ZIJSPRONGEN LANGS
HET GARDAMEER
Ifmle
CARABINIERI EN WIJNBOEREN SCHIETEN
OP HET ONWEER
ZATERDAG 22 APRIL 196T
TOERISTISCHE SCHIJNWERPER TOERISTISCHE SCHIJNWERPER - TOERISTISCHE SCHIJNWERPER - TOERISTISCHE SCHIJNWERPER
IIOHJVBEL duizenden Neder-
landse vakantiegangers zul
len ln de loop der jaren het
Gardameer al met een bezoek
hebben vereerd? En Hoeveel
zullen er dit Jaar weer heen
trekken? Het Gardameer ls Im
mers een onverwoestbare trek
pleister voor de vakantievlerder.
En toch, ondanks het feit dat
Italië zo groot is dat er met
evenveel gemak een ander deel
kan worden genomen, is dat
Gardameer het onderwerp van
deze wekelijkse toeristische
schijnwerper. Rondom het water
oppervlak van 370 vlerkante kilo
meters liggen talloze kostelijke
dorpjes, waarvan het een meer
bekend zal zijn dan het andere.
Tweehonderd kilometer weg on
geveer leidt om het meer, dat het
schoonste van Italië is.
BENACUS, het gezegende meer,
noemden de Romeinen het
Gardameer. Zij ontdekten al het
zeldzame klimaat met een milde,
gemiddelde jaartemperatuur van
dertien graden. De Dolomieten
in het noorden beschermen de
waterspiegel tegen de ruige,
koude noordenwinden van het
Alpenmassief. Zuidelijk uitbun
dig zijn rondom het gehele meer
de flora en fauna. Men kan er
kiezen tussen de drukke toeris
tenoorden met het mondaine
vermaak en de stille vissersdor
pen waar alles nog volop Ita
liaans is en de hand van de
toeristenindustrie nog niet zwaar
drukt.
zijn
de moeite
waard
Een tocht rondom het Gardameer is
als een ontdekkingsreis in het ge
bied van de wijnstok en de olijf
bomen, de stralend-bloeiende ole
anders, de donkergroene cypressen,
de sinaasapelen en citroenen - voor
luttele lires op houten schragen uit
gestald overal langs de weg - van
de laurierbomen en ceders, van
agaven en majestueuze palmen, van
de burchten van het beroemde ge
slacht Scaligeri; de schoonheid van
al die pittoreske plaatsjes.
Als u het Gardameer tot plaats van
uw vakantie gekozen hebt, ga dan als
het enigszins mogelijk is niet in juli of
de eerste helft van augustus. Het pril
le voorjaar is ideaal, de vroege zomer
of het najaar. Ook in oktober noodt
het water nog tot een koele duik. Van
maart tot juni, in september en okto
ber bent u zeker van een plaats op
een van de vele, uitstekende geoutil
leerde campings of in een van de vele
voortreffelijke hotels
Van begin juli tot medio augustus ls het
Gardameer vol, bomvol. Op vele plaat
sen, vooral vlak langs het meer, ls de
agrariër teruggedrongen door de toe-
VELEN zullen hun vakantiedoel
al hebben gekozen. Vele an
deren zullen nog moeten kiezen.
Dan kan het Gardameer uit
komst brengen. Ook voor hen
die het een avontuur blijven vin
den om op goed geluk naar het
zuiden te trekken en „dan maar
te zien waar het schip strandt".
In een dag kan men het Garda
meer indien men althans over
eigen vervoer beschikt om
rijden. Niet om impressies op te
doen want dan zult u nog eens
de trip moeten maken om ten
slotte bij een derde keer enigs
zins op de hoogte te geraken van
de veelheid aan schoons en liefe
lijks dat het meer te bieden heeft.
Maar u kunt wel in een dag
zo veel zien en ontdekken, dat
u zegt: „En hier blijven we",
hetzij in een hotel, een hotelletje,
een pension of een camping.
