgen.
Vanzelfsprekend bestaat voor die uit
zendingen in het oosten van Neder
land belangstelling en Philips die
het gevoelige lesje met de F.M. uit
de vroege vijftiger jaren goed onthou
den heeft heeft er nu wel voor ge
zorgd dat er tegen die tijd kleuren
ontvangers op de markt waren.
Kleurenontvangers bouwen is voor
de Nederlandse elektronische reus, die
overigens op de wereldmarkt ln dit
opzicht reeds een Indrukwekkende re
putatie heeft opgebouwd, geen nieuw
tje. Reeds gedurende enkele jaren
vervaardigt Philips, met name voor
de Canadese markt, kleuren-t.v.-appa-
In Waalre, waar het Natuurkundig La
boratorium van Philips staat, wordt
reeds in alle stilte een kleine twintig
jaar aan de realisatie van kleurenont-
vangst gewerkt. Er werd al een be
gin mee gemaakt toen de gewone
zwart-wit-televisie in ons land nog
maar nauwelijks geïntroduceerd was,
en de hele opmars van de beeldbuis
nog moest beginnen. Het publiek had
toen nog niet de minste belangstelling
voor kleuren-t.v.: voor vele honderd
duizenden was de zwart-wit-kijkkast,
nog een droom. Toen die droom voor
velen verwezenlijkt was, en men
zich al een beetje bezorgd begon te
maken over al die ontsierende anten
nes op de daken, hoorde men af en
toe van het nieuwtje uit Amerika: de
kleuren-t.v.
„Dat duurt nog tientallen jaren, voor
dat we hier zo ver rijn" meenden we.
En de kleuren-t.v. verwierf zich in
die tijd ook een wat ongunstige ima
ge. „Het is natuurlijk wel leuk om te
zien, maar het verveelt erg gauw,
want de kleuren zijn verschrikkelijk on
natuurlijk".
Dat was de overheersende mening in
zake kleuren-t.v. En er zijn nog tallo
ze mensen die ervan overtuigd zijn dat
de kleuren op de beeldbuis straks erg
zullen tegenvallen.
De eerste kleurenontvangers waren in
dit opzicht inderdaad niet ideaal. Maar
bij dit nadeel uit de kinderjaren ble
ven de natuurkundigen en de technici
uiteraard niet stil zitten. Het Natuur
kundig Laboratorium van Philips ves
tigde enkele jaren geleden de aan
dacht van de gehele technische wereld
op zich, door de introductie van de in
middels beroemde „plumbiconbuis"
een opneembuis voor televisiecame
ra's, die een groot aantal Amerikaan
se televisiekijkers, na het zien van een
CBS-kleurenprogramma, tot enthousi
asme bracht. De kleuren waren plotse
ling veel beter: niet schel, en in juiste
onderlinge balans.
Het programma was opgenomen met
de plumbiconbuis. Dat was in 1965.
Niet alleen het kijkerspubliek was en
thousiast, ook de officiële kritiek viel
de aanzienlijke verbetering van de
kleurenkwaliteit direct op. In 1966
Voor tv-reportages is een waar arsenaal acn techniek nodig, zoals dit doorkijkje door een onderdeel van de
NTS-kleurentrevi laat zien. Een haast onontwarbare verzameling knoppen, schakelaars, meters en weerstanden.
werd dr. E. de Haan, adjunct-direc
teur van Philips' Natuurkundig Labo
ratorium. onderscheiden met de David
Sarnof Gold Medal Award, die h*m
in Los Angeles werd opgespeld. Deze
Amerikaanse onderscheiding valt
slechts ten deel aan degenen die uit
zonderlijke prestaties leveren ter -ver
betering van de televisietechniek. De
plumbiconbuis was de David Sarnof
Medal meer dan waard.
Tot vóór de uitvinding van de plum
biconbuis bestonden er twee t.v.-op-
neembuizen. De beeldorthicon zet het
lichtsignaal van de opgenomen scene
om in een elektrisch signaal. Het is
een ingewikkeld instrument dat tot
dusver echter de beste resultaten op
leverde.
