ARCHEOLOGEN GRAVEN IN VALKENBURG
NAAR HET RIJKE ROMEINSE VERLEDEN
Nieuwe sociëteit voor Leidse
jongeren start a.s. maandag
Campagne met
overvloed aan vondsten
Th. J. v. d. Heijden
PAGINA 4
DE LEIDSE COURANT
ZATERDAG 2 SEPTEMBER 1967
4»-
De gemeente Valkenburg in de provincie Zuid-Holland wordt
nog dikwijls verward met 't Zuidlimburgse toeristencentrum,
waar ogenschijnlijk de halve bevolking van de Randstad in
de zomermaanden zich pleegt uit te leven. Maar in marine
kringen staat het bekend, omdat een belangrijk onderdeel van
haar luchtvloot in deze Zuidhollandse plaats dag en nacht
paraat is gestationeerd. Overdag gaat het geronk en gezoem
van de Neptune-vliegtuigen en de .sprinkhaan" helikopters
onafgebroken door. Toch geniet Valkenburg, dat onder de
rook van Leiden ligt en ondanks haar nog steeds groeiende
buurgemeente Katwijk zichzelf is gebleven, in de wereld een
grote faam. Niet vanwege het marine-vliegkamp, waar on
deugende matrozen wel eens een vliegtuig hebben gekaapt,
maar in de wereld van de archeologen is Valkenburg een
begTip. Valkenburg heeft de laatste vijftig jaar al veel van
h^ar geheimen uit de Romeinse historie prijsgegeven. Enkele
tientallen jaren na Christus hebben hier de toen oppermach
tige heersers uit het verre Italië met hun laarzen de drassige
grond aan de Rijn betreden en uitgekeken naar het land,
waar in volledige vrijheid hun aartsvijanden, de Germanen,
leefden. Opgravingen en onderzoekingen hebben een „castel-
lum" (een versterkte vesting) in delen aan het wetenschappe
lijke daglicht gebracht. Artikelen in vaktijdschriften over de
vele opzienbarende vondsten in Valkenburg trekken zeker
sinds de tweede oorlog de aandacht van geleerden en studen
ten in de Romeinse archeologie.
van de Romeinse beschaving. Het
is zelfs niet meer uit te maken, wie
student, assistent of peisoneel van
de aannemer is, want allen hebben
door het succesvolle verloop van de
werkzaamheden ongeacht voor
opleiding een fijne neus gekre
gen voor de historie. Een grond
werker schuift met een voorzichtige
beweging een laag leem of aarde
op zyn platte schop, terwijl 'n stu
dent met zijn neus op de aarde met
een schoffeltje verbrande resten
zoekt en enkele graankorrels uit de
tijd van keizer Vespanianus (70-79)
loswrikt.
De ribbelige lijn in het leem
tussen de restanten van de
houten heipalen is het spoor
van het vlechtwerk, dat acht
tien eeuwen geleden ter ver
sterking is aangebracht.
y-m
Wetenschappelijke
wereld vol
belangstelling
Ook dit jaar heeft een groep des
kundigen van het Instituut voor
Prae- en Protohistorie van de ge
meente-universiteit te Amsterdam,
onder leiding van prof. dr. W. Glas
bergen, haar tenten in Valkenburg
opgeslagen om er te gaan graven
Sinds juni van dit jaar wordt al
met groot enthousiasme, zowel van
geroutineerde grondwerkers als van
assistenten en studenten ten wes
ten van de Ned. Hervormde Kerk
in een brede kuil naarstig gezocht
naar de restanten en indrukken van
de Romeinse be/etting van Valken
burg. Deze heeft tot hel einde van
de derde eCUW n.i Chr niet enkele
onderbrekingen geduurd. In de die
pe,'brede kuil. die gedeeltelijk met
een dragline is afgegraven en ver
volgens met de schop, werken des
kundigen en grondwerkers broeder
lijk samen, op zoek naar ieder spoor
Het „castellum" (2 hectare)
geprojecteerd op de kaart van
het huidige Valkenburg. De
pijl toont de plek aan, die
momenteel wordt opgegraven.
Het pijltje rechts wijst naar
het noorden. Van beneden
naar boven loopt de „via
principalis": de weg die Nij
megen met Lugdunum ver
bond. De Romeinse legioenen
konden „linea recta" door
marcheren. Rechts van de
vesting loopt de Rijn, die de
grens vormde met het vrije
„Germania". Op de vier hoe
ken zijn de versterkte torens.
In alle muren zijn vier toe
gangspoorten aangebracht,
waarvan de onderste de be
langrijkste was. Rondom het
„castellum" liepen drie grach
ten. De „Grote Watering" is
nog een overgebleven spits-
gracht. die een van de ver
dedigingswerken van de Ro
meinse venting betekende.
