POORTEN VAN TSJECHO-SLOWAKIJE STAAN
WAGENWIJD OPEN VOOR HET WESTEN
Het klatergoud druipt in Praag van de daken
TSJECHEN KUNNEN
NOG NIET VRIJ
NAAR „ANDERE'' KANT
ZATERDAG 4 MAART 19ff{
TER GELEGENHEID van de
met spanning tegemoet ge
ziene voetbalwedstrijd Dukla-
Ajax, die op 8 maart a.s. In
Praag zal worden gespeeld, is
onze verslaggever ln deze stad
indrukken op gaan doen. Praag
eens de gouden stad aan de
Moldau genoemd heeft maar
bitter weinig van de vroegere
schittering overgehouden. Het
is een kiatergouden schijn ge
worden. De poorten naar het
westen zjjn echter sinds kort
wagenwijd opengegooid en
Tsjecho-Slowakije heeft de blik
op het westen gerichtop
de deviezen, op het nieuwe
goud der sterke valuta's, die
iets van de uiterlijke glans van
het oude Praag moeten terug
brengen. Handel en toerisme
staan boven aan het verlang
lijstje' van de regering in Praag.
Do uitgestoken hand is er;' en
dat zal zeker worden ondervon
den door de Nederlandse suppor
ters van Ajax, die met hun club
me? zullen reizen, ook al zullen
dat er noodgedwongen niet al te
veel kunnen zijn.
Kiatergouden stad
PRAAG. Op het
paradeplein Wendels-
platz in het hart van
Praag ontmoette ik
haar. Het Neder
landse meisje Henny
Rodenburg uit Veenen-
daal. Een fijngebouwd
knap meisje met iet
wat droefgeestige
bruine ogen in een
bleek gezicht. Zij
droeg sombere kleren
net als de meeste men
sen in Praag en haar
schoenen moesten no
dig worden gelapt.
Ben gebaarde jongeman
ln een korte jekker („ik
woon in Mozambique en
ben van Portugese af
komst") stelde zioh voor
als de echtgenoot van
Henny uit Veenendaal.
Uit de grauwe hemel
boven de „gouden" stad
drensde motregen op ons
neer toen we een weg
zochten door het drukke
voetgangersverkeer op 't
trottoir naar het Hus-
plein, waar ik Henny en
haar stuurs kijkende man
wilde fotograferen.
Ik had de Nederlandse
enkele vragen gesteld
over haar verblijf in
Praag waar zij als enige
studente uit Holland col
lege liep. Henny had geen
bezwaar tegen het plaatje
maar haar jonge echtge
noot bleef „buiten schot".
„We hebben elkaar een
half jaar geleden in Pa
rijs leren kennen. Ik stu
deerde aan de Sorbonne
nadat ik ln Arnhem de
m,m.s. had doorlopen. Al
vroeg was ik van huis...
ben net eenentwintig ge
worden en mijn ouders
vinden, dat het heel goed
is wanneer een meisje de
wereld wat verkent. Zo
kwam ik in contact met
mensen met andere me
ningen... mijn man die
vanwege zijn politieke
ideeën Portugal niet meer
binnen mag en evenmin
naar de kolonie waar hij
is geboren, kreeg een uit
nodiging om in Praag te
gaan studeren. We hiel
den van elkaar en ik ben
mee gegaan... hier zijn we
getrouwd en mijn ouders
betalen de kosten van
mijn studie. Het wonen
ln de studentenhuizen is
enorm goedkoop en een
kamer met pension kost
slechts 60 kronen (circa
25 gulden) per maand".
Henny babbelde en haar
man luisterde wat argwa
nend. Hij vond dat inter
view maar zo...zo.
i stad
De enige vrije koopman in Praag is deze antiquair. (Man met pet).
„Over vier jaar hoop ik
klaar te zijn met mijn
studie in de sociologie en
dan gaan we naar Afrika
om in deze branche onder
zoekingen te doen. De
wereld is groot en ik ben
blij, dat ik ontdekt heb,
dat de sprookjes die in
het Westen over de lan
den achter het IJzeren-
Gordijn worden verteld
overdreven zijn".
is de auto om de hoek
verdwenen.
Ik kon het gevoel niet
van mij afzetten, dat dit
Veenendaalse meisje een
zaam en ongelukkig was.