Eenvoudiger was de vidiconbuis, die
gebaseerd is op het verschijnsel van
de fotogelelding. Deze buis heeft ech
ter zeer hoge lichtniveaus nodig om
goed te kunnen werken. Bij te weinig
licht gaat de fotogeleidende laag tra
ger werken, zodat een onscherp beeld
ontstaat.
De plumbiconbuis bezit de voordelen
van het vidicon (en mist de nadelen
ervan).
Een kleurentelevisiecamera heeft drie
opneembuizen nodig en het is dus
een groot voordeel dat de plumbicon-
niet zo geweldig in omvang is als de
beeldorthicon. Dat er drie opneembui-
Geen
kinderziekten
zoals bij
het zwart-witte
broertje
zen nodig zijn, zal duidelijk zijn als
men iets begrijpt van het principe
volgens welk de kleurentelevisie werkt.
Zoals men weet kan het normale wit
te licht dat wij kennen, door mid
del van een prisma gebroken worden
ln de spectrale kleuren rood, oranje,
geel, groen, blauw, indigo en violet.
Het was reeds lang voordat er aan
kleurentelevisie gedacht werd bekend
dat er slechts drie kleuren (de pri
maire kleuren rood, groen en blauw)
nodig zijn om alle in de natuur voor
komende kleuren te vormen, tot zelfs
wit toe.
Van die omstandigheid is gebruik ge
maakt bij de realisering van kleuren-
t.v. Immers, wanneer men erin kon
slagen het opgenomen beeld te split
sen in drie afzonderlijke signalen
een rood, een groen en een blauw
en men kon dat elektronisch overge
brachte signalentrio in een ontvan
ger weer samenstellen tot één beeld
dan was men al een heel eind op weg.
Hoe het de natuurkundigen, de elek
tronische experts en de technici ge
lukt is stap voor stap dit procédé te
verwerkelijken, zullen we hier niet
nagaan. Het was een lange weg, vol
moeilijkheden.
Wanneer we nu even aanstippen wat
de grondprincipes zijn volgens wel
ke uw toekomstige kleuren-t.v.-toestel
werkt, dan wordt meteen iets duide
lijk van alle problemen die er te over-
Die drie grondkleuren dus. De binnen
kant van de beeldbuis Is bij een kleu-
renontvanger een fosforlaag, die ge
heel bezet is met kleine puntjes, meer
dan een miljoen. Ze zijn gerangschikt
in gelijkzijdige driehoekjes Dat zeer
fijne „raster" van rode. groene en
blauwe puntjes, moet nu bewerkt wor
den door de elektronen uit wat in de
televisietechniek „het kanon" ge
noemd wordt.
De kleurenontvrnger bezit uiteraard
drie van dergelijke elektronenkanon
nen. Elk „schieten" zij op de talrijke
puntjes op de fosforlaag, die daardoor
meer of minder geactiveerd worden
en oplichten, 't Aantal elektronen dat
het kanon afvuurt, bepaalt hoe sterk
het geraakte puntje oplicht. Het totaal
aan verscheidenheid ln helderheid van
punten vormt do kleurenlndruk die
wij op hot scherm waarnemen.
Om dit razende snelvuur uit de rode,
groené en blauwe „vuurmonden" tref
zeker doel te laten raken, is er nog
een r=oort zeef nodig: een schaduw-
masker met een zeer groot aantal zeer
kleine gaatjes, die ervoor zorgen dat
de elektronen van het rode kanon al
leen op de rode puntjes van de fos
forlaag terecht kunnen komen, en
dat de groene en blauwe projectielen
ook slechts resp. groene en blauwe doe
len treffen.
