Ook Hitier werd tenslotte slachtoffer
van almacht van het naziregime
Kleine lieden tot
wanhoop gebracht
Concilieprocedure
gaat op de helling
Verdediger van Harster en Zöpf
Joden zouden ook
zonder verdachten
zijn uitgeroeid
Vliegramp bij
Menado eist
20 doden
Huis in één
dag gebouwd
V>
PvdA en VVD: „Nooit
samen in een regering
Soekarno's
verweer is
onvoldoende
Scheepsramp
in Golf Oman
VLASVELD
Beraad achter de schermen
VRIJDAG 17 FEBRUARI 1967
DE LEIDSE COURANT
ff an onze speciale verslaggever Link van Bruggen)
MüNCHEN Niet het Individu draagt schuld,
maar de staat. Zelfs een man als Hitler werd ten
slotte het slachtoffer van de almacht van het natio-
naal-socialistische regime, dat op het führerprincipe
was gebaseerd. Harster en Zöpf waren slechts amb
tenaren, die geen boosaardige of sadistische initia
tieven ontplooid hadden. Als ze niet door het „Schik-
sal". het noodlot, waren getroffen, hadden ze zich
nooit voor een rechtbank behoeven te verantwoorden.
Dit was de kern van de argumenten, die dr. Eugen
Leer, de verdediger van Harster en Zöpf, gisteren
aanvoerde, om voor beide verdachten een sterke ver
mindering van straf toegemeten te krijgen. Zoals be
kend, eiste de officier van justitie, dr. Benedikt Ru
ber maandag 15 jaar tuchthuisstraf met aftrek
voor de voormalige bevelhebber van de veiligheids
dienst en de veiligheidspolitie in Nederland. De eis
tegen de vroegere leider van de afdeling VI-B-4, die
in Den Haag de uitroeiing van 100.000 Nederlandse
joden voorbereidde, luidde tien jaar tuchthuisstraf.
De 60-jarige verdediger, die het nationaal-socialisme
bewust heeft meegemaakt, leek minder overtuigd te
zijn van de schuld van zijn cliënten dan zij zelf.
Voorts kreeg men de indruk dat hij het 60-miljoenen-
volk, waarmee hij de bewoners van het derde rijk
aanduidde, het slachtoffer waande van filosofische en
cultuur-historische levensbeschouwingen van mannen
als Fichte, Nietzsche, Heidegger, enz.
Nazischrijvers van Amerikaanse huize, als Shirer
en Hogan moesten worden aangehaald om de dwang,
waaronder de dienaren van de staat leefden en de
druk, die op hen werd uitgeoefend, te illustreren.
Zelfs een citaat van paus Pius XII werd misbruikt
om de bijzondere wetgeving, die na 1945 was inge
steld, te laken. Zonder deze „overwinnaarswetten",
waaronder vervolgingen tegen oorlogsmisdadigers,
konden worden gesteld lees: als de nederl,aag was
uitgebleven en het nationaal-socialisme gezegevierd
had zouden Harster en Zöpf immers vrijuit zijn
gegaan.
De vermindering van straf, waarvoor Leer pleitte,
kan voor Harster, ,,die na de oorlog 11 jaar in ge
vangenissen had geboet en bovendien invalide en op
leeftijd is", op onmiddellijke invrijheidstelling
neerkomen. Zöpf, die nog niet gestraft is, doch
niettemin „sinds 1959 in angst had geleefd over het
komende proces tegen hem", zou slechts gedurende
een zeer korte periode in de gevangenis behoeven te
worden opgesloten.
Natuurlijk begon de hardleerse Leer met het uit
spreken van zijn leedwezen met de slachtoffers van
het derde rijk. Voor een rechtsstaat waren de mis
daden, die de nazi's hadden begaan, iets „verschrik
kelijks". Men moest de zaak tegen de schrijftagel-
moordenaars echter zonder hartstochten en voor
oordelen kunnen bezien. Was 't niet meer dan 20 jaar
na de oorlog? Betrof het niet ambtenaren in plaats
van politici? Ging het in strafrechtelijke 'zin niet om
mensen, die geen misdadigers waren, maar slechts
slachtoffers van de geschiedenis?
Beide verdachten hadden, aldus nog steeds dr. Leer,
geen moordplannen gehad. Ze misten het overzicht
en het inzicht om de ware bedoelingen van de depor
taties te kunnen doorgronden. In het beeld van toen
was het totaal niet bevreemdend, dat ze meenden,
dat de joden 'n bepaald gebied hadden toegewezen
gekregen en dat ze zich daar voor de Duitse oorlogs
industrie moesten inzetten.
