TOEKOMST
VAN
LATIJNS
AMERIKA
VERDER NAAR
LINKS
ra
éééAJ
KERK MOET ZICH ONTDOEN
VAN RIJKEN
Psg
i
Van onze correspondent,
drs. A. van Nijkerk)
CARACAS De laatste
pauselijke encycliek Populo-
ram Progressio 1b In LattJns-
Amerlka in bet algemeen
ontvangen met groot enthou
siasme. Maar ook de zoge
naamde „gemengde gevoe
lens" zijn niet helemaal af
wezig, vooral onder het con
servatieve bevolkingsdeel en
de bezittende klassen. Vrij
wel alle grote kranten ci
teerden de laatste weken
uitvoerig uit het pauselijke
schrijven en vele dagbladen
kwamen zelfs met de volle
dige tekst uit. Ook al heeft
de encycliek uiteraard slechts
een morele waarde, toch ziet
men hem in Zuld-Amerlka
als een duidelijk politiek do
cument, dat getrouw de so
ciale onrust van de derde
wereld weergeeft en dat zelfs
met een pauselijk gezag een
groot aantal klachten en
standpunten bekrachtigt die
de Zoidamerikanen In tal
loze Internationale conferen
ties reeds eerder te berde
hebben gebracht.
I!
zaterdag li april: 1mt
ndustrie. Sinds de dagen
straat. Dure Amerikaanse
De scherpe toon waarmee Paulus VI
zfcflfuftFaat over het „egoïsme" van de
ontwikkelde landen en de ..hebzucht"
van de Zuidamerikaanse „oligarchie"
wordt politiek geinterpreteeigl als een
flinke ruggesteun voor de partijen van
centrum en centrum-links. Deze partij
en hebben in dit onderontwikkelde ge
bied, waar de rijkdom of de armoe
de? uitermate slecht verdeeld is.
van de sociale rechtvaardigheid al ja
renlang hun banier gemaakt. En in
het bijzonder de christen-democratische
partijen, die hier wat linkser staan dan
hun collega's in Europa, voelen de brief
van Paulus VI als een aanmoediging
als een soort „nihil obstat" voor de
linkse koers die zij de laatste jaren
aan 't varen zijn. De christen-democra
tische president Frei van Chili was dan
ook een van de eersten, die Paulus VI
telegrafisch gelukwenste met de revolu
tionaire openhartigheid, waarvan hij in
Populorum Progressio blijk geeft.
De Paus spreekt hierin van de „uit
wassen van 'n ongebreideld kapitalis
me, van de „economische dictatuur"
waarin de vrije concurrentie in de on
derontwikkelde landen gemakkelijk
verkeert, van de misbruiken die de
particuliere eigendom in deze gebieden
in de hand werkt, van de noodzaak van
de overheidsinterventie, van de ,,ka-
pitaalvlucht" van de welgestelden.
van de handelsbetrekkingen die voor
de 3de wereld steeds ongunstiger wor
den. etc. Allemaal termen die hier in
Latijns-Amerika de laatste jaren ge
meengoed zijn geworden en die vooral
in de programma's van de christen-de
mocratische en uiteraard nog ster
ker in die van de „socialistische"
partijen terug te vinden zijn.
Het is daarbij de ironie dat het pause
lijk schrijven hier werd gepubliceerd
op dezelfde dag waarop „Wall Street
Journal" de Paus van 'n „opgewarmd
marxisme" beschuldigde. Wall Street
heeft in Latijns-Amerika inderdaad een
aantal belangen en kapitalen te verde
digen en maakt zich ernstig zorgen
over de toenemende revolutionaire stro
mingen in dit gebied. Deze stromingen
sturen aan op 'n estatisme, dat 't parti
culiere eigendom inderdaad in gevaar
kan brenRen. Volgens de Wall Street
Journal die voor de Zuidamerikanen 't
symbool is van het Amerikaanse kapi
talisme. begaat Paulus VI een funda
mentele vergissing: „De onderontwik
kelde landen hebben niet te lijden van
een teveel, doch veeleer van een
tekort aan kapitalisme".
