Vdkiezingsijver bij het
reus-Van Zwieten"
rr
JIM UIT MINNESOTA
LEIDSE SCHOLING VOOR
PAGINA 5
DE LEIDSE COURANT
ZATERDAG 28 JANUARI 1967
MET HET
STEM-FEEST
VAN
15 FEBRUARI
IN HET
VERSCHIET
j
J^pVTIONAAL ONBEHAGE^eeft er toe
geleid, dat wij in versneldmP° te ken
nen moeten geven, hoe wij er de volks
vertegenwoordiging in de fee de Kamer
denken. Stemmen wordt dit geen lente
uitje, maar een - misschieiy^re - winter-
plicht. Woensdag 15 februalschuifelen we
overal in den lande weer guldig in de rij
naar de groene tafel, waar "ter ,,het stem
bureau" gezeten is, voor <n korte sobere
en ingetogen plechtigheid, j afgerond wordt
met het nochalant laten va" van onze stem
in de daartoe bestemde b- Dan zit het er
weer voor een paar jaatfP- Alleen breekt
bij velen onzer 's avondsAg even de koorts
uit en zit men met verfe gezichten voor
de t.v. de uitslagen op h* merites te beoor
delen (of naar een oetbalwedstrijd te
kijken).
De heer Van Zwiel is in
deze vöör-verkiezosPeri°-
de een man met probPen- Bij
verkiezingen in mei,pais ge
woonlijk, begonnen ^voorbe
reidende werkzaamhpn ook al
zo rond november, iaar dit
maal, met 15 febri/i in het
verschiet, zijn de ac^teiten in
versneld tempo be£ven. Een
man met problem dus, de
heer Van Zwieten,naar geen
geplaagd man. Hij >mt er wel
uit, die indruk krij men sterk
bij een gesprek hem. De
moeilijkheden zijjórdelijk ge
rangschikt. Als ejste obstakel
was er het sametfellen van de
61 Leidse stemcjtricten. Vóór
de grenswij ziginvan vorig j aar
waren dit er 58Met deze dis
tricten is het /n tijdje lang
meten en pass* vertelde ons
de heer Van Zieten. „Volgens
de wet mogen^r zo ongeveer
1200 kiezers fr district zijn.
Dit aantal is giankelijk van de
situatie in elMistrict; we hou
den daarom vl een marge".
Er komen ni^lleen een paar nieu
we stemdistricp. ook sommige oude
districten zijn ewijzigd en voor een
deel zal men Js zijn of haar stem
ergens anders»oeten uitbrengen dan
men gewend is- Vooral in het cen
trum zal ditfnerkbaar zyn, omdat
hier tengevoP van de sanering dis
tricten te kl«» zjjn geworden om een
zelfstandig ven te kunnen leiden.
Er zijn er bfüe minder dan 800 kie
zers tellen i dat kan niet, volgens
de wet.
VEIANDERINGEN
Enkel markante veranderingen
werden r door de heer Van Zwie
ten meparae genoemd: de kiezers
van devoormalige Zoeterwoudse
Vroumweg gaan op 15 februari
niet nor naar het gemeentehuls
van fri oude woonplaats, maar
reizenditmaal naar Leiden Zuid-
WestJvaar zy in de kleuterschool
't Hpmelhof by de Roosevelt-
straa' het voorrecht hebben, hun
pllch'te vervullen. Misschien pret-
tigeiwordt de situatie voor de Lel-
denars aan de Zoeterwoudse kant
van de Hoge Ryndyk. Ze hoeven
nletmeer de Wllhelminabrug over
nai het Rembrandtlyceum sinds
eei stemlokaal werd gevonden in
de LTB-verzekeringen-kantine er
is namelijk In dat stadsdeel geen
J^A ENEN, die nacht, ligt het merendeel
van de Nederlandse gemeenschap op één
oor onder de wol. Niemand denkt dan aan
degenen die de hitte van de avond en de nacht
gedragen hebben en nog dragen op dat mo
ment. In Leiden zijn dat zo'n man of vijfender
tig, die horizontaal of vertikaal aan het tellen
zijn, die lijsten plakken of accuraat zich met
controleren bezighouden. Dit is de uitgebreide
staf van de heer W. C. van Zwieten, chef
van de afdeling Bevolking ter gemeente
secretarie, die al bijna 40 jaar in de Sleutelstad
en daarvóór in andere gemeenten als „leider
der verkiezingen" ervaren de electorale scep
ter heeft gezwaaid. Onder zijn leiding zijn
vanaf oktober vier ambtenaren van zijn af
deling al bezig geweest met de voorbereidin
gen, onafgebroken en regelmatig werkend aan
het verkiezingsbedrijf.