De circa 1.200.000 gekleurde puntjes
op de fosforlaag aan de binnenzijde
van de beeldbuis doen zich vanzelfspre
kend niet als zodanig voor. Onder het
ononderbroken spervuur van de drie
kleurenkanonnen vormen zij, door de
juiste verhoudingen in het gebruik der
3 grondkleuren, een natuurlijke weer
gave van het opgenomen beeld, om
dat alle daarin aanwezige kleuren uit
De kleurenontvanger geeft ook gewo
ne zwart-wit-beelden weer. Het toestel
is zelfs zo uitgerust dat het automa
tisch van kleur op zwart-wit overscha
kelt, zodra heit kleurenslgnaal (een
verre zender, atmosferische storingen
enz.) te zwak wordt. In plaats van
een slecht kleurenbeeld produceert het
appataar dan een goed zwart-wit-beeld.
Heb ik een nieuwe antenne nodig?
Aan de antenne hoeft niets veranderd
te worden. Dat wil zeggen, als de an
tenne goed is. In het algemeen wordt
aan de antennes te weinig zorg be
steed. Overschakelen op kleuren-tv is
dus wel een mooie aanleiding de an
tenne eens te laten controleren.
industrie intussen heeft, die in
fors pakket technische „know-how" is
verzameld, wordt ons nu in him totali
teit aangeboden. Alle technische verbe
teringen die vooral de laatste Jaren
tot stand zijn gekomen in de zwart-wit-
televisie, komen onverkort ten goede
aan het kleurenapparaat: talloze func
ties zijn volledig geautomatiseerd
waar door de bediening uiterst
voudig is het Inwendige van de ont
vanger is in overzichtelijke blokken
samengesteld, de gedrukte bedrading
garandeert een 9chier feilloze wei
king, het geheel uitklapbare binnen
werk stelt de monteur in staat een
eventuele fout snel te localiseren er
te verhelpen.
En het voornaamste bij dit alles blijft
toch wel het feit dat wij, als schuch
ter beginnende kleurenkijkers in Ne
derland, van meet af aan kunnen pro-
Een kleuren-tv-apparaat is voor de leek zo mogelijk nog ingewikkelder dan een zwart-wit-toestél. Een open
gewerkt model ook op de Firato te zien probeert een tipje van de geheimzinnige technische sluier op te
lichten. Veel wijzer zal de leek er niet door worden. Ook de vaklieden hebben er nog moeite mee
de primaire geproduceerd worden, tot
wit toe.
Misschien hebt u in een etalage al
eens een beschroomde blik geworpen
op het eerste kleuren-t.v.-apparaat dat
daar te zien is. De prijs liegt er niet
om: bijna drieduizend gulden. Sinter
klaas zal in de meeste gevallen nog
wel even bedachtzaam aan de baard
trekken. Maar Philips blijft beslist
niet met zijn toestellen zitten; ze zul
len, aanvankelijk ijl traag tempo, hun
weg vinden naar de huiskamers.
Voordien zullen velen zich nog van
alles afvragen. U kunt natuurlijk bij
een handelaar binnenstappen en hem
al die problemen voorleggen. Hij zal
u omstandig op de hoogte brengen.
Maar als u nog geen gekleurde t.v.-
plannen hebt, komt het daar niet zo ge
makkelijk van.
Een aantal voor de hand liggende vra
gen willen we hier met plezier aan de
orde stellen, om er een bondig ant
woord op te geven
Is de bediening van een kleurenont
vanger veel moeilijker dan van een
gewoon zwartwittoestel?
De kleurenontvanger heeft in prin
cipe slechts twee knopjes meer. Eén
voor de kleurtoonregeling, één voor
de kleurverzadiging. Het zendsysteem
zit zo in elkaar, dat grote veranderin
gen in kleurtoon niet optreden, maar
als het beeld naar uw smaak te groe
nig wordt, of te purper, dan is een tik
je bijregelen genoeg om een natuur
lijk kleurbeeld te krijgen.
Met de kleurverzadigingsregelaar kunt
u het rood „roder" maken, het groen
groener enz. Elke kleur kan dieper
gemaakt worden of „flauwer". Een te
flets beeld, of een te ..hard" kan dus
bijgeregeld worden.
Wat 1 cb ik aan kleuren-tv. als er
ook nog zwartwit wordt uitgezonden?
