oranje-
dynastie
Ni
1
Naam Beatrix een verrassing
AMBTENAAR BURGERLIJKE STAND
KOCHT PAK VOOR f25,-
VRIJDAG 28 APRIL 1967
DE 1BITKIÜ COURANT
UPS
EN
DOWNS
IN
DE
DEN HAAG In een constitutionele monarchie is hoe
men er dan ook over wil denken de geboorte van een
prinsenkind een gebeurtenis die niet opopgemerkt voorbij
gaat, al was het alleen om de staatkundige consequenties.
Wie de geschiedenis van de Oranjefamilie bestudeert en
daarbij teruggaat tot Willem I, graaf van Nassau en prins
van Oranje, die weet, dat de familie verschillende malen
in rechtstreekse lijn met uitsterven bedreigd is. De geboor
ten van Oranjekinderen werden niet altijd onverdeeld
feestelijk ontvangen; er zijn tijden geweest waarin men
onverschillig stond tegenover familieuitbreiding, maar ook
er tal van voorbeelden dat geboorten aanleidingen
werden tot spontane feestelijkheden en betogingen van
aanhankelijkheid aan het Huis van Oranje, dat zo'n belang
rijke rol in onze volksgeschiedenis speelt.
Toen :n 1795 st ihouder Willen V
en zijn gemalin, prinses Wilhelmina
van Pruisen met een vissersscheepje het
land verlieten, op de vlucht voor de
troepen van Pichegru, leek het defini
tief afgelopen met de Oranjes in deze
gewesten. Achttien jaar later echter
haalde het volk der Nederlanders, toen
de laatste Fransen nog maar nauwelijks
doodvermoeid van alle Napoleontische
krijgstochten door Europa naar hun
huis en haard waren teruggegaan, de
zoon van de inmiddels overleden stad
houder enthousiast in. Het was erfprins
Willem-Frederik. die als souverein vorst
werd ingehuldigd en in 1815 koning
Willem I werd. Deze Willem, evenals
zijn vader gehuwd met een Wilhelmina
van Pruisen, had vier kinderen. Willem.
Frederik. Pauline (die in 1806 al was
gestorven. 6 jaar oud) en Marianne
Op de geboorte van een prinsenkind in
Nederland moest gewacht worden tot
in 1817 de zoon van kroonprins Willem
en prinses Anna Paulowna. grootvorstin
van Rusland, in Den Haag geboren
als!2-jarig meisje op wintersportvakantie.
werd Willem II en Anna Paulowna
kregen in totaal vijf kinderen, van wie
uiteraard de oudste als Willem III op
de troon kwam.
dc
In Nederland
•in. was een bijzonder
begiftigd met het tem-
zijn Russische moeder,
reinig harmonisch, kort
Koning Willem III en zijn tweede vrouw, koningin Emma. Uit zijn eerste
huwelijk met prinses Sophie van Würtemberg had hij drie zoons, die echter
tllen ongehuwd stierven. Uit zijn tweede huwelijk werd prinses Wilhelmina
geboren.
aangebonden cn vaak onbehouwen in
zijn optreden. 'Aijn huwelijk met prinses
Sophie van Wiirttemberg bleek op de
lange duur weinig gelukkig en alleen
de ijzeren plichtsbetrachting van deze
hoogstaande, belezen en kunstzinnige
vrouw voorkwam een schandaal, dat
onvermijdelijk geweest zou zijn bjj een
scheiding.
Tragedie
Uit dit. huwelijk kwamen drie zoons
voortWillem. Maurits en Alexander
Maurits werd slechte zeven jaar oud.
Willem stierf'op 39-jarige leeftijd In
Parijs en Alexander, toen hij 33 jaar
oud was. in Den Haag.
In dc tweede helft van de vorige eeuw
heeft zich een ware menselijke tragedie
afgespeeld in het koninklijke- gezin.