OORLOG
De huidige opgraving, die tot eind
september voortduurt, is de 14e
campagne sinds 1941. In dat oor
logsjaar is onder de bezielende lei
ding van prof. dr. A. E. van Giffen
(nu 83 jaar en nog zeer vitaal) de
eerste in de serie afgravingen be
gonnen. Voor archeologen is het 'n
gelukkig toeval geweest, dat Val
kenburg in de meidagen van 1940
is gebombardeerd en platgeschoten.
Vele huizen werden tot puin ver
woest, waardoor ruimte vrij kwam
voor nieuwbouw, maar ook om te
graven. Reeds vóór 1914 was het
prof. Van Giffen tijdens fietstoch
ten door de omgeving van Katwijk
al opgevallen, dat er in de buurt
van Valkenburg nabij de Rijn een
„bult" lag, waarbij hij aan een bin-
nenduin of een terp dacht. Bij een
later bezoek aan Valkenburg stap
te hij naar de dorpstimmerman, de
heer Oosterlee, wiens kleinzoon de
laatste maanden over de recente
afgraving waakt, en vroeg hem een
berichtje naar Groningen te stu
ren wanneer hij bij werkzaamhe
den iets vond. dat de timmerman
vreemd zou vinden. Zo geschiedde.
De heer Oosterlee hield prof. Van
Giffen via briefkaartjes op de hoog
te van vondsten.
-
i Graan uit tijd
van keizer
Vespanianus y
TACITUS
De enthousiaste professor reisde
later weer eens naar Valkenburg
om de resten van de Romeinse be
zetting te zien. Door publikaties
en colleges aan zijn studenten werd
de wetenschappelijke wereld ge
attendeerd. Het was echter in de
kring van archeologen al enigszins
bekend, dat in de buurt van Val
kenburg de Romeinen in de eerste
eeuwen van Christus zich hadden
versterkt. Zelfs de Romeinse ge
schiedschrijver Tacifüs heeft in zijn
„Historiae 1" de verwoesting van
het „castellum"' door de Kanine-
faten onder Brenno in 69 vermeld.
Van 1922 tot 1927 werden op de z.g.
Woerd gleuven van 90 cm diepte
gegraven, waardoor de eerste spo
ren van de Romeinse vesting, die
ruim 2 hectare ruimte in beslag
heeft genomen, naar boven kwa
men. Het resultaat was toen nog
niet overweldigend, maar in 1941
ging prof. A. J. van Giffen met o.a.
assistentie van de leider van het
huidige onderzoek, de in Rijnsburg
geboren en getogen prof. dr. W.
Glasbergen, op zoek naar verdere
resten. Het was destijds nog een
open vraag, of er wel iets naar
boven zou komen, dat de moeite
van het graven waard was. Men
had echter 26 jaar geleden
op een bepaalde plek het geluk
een kuil te graven, waarin men op
twee muren, twee zuilformaties
stuitte. Na berekeningen kon men
concluderen, dat in het verlengde
van de gleuf een altaarsteen moest
liggen. Dit wees erop. dat men pre
cies het centrum van het „castel
lum" had opgegraven. Latere on
derzoekingen bewezen deze stelling
dan ook.
RECORD
BIJ de laatste afgraving, die een
record aan vondsten (ruim 20.000)
heeft opgeleverd, zijn alle bouw
lagen bloot komen te liggen. Bin
nen korte tijd hoopt men op de
eerste periode van het „castellum"
te stoten, die in 42 of 43 n. Chr.
is verhoogd en verbouwd, omdat
liet op een verkeerde plek de
grond was te dra.ssig lag. De
tweede tot en met de zesde perio
den zijn inmiddels al blootgelegd.
Het is begrijpelijk, dat slechts een
klein gedeelte van de Romeinse ves
ting naar boven kan worden ge
bracht. Momenteel wordt 't middel
punt van het castellum: het zoge
heten „principia" aan de vergetel
heid onttrokken (zie foto).
Een reconstructie van het
„principia", dat momenteel
wordt afgegraven.
Leidse burgerij welkom
Fancy-fair voor
St. Augustinus"
Tijdens de werkzaamheden stootte
men eerst op de laatste periode (de
zesde): houten schrijftafeltjes en
sandalen kwamen enigszins bescha
digd naar boven, terwijl ook waar
devolle „dakstempels" werd gevon
den, waaruit op te maken valt,
welke legioenen in de loop der tij
den in Valkenburg gelegerd waren.
Ook komen nu sporen van de an
dere perioden door het leem sche
meren: houten palen, waartussen
eeuwen geleden tenen vlechtwerk
was geweven en waarvan de spo
ren in de grond duidelijk te zien
zijn (zie foto). Resten van muren
steken omhoog, sommige delen zijn
zelfs met tufsteen verstevigd of
aan elkaar gehecht met beton.