De Citograf-adresseertnachine
van de secretarie is voor de heer
Van Zwieten en zijn staf een hele
uitkomst. Door dit apparaat wer
den In de afgelopen weken onge
veer 63.000 Leidse ingezetenen
van SI jaar en ouder uit het sys
teem gelicht.
Jet de groene lakens keurig
gevawen over de randen staan
de tembussen in de kluis van
het itadhuis gereed. Geen uit de
kluien gewassen vuilnisemmers,
ma<r vergaarbakken voor de po-
litifce wensen der Leidenaars
AlU stemmen kunnen erin. Als
ze '61 dreigen te raken husselen
we de bussen, dan kunnen er
wee genoeg biljetten bij", ver
telet de heer Van Zwieten.
enkele school te vinden. De bewo
ners van Huize Roomburgh stem
men In eigen huls!
Tweede probleem voor de heer Van
Zwieten en de zijnen; het samenstel
len van de stembureaus te weten,
een voorzitter twee leden en zo mo
gelijk plaatsvervangers. Ruim 300
personen moesten voor deze functies
gevonden worden. Ze zijn inmiddels
gevonden, al was het, zoals elke keer,
weer een puzzle om mensen te vinden
die de hele dag (van 8 tot 21 uur)
of een deel daarvan zich van deze
stemmingsvolle taak willen kwijten.
Over het algemeen is men in het
samenstellen van de stembureaus aar
dig geslaagd. Waar de bezetting min
der vlot verliep kon men een beroep
doen op secretarie-ambtenaren, van
wie er ook op de verkiezingsdag zelf
een aantal paraat is om eventueel in
te vallen als een stembureau niet "op
peil" blijft. Een gunstige bijkomstig
heid bjj deze verkiezingen was, dat
zy niet in de vroege mei-vakanties
vallen, zodat meer gegadigden voor
de bureaus zich beschikbaar konden
stellen.
STEMBUREAUS"
STEMMEN de stembureauleden
ook Een redeiyke vraag,
dunkt ons, want vaak maakten "stem
bureaus" een soort zeldzame ééndags
vliegen op ons de indruk vèr boven
deze verplichting te staan, ongenaak
baar achter de tafel, wat hautain ma
nipulerend met de kaarten en oproe
pen. Wellicht verdwynt er iets van de
eerbiedwaardigheid van dit bureau
als wy u mededelen, dat de leden in
derdaad -evenals andere stervelingen
van boven de 21- moeten stemmen.
Zy doen dit in het bureau waar
zy zitting hebben. De uiteenzetting
van de heer Van Zwieten kreeg
voor ons wat pikants toen hy ver
telde, dat "het stembureau" meest
al, onder de onwennige blikken van
een aantal vroeg opgekomenen, di
rect om acht uur des morgens byna
tersluiks zijn stem uitbrengt. Een
kleine devaluatie van een "imago",
maar de heren komen er niet onder
uit. Het waarnemen van deze han
deling iykt ons even obsederend
als het per ongeluk opmerken van
een gerespecteerd lid van het col
lectantencollege in de kerk die hei-
melyk ook zijn duitje bijdraagt.
Mochten er hier en daar bureaule
den zyn die by het zelf kiezen blo
zen -en wat doe je anders, als je je
zo "bloot" voelt-, dan kan men
rood, roze en groen verwachten,
want, aldus de heer Van Zwieten,
bij voorkeur benoemt men leden
SELECTIEVERMOGEN
Ten derde: het klaarmaken van de
oproepen voor de verkiezingen. Voor
ongeveer 63.000 Leidse stemgerech
tigden liggen op het ogenblik bij de
posterijen de oproepen voor verzen
ding gereed. Veel menselijk selectie
vermogen is bij dit klaarmaken niet
nodig geweest. Men liet het een in
genieuze adresseermachine doen, de
Citograf, die snel en feilloos de uit
verkoren Leidenaars van 21 jaar en
ouder uit het geponste kaartensys-
teem lichtte.
De aanblik van dit apparaat is niet
zo verbysterend als de combinatie-
mogeiykheden die de Citograf in zich
heeft: de machine combineert naar
hartelust tot een getal met 20 cijfers
en wel 10.850.379.736.765.431.808,
maar dan ook niet één cyfer méér.
Voorwaar een ambtelijke molen die
niet langzaa mmaalt.
