Ook in Leiden staat Oud-Katholieke
Kerk gereed voor nieuwe ontmoeting
/'Ur
Pastoor Jan Bergers zit al boordvol plannen
ZATERDAG 19 NOVEMBER 1966
DE LEIDSI COURANT
„WAT EEN GEWELDIGE TIJD, DAT WE DIT ALLEMAAL MOGEN BELEVEN
JJIJNA ONGELOOFLIJK eigenlijk en ook beschamend
dat kinderen uit één nest zo volkomen van elkaar kunnen
vervreemden. Je maakt dat helaas wel eens mee: er hoeft soms
onder broers of zusters maar een enkel woord verkeerd te vallen,
of het is mis. Een meningsverschil waar over te praten valt kan Sind
te zeggen: zó heb ik het niet bedoeld. Maar wat een feest is het,
wanneer je na veel schade en schande weer bij elkaar over de
vloer komt: ,,zand erover en komen jullie de volgende
week eens bij ons eten!''
KLEINE GEMEENSCHAP IN WIT KERKJE
Zoeterwoudsesingel het huidige
kerkje, in aansluiting aan de witte
villa, die was aangekocht, omdat
het St. Elisabeth-ziekenhuis de
oude kerk in zijn uitbreiding had
opgenomen. Op 3 mei 1926 werd
de nieuwe kerk ingewijd.
163 „staat" pastoor Bergers
.vr leeftijd, dat al zijn hem benij-
aanleiding zijn tot gebrouilleerdheid. En als je dan met elkaar dende Roomse collega's pas aan hun
l i 1 i ii kapelanaat zijn begonnen aan het
overhoop ligt kost het meestal elke partij de grootste moeite om 1 hoofd van zijn Leidse parochie. „Een
ideale parochie vind ik het: 'n kleine
gemeenschap, waarin het werk zeer
goed te combineren valt met zijn we
tenschappelijke arbeid". De gemeente
van pastoor Jan Bergers telt ongeveer
100 leden, die voornamelijk in Leiden
wonen. Maar zijn territoir strekt zich
uit tot Alphen, Noordwijk en Katwijk;
zelfs in Lisse heeft hij nog een paro
chiaan wonen.
„De parochiale band is, juist omdat
het een kleine gemeenschap is, uit
stekend. Je komt geregeld bij elkaar
en praat met elkaar. Zeker vier keer
per jaar laat ik bij alle parochianen
thuis mijn neus wel even zien. En zo
leef je met ze mee. Kenmerkend is
ook de jaarlijkse Adventsmaaltijd hier
op de pastorie, waaraan zeer velen
deelnemen."
„Wij kennen geen geschreven zon
dagsplicht", zegt pastoor Bergers, „om
dat de klemtoon bij ons meer valt op
het innerlijk dan op de letter. Het
kerkbezoek wordt hierdoor natuurlijk
wel beïnvloed, maar percentueel ligt
het bij ons in Leiden 5
^LS JE JE DAN plotseling om
keert en elkaar aanziet, ga je
met je ogen knipperen. Maar ogen
die knipperen kunnen helemaal
opengaan om elkaar te ontdekken
en herkennen als katholieken met
dezelfde levensopdracht, als het
volk van God onderweg. Daarom
is deze toenadering zo geweldig
heilzaam".
.vi'
v» V;",,
DE BAROKKE,
rijk bewerkte verguldzilveren ciborie
uit de oude kerk aan de Hooigracht.
De Utrechtse zilversmid Thymen van
Leeuwen vervaardigde haar in 1661.
,Leg dezelfde
weg
WIJ HOORDEN deze woorden van de
week uit de mond van een jonge
zieleherder in zijn werkkamer in de
witte villa op de hoek van de Zoeter-
woudse singel en de Cronesteinkade te
Leiden. Leidenaars kennen deze plek
beter als „het witte kerkje", dat aan
J de villa is vastgebouwd en als roomsen
passeerden wij het met een zweem van
nieuwsgierigheid.
In een rustieke omgeving kerken daar
de Oud-Katholieken onder de schutse
van de H. Fredericus en de H. Odul-
Tot wylen Haarlems bisschop mgr.
Van Dodewaard maanden geleden, even
voor zijn dood, mede-bisschop Van der
Oord uit diens knusse en intieme ge
meenschap haalde en de kathedrale St.
Bavo binnenleidde als een broeder. Tot
vorige week maandag in Utrecht twee
katholieke, aartsbisschoppen, Oud en
Rooms, beiden aan gelovigen uit de twee
kerken hun bisschoppelijke zegen gaven.