Eerder kwalijk dan ontlastend was de daarop volgen
de opmerking van Leer, dat de joden in Nederland
ook wel zonder hulp van de verdachten waren uitge
roeid. Op de publieke tribune hoorden we na afloop
van het twee uur durende pleidooi een Duitse vrouw
tegen haar buurvrouw zeggen: „Als je die man moet
eeloven, hebben ze niets gedaan. Het moeten zelfs
lieve en alleraardigste mensen zijn geweest"
Het proces is vandaag beëindigd. De veraeaiger
van Gertrud Slottke, dr. Rudolf Aschenauer, tracht
te de schuld van zijn cliënte tot een minimum te be
perken. Alle verdachten kregen gelegenheid voor een
laatste woord.
Eerste prijs toto
ruim halve ton
DEN HAAG De cijfers van sport-
toto 32 zien er als volgt uit: aantal
deelnemers: 639.961. Bruto inleg: 885.807
gulden. Prijzenbedrag: 310.721 gulden
(18.404,79 gulden van sporttoto 31).
Eerste prfls: 170.896,55 gulden, drie mel
dingen, per kolom 56.965 gulden. Tweede
prijs: 93.216,30 gulden, 144 meldingen,
per kolom 817,68 gulden. Derde prijs:
46.608,15 gulden, 185 meldingen, per ko
lom 250 gulden.
Geen gevaar voor
Spaanse vrijheid
van godsdienst
MADRID (KNP) Het wetsontwerp
Of** de godsdienstvrijheid, dat tijdens
de recente ministerraad naar de redac
tiecommissie werd teruggezonden, cal
vermoedelijk in de ministerraad van 24
februari definitief afgehandeld worden
en naar de cortes worden doorgezonden.
Waarnemers in Madrid bevestigen, dat
■owel de bisschoppen als de H. Stoel het
wetsontwerp hebben goedgekeurd. De op
positie in de recente ministerraad kwam
van twee personen, de tweede vice-pre-
Bident Luis Correro Blaneo en van de
minister van Openbare Werken, de zeer
traditionalistisch ingestelde christen-de
mocraat Federico Silva Munos. De ob
jecties worden echter in Madrid niet se
rieus genomen, gezien de hoge kerkelij
ke goedkeuring, die geen verandering
meer mogelijk maakt. Ook houden de
Spaanse kranten zich al bezig met de
vorm, waarin de discussies in het parle
ment zullen verlopen. Men rekent op
aanneming met algemene stemmen.
Officier van Justitie tot drs. F.:
VAN KWAAD
TOT ERGER
Julie Andrews bekend uit de Walt
Disneyproduktie Mary Popping" en
de nog steeds volle zalen trekkende
musical The sound of music"
kreeg gisteravond uit handen van
collega-filmster Rock Hudson de
Golden Globe", een onderscheiding
van de buitenlandse pers in
Hollywood voor de meest favoriete
vroutoelijke filmster. Op de foto een
dolgelukkige Julie, geflankeerd door
sen vrolijk lachende Rock Hudson.
(Vervolg van de voorpagina)
..Maar wanneer ik", vervolgde de offi
cier van justitie, „de persoonlijke gevol
gen afweeg tegen de maatschappelijke
onrust, die de handelwijze van verdachte
heeft gezaaid, tegen het verdriet, dat hij
heeft aangericht bij tientallen, de wan
hoop, waartoe hij kleine lieden heeft ge
bracht, die bü hem hun spaargeld, hun
Kekerheid voor de oude dag veilig waan
den, dan acht ik toch een zware straf op
«ijn plaats".
De eis ontlokte aan de publieke
tribune, waar verschillende gedupeerden
aaten, een luide zucht van teleurstelling.
Mr. Van Renesse beperkte zich in zijn
requisitoir, dat ruim een uur duurde,
hoofdzakelijk tot de juridische aspecten
van de zaak, maar schilderde tussen de
regels door ook, hoe het bij Texeira van
kwaad tot erger was gekomen, niet
alleen door omstandiheden van buitenaf,
maar ook door het normverlies van
verdachte. Hij noemde het beangstigend,
dat een man met de intelligentie en de
positie van drs. F. de bakens niet tijdig
had verzet en nu eigenlijk nog zijn falen
niet toe wil geven.
Van verschoonbare dwaling kan volgens
hem geen sprake zjjn. ..Het is niet zo in
gewikkeld om te weten, dat je van de
obligaties van anderen al moet blijven.