EXCURSIES
van Valkenburg zijn
al jaren gewend aan de opgravin
gen, die zelfs in het plaveidsel zijn
afgebeeld en die de toeristen een
beeld geven van de reusachtige af
metingen van de Romeinse vesting,
die tot 1000 na Chr. zelfs 't grootste
gebouw is geweest van westelijk
Nederland. De provincie Zuid-Hol
land heeft dit jaar een grote sub
sidie verleend om deze opgraving
mogelijk te maken. Wel is voorop
gesteld, dat alle vondsten binnen
de protohistorie verhuizen. De da
gelijkse leiding heeft de heer H. L.
Een overzicht van de afgra
ving. De putten zijn in de
loop van de laatste twee
eeuwen geboord en hebben
geen historische waarde.
Links In de hoek is een deel
van een muur blootgelegd.
Rechts: een binnenmuur. Op
de achtergrond de transport
band. In het midden komen
de resten van heipalen boven
de grond schemeren, terwijl
tussen het donkere leem de
overblijfselen van een plan
kier doorbreken. In de wand
ziet men duidelijk de verschil
lende lagen van de zes bouw
perioden.
A. Rutten uit Amsterdam. Ook de
gemeente Valkenburg verleent alle
medewerking.
Tot nu toe is het nog steeds rustig
gebleven bij de afgraving: het lijkt
er veel op, dat de Valkenburgers
zonder afspraak hun eigen bodem
schatten bewaken. Vernielingen
zijn nog niet? ■aangericht. Eind sep
tember, wanneer het grootste ge
deelte van de onderzoekingen is
verricht, zullen grote groepen per
sonen in en buiten de wetenschap
pelijke wereld naar de kleine duin-
gemeente reizen om de opgravin
gen te bewonderen.
991-
Vun 30 september tot en met 3 okto
ber wordt op liet „Eigen Huls" van de
studentenvereniging „Sanctus Augusti
nus" aan liet Rapenburg 24 een fancy
fair gehouden, waarop alle Ingezetenen
van Lelden welkom zijn.
De opbrengst van deze fancy fair
komt ten goede aan de restauratie van
het „Eigen Huis", waarin o.a. de soclë-
tellsrulmte is gevestigd.
Om 2.00 uur 's middags wordt het
feestcentrum geopend door Leidens bur
gemeester, mr. G. C. van der Willigen.
Andere aanwezigen bij de opening zijn
de commissaris van politie, de brand-
van de kokaschool, kol. Th. H. Wessels.
Deze fancy fair zal de eerste gele
genheid zijn. waarbij niet-studenten in
groten getale het Eigen Hula in oude
staat zullen kunnen betreden. Zoals be
kend hoopt men spoedig na de restaura
tie te beginnen, die voor het 15e lustrum
in mei 1968 voltooid moet zijn.
LEIDSE AGENDA
ZATERDAG 2 SEPTEMBER
Stadsgehoorzaal 10.00-12.00, 14.00»
17.00, 19.00-23.00 uur Meubel- en ver
warmingsshow.
APOTHEKEN
Geopend voor spoedeisende gevallen*
Apotheek van Driesum, Mare 110, teL
Gemeentediensten te
Voorschoten vrijdag
beperkt open
Burgemeester en Wethouders ren
Voorschoten brengen ter openbare ken
nis, dat de gemeente-secretarie, alsmede
de kantoren van de gemeentelijke diens
ten en bedrijven, het kantoor van de
Centrale Boekhouding en het kantoor
van de Gemeente-Ontvanger in verband
met de jaarlijkse excursie van het ge-
meentepersoneel op 8 september 1967
voor het publiek beperkt geopénd zullen
z(jn.
Hockeyseizoen
in Voorschoten
M.H.C. „Forescate" kan nog enkele
leden van 15 jaar en ouder plaatsen.
Voor de hockey-liefhebbers begint zon
dag 10 september as. de competitie
Door onze plaatselijke hockeyver-
eniging werd voor deze competitie met
10 elftallen Ingeschreven t.w, 2 dames-
3 heren 2 meisjes en 3 Jongenselftallen.
Behalve op het terrein aan het v. d. Hoe
vesportpark zullen dit Jaar voornamelijk
de dames- en meisjeswedstrijden worden
gespeeld op het sportveld van de M.M.S.
Bijdorp, waarvoor de Zusters Dominica
nessen hun welwillende medewerking
hebben verleend.
Het nrjpend tekort aan speelvelden
maakt het helaas onmogelijk meer jon
geren als lid aan te nemen. Met name
r de 12 en 1? jarigen geldt een leden
stop. Deze stop geldt niet voor me ie jon
i jongens van 15 jaar en ouder. Voor
hen ls het In beperkte mate nog moge-
ijk om lid te worden.