We zeiden het reeds: Willem III was
een moeilijk man. niet in staat om
zijn echtgenote te begrijpen, zodat zij
van elkaar vervreemdden, en zonder
enige hartelijkheid tegenover zijn zoons
Kroonprins Willem had vele van de
toen geroemde eigenschappen van ko
ningin Sophie: hij was een beminnelijk
man. maar hij toonde zich niet al te
actief in de vele bezigheden die een
koninklijke familie te vervullen heeft
In 1874 de kroonprins was toen 34
jaar kwam er een ommekeei hu
werd tot over zyn oren verliefd De
uitverkorene was de nog jeugdige Anna
Mathilde. gravin van Limburg Stlrum
Dc prins vroeg zijn vader tomieel
toestemming om met Anna in het
huwelijk te treden, doch de koning
weigerde cn hU bleef weigeren, zelfs
toen het kabinet-De Vries-Fransen van
de Putte de indiening van een wets
ontwerp overwoog. De koning gaf zijn
fiat niet.
De prins trok zich terug uit hei land.
verbitterd en vijandig gestemd jegens
zijn vader. Ook zijn moeder was niet
in staat om de koning over te halen
en de liefde van dc prins werd uitzicht
loos Meestal verbleef de kroonprins
in Parijs, waar hij zich doelloos bezig
hield met allerlei clubs en de paarden
rennen. Nog eenmaal probeerde Willem
de toestemming van de vorst te krijgen
Hij benaderde de ministers, mnai die
konden niets doen. omdat het kabinet
demissionair was Toen een kabinet
werd samengesteld weigerde minister
Fransen van de Putte zijn portefeuille
in ontvangst te nemen als de vorst
niet alsnog zijn toestemming voor het
kroonprinselijk huwelijk zou geven
Opnieuw weigerde Willem III. Alle
mogelijkheden waren uitgeput. Dc prins
keerde terug naar Parijs, vanwaar hij
pas zou terugkeren om In Delft te
worden begraven.
Intussen was de koning weduwnaar
geworden en hu speelde met de ge
dachte om in het huwelijk te treden
met de Franse actrice Elèonore d'Ambre,
die hij vaak op haar buiten in Rijswijk
openbaar tenzij om voor zijn gezond
heid naar de Riviera te reizen Contact
met zijn vader was er niet meer en m
eenzaamheid stierf deze laatste prins
van Oranje in 1884 Reeds werd er
ondanks het huwelijk van de 62-jarige
koning met de 20-jarige prinses Emma
van Waldeck Pvrmont in Den Haag
gesproken over het overgaan van de
troon der Nederlanden naar een zijtak,
namelijk het groothertogelijke huis van
Saksen-Weimar
5,
AAR wij uit
betrouwbare
bron vernemen
al de jong
geboren prinses de
namen dragen Emma
Wilhelmina. Omtrent de
prinses vernemen wij
nog dat het een
gezonde baby is met
donkerblauwe ogen en
vlassig blond haar. Het
gewicht is boven het
gemiddelde." Dit stond
op 1 februari 1938 in een
van de Nederlandse
ochtendbladen. Diezelfde
dag nog werd de
„betrouwbare bron"
als onbetrouwbaar
ontmaskerd. Bij de
officiële geboorte
aangifte bleek de baby
Beatrix Wilhelmina
Armgard te heten. De
laatste twee namen
van de prinses waren
die van haar groot
moeders. In een officiële
bekendmaking werd
over de eerste naam
gezegd, dat dit niet in
verband stond met enig
familielid, maar uitslui
tend was gekozen om
de mooie betekenis ervan.
De prinses zou Beatrix
genoemd worden.
Hieraan werd toegevoegd
dat prinses Beatrix, als
zij eenmaal geroepen zou
worden om de troon te
bestijgen, dit desverkie-
zend zou kunnen doen
onder haar tweede naam
Wilhelmina. Beatrix
betekent „zij die geluk
schenkt". De naam was
voor iedereen zo'n
verrassing, dat het een
paar dagen duurde,
voordat de kranten
er wat meer over konden
schrijven. Een van de
bladen meldde op
5 februari, na lang en
diep graven in het
verleden, dat de naam
Beatrix toch een
precedent heeft in het
Huis van Nassau: de
moeder van graaf Rupert
van Laurenburg, die
de burcht Nassau
bouwde en wiens zoon
in 1160 voor het eerst da
naam Nassau aannam,
heette ook Beatrix.