De Citograf selccteerd naar de toe
stand op 3 januari jj., de dag der
kandidaatstelling voor de Tweede Ka
mer. Wie zich mi deze datum in Lei- I
den vestigde, kan niet automatisch I
hier ter plaatse stemmen. Tot 1 fe- I
bruari bestaat de mogelykheid zich
alsnog als Lelds stemgerechtigde op
het stadhuis op te geven. Wie na 3
januari naar elders vertrok staat wèl
op de lijst. Ook voor deze kiezers is
het mogeiyk, zich vóór febr. met een
verzoek (om in een andere plaats
te mogen stemmen) tot het secre
tarie te richten. Het by volmacht
stemmen is ook tot deze laatste da
tum te regelen. Dit geldt voor zieken,
Invaliden en zich buitenslands ver-
blijvenden.
Werkt de Citograf. naar wij verna
men van de heer Van Zwieten, feil
loos, dit mag natuurlyk niet verwacht
worden van de meisjes die de plaat
jes ponsten. Hierin schuilt mogelyk
een verrassing op 15 februari, wat
dan weer aanleiding kan zyn tot leu
ke verhaaltjes en prentjes in de dag
bladen. Als er misschien een babietje
naar het stemlokaal wordt ontboden,
werp dan geen blaam op de secreta
riemeisjes, want deze zijn geen ma
chines
AMBTENAREN
„IN RESERVE"
NA AL HET voorbereidend werk
wacht dan straks de grote dag;
"ik zal blij zyn, als het er weer opzit",
verzucht de heer Van Zwieten nu al.
Dat valt te begrypen, immers zyn
versterkte afdeling werkt die hele
dag, de avond en de nacht onder hoog
spanning. Ambtenaren worden -zo-
als wij eerder schreyen- in "reserve"
gehouden om eventuele opengevallen
plaatsen op de stembureaus in te ne
men. De voorzitter van zo'n bureau
heeft overigens de bevoegdheid -we
derom wettelijk vastgelegd- iedere
willekeurige kiezer in het lokaal fi-
guuriyk in de kraag te grijpen om de
sterkte van het bureau in stand te
houden. Dit soort ingrepen komt spo
radisch voor.
Voorzitter is meestal een lid van
de gemeenteraad. Byna alle raads
leden zyn, aldus de heer Van Zwie
ten, bureauvoorzitter. Een ereplaats
onder de stembureaus wordt inge
nomen door bureau 1, ten stadhulze,
waar de burgemeester presideert
met als vervanger wethouder Men
ken, die 's burgemeesters plaats In
neemt als deze zich verwyderd
heeft. De heer Menken heeft als
„loco" een ware bedrevenheid ln het
STF.MMACHINE NIET
AANTREKKELIJK
ge dat de heer Van Zwieten uit
handen geeft. Op het denkwerk blijft
hy geconcentreerd. "Voor Lelden geen
stemmachine", vindt de chef Bevol
king, "gezien de brokken dfe laatste
keer in verschillende gemeetten. Een
nieuwe machine wordt momenteel
ontworpen bij Samsom te Alphen a.d.
Ryn, maar nog niet voor dé volgen
de maand".
Voor Nederland vindt ook de heer
Van Zwieten de stemmachine niet
aantrekkelijk met die partijenreeks:
"met twee partyen zou het een stuk
eenvoudiger zyn. Het enige voordeel
is een snellere uitslag. BoTendien is
zo'n ding te duur voor LeBen (plm.
f 500.000 guldenom drie tee: in de
vier jaar gebruikt te word*n".
Nog een aktivlteit van l)et Circus
Van Zwieten willen wy noenen: tus
sen Stadhuis en Stadsgehoorzaal (u
weet wel, mèt die stunt der gezamen-
ïyke politieke partyen) functioneert
'8 avonds een pendeldienst door spe
ciale ambtenaren, die de uitslagen
van de Leidse stemdistrlctffi naar de
gehoorzaal brengen. Als heel Ne
derland na de 15e weet war het aan
toe is. worden de 35 heren en een en
kele dame) weer bedank. Ook in
Leiden gaat men dan weeipver tot de
orde van de dag.
„Leider der verkiezitien" W.
van Zwieten, in het ftagelijks
leven chef afdeling Rvolking,
als een veldheer bij de bart met
de Leidse stemdistrictert
Des avonds is het stadhuis het
hoofdkwartier van kieskring VII Lei
den, waarby circa 60 gemeenten zyn
aangesloten. Van heinde en verre, tot
zelfs uit Capelle a.d. IJssel toe, ko
men vertegenwoordigers met de pro
sessen-verbaal naar het Leidse stad
huis, het hoofdstembureau van de
kieskring, waar allen tezamen vo<
onafgebroken nachtwerk en organ
satorische moeiiykheden zorg di
gen. Het is secure arbeid; alles m<
kloppen.