Tot opeens die oproep klonk: „Doe sa
men wat je samen kunt doen en leg de
zelfde weg af
Toen vonden we het tijd, dat de ge
heimzinnigheid doorbroken moest
worden. Het hek was van de katholie
ke dam en de eerste schapen waren
er over. Opeens zaten wij achter die
witte muren, in een warm studeerver
trek met rijen boeken. Nog voor er
veel woorden gesproken waren, was
er die herkenning, waarop drs J. Ber
gers, pastoor van de Oud-Katholieke
parochie, later zou terugkomen: een
kruis aan de wand, een Mariabeeld
op de boekenkast.
We bekennen het graag: over en weer
hebben we uren lang enthousiast met
elkaar zitten praten. Het was een ge
sprek vol raakpunten, vol goede hoop,
zonder reële moeilijkheden uit de weg
te gaan.
Werken aan promotie
een jonge
bezig is met
zijn proefschrift, na dit jaar zijn docto-
i raai theologie Oude Testament en He-
j breeuwse taal te hebben gehaald. Het
wordt de eerste promotie van een Oud-
I Katholiek aan de Leidse universiteit.
I Pastoor Bergers is ook een trotse huis-
i vader met een blonde zoon van bijna
j twee, Jan-Bart, die met een kleverige
lollie papa even gedag komt zeggen als
j zijn moeder, mevrouw H. C. Bergers-
I Blom gastvrij met koffie en stukken
j banketstaaf binnenkomt tijdens het ge-
I In 1936 werd Jan Bergers in Schie- j
dam geboren en aan het O. K.-seminarie
te Amersfoort (waar de studenten allen
het stedelijk gymnasium bezoeken, zo- 1
dat zij later verzekerd zijn van een er- j
kend diploma) deed hij zijn studies. In
Bern studeerde seminarist Bergers twee
jaar theologie en in maart 1962 werd hij i
in Utrecht door mgr. dr Andreas Rinkel j
tot priester gewijd. Daarna was hij een
jaar kapelaan te Egmond aan Zee (3000
parochianen) en in september '63 kwam
hij als pastoor naar Leiden. De maand
tevoren was hij getrouwd.
Het is alsof wij oude bekenden zijn:
„toch wel frappant, dat wy elkaar in
een crisisperiode gevonden hebben", zegt
pastoor Bergers, „wat een geweldige
tyd, waar in we dit allemaal mogen be-
„Mgr. Alfrinkel
van Utrecht"
Na de gezamenlijke dienst, vo
rige week te Utrecht, toen door
kardinaal Alfrink en mgr. Rin
kel het begin van het gesprek
werd aangekondigd, werd er een
persconferentie gegeven, waar
bij terloops ook de Kerk in een
eventueel nieuwe constellatie
ter sprake kwam. In de toekomst
zal er dat hopen wij allen
slechts één aartsbisschop van
Utrecht zijn. Zijn naam werd die
maandagavond in Utrecht reeds
gemompeld: mgr. Alfrinkel
EINDE
van een liturgieviering die
komen vertrouwd is
iets aan de kerk te geven, niet aan de
pastoor. We kennen geen stipendia,
geen tarieven, geen klassen. Een trou
werij of begrafenis wordt door de men
sen aangegrepen om met een bijdrage
aan hun „ereplicht" te voldoen. Het
onderhouden van de witte pastorie,
die bijna 30 kamers heeft, is financieel
ook niet meer bij te spijkeren."
De mening van zyn O. K. parochianen
had pastoor Bergers nog niet kunnen
peilen, maar hij had sterk de indruk, dat
het merendeel positief meedenkt met de
nieuwe ontwikkeling. Zoals bij alle ver
nieuwingen zijn er altijd mensen, die be
denkelijk de zaak begeleiden, maar dit
is in zijn parochie slechts sporadisch.
Op zyn vraag naar de houding bij de
rooms-katholieken in Leiden konden wij
ook geen definitief antwoord geven. Wel
Sinds de scheiding
sproken die de brief van de bisschoppen
met bijzondere belangstelling hebben ge-
■olgd en ook in positieve zin. Dit zal in
de komende tijd nog wel duidelijker gaan
Acoliet bij
pater Verhagen
Roomse geestelijken zijn voor pastoor
Bergers geen vreemden meer, hier in
Leiden en ook daarbuiten niet. Met
pater Leopold Verhagen heeft hij vo
rig jaar regelmatig samengewerkt bij
een cyclus lezingen in Wassenaar voor
buitenkerkelijken. Pater Verhagen lo
geerde bij pastoor Bergers en 's mor
gens las hij de Mis aan de Zoeter
woudsesingel terwijl pastoor Bergers
als akoliet fungeerde
EPISCOPALE OPWEKKING
Nu Rooms-Katholieken en Oud-Katholieken samen gaan zoeken naar
„de Kerk" hebben beide episcopaten aan al hun pastoors een brief
doen toekomen, waarin, met het oog op de nieuwe ontmoeting, er
bij de pastoors op aan wordt gedrongen alle aandacht te schenken
aan de voorbereiding en doorwerking van de nieuwe ontwikkeling
in hun parochies.
