ROEMENIË
meer dan alleen Zwarte Zee
Hartelijk
welkom
met uw
Dollars
CHINESE H-B0M VERRASTE
HET WESTEN
DE LEIDSE COURANT
Om Roemenië binnen te komen hebt
u niets anders nodig dan een geldig
paspoort en een toeristenvisum dat u
zonder poespas verstrekt wordt door
de Roemeense ambassade in Den
Haag, aan de Roemeense grens of op
het vliegveld waar u aankomt. Als u
door Hongarije reist, hebt u een Hon
gaars transitvisum nodig en dat
krijgt u pas als u het Roemeense kunt
laten zien. Houd er rekening mee dat
het wel een weekje kan duren voordat
de Hongaren het visum afgeven. Voor
uw auto hebt u dezelfde documenten
nodig als hier: rijbewijs, kentekenbe
wijs en dergelijke. De groene kaart is
erkend, maar het ls'verstandig voor
uw vertrek even uw verzekerings-
«gent te roodplegoni - -
Geld
De Roemeense munteenheid is de leu
(meervoud: lei), die verdeeld is in
honderd bani. Als u in het bezit van
een toeristenvisum bent, krijgt u 18
lei voor een Amerikaanse dollar of
5 lel voor een Nederlandse gulden.
Dat is een buitenkansje, want de of
ficiële wisselkoers is 6 lei voor een
dollar. Als u Roemenië verlaat, kunt
u de overgehouden lei weer inwisselen
tegen westerse valuta.
De bepaling dat u een bepaald be
drag per dag besteden moet, is afge
schaft. Geld wisselen kunt u alleen
via het Officiul National de Turism,
het O.N.T.
Als u Roemenië binnenkomt moet u
zorgvuldig opgeven hoevel geld u bij
u heeft, en als u het land verlaat
moet u dat weer doen. U moet kun
nen aantonen waar u met uw geld ge
bleven bent: eventueel moet u alle
wisselbewijzen kunnen overleggen.
Goed bewaren dus. Het maakt niet
uit of u cash wisselt of cheques ver
zilvert. Maar denk erom: altijd via
O.N.T.nooit bij een mannetje-in-de-
Reiskosten
Een retourtje Brussel-Boekarest kost
u met een lijntoestel 831 gulden,
maar er zijn veel goedkopere aanbie
dingen. Het goedkoopste hier te lande
komt van het communistische reisbu
reau Vernu te Amsterdam. Vernu
brengt u mèt een chartertoestel van
de Roemeense luchtvaartmaatschappij
Tarom voor nog geen 500 gulden naar
de Zwarte Zee en laat u daar, alle
maal voor datzelfde geld, nog veer
tien dagen lang slapen en eten ook.
Nonstop duurt een vlucht Brussel-Boe
karest maar een uur of drie. Met de
trein doet u er 42 uur over en een re
tourbiljet kost u ongeveer 500 gulden.
Met de auto bent u het goedkoopst
uit, maar voordat u in Boekarest
bent, hebt u al 2000 km achter het
stuur gezeten. Een huurauto van
O.N.T. een Hillman Minx, kost u 6,5
dollar per dag en 0,06 dollar per km.
Kampeerkaarten en dit soort paperas
sen hebt u niet nodig. Volgens officië
le opgave zijn er 14 kampeerterreinen,
maar op gezag van het Westduitse
toeristenblad Unterwegs moet ik u
waarschuwen: lang niet alle cam
pings die op papier bestaan, bestaan
ook in werkelijkheid. Niet zo'n ramp,
want u mag uw tenten overal opslaan
waar het u bevalt.
Hotels zijn er maar weinig en zoek
ze nimmer op het platteland. De ho-
telgids van O.N.T. geeft slechts 63 ho
tels op. De meeste daarvan behoren
tot de luxe-klasse. Het minste kost on
geveer een tientje per nacht (zonder
ontbijt), het duurste een gulden of
dertig. De accommodatie is uitstekend,
evenals de service die nog beter wordt
naar gelang de fooien. U doet er goed
aan te reserveren.
Desgewenst bezorgt O.N.T. u een bed
bij particulieren. Dat kost u ongeveer
10 gulden per nacht. Het zal_ u best
bevallen, want uw gastheer of gast
vrouw beschouwt u als een huisgenoot,
voor wie het beste niet goed genoeg
ls.