Dat verdachte geen aandacht besteedde
aan de liquiditeit van zijn bedrijf was
woordelijk".
Herhaaldelijk noemde de officier van
justitie drs. F. een autoritaire en
eigenwijze man, wiens handelen alle
normen van fatsoen en goede trouw
oversohreed. De noodsprong om ten
einde raad alle nog aanwezige stukken
van crediteuren te belenen en de
geheimzinnige wijze, waarop de kluizen
's avonds waren geleegd, kenschetste hij
als een droevige vertoning - „een
regelrechte roof van het eigendom van
de cliënten door drie protesterende
employees". Hij vond dït tafereel
illustratief voor het normverlies van
drs. F. Hij vergeleek hem met de
wrokkende kassier. die zrjn baas
uiteindelijk met een lege kas laat zitten.
W. Bruynzeel
voorz. verbond
werkgevers
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG De heer W. Bruyn
zeel is gisteren de heer H. J. de Kos
ter opgevolgd als algemeen voorzitter
van het Verbond van Nederlandse Werk
gevers. De heer De Koster heeft deze
functie zes jaar bekleed en is afgetre
den in verband met zijn verkiezing tot
lid van de Tweede Kamer.
De voorzitterswisseling vond plaats in
een vergadering van het algemeen be
stuur van het verbond. Het is de bedoe
ling dat de heer Bruynzeel namens het
VNW de plaats van de heer De Koster
in een aantal colleges waaronder de
raad van Nederlandse Werkgevers
verbonden en de Sociaal Economische
De heer Bruynzeel is lid van de raad
van beheer van de beheermaatschap
pij Bruynzeel fabrieken NV te Zaan
dam. HIJ is al geruime tijd bestuurs
lid van het verbond en maakt sinds
1969 deel uit van het preeedium.
LONDEN (Reuter) Dieven, die bij
Londen een vrachtwagen met schoi
hadden gestolen, hebben hun buit in de
steek gelaten daar het allemaal linker
schoenen waren. De fabriek, die
schoenen had verzonden, heeft laten
ten, dat sij, linker- en rechterschoenen
met opzet apart verstuurt om eventuele
dieven een poets te bakken.
DJAKARTA (Rfeuter) Een Indo-
esisch verkeersvliegtuig van het type
Electra is donderdag na een landing op
het vliegveld van Menado op Noord-Ce
lebes in brand gevlogen, waardoor twin
tig passagiers om het leven kwamen.
Vijfendertig passagiers en de uit Bcht
leden bestaande bemanning wisten uit
het brandende toestel te komen, voor
dat de brandstoftanks ontploften.
De Electra was eigendom van de
staatsluchtvaartmaatschappij Gareoeda,
De machine had geen Buitenlandse pa6-
agiers aan boord.
Uitspraak over
rasvermenging
in V.S. gevraagd
WASHINGTON (AFP) Zestien ka
tholieke geestelijken, die voornamelijk in
het zuiden en zuidwesten van de VS wer
ken, hebben het opperste gerechtshof in
Washington gevraagd om een uitspraak,
dat de in 18 staten geldende wetten, die
huwelijken tussen gekleurden en blan
ken verbieden, in strijd met de grond
wet zijn. De betrokken geestelijke lei
ders, onder wie de aartsbisschoppen of
bisschoppen van New Orleans, Atlanta,
Baltimore en Nashville, zijn van oor
deel, dat de gewraakte wetten een vrije
godsdienstuitoefening op het gebied van
het huwelijk in de weg staan. Ook wij
zen zij erop dat de uit dergelijke verbin
tenissen geboren kinderen als onwettige
worden beschouwd.
AMSTERDAM (ANP) Tijdens ee
demonstratie werd gisteren in Amstei
dam een huis van twee verdiepingen
met drie slaapkamers, het geheel be-
staande uit vier afzonderlijke eenheden.
in elkaar gezet. De eenheden werden
met een hijskraan op hun plaats ge- 1
bracht en het huis was in één dag klaar
voor bewoning.
Het huis werd gebouwd volgens een
in Engeland ontwikkeld systeem, waar
bij 80 procent van de totale bouwtijd op
de fabriek wordt doorgebracht. De een
heden verlaten de fabriek compleet
met elektrische en sanitaire voorzienin
gen, afvoerbuizen en een warmelucht-
verwarmingsinstallatie. Het bouwen vol
gens dit systeem gaat niet ten koste van
de levensduur; deze is gelijk aan die
van huizen van gewoon baksteen.
i
In Frankrijk is de verkiezingscampagne voor de vijfde maart In volle gang.