„Het lijkt ons van groot belang, dat deze begeleiding geschiedt in
overleg tussen Oud-Katholieken en Rooms-Katholieken. herders en
gelovigen. Wij denken hierbij aan gezamenlijke gebedsbijeenkomsten
en aan studie- en gespreksgroepen, zodat wij van eikaars achtergron
den kennis kunnen nemen. Ook denken wij aan praktische samen
werking op pastoraal en diaconaal gebied, waarin het gezamenlijk
christen-zijn gestalte kan krijgen. Wij bevelen deze taak in uw liefde
volle aandacht en vindingrijkheid aan: immers de toenadering der
kerken zal ook en vooral op het grondvlak verwerkelijkt moeten
worden", aldus de bisschoppen der twee Kerken.
staan? Wel, hij vindt het in één woord
geweldig.Het werkt hier al in
Leiden". Hij heeft sinds vorige week hebben wy verscheidene kerkgangers ge-1 werking op pastoraal en diaconaal gebied, waarin het gezamenlijk
al tientallen „roomse" telefoontjes '-11 --
ontvangen. Toen de gezamenlijke bis
schoppelijke brief werd voorgelezen
zat zijn kerkje voller dan ooit, ette
lijke Rooms-Katholieken war
te Dachau gestorven kunstenaar Chris
Lebeau, een leerling van Jan Toorop,
wat uit zijn scheppingen naar voren
komt. Links zijn Geloof, Hoop en Liefde
uitgebeeld, rechts de vier evangelisten.
Boven het altaar in de nis ziet men de
triomferende Christus en naast het al
taar trekt het volk Gods op weg. Boven
de preekstoel (evenals het tabernakel, de
communiebanken en vele paramenten
afkomstig van de Hooigracht) is Chris-
Lezen niet het gezicht naar het kerk
volk toe": een vernieuwing In de Oud-
Katholieke liturgie, dachten wy. Inder
daad is men ook in deze Kerk intensief
niet. vernieuwing bezig, maar alles speelt
zich uitsluitend op het theologische vlak
af. Er is een commissie, waarvan de
aartsbisschop, mgr. Rinkel, verlangt, dat
zij niet op eigen houtje gaat experimen
teren. De bisschoppen verbieden elke
individuele verandering Ln het bestaan-
afgebeeld in de gedaante van een duif.
Het orgel is een paar maanden geleden
Hek komen beiden duidelijk uit een I geheel gerestaureerd tot een welluidend
ander geestelijk milieu. Onze generaties modern instrument, waarachter rond
onder het kruis geschilderd en daar- de misformulier omdat zy beducht zyn
onder, als symbool van het priesterschap i voor het inburgeren van gebruiken, die
een priester met kelk en hostie. Boven later niet juist zouden blijken te zijn.
elke deur in de kerk staat de H. Geest
hebben aan beide zijden een eigen
geschiedenis en zitten met geschilpunten
voornamelijk wat betreft het pauselijk
primaat en de Mariologie. Pastoor Ber
gers die zonder meer aan een inter
communie op korte termijn denkt ziet
het zo: „Tegenover de Roomse Kerk in
Nederland stond een Oud-Katholieke
Kerk als vrucht van het Jansenisme met
zijn zeer strenge opvattingen. Onder
deze laatste invloed adviseerden de O.
K. priesters hun gelovigen bijvoorbeeld
weinig te communiceren, wegens de
hoogheid van het sacrament".
.Als historisch grapje vertelt hy, dat
tientallen jaren geleden zijn groot- I
moeder, die in december jarig was, een
dag vóór haar verjaardag de pastoor 1
vroeg om de volgende dag te mogen j
communiceren, waarop deze pastoor
haar min of meer terecht wees:
„Mens, kom je nou al weer? Je bent met
Pasen pas geweest
Sedert jaren al, zo gaat pastoor Ber
gers verder, is er een nieuwe bezinning
op deze zienswijze gekomen: het is van-
daag een uitzondering, als iemand onder |i^èn koaten"g^ld'
engelen de bazuinen steken.