„lekkere" plaatjes te schieten ls er te ovi
Waarom niet eens op va
kantie in Roemenië? De zon
schijnt er in de zomer
twaalf uur per dag. De men
sen zijn zeer gastvrij. De
regering heet. u en uw dol
lars hartelijk welkom.
Voorzitter Nicolae Bozdog
van de nationale VW zegt
dat u als toerist een gewel
dige bijdrage levert tot een
betere verstandhouding tus
sen de volken. En in 1966
zijn al achthonderdduizend
vakantievierders u voorge
gaan, onder wie ook al wat
Nederlanders. De Roemenen
doen hun best hun land op
de toeristische markt van
het Westen te „verkopen"
en werken hard aan de ver
betering van de toeristische
voorzieningen die nog wat
dun gezaaid zijn. Voor het
geval dat u de Roemeense
toer gaat volgen hier wat
wetenswaardigheden die u
van pas kunnen komen.
Zee is natuurlijk in Roemenië ge
weest, dat wel. Van het land heeft hij
echter niets gezien. Wie geen tijd
of zin heeft voor een trip door het
land, kan al heel wat opsteken in de
veertig museums van Boekarest. Het
nieuwe Roemenië kan men leren ken
nen in het Nationale Tentoonstellings
gebouw in het noorden van de stad,
het oude in het daar vlakbij gelegen
Openluchtmuseum: een terrein van 7
ha vol met originele Roemeense dorps-
t aan de was b(J de dorpspomp.
Odobesti, Dragasanl om wat veld Baneasa te Boekarest bij uw
Het zijn meest wit- landing 12 uur aanwijzen. Vergeet niet
uw horloge gelijk te zettenl
U mag in Roemenië rondkijken waar
u maar wilt. Op uw visum wordt glo
baal aangegeven welke streken u
wilt bezoeken, maar uw reis wordt
niet van plaats tot plaats en van dag
tot dag uitgestippeld. Althans de onze
niet. U mag ook praten met wie u
maar wil. Misschien worden vreemde-
Volkskunst
Van het Roemeense nachtleven moet
u zich maar niet te veel voorstellen.
Het bewind houdt niet van blote dans
meisjes, wel van volksdansen. De
Roemeense volksdansen behoren tot
de beroemdste ter wereld en in elke
plaats vindt men wel een volksdans
groep. En als we het hier over volks
dansen hebben, moet u echt niet aan
onze driekusman denken. De Roemeen
se dansen zijn helemaal anders: le
vendig wervelend, onstuimig, échter...
Ook andere vormen van volkskunst
bloeien in Roemenië nog volop: het
houtsnijden, het pottenbakken, het
weven. Als u souvenirs wilt kopen,
moet u het in deze richting zoeken.
Houtsnijwerk, keramiek en met prach
tige motieven versierd weefwerk is
betrekkelijk goedkoop. En wat meer
ls: mooi en zeer apart.
Voedsel
De Roemeense keuken ls erg interes
sant, omdat ze Hongaarse. Russische,
Bulgaarse, Turkse en joodse trekjes
vertoont, terwijl de grondslag Weens
ls. Wiêner Schnitzel (escalop) is in de
volksrestaurants een dagelijks gerecht
evenals gebakken lever (flcat).
Veel boeiender gerechten zijn echter
gepaneerde hersenen (creieri panee)
of lamsvlees dat overal volop geser
veerd wordt. Een typisch Roemeens
vleesgerecht is mititei: nogal sterk ge
kruide gehaktrolletjes, bij de Roeme
nen even populair als bij ons de ge
haktbal. In het algemeen geldt dat u
niet bang moet zijn voor wat knoflook
en olie als bakmiddel.
Bestel bij vlees een garnituru
legume: een schoteltje groente naar
de tijd van het jaar. Behalve sla krijgt
u dan tomaten, komkommers, papri
ka's. Vooraf kunt u natuurlijk gewoon
soep nemen (meestal met veel vlees
erin). Maar waarom niet eens ka
viaar? De zwarte icre negre die erg
duur is (1 leu per gram!) of de goed
kopere rode icre manciuria (circa 30
lei per ons). Een ander voorgerecht
is de beroemde salami de Sibiu.