OP ZIJN TELLEN
PASSEN.
Dan is het tellen geblazen (°P
zijn tellen passen, horizonta/en
verticaal. De telkamer is herrrck
afgesloten en nooit zal de her an
Zwieten een outsider in deza11"®1"
toelaten; zelf komt hij er bij \f
zondering. Verder zyn er nogP'8^"
afdeling, waar men de uitsl" ,Per
district op karton onder elk'
en de afdeling voor de contr11"5- *->e
eerste uitslagen worden oir^eveer
half negen op het stadhuk^acht'
de laatste kón half elf bi»3 zön
er moet weer om over elvren\*OOT.~
zitter komen opdraven" d'j- is
waarachtig gebeurd) wi fietsban-
den door onverlaten Zie°or£e8ne-
den, zodat de man t/et °P ket
hoofdkwartier verschi/
OM EEN UUR 0/IER. rij' in
de morgen hoe/16" klaar te
zyn. Voor een deeL:ten de van
hun nachtrust bero/ ambtenaren
om half negen alwë*° ter het lo~
ket, al dan niet fri» vaei"krachtig,
maar de organisati*n de heer ^an
Zwieten houdt rek'g met werkers
van het eerste en'va? het laatste
uur. Vrydag 17 /°an 10
wordt de uitslag" k,efk"ng ATI
officieel vastges/ Dan 18 het leed
weer geleden vj,een J681" wat.
Maar onderwijl
dan toch
ONTMOETINGEN
r^eventienjagc Jim Mc-
Donald een zoon van
Uncle Sam Acht maanden
geleden za|f»j nog over zijn
sommen g/ogen in de derde
klas vaneen highschool in
St. Paul, Minnesota, Verenig
de Staten^an Nederland wist
hij allee» vaag, dat het een
heel klei landje was met een
heel gro bevolking. Nu, ruim
een ha iaar later, volgt hij
de less1 >n de vierde klas hbs
aan h Rembrandtlyceum te
Leide «preekt hij vrijwel ac-
centl>« Nederlands en denkt
hij ehard over, aan de Leidse
Uniciteit te gaan studeren.
feestjes, bioscoop,
tamaan huiswerk
wordt niet
veel gedaan
de handen
gehad aan dege-
iren op één van de
maal deelnemen,
18 lysten, die
hun stem uit/rengen"
In een elV'" ,taan nu noS
Hi-ntallsn r."»"™ Wsl»een,
lanee rilfn lum kmwkt™ ge
groeid. 'Uk™ ket, al
gedrapeerd1 k« Kr<"™ tafellaken
voor het el',ltbaar stembureau en
wachtend *nde™ attributen al.
een lijst et ulttrek9el van het
kiezersr^1"' verwezende borden
binnen ^er k,°PPe"). potloden en
nog mö'P (,e da* v66r de verkle-
ringen 'd™ de knaeen door ge-
meentrcen naar bun plaat» van
besten'^ KetransPOrteerd, evenals
de st/kJ1'8- 010 na noK gedemon-
toerd6*11 Rnder® plok de dag dee
Camen met negen andere jonge
mensen brengt hij door be
middeling van American Field
Service, een internationale or
ganisatie, die jeugduitwisselin
gen tot stand brengt, een jaar
in ons land door. Met zeven
honderdvijftig landgenoten kwam
het tiental vorige zomer per
schip in Rotterdam aan, van
waaruit ze uitzwermden over
Europa, het midden-oosten en
zelfs India. Jim was persoonlijk
het liefst naar het zuidelijk half
rond gegaan, Australië of Nieuw-
Zeeland bijvoorbeeld („Dan zou
ik tenminste geen moeilijkheden
krijgen met de taal") maar er
was geen keus, Je wordt gewoon
ergens geplaatst. Voor Jim werd
het Oegstgeest.
A chteraf moet hij glimlachen om
die taalmoeilijkheden. In goed
Nederlands kan hij vertellen, dat
hij op de boot tien dagen les kreeg
in zyn nieuwe taal. Later bracht
hij dertien dagen door in een voor
bereidingskamp in Spier, Drente.
Op een puntje van een bedbank in
de huiskamer van de familie Ger-
brands, Endegeesterstraatweg 10,
vertelt hy over zyn indruk van ons
land. De aanpassing in het pleeg
gezin was niet moeilijk. Jim heeft
thuis drie zussen en een broertje.