Moet Ik een apart zwart-wit-toestel
hebben?
Is er bij kleuren-tv eerder kans op
storingen en kan de leverancier alle
nodige reparaties verrichten?
De dealers zijn intussen door Philips
grondig geïnstrueerd. Ze kunnen elke
reparatie dus verrichten. Dat er in
een kleurenontvanger eerder storingen
kunnen optreden dan in een zwart-wit-
toestel, kan moeilijk ontkend worden.
Het kleurenapparaat is uiteraard veel
ingewikkelder en het bevat meer on
derdelen. Daar staat tegenover dat het
geheel ie uitgerust met gedrukte be
drading, hetgeen de storingskans weer
kleiner maakt.
Is reparatie aan een kleurenontvan
ger veel duurder dan aan een gewoon
toestel?
De kleurenontvanger bevat vele zeer
gecompliceerde onderdelen, die het
zwart-wit-toestel mist, of die daar
minder ingewikkeld zijn. Storingen in
de „gewone" circuits zullen niet veel
duurder behoeven te zijn dan in het
zwart-wit-apparaat. Als de beeldbuis
vervangen zou moeten worden, hakt
dat er echter wel in. Vervanging van
een zwartwitbeeldbuis kost (voor een
53 cm-beeld-toestel) ongeveer 220 gul
den. Een nieuwe kleurenbeeldbuis
komt op minstens 800 gulden.
Is het nog te vroeg om kleurentelevi
sie te kopen? Is de kans niet groot
dat er over twee of drie jaar zo veel
aan de kleuren-tv-techniek Is verbe
terd, dat ik, als ik nu koop, met eea
verouderd toestel kom te sitten?
In dit opzicht zitten we hier in Europa
wel bijzonder gunstig. De Amerikanen
hebben het enkele jaren met minder
gelukkige kleuren moeten stellen en
ook de gewone technische kinderziek
ten hebben de kijkers voor een deel
voor hun rekening gekregen.
De ervaringen die de elektronische
fiteren van de intussen volkomen na
tuurgetrouwe kleurenweergave: Bij
een juiste instelling van het toestel is
het beeld op de buis even natuurlijk
als dat wat een blik door uw venster
biedt. In dat opzicht behoeft de kleu
rentelevisie beslist niet meer verbe
terd te worden.
Goed beschouwd behoeft het kopen
van een kleuren-tv slechts op één (dan
ook wel levensgroot) bezwaar af te
stuiten: op de prijs. Wie telt er zo
maar even een kleine drie mille neer
om voorlopig althans zes tot
acht uur per week te kunnen zien
welke lipstick de omroepster ge
bruikt?
Drie mille is al een aardige aanloop
naar de begeerde auto. En het is al
tijd nog bijna driemaal zoveel als de
prijs van een zwart-wit-toestel.
De fabrikant rekent dan de eerste tijd
ook nog niet op hoge verkoopcijfers.
De verkopen in andere landen, waar
de kleuren-tv al langer op mars is,
moeten de produktielijnen lonend ma
ken. De veertig- vijftigduizend toe
stellen die Philips de eerste tijd per
jaar in Nederland zou kunnen verko
pen, zouden, als alle investeringen op
zo'n marktje terugverdiend moesten
worden, de prijs per toestel met mis
schien nog wel een nul erachter op-
We zaten echt niet op de kleurentele
visie te wachten. Maar nu is hij er.
We zullen ons de eerste jaren nog wel
duchtig bedenken voordat we zo diep
in de beurs tasten. Dat zal de opmars
van de kleuren-tv echter niet tegen
houden, alleen vertragen. In de VS
staan op 77.500.000 toestellen 9.500.000
kleurenontvangers, dat is een dikke
twaalf procent, na ongeveer vijftien
jaar kleurenuitzendingen.
Laten we over een jaar of tien nog
maar eens kijken hoe ver we dan zijn
met de kleurentelevisie. Mocht u er
dan nog steeds geen hebben, dan zul
len er beslist wel buren genoeg zijn
waar u op bezoek kunt gaan om het