Zondag 3 september worden er onder
linge wedstrijden j
OPEN VOOR ALLE GEZINDTEN
Het jeugdhuis aan het Levendaal 101 te Leiden
tal maandag 4 september gastvrij haar poorten
openstellen voor alle Leidse jongeren vanaf 14
jaar, ongeacht schoolopleiding of levensovertui
ging. Om de drempelvrees van misschien de
meisjes en jongens te laten verdwijnen, heeft het
organiserend comité een feestweek gearrangeerd.
Vanaf maandag a.s. tot en met vrijdag 8 septem
ber zullen in „Leython", de naam van een fran-
kische volksburcht, die in deze omgeving heeft
gestaan en waarnaar de stad Leiden is genoemd,
iedere avond verschillende orkesten optreden
van beat- tot jazzcombo. Alle drie de zalen zullen
AFWISSELEND
JAARPROCRAMMA
„Leython" wil speciaal de school
gaande en werkende Leidse Jeugd gaar
ne binnen haar niuren uitnodigen om
kennis te nemen van de verschillende
activiteiten. Voor de jongeren z(jn drie
(van 14 t in 16 jaari
teit (leeftijd van 17
de Ouderensociëteit
•clëteiteu ingericht:
de tieners
__-ÏÏBEJ2n tgtrpr
Voor de ti<
vrijdagavond open is, staan beatfees-
ten, filmvoorstellingen, sport- en spel-
avonden en vrije expressie op het pro
gramma. Iedere zaterdagavond zijn de
Midden- en Ouderensociëteit geopend.
zo zijn omgetoverd, dat de bezoeker zich aan de
Rivièra zal wanen.
„Leython" is de naam voor de Stichting voor
Open Jeugdwerk, die de aktiviteiten voortzet van
de jeugdcentra „In den Moriaen" en „Rehoboth",
Door de hoge kosten hebben de besturen van deze
huizen vorig jaar besloten samen te gaan werken
en in één huis de activiteiten voort te zetten. De
Stichting is op initiatief van de Leidse Hervorm
de Jeugdraad tot stand gekomen, terwijl ook
kapelaans en aalmoezeniers, die het katholieke
jeugdwerk in de Sleutelstad verzorgen, in het
overleg zijn betrokken.
een Middensocie- rums over actuele onderwerpen. Tot be-
t/m 20 jaar) en gin juni van het volgend jaar is het
leeftijd vanaf 20 programma al voor 95^0 gepland. Oran
je gekleurde folders geven een helder
•erzicht van de doelstellingen en pro-
amma's van „Leython".
Grote toename
Half-time medewerkers
Voor de meisjes en jongens in de leef- leiders zullen op de avonden aanwezig
tijd van 17 t/m 20 jaar worden cabaret- i zijn om de Leidse jeugd het zo veel
en toneelvoorstellingen georganiseerd, mogelijk naar de zin te maken. Vorig
maar ook dansavonden en lezingen in jaar bedroeg het aantal ingeschrevenen
veelkleurige afwisseling.
De
in
de behoefte van jongeren boven de 20
jaar aan een gezellige gelegenheid,
waar men zaterdagavond kan binnen
lopen. Het onderling contact zal hier
belangrijker worden gevonden dan het
toegang is gratis.
I)<
»or
wet'!
Ook door de week staat het jeugd- deze
huls aan het Levendaal open voor de |IPmj
jongeren Men kan er "s middags en
"s avonds tot tien uur binnen komen leden
om zomaar wat te praten, te biljarten, den
te tafeltennissen of aan de bar wat te |f-(|eu
drinken. Deze service aan de Leidse
jeugd wordt „Het Open Huis" genoemd:
toegang tsg ratla.
De sociëteit „Leython" zal echter
niet gratis toegankelijk zijn. maar het
jaarlidmaatschap bedraagt slechts en
kele guldens en zal zeker geen belet
sel zijn om lid te worden. „Leython"
biedt niet alleen een gezellige ontmoe
tingsruimte, maar zelfs een uitgebreid
jaarprogramma. In de weekeinden en
door de week zullen culturele films
worden gedraaid, lezingen gehouden,
cabaretvoorstellingen en speciale fo-
jdens de openingsweek, die van
ug tot en met vrijdag a.s. wordt
ten, zal liet gebouw in een Rlvië-
tige sfeer zijn ingericht: terras-
n rondom een spuitende fontein
pld. Er is een leuk dansvloertje
strijkje achter de palmen. Tijdens
vonden is er in de bovenzaal een
film
rstellin;
Be*
„Leython" zullei
(ADVERTENTIE)
lid van de Nederl. Vereniging van
Rechtskundige Adviseurs
HOGE RIJNDIJK 103A
LEIDEN TELEFOON 23405