Het barokke oude altaar is bij de ver
huizing niet meegegaan. Het staat nu
in de Lakenhal. Er voor in de plaats
kwam in de nieuwe kerk een zwart-
marmeren tombe, die pastoor Bergers'
verrukking niét kan wegdragen. De pa
rochianen zijn nu aan het sparen voor
een moderne altaartafel, waardoor de
nis achter het altaar een fraaie absis
kan worden en de priester met het ge
zicht naar de mensen de eucharistie
viering kan houden.
Zo verliep deze week spontaan een
nieuw gesprek in een sfeer van open
heid, in een hoopgevend perspectief. Aan
het bijleggen van geschilpunten zal op
hoger niveau gewerkt moeten worden.
Twee Kerken hebben elkaar het gezicht
weer toegekeerd en beide zullen elkaar
moeten corrigeren en verryken. „Als de
Oud-Katholieke Kerk zou ontdekken,
dat zy geen bestaansrecht meer heeft,
dan kan zij moeilijk aanspraak maken
op een reden tot voortbestaan als zelf
standige Kerk", zegt pastoor Jan Ber
gers van de Oud-Katholieke parochie in
Lelden, die b\j een groeiende eenheid
geen deur voor een ontmoeting gesloten
Kunstzinnige start van afd. Leiden e.o,
„Vrienden van het lied"
de H. Mis geen communie ontvangt.
Eerste bezoek aan
o.k. kerk
Geen rijkdom
„Het is goed, dat u die vraag stelt",
antwoordde hij ons, toen we wilden
weten, of de roep van rijkdom die van
de O. K. Kerk uitgaat gefundeerd is.
,.Dil is bepaald niet waar. De rijkdom
scheiden. Pastoor Hugo van Heus- j blijft beperkt tot kostbare paramen
sen richtte in 1694 achter zijn wo- ten en liturgische voorwerpen, kerke-
ning aan de Hooigracht een kerkje I lijke schilderingen ook, maar de ho-
in, waaruit de parochie begon te norering van de priesters is laag Van-
groeien. Hier ging Van Heussen, wege de kleine parochie moet de of-
die achter de ideeën van Van i'ervaardigheid groot zijn. Zondags
Neercassel en Codde stond, zijn j hebben wij één collecte en verder
eigen, strenge weg. In 1925 bouw-' kennen we een vrijwillige bijdrage pel
de architect B. Buurman aan de jaar. Bij het dopen is het de gewoonte
de liturgieviering aan de Zoeterwoud
sesingel gekomen. Veel kringen en
parochiële gespreksgroepen in Leiden
hebben de Oud-Katholieke pastoor ge
vraagd, lid van hun groep te worden
en te komen praten. Pastoor Bergers
is van plan, zoveel mogelijk aan deze
uitnodigingen gevolg te geven. Er
wordt een speciale O.K. en R.K. ge
spreksgroep opgericht voor niet-gees-
telijken om zuiver intermenselijke con
tacten te leggen.
Met de deken en veel pastoors
pelaans hier ter stede onderhoudt pas- I in 1878
toor Jan Bergers al geruime tijd hechte
betrekkingen. „We moeten plaatselijk
doen wat je samen kunt doen. Paro
chieel zijn er zoveel gezamenlijke acti
viteiten te ontplooien
samenwerking op
tholieke kerk. Vanuit de pastorie
kwamen we in de ruime, lichte, maar
wat afgeleefde sacristie, waar schil
derijen uit de oude kerk hangen en
de misgewaden op een tafel uitgespreid
lagen en waar Jan Bart 's zondags
wel eens binnenvalt om de toog van
zijn vader met een jamvinger te be
dreigen.