Want dat alles is in ruime mate
aanwezig rondom het meer, dat
weliswaar concurrentie heeft ge
kregen van kleine meren als het
Ortameer en het Lago D'Iseo
maar het aureool van „schoonste
van Italië" nooit heeft moeten
prjjsgeven en dat ook nimmer
zal moeten doen.
rist. Grote, moderne hotels zijn verre
zen. Grote campings ook, veelal met
uitstekende accommodatie. Eén daar
van is camping Ideal in Lazise. Diret-
tore signor Felici, die al enige Jaren
te maken heeft met Nederlanders van
diverse pluimage, heeft vlak bij de
camping een restaurant laten bouwen
dat naast uitstekende Italiaanse scho
tels ook degelijke Nederlandse kost
verschaft. Niet iedereen is het Immers
gegeven zich in het buitenland on
middellijk aan het menu aan te pas
sen. Voor kinderen vooral is het wel
eens onwennig. Een uitstekend mid
del, dat de overgang van onze boter
naar de menu's met olijfolie beslist zal
vergemakkelijken is een snee droog
brood. Zou men niettemin pure frites
willen, dan kan men dus in Lazise te
recht.
Specialiteiten
Maar men moet zich toch tenminste
de moeite getroosten met de Italiaan
se keuken vertrouwd te raken. En
wellicht lukt dit nergens beter dan aan
het Gardameer, omdat uitstekende
cuisiniers, meesters in hun vak, rond
om het meer zowel de specialiteiten
brengen van het noordelijk gelegen
Trentino, van het oostelijke Veneto,
van het zuidelijk van het meer gele->
gen Lombardia en van Plemonte, wes
telijk van Milaan.
In ieder gehucht rondom het meer kan
men vragen naar trote, forellen. In de
restaurants kan men hiervoor al te
recht voor prijzen vanaf 700 lires,
4,20 gulden dus, fooi niet inbegrepen.
Of probeer zelf op uw primus verse
sardines in olijfolie te bakken. Houdt
u niet van vis, vraag dan eens naar
„cacciagione allo spiedo" wild aan
het Spit, een specialiteit van Trentino.
Of naar „risl e bisl", een Venetiaanse
dikke soep van rijst, verse erwten, bo
ter, uien, selderie, spek en ham. Een
garnalen- en inktvisgerecht 6treelt ove
rigens ook de tong. Dat alles natuur
lijk begoten met een van de voortref
felijke goedkope wijnen.
Paddestoel
Wie van Lazise ln de richting van
Peschiera gaat. ontwaart na nauwelijks
twee kilometer een paddestoelachtig
huisje, het onderste gedeelte in de
vorm van een grote ton. Rust daar <*en
wijle in de schaduw. En nergens anders,
midden in de streek waar een weelde
van druiven rijpt, kunt u een verkwik
kender Bardollno drinken.
Ziet u niet op tegen een wat steviger
wandeling, richt dan uw schreden wat
verder zuidwaarts, vijf kilometer. Daar
ligt Pesohiera De Venetiaanse en
Oostenrijkse murengordel. omringd
door een vestinggracht, 'is nog intact.
Met Verona, Mantua en Legnano was
Peschiera in de vorige eeuw een van
de sleutelstelllngen van de Oostenrijkse
vestingvierhoek. Het is een zeer oude
vestingstad. Getuigend van roemruch
te glorie uit ver vervlogen jaren liggen
ln de haven nog prachtige, zeer goed
onderhouden galjoenen. Maar zij zijn
niet echt. Een filmmaatschappij had
deze schepen nodig en heeft ze maar in
Peschiera laten liggen.
Operasterren
Van Peschiera terug naar het noorden,
naar Lazise. ook al lokt het zuidelijke
schiereiland Sirmlone van zeer nabij.
Zoals een klassiek epicurist echter een
laatste lekker hapje als een streling
voor de tong blijft beshoouwen. zo be
waren wij Sirmlone.
Het toeristisch centrum Lazise krioelt,
evenals Malcéstne en Rlva, op markt
dagen van de buitenlanders. Ga dan
even. ln de schaduw der bomen, aan
het haventje zitten. Er zullen spoedig
twee bejaarde dames met gitaar en
mandoline vërsohijnen. Met de gran-
dezze van vermaarde operasterren be
zingen zj] de lof van het Italiaanse land
of wagen zfl zich aan een duet uit een
Bezoek na zo"n ristorante ook eens
een „caffé" waar de plaatselijke bevol
king het nieuws uitwisselt. U bent nau
welijks de prachtige stadspoort van La
zlse gepasseerd, of daar ls al zo'n echt
dorpscafé. De plaatselijke politie in
een hagelwit uniform, veel gouden
tressen en rinkelende ridderordes en
onderscheidingen, waarvoor hij bijna
borst te kort komt en waarnaar een
Nederlandse generaal wellicht met enige
jaloezie zal kijken, pleegt er een paar
keer per dag binnen te komen om zijn
min of meer permanente dorst te les
sen. In de witte wijn laat hij een, wat
we zouden kunnen noemen „rode pom-
merance" doen. Dat is dan zijn
„americano". En met de zwier van een
miljonair zal hij u laten delen ln de
vreugde, die hij uit zijn „americano"
put.