Alleen al het woord „kapitalisme" is
hier zo impopulair en verguisd dat de
meeste Zuidamerikaanse persmedia
met 'n soort meewarige glimlach op de
uitbarsting van Wall Street reageerden
De „woordvoerder van het Amerikaan
se grootkapitaal" wordt er bovendien
van beschuldigd zich zelf 'n slechte
dienst te bewijzen. De Venezolaanse re
geringskrant „La Republics", zei daar
over „Door op deze wijze elke socia
liserende beweging in Latijns-Ameri
ka maar meteen voor marxistisch uit
te maken, verheft Wall Street de bijna
vergeten figuur van Marx tot op het
voetstuk van de vicaris van Christus
op aarde. Voorwaar een gratis propa
ganda die de Latijnse maxisten mei
graagte In ontvangst zullen nemen...
De Latijns-Amerikaanse Kerk bevindt
zich de laatste jaren in een verrassend
vernieuwingsproces. Zij was daar vol
gens velen ook hard aan toe. nadat zij
eeuwenlang te midden van de groeien
de sociale nood in één lijn heeft ge
staan met het rijke bevolkingsdeel, de
elite en de conservatieve partijen.
Voor een deel 1
heeft plaatsgevonden ..Rerum Nova
rum" kwam in Latijns-Ame'rfka aan.
nadat zij in Europa al bijna verjaard
was. „Mater et Magistra" en Pacem
in Terris" zetten de Latijns-Amerikaan
se Kerk pas goed in beweging. Vooral
de jongere clerus, die althans voor een
deel in Europa en de Verenigde Sta
ten is opgeleid, komt terug met ge
zichtspunten. die vaak tegen die van de
gevestigde hiërarchie indruisen. Deze
nieuwe generatie begint de Kerk in 'n
andere, meer sociale riëhting te stu
wen om haar in de pas te doen komen
met de nieuwe sociale en politieke ont
wikkelingen op het continent, De re
volutie van Fidel Castro in 1958 werkt
als een soort noodsignaal, waarop te
lezen staat dat de sociale omwenteling
Ook de stem van een aantal moderne
katholieke intellectuelen uit Europa
begint hier in de tropen door te drin
gen. Het zijn vooral Jacques Maritain
Emmanuel Mounier. Léon Bloy. lgna-
ce Leppe en ook Van der Meer de
Walcheren, die middels hun vertaalde
werken in contact komen met groe
pen van de jonge Latijns-Amerikaanse
intelligentsia. Deze groepen beginnen
zich, tegenover de opmars van 't com
munisme, steeds sterker te organise
ren. in de progressieve 'christen-demo
cratische partijen, die zij „als enig al
ternatief voor het castrismc" presen-
Contrasten
Sinds 1950 is de economische ontwhkke-
ling in dit gebied ernstig blijven ste
ken. terwijl in dezelfde periode de be
volkingsexplosie ongehoorde proporties
aanneemt. En de weinige ontwikkeling,
die er is. wordt door een klein bevol
kingsdeel geconsumeerd en komt de
massa's, die voor een groot deel wer
keloos zijn. maar nauwelijks ten goe
de. In de contrasten tussen arm en
rijk voeden zich de extremistische en
sterk-socialistische bewegingen. De
Kerk is zich van deze noodtoestand de
laatste jaren zeer wel bewust gewor-
.oieeo.»