Typisch Roemeens zijn ook vleesloze
gerechten als brinza cu smintina
(yoghurt met zure room), waarbij
flink brood gegeten wordt. Of mama-
liguta cu smintana, een baksel van
maïsmeel met zure room. Ook vis is
er erg in trek, steur (morun) of de
veel goedkopere karper. Persoonlijk
heb ik daarvan gesmuld in restaurant
Pescarul in het centrum van Constant-
De Roemeense kaas, zeker de scha
pekaas, is meestal verschrikkelijk
zout, en als u ervoor terugschrikt
om een hele avond door te drinken,
moet u geen kaas als nagerecht ne
men. Houdt het dan bij koffie: een
grote zwarte kop cafea turceasca met
veel suiker.
De Roemenen drinken veel bier (bir-
re), maar ook wijn (vin). De beste
komen van Cotnari, Murfatlar, Tirna-
te wijnen. Het Roemeense borreltji
heet tulca, een soort pruimenjenever.
Het alcoholgehalte loopt nogal uiteen:
de sterkste valt niet zo best in Neder
landse magen. Een praktische wenk
is misschien nog deze: limonade heet
er cltronade.
Voor de prijs hoeft u het eten en
drinken niet te laten. Het ls goed
koop. De laagste prijzen betaalt u in
een bufetul, meestal wat morsige
volkseethuisjes. Om buikloop en an
dere narigheden te voorkomen, doet
u er goed aan Enterovyoform of een
ander soortgelijk middel mee te ne
men (en te gebruiken!).
Talen
Met welke talen kun Je in Roemenië
terecht? Veel geschoolde Roemenen
spreken Frans, maar er wordt ook
Duits gesproken, vooral ln Transsyl-
vanië. Veel Roemenen spreken Rus
sisch (jaren lang een verplichte taal
lingen In het oog gehouden, maar dat
geschiedt dan tneri ao discreet dat
het niet te merken Is.
Adressen
Adreseen die van belang kunnen
zijn: Ambaasasa Olandei, Alea Zoe
18, Boekarest. O.N.T., Boulevardul
Magheru 7, Boekarest. Zusterorgani
satie ANWB, idem. Roemeense Am
bassade, Klatteweg 20, Den Haag.
Eten en drinken: altijd goedkoop, maar
het goedkoopst ln een bufetul, een soort
cafetaria.
op school geweest!) en sommige,
vooral aan de kust, Engels. De knap
pe meisjes van de VVV (O.N.T.) kun
nen u in het Frans, Duits en Engels
te woord staan. Overigens komt men
ook met handen- en voetenwerk een
heel eind. Tot vermaak van uzelf en
de Roemenen!
Fotograferen van objecten van mili
tair of strategisch belang is, zoals
overal, verboden. In de prakt(jk hoeft
men echter niet zo voorzichtig te zijn
als de ANWB nog steeds adviseert.
Wij hebben alles gefotografeerd wat
ons interessant voorkwam (meer dan
"00 foto's gemaakt) en nooit moeilijk
heden van betekenis gehad. U moet
natuurlijk geen vliegvelden gaan-kie
ken, da's duidelijk.
Tijd
De Roemeense klokken houden de
Oosteuropese tijd aan. Dat wil zeg
gen dat zij één uur op de onze voor
lopen. Als de Nederlandse klok bij
uw vertrek op Schiphol 8 uur wijst,
zal de Roemeense klok op het vlieg-
Waarheen?
De meeste toeristen zoeken de stran
den van de Zwarte Zee op en ko
men ook niet veel verder. Dc voor
naamste badplaats ls Mamala, een
verzameling van dertig, merendeels
gloednieuwe hotels. Mamala ligt vijf
kilometer ten noorden van Constantsa
op een smalle landstrook tussen de
Zwarte Zee cn het zoetwatermeer
Siutghiol. Van 15 mei tot 15 oktober
is het een toeristisch dorade, maar
voor de rest van het jaar een „spook
stad" waar niemand woont.
Volgens de toeristische folders is de
gemiddelde zomertemperatuur er 22
graden Celsius (maar overdag soms
meer dan 40!) en die van het water
20 tot 22 graden. Hoe het er in de win
ter is. is beschreven door Ovidius. dc
Romeinse dichter die hier in balling
schap was. Ovidius: „Dan pantseren
ze zich hier tegen de kwade kou in
lange broeken en onder huiden: van
een menselijk voorkomen getuigt al
leen hun gezicht. Als hun haren tegen
elkaar waaien, hoort men ze vaak
rinkelen door het ijs dat eraan hangt
en hun baarden glanzen wit bevroren
Uit de kruik gebarsten blijft de wijn
in kruikvorm staan en men drinkt
geen teug, maar zuigt op een brok"
De kust van de Zwarte Zee is dooi
de Romeinen gekoloniseerd en mer
vindt daarvan veel interessante over
blijfsels. Van Mamaia uit kan men
deelnemen aan excursies naar Odes
sa in Rusland, Istanboel in Turkije,
de unieke Donaudelta bij Tulcea,
de kloosters van Moldavië, Boekarest
en de Karpaten (ook geschikt voor
wintersport).