De kerk is klein maar intiem, zoals
de hele gemeenschap hier. Alle
zijn bedekt door schilderingen v
rdam geboren en
afdeling Leiden en omstreken, enige daal, maar hij sloeg zich moedig en zeer
tijd geleden opgericht, heeft gisteravond bekwaam door deze moeilijkheid heen;
een royale entree gemaakt. In een lokaalhij .verontschuldigde zich voor het "obli-
van het Rijnlands Lyceum te Oegstgeest j gaat gekraak" en herinnerde aan "de
het aantal leden is nog gering en so- mooie plaat, waar je de kras maar uit
werd een dubbel weg moet denken". Na de pauze was
recitel ten gehore gebracht waraaan het euvel verholpen. Ank Reinders be-
medewerkten Ank Reinders, sopraan, de j gon met drie liederen van Brahms,
neger-bariton Henry Blackmon en als prachtig gezongen en gedragen door
beider begeleider de pianist Hans een feilloze techniek. Bijzonder gedis-
Schouwman. Het groepje belangstellen- poneerd bleek haar fraaie mezzostem
den dat deze eerste avond meemaakte voor de suite La courte paille, een aan
heeft kunnen genieten van een artistiek tal kindersprookjes, uiterst verfijnd ge-
evenement: twee hoog geklasseerde so- toonzet door Francis Poulenc. Het
listen en een bewonderenswaardige pro
grammakeuze. Het gedeelte voor de
pauze was gereserveerd voor werken
van enkele grootmeesters van het lied.
vertolkt door Ank Reinders. Hans
Schouwman leidde elk onderdeel gees
tig en verduidelijkend in. Zijn pianisti
sche begeleiding werd tot aan de pauze
dc kunstenaar Chris Lebeau
Pastoor Bergers zit al boordevol plan
nen, vooruitlopend nog op de stappen I f
die ondernomen moeten worden om de v
theologische paden daartoe te effenen, j I
De eenheidsgedachte heeft bij hem een
brok enthousiasme losgeslagen, een i
blijdschap waarop geen domper past.
„Zó beginnen
„Hier in Leiden is het klimaat van
dien aard. dat we met allerlei dingen zó
kunnen beginnen: als bijvoorbeeld een
R.K. gespreksgroep met een onderwerp
zit, waarmee een O. K.-kring zich ook
bezig houdt, dan is het onzin om dit
apart te doen. Dan komen we dus bij -
„Waarom zou een Oud-Katholiek kind, j
dat om maar wat te zeggen ln
Nieuwkoop woont in de toekomst niet
katholiek onderricht kunnen krijgen
van een kapelaan in Nieuwkoop in plaats
van moeizaam met de bus naar de O. K.
pastoor in Lelden te gaan?"
Misschien toekomstmuziek, maar toch r-v&w
stelt paetoor Bergers voorzichtig: „Kun-
nen we a&aba ook ato* gebruik fa&a -- T'""
ren verrukkelijke juweeltjes van Franse
toonlyriek, die door Ank Reinders zeld
zaam gaaf en doorzichtig vertolkt wer
den. Van de Nederlandse componist
Léon Orthel klonken drie liederen op
tekst van Rainer Maria Rilke, waarbij
een recitatiefvorm en melancholieke
kleur opvallen. Ank Reinders besfloot
haar optreden met vier, van een geraf
fineerde pianobegeleiding voorziene, ka
rakteristieke liederen van Richard
Strauss.
indrukwekkend het gedeelte na de
pauze. Geaccompagneerd door Hans
Schouwman zong deze dramatische ba
riton, die over een levendige voordracht
en een prachtige stem beschikt, liederen
van Monteverdi, Pergolesi en Handel.
Van de Amerikaan Samuel Barber zong
hij een aantal liederen uit de Hermit
Songs, verhalen rond de monniken in
het oud-christelijke Ierland, vrij vlakke
muziek, maar waaruit toch wel iets
stoers en een sterk gelovig element
naar bulten treden. Tot een grootse
hoogte steeg Blackmon in drie negro
spirituals, waarvan één zonder begelei
ding. In dit eigen mtllieu gaf de zanger
deze religieuze liederen iets triomfan
telijks en een diepe bezieling mee. Een
beter begin als deze avond had de af
deling zich niet kunnen wensen. Het
publiek toonde zich uiterst dankbaar.
De volgende liederenavond vindt
plaats op een nader te bepalen plaats op
3 februari a.s. Solisten zijn dan Herman
Schey, bas. Allda Rebeira, alt, en Miep
van Luin, piano. Liedminnenden kunnen
zich ten alle tijde als lid van de vereni
ging opgeven bij mevrouw Thea Ekker-
v.d. Pas te Oegstgeest, tel. 51474.
Het bureau „Pers- en Voorlichting"
van de Rijksuniversiteit gaat volgende
maand verhuizen van Rapenburg 75
naar Rapenburg 76, naar de overkant.
Belendend van de Universiteitsbibliotheek
is een pand aangekocht, waarvan de be
nedenverdieping grotendeels voor ge
noemd bureau worden Ingericht, terwijl
de tweede verdieping bestemd is voor 'n
gedeeltelijke huisvesting van de afdeling
etrafreobt ven de bibliotheek,