In zijn „tweede familie" heeft hij
zeven broers en zussen, die allen
tot de kleinste, die by Jim op
schoot zit, Engels spreken. De fa
milie heeft vorig jaar zeven maan
den in de Verenigde Staten ge
woond. Zoon Jan Jacob was een
jaar tevoren al een jaar te gast bij
een familie in Belmont bij San
Francisco. Daardoor was de familie
Gerbrands eigenlijk al van nature
„rijp" om een jonge Amerikaan te
adopteren.
systeem. Hij vindt het program
ma van de middelbare school
nogal pittig, hoewel hij zelf goe
de resultaten behaalt in zijn klas.
(Behalve Duits, dat hij in St.
Paul niet op het rooster had.
volgt hij alle lessen). Vooral de
hoeveelheid huiswerk verschilt
sterk van wat hij op de high-
school mee naar huls kreeg.
Eigenlijk verschillen de school
systemen zozeer, dat het on
doenlijk is daar uitgebreid aan
dacht aan te besteden. Wat in
de States highschool heet, heeft
in ons land verschillende namen,
bijvoorbeeld ulo, hbs, hts enz.
De leerlingen die naar een high
school gaan (wel negentig pro
cent van de Amerikaanse jeugd
volgens Jim) kiezen uit een gro
te verscheidenheid van lessen
die vakken, waarin ze het meest
geïnteresseerd zijn en waarvoor
ze aanleg hebben.
A ls in een zelfbedieningsrestau-
rant stelt de scholier zelf zijn
schoolmenu samen. Dit kan met een
keuzemogelijkheid van zo'n dertig
vakken tot grote verschillen leiden.
Als de keuze is gedaan, krijgt men
iedere dag dezelfde zes of zeven
vakken een jaar lang. De leerling
specialiseert zich veel meer dan in
ons land, waar het rooster een vast
omlijnd program voorschrijft voor
alle scholieren.
Het gezinsleven in Nederland is
veel sterker dan ln zijn land, vindt
Jim. 's Morgens vroeg vertrek je
met de bus naar school, luncht warm
met je klasgenoten en je blijft na
schooltijd nog een paar uur op
school om te sporten of in een
clubje wat op touw te zetten. Als
de avond valt kom je thuis weer
eens opdagen, 's Avonds gaan de
teenagers heel vaak uit, naar feest
jes of gewoon naar de bioscoop en
aan huiswerk wordt niet veel ge
daan. Het was voor Jim wel even
wennen, dat je het op de hbs niet
hoefde te proberen een paar avon
den je huiswerk te laten liggen.
/"Onvermijdelijk krijgt Jim de
vraag te beantwoorden, wat
hij van Nederland en de Neder
landers vindt. De vraag stellen
is eigenlijk al hetzelfde als haar
beantwoorden, want we weten,
dat ons landje wat nauw aan
doet voor een bewoner van on
afzienbare vlakten in de Nieu
we Wereld. En dat spontaniteit
niet de sterkste kant is van het
Nederlandse karakter wisten we
eigenlijk al zonder dat ze het ons
hoefden te vertellen. „Toen wij
eens gingen verhuizen", vertelt
Jim, „kwamen de nieuwe buren
ons meteen koffie brengen en
het ijs was gebroken. In Neder
land zouden ze misschien zeg
gen: ze zullen het maar gek vin
den als we al zo op stel en
sprong met koffie aan komen
dragen Nederland kent Jim
van verschillende trips en re-
unies van de tien AFS'ersï „Ik
mis hier soms wel sterk de ruim,
te van thuis."
rPoch heeft hy wel een stuk van
ons land in zijn hart gesloten!
„Geweldig, die oude huizen in Lei
den. en die grachten Zonder
pose, zonder de beleefdheid van de
toerist, die zijn gastheren niet wil
kwetsen, spreekt hy zijn bewonde
ring uit over het historische schoon
in ons land. „Als de mogelykheid
bestaat, zou ik hier in Leiden wel
scheikunde willen studeren. Ik
moest eerst volgens het contract
terug naar de States. Maar later
kom ik misschien toch terug. Wat
mij in de studentenwereld hier zo
aantrekt is de grote vryheid om
zelf je programma op te maken.
Het campussysteem in Amerika is
veel schoolser en de stqdenten zyn
er veel meer gebonden.
Jim heeft er geen spijt van
dat hij in Nederland is terecht
gekomen in plaats van ergens
op 't zuidelijk halfrond. Heim
wee? „Een beetje in het be
gin, maar dat is nu wel over.
Als het in Nederland maar
niet zo verschrikkeliik veel re
gende." Onmiddellijk voegt
hij er verontschuldigend aan
toe: „Dat zeg ik nu wel, maar
moeder schreef vorige week,
dat het in St. Paul dertig gra
den vroor