Wie niet verder komt dan de Zwarte
i aan de rand van de Zwarte Zee,
zomer» bevolkt
vakantievlerdera.
LONDEN (AP) De grote sprong
van communistisch China naar de sta
tus van kernmogendheld heeft de we
reld verbaasd wegens de technische
snelheid en de politieke betekenis,
die eraan verbonden ls. De proefont-
plof flng van een H-bom of een H-ra-
ketkop op 17 juni was een tweeëneen
half Jaar voor op het schema, dat
Westelijke deskundigen op basis van
hun eigen schattingen van de Chinese
kennis en hulpbronnen hadden opge
steld. Maar een nog groter mysterie
is de gebeurtenis zelf.
Waarnemers van de Chinese gebeur
tenissen proberen te ontdekken hoe
het kernwapen program van China
heeft kunnen voortbestaan, sterker nog,
zich uiterst snel heeft kunnen ontwikke
len, gedurende een periode waarin de
revolutie van Mao het land tot een bijna
anarchistische toestand heeft gebracht.
Het korte antwoord, dat de meeste spe
cialisten op deze puzzel geven, luidt:
„We weten het niet". Maar dit heeft hun
er niet van weerhouden om een ver-
scheldenheid aan theorieën op te
stellen.
Het meest verbazingwekkende Is mis
schien wel, dat de mannen die het
Chinese kernprogram lelden, vrij zijn
gebleven van de controle van Peking,
en dat zij thans als een soort staat In
de staat functioneren. Sommige hoge
Westelijke autoriteiten vragen zich
dan ook af of de H-proef van verle
den maand, die op een kritiek ogen
blik in de binnenlandse machtstrijd
kwam, niet evenzeer op touw werd ge
zet om Indruk te maken op Mao als
om Washington en Moskou te waar
schuwen.
Een tweede theorie is, dat de mannen
van Mao, toen zij hun campagne om
de communistische partij te zuiveren
begonnen, opzettelijk besloten hebben
om de tienduizenden Chinezen die
aan het kernwapenprogram werken te
isoleren van de gevolgen der culture-
Ie revolutie. Men zou kunnen zeggen,
dat de „Gedachten van Mao Tse-toeng"
niet noodzakelijkerwijs essentiële lectuur
behoeven te z(jn voor hen" die de inge
wikkelde zaken van de atoomtheorie
trachten te beheersen.
De Chinese kernactiviteiten zijn ge
concentreerd In West-China. Het voor
naamste proefterreln lig*. In Lop Nor,
ln de provincie Slnkiang. die aan Rus
land grenst. De tienduizenden geleer
den, technici, arbeiders, handwerkslie
den, vrachtrijders, troepen en boeren
die aan het program werken zijn van
de rest van het land afgesloten. Dc
veiligheidsmaatregelen zijn totaal. Al
leen speciaal gemachtigd personeel
mag erin of eruit. De laatste acht
jaar zijn er hele fabrieken binnen
speciaal gebouwde nederzettingen als
paddestoelen uit de grond gerezen. In
het gebied is een speciaal net van
autowegen en spoorlijnen aangelegd.
Dit vervoersstelsel lijkt kennelijk be
schermd tegen de stagnaties en stil
stand die in de periode van de revo
lutie het verkeer in andere delen van
het land heeft verlamd. De Chinezen
hebben hun eigen bronnen van ver
edeld uranium.
Sommige kranten, en in de eerste
olaats het dagblad van het bevrii-
lingsleger, hebben onlangs verteld
hoe geleerden, technici en bouwers in
•itale sectoren hebben moeten lmprn.
.•Iseren om voor te blijven op het
schema. De groepen die deelnamen
ïan de eigenlijke voorbereiding en uit
voering van de proeven leefden In ten
en in de woestijn van Sinkiang. Zij
icten onmiddellijk voor de proeflan
gering vier grote ballonnen op, die voor
den waren van leuzen die Mao verheer -
ijkten.