De karavaan van oud-minister Giscard d'Estaing rijdt door een van de
buitenwijken van Parijs.
Fractieberaad over verkiezingsuitslag
(Vervolg voorpagina)
Fractieberaad
De PvdA-fractie, die drs. J. M. den
Uyl tot haar voorzitter koos in plaats
van drs. Nederhorst, kwam tot de con
clusie, dat het uit de verkiezingsuitslag
gebleken verzet tegen de ondoorzichtig
heid van ons politieke bestel aanleiding
dient te zijn tot en spoedige herziening
van dat bestel. De fractie is niet bereid
tot deelneming aan besprekingen over
een regeringsprogram als de WD bij die
besprekingen betrokken ls.
Elk te vormen kabinet dient naar 't oor
deel van de fractie maatregelen voor te
bereiden en uit te voeren, die kunnen
leiden tot een zodanige verbetering van
ons politieke stelsel, dat de invloed van
de kiezer op de kabinetsvorming wordt
vergroot en de openheid en controleer
baarheid van het landsbestuur wordt be
vorderd. De fractie van de PvdA heeft
de fractie van D-'66 voorgesteld contact
op te nemen over de verbeteringen van
ons politieke stelsel, waarover op grond
van de programma's van beide partijen
overeenstemming mogelijk is.
Gecompliceerd
Ook de Alt-fractie vergaderde giste
ren. Deze fractie koos de heer Biesheu
vel tot eerste en de heer Roolvink tot
tweede voorzitter. Tot dusver was de
heer Roolvink fractieleider. De AR-
f ractie kwam tot de slotsom, dat de ver
kiezingsuitslag een gecompliceerds si
tuatie heeft geschapen en dat er geen
duidlijke aanwijzingen uit voortgeko
men zijn voor de wijze waarop de for
matie moet worden geregeld. De fractie
meent, dat aan de gebleken vernieu
wingsdrang door de vijf grote partijen
niet voorbij gegaan kan worden. Dit zou
zelfs een punt kunnen worden bij de
kabinetsformatie. Mr. Biesheuvel had
De K.V J,-fractie in beraad by een
de heren P. de Jong,
positieve waardering voor de vernieu
wingsdrang van de nieuwe partij D-'66.
Het beraad van de WD-fractie leidde
tot de constatering, dat de WD met de
verkiezingsuitslag tevreden mag zijn, al
had men ook op enkele zetels meer ge
hoopt. De WD blijft samenwerking met
de PvdA afwijzen. De verkiezingsuitslag
wijst volgens de liberale fractie op het
verlangen naar een kabinet, dat tot be
langrijkste taak zal hebben het herstel
en behoud van het economisch even
wicht. De uitslag wijst zeker niet op een
verlangen tot hervatting van het beleid
van het kabinet-Cale, maar wel op een
verlangen tot voortzetting van het be-
leid-Zijlstra. De WD herkoos mr. To-
xopeus tot fractievoorzitter en
Geertsema tot plaatsvervangend a
zitter.
Onduidelijker
Het beraad in de CHU-fractle leidde
tot de conclusie, dat deze verkiezingen
de politieke onduidelijkheid veel meer
hebben doen toenemen dan afnemen,
hetgeen nu juist niet de bedoeling was.
Het „Jelle-effect" heeft de AR doen
winnen, meende de als fractievoorzitter
herkozen mr. Beernink. Ook hij wilde
geen voorkeur uitspreken over samen
werking met PvdA dan wel WD in een
nieuw kabinet. Wel hoopt hij, dat de
drie christelijke partijen weer samen in
een kabinet komen te zitten.
Leidse studenten
krijgen geld om
communisten
te bestrijden
(Van een onzer verslaggevers
LEIDEN De International Student
Conference in Leiden is door een ver
slaggever van de New York Times ge
noemd als een van de studentenorgani
saties, die geld hebben ontvangen van
de Amerikaanse inlichtingendienst CIA
om ondernemende en propagandistische
activiteiten van communistische studen
ten op buitenlandse studentenbljeenkom-
Het Amerikaanse ministerie van Bui
tenlandse Zaken heeft bevestigd, dat de
CIA de overzeese activiteiten van de
NSA, de nationale stundentenvereniging
in Amerika, sinds het begin van de vijf
tiger jaren heeft gesteund. Het bekend
worden van deze „subsidiëring" heeft
in de VS in brede kring stof doen op
waaien. Democratische afgevaardigden
hebben president Johnson schriftelijk
gevraagd onmiddellijk een onderzoek op
het hoogste niveau in te stellen.