Fresco's
Nog even een blik in de romaanse San
Nicolokerk en het Dogaina Veneta <*n
verder noordwaarts, naar Bardollno.
Robijnrood flonkert er de gelijknamige
pittige wijn. Dit prehistorische Romein
se stadje ligt in de schaduw van de
Monte Baldo en heeft enige zeer be
langrijke monumenten uit de middel
eeuwen. zoals het Romaanse San
Severokerkje met crypte en frescos,
en fraaie parken.
Waar de bergen een vlakke plaats aan
de baaien overlieten, ontstonden stad
jes. Het oude Garda ls er een van.
Het was al ln de tijd van de Romei
nen een centrum van betekenis. Door
Karei de Grote is Garda tot graaf
schap verheven. Het meer, dat sinds
die tijd Lago dl Garda heet. stond
lange tijd onder jurisdictie van dit
graafschap Garda. Dichtbij ligt de
baai van San Vigilio, bijzonder mooi
en de met beelden versierde tuin van
de Villa Guarienti 400 jaar oud
is een pronkstuk.
Torri del Benaco was lang de hoofd
plaats van de oostelijke oever van het
Gardameer. Zachtwuivende palmen en
uitgestrekte olijfgaarden omringen het
ommuurde stadje, waar het in de 14e
eeuw door de Scaligeri herbouwde ka
steel bewaard is gebleven. Er zijn unie
ke mogelijkheden voor uitstapjes, zo
als naar het 300 meter hoog gelegen
Albisanda en naar San Zeno di Mon-
tagna, op 600 meter.
Rustiek
Vla Brenzone, gedeeltelijk liggend op
de hellingen van de Monte Baldo, en
andere rustieke dorpjes als Assenza,
Magugnano en Marniga, komt men in
Malcesine.
Van betoverende schoonheid ls het pa
norama dat zich ontrolt als u zich met
de kabelbaan tot 1750 meter hoogte
laat voeren, de Monte Baldo op.
Van Malcesine verder noordwaarts
Nederland kent weinig zomerse dagen. Het gebied rond het
Gardameer des te meer. Maar het kent ook de (weinige)
dagen, dat het blauw van de hemel heeft plaatsgemaakt
voor angstaanjagend grijsgroen, waarin diepzwarte wolken
Vbortjagen over het grimmig bergmassief aan de horizon.
De andere zo rimpelloze spiegel van het „grootste wonder
der schepping",- zoals Goethe het meer noemde, is ln be
roering gekomen. Bronsgroen wier heeft zich losgemaakt
uit de diepte van het water en klotet op de deining van
de golven tegen de met kiezelstenen bezaaide oever
Er knettert een enorme slag over het water. Plotseling
wervelen uit de velden rondom vuurpijlen omhoog. In hun
spoor laten zij een kleine, cirkelende kolom na. Op een
paar honderd meter boven de grond klappen de vuurzuilen
met een knal. die het geweld van de donder overtreft, uit
elkaar.
Voor de bevolking ls dit een geruststellend teken: men weet
dat carabinieri en wijnboeren paraat zijn! Met die raketten
RUSTIGER
MOGELIJKHEDEN
BUITEN
KRANS
VAN
PLAATSEN
over de autoweg, die langs het gehele
meer slingert en door de tunnels na
dert men Torbole. aan de voet van
de Dolomieten, een drukbezochte plaats
die op het programma van vele reis
bureaus staat, evenals Rlva.
Zijsprongen
Op weg naar het zuiden twee zijspron
gen. Twee kUometer ten zuiden van
Rlva bereikt men via Molina di Ledro
het Ledromeer. een prachtig bergmeer-
tje aan alle kanten door bergen om
kranst. De vrlendelilke dorpjes Mezzo-
lago di Ledro en Pieve dl Ladro zijn
nog maar nauwelijks door toeristen
ontdekt. Aan de oevers van het meertje
zijn unieke kampeermogelijkheden.