'hina lanceerde zijn eerste atoombom
In oktober 1964, 19 Jaar nadut dc Ame
-Ikanen dit hadden gedaan, 15 Jaar na de
Russen, 12 Jaar na de Britten en vier
jaar na de Fronsen. Maar sindsdien
Is China in het tempo van de vorde
ringen sneller geweest dan de rest
Het heeft de Amerikanen seven Jaar
gekost na HlroeJIma de H-bom te ont
wikkelen. de Russen vier Jaar, de
Britten vjjf Jaax, terwijl de Franaen
dat punt nog niet hebben bereikt.
Een van de mannen die geacht wordt
grotendeels verantwoordelijk te zijn
voor deze vooruitgang ls dr. Wang
Kantsjang, een kernfysicus die opge
leid is op de universiteiten van Ber
lijn en Califomië. Hij vertrok uit de
Verenigde Staten naar China ln 1048,
een Jaar voordat de communisten de
macht ln handen namen. Peking zal
het natuurlijk nooit toegeven, maar
de Chinese vooruitgang is voor een
groot deel te donken aan de Weetel(J-
ke wetenschap. Op zijn minst 12 van
China's topgeleerden hebben hun hoog
ste opleiding ln het Weeten ontvangen.
Daartoe behoren: dr. Tsjlen San-
tsjlang, die in de veertiger jaren bij
de beroemde professor Frederia Jo-
liot-Curle ln Parijs werkte, en dr.
Tsjao Tsjoeng-jao, die afwisselend
heeft gewerkt aan Cambridge in En
geland, de universiteit van Halle in
Duitsland, en het Californische insti
tuut van technologie.
Aanvullingen
Voor de toekomstige wetenschap van
China stelt deze schuld aan het Wes
ten, gekoppeld met de excessen van
de culturele revolutie, speciale pro
blemen. Er zijn geen bewijzen, dat
Peking zijn topgeleerden toestaat col
lega's in het buitenland te ontmoeten.
Toch moet er een nieuwe generatie
van geleerden, ingenieurs, chemici en
natuurkundigen snel worden opgeleid,
wil het erfgoed van de ln het buiten
land opgeleide geleerden niet verdwij
nen met hun dood. Hier heeft de cul
turele revolutie een grote tol geëist
van het eigen talent.
Buitenlandse deskundigen achten het
mogelijk, dat de nieuwe maatschupplj,
die in het gebied van het kemprogram
van Singkiang is ontstaan, haar eigen
speciale opleidingsinstituten voor ge
leerden en ingenieurs heeft. Maar er
zijn geen tekenen, dat her reservoir
wordt aangevuld, en dit is noodzake
lijk voor instandhouding en verder*
ontwikkeling van het moeilijke kem
program.
De noodzaak van aanvullingen kan ge
meten worden aan de omvang en de
schaal van een modern thermonucle-
air project. Toen Amerikaanse fabrie
ken op volle kracht werkten om een
voorraad van uranium 235 op te bou
wen, gebruikten zij een achtste van
het gehele Amerikaanse elektriciteits-
volume. Deze verhouding moet ln het
geval van'het veel minder geïndus
trialiseerde China belangrijk hoger lig.
gen. De explo6leven voor de bommen
van China zouden afkomstig z|Jn van de
veredelingsfubriek voor uranium ln
Lantsjau, die gevoed wordt door het
hydro-clcktrische project van de Gele
Rivier.
Verrast
Er bestaat geen twijfel over, dat de
snelheid van de Chinese kernvorderin
gen rle Westelijke regeringen, die de
eerste H-test rond 1970 hadden ver
wacht. heeft verrast. Een gevolg hier
van is, dat dc plannenmakers voor de
geallieerde defensie thans hun schat
tingen gaan herzien van het tijdstip,
dat de Chinezen In staat kunnen zijn
om hun eerste intercontinentale bal
listische raket te testen.
De Amerikaanse minister van Defen
sie, Robert S. McNumrra, heeft open
lijk voorspeld, dat de ware strategi
sche status van China pas een reali
teit gaat worden als de intercontinenta
le raketten rond 1975 klaar zijn. Daar
mee kun een kernkop nauwkeurig wor
den geplaatst over een afstand van
8000 km. Maar het zou heel goed kun
nen, dat de wereld een nieuwe verras
sing wacht in de vorm van een raket
proef. die dit Jaar nog wordt uitge
voerd. Tot nu toe zijn er geen bewij
zen van raketten, die binnen Chin*
zelf worden afgevuurd.