Wat het aandeel van de ISC in dese
ffaire is, blijft voorlopig nog onopge
helderd. De ISC ls een overkoepelende
organisatie van studentenverenigingen,
die verspreid zijn over alle wereldde-
DJAKARTA (ANP)-Reuter) De uft
66 leden bestaande permanente oommis
sie van het Indonesische voorlopige
Volkscongres heeft het aanvullende ver
slag van president Soekarno over ijjn
bewind, in het bijzonder voor en t(Jdens
de mislukte opstand als onvoldoende
De oommissie bepaalde, dat het volks
congres van 7 tot 11 maart tussen
tijds In Djakarta bijeen zal komen. Een
van de belangrijkste agendapunten aal
dan zijn de resolutie van het parlement
van 9 februari, waarin het Volkscongres
wordt gevraagd, de voorzitter van het
kabinetspresidium, generaal Soeharto,
een verklaring te laten afleggen over de
rol van president Soekarno tijdens de
communistische staatsgreep. Volgens de
resolutie zou vervolgens Soekarno moe
ten worden ontslagen. In afwachting van
de volgend jaar te houden verkiezingen
zou er dan een waarnemende president
moeten worden benoemd. Tenslotte aou
Soekarno zich voor het gerecht moeten
verantwoorden.
De militaire leiders van Indonesië heb
ben het aanbod van Soekarno verworpen
om in ballingschap te gaan als hij zijn
titel van president mag behouden. Dit
is in betrouwbare legerkringen te Dja
karta vernomen. Het zou hier gegaan
zijn om het jongste compromisvoorstel
van een reeks, door Soekarno en Soehar
to over en weer gedaan om uit de hui
dige impasse te komen.
TEHERAN (Reuter) Het Zaanae
blad Kayhan meldt dat er in de Oolf
van Oman ongeveer 250 mensen ver
dronken zijn toen de motorboot, waarin
zij zaten, bij een zware storm omsloeg.
De boot was onderweg van Bahrein
naar Doebai.
(ADVERTENTIE)
RIJSCHOOL
VOOR ALLE
RIJBEWIJZEN
Huidige opzet
voldoet niet
(Van een onzer redacteuren)
DOORN Achter dc schermen v;
het concilie wordt druk beraadslaai
totale
'heologen
lieprocedure. In kringen
en canonistcn enerzijds er
gen en psychologen ander:
tot de overtuiging gekome
huidige procedure niet of
lijk te werken zal zijn. Gezocht wordt
naar een nieuwe opzet, waarin het voor
naamste orgaan van het concilie zal
bestaan uit een echte vertegenwoordi
ging van heel de katholieke gemeen-
Zoals bekend ontstonden er tijdens de
eerste openbare vergadering van de ad-
viseursgroep reeds ernstige moeilijkhe
den over de vraag, welke bevoegdheid
deze vergadering zou hebben.
Later zijn de twee adviescommissies
die zich met de opzet van het concilie
bezig houden, een theologisch- juridische
en een soclologisch-psychologische com
missie, de hele procedure nog eens kri
tisch gaan bezien.
I De nieuwe opzet, waarover beide oom
missies zich op 27 februari, sullen uit
spreken, wil de deskundigen weer terug
brengen tot hun eigenlijke taak, het uit
brengen van advies. Zij zullen niet meer,
zoals het huidige reglement voorziet oor
delen over het Werk van de verschillen
de studiecommissies en bepalen of deze
aan de Centrale Commissie kunnen wor
den uitgebracht. Men acht het namelijk
niet juist, dat adviseurs over hun eigen
werk en dat van andere adviseurs zou
den oordelen. Zij moeten zich beperken
tot het vervullen van hun adviserende
taak. Bovendien is moeilijk waar te ma
ken, dat de greoep van adviseurs in zijn
huidige samenstelling, een vertegen
woordiging van heel het kerkvolk sou
Teneinde deze vertegenwoordiging te
krijgen wordt thans voorgesteld, in ie
der bisdom een aantal personen te
doen kiezen, leken, religieuzen en pries
ters, die geacht worden de stem van
heel de gemeenschap op het concilie te
doen klinken. Deze gekozenen van alle
bisdommen zouden samen onder leiding
van het voltallige episcopaat het voor
naamste orgaan (zoiets als het parle
ment) van het concilie gaan vormen.
Hun taak zou het zijn de werkstukken
de verschillende commissies te be
oordelen en bij stemming te bekrachti
gen of te verwerpen.