VJ btiwriend is, heel! zijn «roetende
protVAen laten ^hóren tegen het heer
sende sociale onrecht en heeft dienten
gevolge de eretitel van de „rode bis
schop van Brazilië" gekregen. Zelfs
zijn er sinds kort gevallen gesigna
leerd van jonge priesters, die in hun
verzet tegen de geprivilegieerde klas
sen zover gegaan zijn, dat zij de zijde
van 't linkse extremisme en de guer
rilla hebben gekozen Nog kort gele
den is er in de Colombiaanse Kerk
waarschijnlijk de meest behoudzuchti
ge van heel Zuid-Amerlka een ern
stige verdeeldheid opgetreden, waarbij
de intussen beroemd geworden
pater Camlllo Torres het habijt voor
de battle-dress verwisselde, teneinde
zich in 't Colombiaanse binnenland bij
de guerrilla te kunnen voegen. Een
jaar na zijn dood nu enkele weken
geleden lieten verscheidene katholie
ke jongerengroepen bijzondere missen
voor zijn nagedachtenis lezen.In Chili
en Peru is de Kerk begonnen 'n groot
deel van haar grootgrondbezittingen on
der de plattelandsbevolking te verde-
Veel linkser
In Mexico zetelt een
centrum dat geleld
seer radicale monsel
heeft een jarenlange
vatle gewijd aan de
LatljnB-Amerlki
kelljk studle-
rdt door de
iir lllich. Hij
dale
•eldoorlog
ng Is
conclusie dal de Kerk zich
in dit gebied veel linkser moet gaan
opstellen, wil zij niet elke controle op
wat er op handen is, gaan verliezen.
Hij is van mening, dal de katholieken
tot een dialoog met de marxisten moe
ten komen, of liever: dat er een groot
front moet worden gevormd van al die
niet allei
hultei
maar ook van binnen van goede wil
zijn", en die bereid zijn voor een diep
gaande maatschappelijke hervorming
Mgr. Illtch en zijn medewerkers tonen
zich ook zeer kritisch tegenover de
apostolische hulp geld en mensen
die de Kerk van de Verenigde Sta-
tam aan LaUjna-vAmerika verleent. Te
gelijk met de dollars krijgt de Latijn
se Kerk een cultuurmodel» een „way
of life" en zelfs een politieke kleur op
gedrongen, die haar van de massa s
vervreemden, aldus mgr. Ullch. „Als
deze hulp bedoeld is als een pleister
op de wonde, die bij de sociaal-ont
erfden alleen maar even de pijn weg
neemt en niet de ziekte, dan is het
i het f
r te lal
ken. Dan komt er misschien aan het
sociale onrecht een eind. Het gaat uit
eindelijk om het lot van de mussu's.
Het heelt geen zin om geld te blijven
sturen, alleen omdat de bemanning de
reddingsgordels niet durft uit te gooi
en". Het zinkende schip is uiteraard
de Kerk en de bemanning Is de con
servatieve geestelijkheid van Latijns-
en Noord-Amerika
Mgr. lllich Is met zijn groep tot op
heden een roepende ln de woestijn
Maar liet is toch tekenend dat de laat
ste Latijns-Amerikaanse bisschops
raad met een stellingname kwam, die
hoewel aanzienlijk voorzichtiger, toch
ook een noodkreet liet horen.
De pauselijke encycliek voorziet voor
de onderontwikkelde wereld, waarvan
Latijns-Amerika deel uitmaakt, een
dramatische toekomst. En het stemt
vele waarnemers hier tot grote vol
doening dat Paulus VI tn zijn brief
enkele personen citeert Joseph Le-
bret en monseigneur Larrain die
met hun Ideeën over de economische
ontwikkeling een zeer grote invloed
op de Zuidamerikaanse intellectuelen
hebben uitgeoefend.
In politieke kringen heerst hier de
overtuiging dat met de verklarin
gen van Paulus VI „het economische
liberalisme voor goed begraven is".
De voorzitter van de christen-demo
cratische organisatie van Latljns-Ame-
rika, Rafaël Caldera, had al veel eer
der de groeiende kloof tusqen have's"
en „have not's" aan de kaak gesteld
en hij resumeerde zijn indrukken als
volgt: „Was Leo XIII met zijn „Re-
rum Novarum" de Paus van de arbei
ders. dan is Paulus VI met „Populo
rum Progressio" de Paus van de on
derontwikkelde volkeren"
,i» »»t
.it
kleine dorpskerk ln Peru, rechts een hypermoderne wijk In Caracas, de hoofdstad