In de algemene discussie* In die dagen
waren er ook geluiden die zeiden er
geen bezwaar tegen te hebben wanneer
de dynastie zich via een dochter in
een ander stamhuis zou voortzetten,
hetgeen via koningin Juliana ook is
gebeurd. Weer anderen waren er voor
stander van. dat het recht van opvolging
zou overgaan op de Wal ram se linie,
het hertogelijke huis van Nassau, dat
tot voor kort nog In Luxemburg re
geerde. De huidige groothertog Jan
stamt feitelijk uit het huis Rourbon-
De jonge koningin Emma had zich ln
korte tijd zeer bemind weten te maken
ln Nederland en door haar toedoen
was het aanzien van de koninklijke
familie weer snel gestegen. Oprecht
was dan ook de vreugde t
werd. dat de koningin ln verwachting
was en groter het enthousiasme toen
op 31 augustus 1880 in het paleis
Noordeinde Wilhelmina Helena Pauline
Maria, prinses der Nederlanden, werd
geboren. Vier jaar later werd zij btj
de dood van prins Alexander die
overigens zijn stiefzusje nooit heeft
gezien wettelijk de ..vermoedelijke
erfgename van dc kroon", tien Jaar
latei koningin der Nederlanden, voor
lopig onder regentschap van haar
moeder.
ontmoette. Een delegatie van veront
ruste burgers onder leiding van de heer
Elout van Soeterwoude wist de koning
van een dergelijk huwelijk af te houden
Kluizenaar
De toekomst van het Oranjehuis zag
er niet rooskleurig uit nu er nog Slechts
één rechtstreekse troonopvolger was: de
ziekelijke, ongehuwde prins Alexander,
die aan geestelijke depressies leed, Na
de dood van zijn moeder had hij zich
als een. kluizenaar teruggetrokken in
het paleis aan de Haagse Kneuterdijk
Zelden vertoonde hij zich meer ln het
Laatste
prins van oranje
stierf
83 jaar geleden
blevei
Lastcnde regentes, de beminnelijke
koningin-moeder, dc weldoenster, die
tot op hoge leeftijd een zeer bijzondere
plaats in ons volksleven zou blijven
innemen, en Wilhelmina. die voorbe
stemd was om gedurende vijftig lange
jaren de lasten van hel constitutioneel
koningschap op een onnavolgbare wijze
Klok barstte
Wilhelmina, dc laatste der echte Oran
jes, huwde in 1901 hertog Hendrik van
Mecklenburg-Schwerjn. Een blijde ge
beurtenis bleef lang uit Tot driemaal
toe werd een zwangerschap onderbroken
In 1902 kreeg dc jonge koningin tyfus
en er heerste andermaal grote be
zorgdheid over de troonopvolging. Zeer
regelmatig kwamen in de jaren tot
1909 prins Hendrik XXXIII van Reuss
en dc vorst en vorstin van Lippe
Detmold (oom en tante van prins
Be in hard) ln Nederland, volgens de
Duitse pers van die dagen pretendenten
naar een eventueel vacante Nederlandse
troon.
In december 1908 kon minister Heems
kerk ln de Tweede Kamer echter de
mededeling doen. dat dc koningin in
blijde verwachting was. Het was voor
de socialistenleider Troelstra aanleiding
om boo6 op te merken dat er ook leden
waren die in de mededeling ..geen
reden zagen tot vreugde", waarop
Troelstra werd onthaald op gejouw
Intussen had het kabinet zich ook be
raden over de opvolging en bepaald
werd dut bu de wettige nakomelingen
van Wilhelmina en Hendrik de naam
Oranje-Nassau vooraf zou gaan aan
de naam van de vader.