Natuurlijk kan ik mij
vergissen, maar de ma
nier waarop zij bepaalde
dingen zei, gaf mij de in
druk, dat zij in 'n dwang
positie verkeerde.
In „Tatran" stond, mijn
Haar man, die het ge
sprek, dat in het Engels
is gevoerd, nauwlettend
heeft gevolgd, knikt in
stemmend bij die woor
den. Hij loodst ons naar
een witte Volkswagen
met een Duits nummer en
een kwartiertje later
wordt ik bij mijn hotel
Tatran afgezet Henny
wuift vanachter het be
slagen ruitje en even later
ijverige gids, dr. Helena
Mertlova al naar mij uit
te kijken. Deze vrouw van
omstreeks vijftig jaar
schuwde geen enkele
vraag, die ik op haar af
vuurde. Zij was eerlijk in
haar reacties en -aarzel
de geen moment spontaan
te antwoorden, wanneer
ik haar een probleem
voorlegde.
Dc vertelde haar over de
ontmoeting met Henny
en de donkergetlnte man.
„Zo.,.zo... had hij een auto
ook. Ja... wij mensen uit
Praag moeten voor deze
studenten betalen en wer
ken. Met duizenden komen
ze opzetten uit Afrika.
Wat dacht je, dat wij erg
gesteld zijn op deze heren,
die het liefst een lui
leventje leiden en onze
meisjes trachten te ver-
En dat rijdt ook nog in
auto's... waar doen ze het
maar van. Hier kan zelfs
geen professor zich die
luxe permitteren. Nee
het is niet waar, dat de
Tsjechen zo ingenomen
zijn met de toevloed van
vreemde mensen naar
onze universiteiten". Ter
wijl dr. Helena met rus
tige maar overtuigende
stem praatte, passeerden
we de St.-Vituskerk, waar
juist een trouwdienst
werd gehouden. Een
bruidije ln het wit liep aan
de arm van een jongen
uit Ghana de kerk bin
nen. Bulten stonden wat
toeschouwers. Vijf meis
jes in de rij trokken mis
prijzende gezichten en
gingen vervolgens gie
chelend weg. „You see...
ziet U... ik heb niet over
dreven", zei dr. Helena.
„Die Prager sind rassen-
bewuszt".
Niemand zal kunnen ont
kennen, dat Praag nog al
tijd een zeer prachtige
stad is. Haar ligging en
de architectuur zijn veel
interessanter en boeien
der dan in Wenen. Maar
gouden daken zijn net zo
min kenmerkend voor de
sfeer als gouden tanden
voor het innerlijk van de
Praag is Praag niet meer.
Ik had de stad voordien
nimmer bezocht, maar via
overlevering uit boeken
en vertelsels had ik mij
een idee gevormd van
Praag. Een tintelende
zelfs capricieuze std... ook
in de herfst of de donkere
winter. Zélfs in dié sei
zoenen. De desillusie was
er des te groter om.
Ik bevond mij in e
met één miljoen
die gevangenen zijn van
zichzelf. Fijne mensen,
vriendelijke, puur gastvrije
mensen, eerlijke mensen,
godsdienstige mensen...
gewone mensen zoals wij
allemaal, maar mensen,
die ln het keurslijf van
een systeem waren ge
stopt en er niet meer uit
konden.
Nu is het gemakkelijk om
lofliederen te zingen op ge
bouwen als het paleis
Waldstein... de gouden
burcht... de zachtvlieten-
de Moldau... het oude
Praag met zijn steegjes en
lantaamtjes en terloops de
mensen, die de stad tot
leven brengen, te vergeten.
Dat is makkelijk en in de
boeken en reisgidsen van
dr. Van Egeraat gebeurt
ook niet anders. Maar er
zijn in Praag nog andere
facetten. Diep menselijke...
diep tragische... er zijn een
miljoen mensen, die hun
keren naar het moment,
dat de poort naar het Wes
ten, naar de vrijheid defi
nitief opengaat en dat zij
ook vrijelijk kunnen red-
„Kom binnen toeris
tenbreng harde
Henny van Veenendaalgetrouwd met een student uit Mozambique.
valuta mee... onze
steden en pleinen zijn
prachtig. Ho... ho
rnet achter de fagades
kijken. U bent toch
toerist... U komt toch
om vakantie te vie
ren".