Maar het water is een stuk koeler dan
dat van het Gardameer Het meertje
ligt op nog geen vijftien kilometer van
Garda en is bereikbaar over een goede
autoweg.
Opnieuw zuidwaarts langs de autostra
da. iets meer dan twee kilometer liggen
in het bergmassief twee tunnels naast
elkaar: de rechtse betekent het directe
vervolg van de autostrada rondom het
Gardameer de weg naar Limone. Boven
de linkse tunnel staat aangegeven Pre-
gaslna. De goed berijdbare, maar smal
le weg. slingert langs de oevers van het
meer omhoog. Niet zelden zjjn de stij
gingspercentages hoger dan twintig.
Maar er is bijna geen verkeer. Met de
regelmaat van een klok volgen de haar
speldbochten elkaar op. Nog onverwacht
arriveert men in het allervriendelijkste
Pregasina; niet meer dan enige nede
rige huizen, een kerkje, een klein kerk
hof met slechts enkele tientallen mar
meren gedenkstenen en een restaurant.
Vanuit de ruime serre van dit restau
rant waar de forel ln diverse variaties
wordt opgediend, hebt u 'n onvergete
lijk uitzicht op 't meer en op de Monte
Baldo. Achter het kerkhof langs loopt
een smal paadje door de wellanden naar
'n wat vooruit gelegen heuveltop. Ook
hier een uniek ultaicht op het meer en
het drukke gedoe ,ver weg. Rondom
de majestueuze stilte van een even
grootse natuur Er ls geen andere weg
terug want de heuveltop ls het eind van
Pregasina.
Uit dit oord van stlHe voert de weg
naar Limone met de sinaasappel- en
citroengaarden, terrasgewtjs aangelegd
en de vele olijfbomen. Voor een wande
ling door de bochtige schilderachtige
straatjes moet even tijd worden vrijge
maakt.
Verderop liggen Gargnano met de
dertiende-eeuwse San Franclscokerk en
de oude kloosterhof. Bogllaco. en Gar-
done. het centrum van de westelijke
oever. Het is een pure toeristenplaats,
met zeer goed komfort in hotels en
pensions, maar ook met uitstekend
geoutilleerde kampeerterreinen.
Aan de diepe baal van Salo ligt de
plaats, waarnaar de baal ls genoemd.
Nog herinnert veel aan de tijd, dat
het, ln de veertiende eeuw, „hoofd
plaats van het schone vaderland" werd,
waarmee dan de Garda-oever aan de
zijde van Brescia is bedoeld.
Niet kamperen
Salo is een van de zeer weinige plaat
sen, waar men, ingevolge een gemeen
teverordening, niet kan kamperen.
Geen nood: Portese ligt vlakbij en
daar heeft men bU Villa Portesina een
uitstekend kampeerterrein. Ook kan
men van hier de richting Inslaan van
Monlga del Garda, waar het op de
camping San Michele prettig toeven is.
Tegenover Moniga als overal een
souvenirwinkeltje en een wijnhuls
ziet men de punt van het schiereiland
Sirmlone, een fleurige, kleurrijke guir
lande, die van het zuiden uit ln het
Vla Desenzano bereikt men Sirmlone.
een zeer fraaie maar vry dure stad.
Maar alles ligt In fedte zo dicht bijeen
dat men voor goedkoper verblijf
Peschiera kan kiezen. Ook dan ls men
vlak bij het Nertalsteden, dat geen
Gardameerbezoeker mag overslaan:
Verona, Brescia, Trento en Mantua.
Slechts de onverbeterlijke twijfelaar
van huls uit zal na de rondtocht nog
niet gekozen hebben
proberen zij het onweer uit elkaar te schieten Urenlang
kan het onweer tussen de bergen en het meer blijven hangen
De striemende hagelbuien die zich dan ontlasten, zijn
eigenlijk geen hagelbuien meer. Het ls satanisch geweld,
waarin brokjes Ijs de velden geselen en de gewassen en de
nog kleine druiven, die hangen te rijpen aan de groene
wingerds. Daarom vooral wordt met raketten op dit wolken
dek geschoten. De oogst moet gered worden.