De geboorte van prinses Juliana was
het sein tot algemene vreugde. In Den
Haag hoste een juichende menigte doo.
de stad. allerwege werd gevlagd en In
Oudebildtzyl in Friesland werd dc klok
zo hard geluid, dat hij barstte Ko
□ingin Wilhelmina schonk de kerk later
een nieuwe, naar Juliana genoemde
klok
De verloving cn het huwelijk van
prinses Juliana met prins Rernhard van
Lippe Itiestcrfeld in '36 '37 weiden
aanleiding tot spontane aanhankelijk
heidsbetogingen De belde vrouwen *an
Oranje Wilhelmina en Juliana
hadden algemeen de achting en gene
monarchale stroming was geen sprake
meer. De geboorte van prinses Beatrix
bracht nieuwe geestdrift en de toekomst
van het Huis van Oranje leek voor
lange tijd verzekerd
Belde staan thans in het middelpunt
Velen zullen zich die 31e Januari 1938
herinneren. Om 10 uur in de morgen
werd het nieuws bekend gemaakt
Scholen en fubrirken stroomden leeg
cn men ging feestend de straat op De
De i
tdag
dat
lelijk
heeft al gespeeld In het witte I
soestdijk Beatrix kreeg drie zusjes
Met da. opgroeiende gezin ln Soestdijk
heeft Nederland nicrr dan bu vorige
generaties ooit het geval was intens
meegeleefd De geboorte van prinses
Margriet de enige Oranje die bulten
Europa ter wereld kwam weid in
bezet Nederland een heimelijk gevierde
gebeurtenis, men gaf elkaar het bericht
dooihet ging van mond tot mond en
haar geboorte werd voor velen een
symbool van een herrijzend Nederland
EMNES Sinds juni van het vorig Jaar Is de man. die
Ie geboorteakte van prinses Beatrix verzorgde, de heer
I J. P. Rcnes. gepensioneerd. Tientallen jaren lang is hU
ibtenaad van dc burgerlijke stand in Haam geweest. Be
de akte van de kroonprinses, maakte hU ook de akten
b|j de geboorte van prinses Irene en prinses Christina.
I weet zich nog heel goed die eenendertigste januari
a het jaar 1938 te herinneren. Samen met de toenmalige
burger van Baarn, jonkheer mr. C. J. van Reenen,
fed hij 's middags in een auto naar paleis Soestdijk. De
[urgervader in het ambtskostuum van de ambtenaar van
burgerlijke stand, dat wil zeggen met sabel en steek.
zonder de keten, die bij het burgemeesterzambts-
stuum hoorde. De heer Renes droeg bij die gelegenheid
stemmige jacquet, uiteraard met hoge hoed Dat pak
|ad h\j voor deze bijzondere gebeurtenis speciaal laten
haken bij een Domstedeiyke coupeur. Het was een degelijk
jak: de heer Renes kan zich er tot op de dag van vandaag
|og in vertonen. Het kostuum kostte hem destijds zegge
n schrijve vijfentwintig gulden.
In de dagen, die aan de eenendertigste Januari vooraf
gingen, had hij in overleg met z(jn collega s in Amsterdam
en Den Haag. respectievelijk mr. dr. Versteeg en de heer
Wesseling. de geboorteakte in concept klaargemaakt Men
was er namelijk niet zeker van waar de geboorte zou
plaatsvinden. In de akte ontbraken alleen nog de voor
namen. De getuigen waren bekend: dr. Coljjn eo de vice-
president van de Raad van State, mr. Beelaerts van
Bolkland. De geboorteakte werd inderdaad in hun aan
wezigheid gepasseerd. Deze uitzonderlijke formaliteit nam
overigens niet zo heel veel tijd ln beslag.
De heer Renes weet zich nog heel goed te herinneren,
dat hij nadat de aangifte een feit was. samen met de
burgemeester nog de traditionele kandeel heeft gedronken
voor hij het paleis weer verliet. Deze drank, die in deze
tijd nauwelijks meer bekend is. bestond uit warme wijn
met melk, suiker en eierdooier en kaneel. De heer Renes
kwam de laatste keer in het nieuws by de ondertrouw
van prinses Beatrix en prins Claus. Ook toen maakte hy
de akte op.
r zal herhaleni de doop van een prinsenkind. De foto toont de doop van prvneee Beatrix in juni 1938 in de Nieuwe Kerk