De man een technisch-
ingenieur verbonden aan
een fabriek met .vestigin
gen in Rusland en Roeme
nië die ik in een restau
rant aan de biertafel
sprak, gaf mij fluisterend
zijn mening. „Ben nu twee
enveertig jaar. Heb een ge
zin met twee kinderen...
loop al hard naar de zestig,
vind je niet? En dan...
wat heb ik dan gehad?
Niets! Ik kan geen enkele
kant uit. Ik zou best iets
voor mezelf willen begin
nen, maar de staat is op
permachtig en elk particu
lier initiatief wordt uitge
legd als verraad. Soms ben
ik ten einde raad... als ik
alleen was en niet de ver
antwoording over een
vrouw en twee kinderen
had... ik ging er vandoor.
Via Roemenië wist ik wel
in het vrije Turkije te ko-
Bier, bier, bier
Het klatergoud druipt in
Praag van de daken. Of er
tieneruitwassen voorko
men? Nee! Een paar jon
gelui met lang sluik haar
proberen de Beatles te imi
teren en hier en daar wordt
wat geswingd. Voor de rest
niets. Op zichzelf is dat
verschijnsel natuurlijk ver
blijdend maar de ach
tergronden zijn dramati
scher. Het systeem laat
eenvoudig niet toe dat de
individualisten bij elkaar
komen. Of dit nu kunste
naars, tieners of priesters
zijn. In de talrijke vaak
zeer aftandse bierlokalen
heb ik mannen en vrou
wen tot diep in de nacht in
ware verbetenheid hun er
gernissen over de onvrij
heden zien verdrinken. Zij
zongen dan en lalden van
onmacht. Het ijskoude sys
teem lachte echter en al
laat het systeem aarzelend
enkele Westerse kunst
uitingen toe, toch blijft de
vinger angstvallig op de
Westerse auteurs als
Priestley, Sartre, O'Neill en
Dürrenmatt worden bij dc
krantenkiosken verkocht,
maar de postdienst heeft
strenge censuuropdrachten
en geen krant uit het Wes
ten belandt in de' brieven
bus waar hij volgens va
dertje staat niet hoort.
Dat Tsjechen begaafde
hardwerkende mensen zijn
is al eeuwen bekend. Wie
een rondgang maakt door
de stad en contact zoekt
Jacht in de directe
omgeving van Praag
leverde een wild zwijn op.
De bierhallen zijn steeds goed gevuld de glazen ook.
met kunstenaars van ve
lerlei uitingen, merkt al
gauw, dat de ontevreden
heid en echt niet alleen
onder deze categorie
hand over hand toeneemt.
Er wordt hevig gekan
kerd... in het openbaar en
ln het geheim. Er worden
vergelijkingen gemaakt
tussen de zich superieur
voelende Russen en de nij
vere „bijen" van Praag.
Maar er worden geen plan
nen gesmeed. Er> worden
geen contrarevoluties ont
worpen. Het leven van al
ledag gaat normaal ver
der. Van geheime politie is
niets te merken en toch is
elke Prager bang voor de
andere Prager. Ja. het
systeem zit goed, zelfs in
genieus in elkaar en daar
om laat de regering dat
gevit en gebral ln bierlo
kalen toe. Met een fijn
glimlachje voegt zij de
schaapjes na het feest
weer ln de rij en dan gaat
ledereen weer gehoorzaam
aan de slag. „Querulanten
z(jn overal...", lachte de
hoge ambtenaar, die ik
iets van mijn ervaring ver
telde toen ik op het punt
stond met de C.S.A. in
nauwelijks anderhalf trur
van Pi .tag naar Schiphol te
Dat. Is een dooddoener,
want er zijn ln Praag al
leen al zo'n dikke miljoen
querulanten, die ln tocim
worden gehouden omdat
zij met hart en ziel vibi
hun prachtige stad houdeU.
De meesten van hen besef
fen nauwelijks meer hoe
fantasieloos, troosteloos en
meedogenloos de sfeer in
de kiatergouden stad is go-
worden.
Oin een ding even
recht te zetten. Om
misverstanden te voor
komen de Tsjechen
en Slowaken verdie
nen een beter lot. Het
zijn fantastische men
sen en ik heb alleen
maar goeds van hen
ondervonden. Het „sys
teem" liet zich niet
grijpen... dat had zich
verscholen achter de
ogen van de mensen.