Het dorre, kurkdroge land zuigt als een spons de over
vloedige watermassa's op. Luttele ogenblikken nadat d.
elementen tot bedaren zijn gekomen, priemt al een eerste
wazige zonnestraal door het wolkendek. Het meer blljfi
nog geruime tijd ln beroering. De donkergroene kleur, anders
alleen kenmerkend voor het noorden van het 52 kilometer
lange meer, ls verder naar het zuiden doorgedrongen en
heeft het azuurblauw verdrongen
Die eerste schuchtere zonnestraal wordt verdrongen door
een bundel uitbundig zonlicht. En weldra ls het meer weer
zoals het er de meeste dagen van het Jaar ligt: rimpelloos.
Super
autosnelwegen
zijn
miljarden
lires
dubbel en
dwars waard
Italië beschikt over een vaa do speo-
taculairste en snelstgroelende netwer
ken van autosnelwegen van Europa, la
het begin van dit Jaar waren 1.497 kilo
meters „autostrada" In gebruik, 2.940
kilometer in aanbouw or op papier go-
reed en 207 kilometer oude wegen wer
den veranderd In autosnelwegen. Het
hoogtepunt In de bouw van bet snelwe-
gennet werd In oktober 1904 bereikt
met de openstelling van de 75S kilome
ter lange „autostrade del aole" van Mi
laan naar Napela.
In het traject Bologna-Florence zijn
met groots opgezette overspanningen
de moeilijkheden van het passeren van
de Apennijnen opgevangen.
Op de autosnelweg bestaat geen maxi
mumsnelheid en het meeste verkeer
beweegt zich voort met een snelheid van
gemiddeld 100 km. per uur of sneller.
Maar zelfs de snelheldmlnnende Italia
nen keken wel even op toen de coureur
Ludovlco Scarftottl met een Ferrari
van Madena naar Napels was gereden
met een gemiddelde snelheid van 231
Op de „autostrada del sole" vindt de
automobilist alles wat hij nodig heeft,
van benzinestations tot motels. Het be
rijden van de weg is echter niet goed
koop voor de afstand Milaan-Napela
moet voor de gemiddelde Europese pas-
sagfersauto 4.600 lire worden betaald.
De aanleg van de autosnelweg kostte
dan ook 330 miljoen Ure per kilome
ter. Men verwacht dat het gehele pro
ject. als het ln 1970 voltooid ls. ongeveer
1-029 miljard lire zal hebben gekost.
Het grootste deel van het super-snelwe-
gennet wordt gebouwd en geëxploiteerd
door een dochtermaatschappij van de
bouwmaatschappij Iri, waarin de staat
grote belangen heeft. Na dertig Jaar
wordt het snelwegennet staatseigen
dom.
Stukje tolvrij
Van verscheidene zijden Ls kritiek
geleverd op het snelwegenproject ais
zijnde te ambitieus voor een land
dat nog behoefte heeft aan scholen en
ziekenhuizen. De regering verdedigt
haar programma echter met het argu
ment dat door verbeterde verbindingen
de economie wordt bevorderd.
Reeds nu overtreft het verkeer op de
super-nelwe gen de oorspronkelijke ra
mingen met 150 procent en overal langa
het wegennet rijzen nieuwe fabrieken
uit de grond. De snelweg van Napels
naar Reggio Calabria zal ln tegenstel
ling tot de rest van het snelwegennet
tolvrij zijn. overeenkomstig de rege-
mische onderontwikkelde zuiden van
Italië
Hoewel de bouw van hst wegennet zich
over het algemeen zonder moeilijkhe
den heeft voltrokken, hebben zich meer
dan eens onprettige verrassingen voor
gedaan. Zo werd de bouw van het stuk
Florence-Rome maanden opgehouden
"rndat burgemeesters en leden van de
Kamers van Koophandel In Rome de
voor hen voordeligste route van de snel
weg bepleitten zo dicht mogelijk langs
eigen woonplaats. De aanleg van het 33
km. lange stuk weg van Fornovo naar
Pont re mol 1 door de Noordl tal laan*
Apennijnen was op 8 miljard lire begroot
maar bleek het dubbele te kosten.
Veel lof
De autostrada's oogstten echter veel
lof. Niet ln het minst van de honderd
duizenden toeristen die de weg jaarlijks
gebruiken om met een comfortabele
snelheid en zonder onovcrzlchteUjke
verkeerssituaties naar hun vakanUedoel
te snellen.
