Amerika
Draat
over
NIEUWE STEDEN
Met een biljoen
dollar oude
steden saneren
j I Ruimtevaart
IRfc - goedkoper dan
woonprobleem
Beklaagden bijna met
elkaar on de vuist
Wurger waart
rond in
Cincinnati
Gelaten crediteuren
troosteloos bijeen
DOORBRAAK IMPASSE KWESTIE DUITSLAND
tATERDAQ 15 OKTOBER 1966
- Ilil li" I M M -
DE LEIDSE COURAITT
(Van onze correspondent)
NEW-YORK De noodtoestand waarin Amerikaanse
eden verkeren of in de toekomst ongetwijfeld zullen
Dmen te verkeren, vertoont in menig opzicht dezelfde
ekken als in West-Europa of waar dan ook ter wereld,
een opzicht echter liggen de zaken daar geheel anders
an in ons overbevolkte deel van de wereld. En dat is
het punt van de ruimte. Het is de ruimte van het
Dimens grote land, dat grote moeilijkheden biedt voor
ootscheepse oplossingen. In de Verenigde Staten wordt
n procent van de oppervlakte ingenomen door de
eden. Maar daar wonen dan ook zeven van de tien
merikanen, terwijl drie van de tien in totaal 57 miljoen
inwoners van het land, de beschikking hebben over de
andere 99 procent van het grondgebied. In de komende
25 jaar verwacht men dat er honderd miljoen meer
Amerikanen het gedrang in de steden nog groter zullen
maken dan de 149 miljoen van het ogenblik dat al doen.
En aangezien het een algemeen vraagstuk is geworden,
dat voor het hele land geldt, is men er ook toe over
gegaan deze zaken eens centraal te bekijken en wel in
een aparte senaatscommissie. Daarnaast ontspruiten aan
de samenspraak van deskundigen op het gebied van
stedenbouw tal van ideeën, die zich niet beperken tot
plaatselijke beslissingen, maar het vraagstuk algemeen
stellen.
- s. -
~V— V 1
VVv.'i-A i* •- s vte
f ;.U.«
Een tweetal suggesties, gedaan op
een conferentie van experts, hebben
vooral de aandacht getrokken en geveu
er een beeld van hoe omvangrijk dit
vraagstuk wel is. Ten eerste worm.
voorgesteld dat men een biljoen dollar
(miljoen maal miljoen, oftewel duizend
miljard) zou ten koste leggen aan de
bestaande steden om ze te saneren en
te reorganiseren, opnieuw te ontwerpen
en te herbouwen. Dat zou een goed
begin zyn, voegt men er laconiek aan
toe Als men nu weet. dat het heie
Apollo-project, tot en met het eerste
uitstapje naar de maan. ongeveer 30
miljard zal kosten, dan is het duidelijk,
dat dit maar een peuleschil berekent
bij de opgave om de Amerikaanse aarde
beter bewoonbaar te maken.
Er moet trouwens, behalve de groo
dige reorganisatie van de bestaande
steden, nog veel meer gebeuren /oigep»
de deskundigen, de tweede suggestie Ie
het bouwen van duizend nieuwe steoeo,
verspreid over het gehele land en mo
dern ontworpen, heel anders dan de
steden, die opgezet werden voor het
tijdperk van paard en wagen.
De kosten hiervan durft blijkbaar
niemand te schatten. Maar men oord? eit
dat ze gefinancierd zullen kunnen
worden door industrie-uitbreiding en
overigens met steun van de federale
Plaats genoeg
PROCES DOMINAS
„Veel diamanten
in Nederland"
DORTMUND (DPA-UPI) In het
te Dortmund tegen de Dominas-
is het bijna gisteren tot een
chtpartij gekomen tussen de beklaag-
Petras Dominas en Helmut Balk.
tlmut Balk gaf een verslag van en-
Ie juwelendiefstallen en legde daarbij
zwarende verklaringen af voor zijn
ie broers en zuster Betty Russ-Balk.
De drie broers en zuster ontkenden
itig de schuld aan de diefstallen. Zij
dden er niet aan deelgenomen en pas
hteraf ervan gehoord. Wel hadden zij
Sn de buit hun deel gekregen. Dit was
veel voor Helmut. Hij sprong op en
:hreeuwde Jullie liegen allemaal".
Nadat Gerhard Balk nog wat terug-
ischreeuwd had, ontstond er zo'n her-
CINCINNATI (UPI) De 900 man
lerke politiemacht van de Amerikaanse
fad Cincinnati is gemobiliseerd voor de
wedt sinds december vier vrouwen heeft
langerand en gewurgd.
Het laatste slachtoffer, de 50-jarige
Allee Hochhausler, de vrouw van een
fiirurg en moeder van negen kinderen,
Werd dinsdagnacht gevonden.
De gruwelijke moorden hebben onrust
fezaaid onder de bevolking van Cincin
nati. Talloze inwoners hebben zich ge., e-
!®n en revolvers aangeschaft.
J De plaatselijke autoriteiten hebben er
bij de bevolking op aangedrongen de kalm
te te bewaren. In een brief, die huis aai
huls is bezorgd, hebben zij de verzekering
legeven dat alles wordt gedaan om op het
►°or te komen van de moordenaar.
u Tot dusver heeft de politie honderden
T« ontvangen die echter geen van allen
iets hebben geleid.
dat de verdediger van Helmut om
pauze verzocht daar zijn cliënt zich
zelf niet meer meester was.
De zaal werd toen ontruimd. Toen
en hieraan bezig was, keerde Petra3
Dominas zich plotseling om en beet de
achter hem zittende Helmut toet „Hou
toch je mond, vuil zwijn, anders krijg
eentje van me". Helmut reageer
de woedend mett „Hou jij je bek". Voor
beide mannen handtastelijk konden wor
den greep de politie in. Zoals bekend,
heeft de bende onder meer in 1963 en
1964 in Amsterdam in drie juwelierswin-
kels juwelen geroofd voor een bedrag
an bijna een half miljoen gulden.
In de loop van de zitting verklaarde
beklaagde Helmut Balk dat hij de inspi
ratie voor de roofoverval op de juwe
lierszaak aan de Heiligeweg te Amster
dam had opgedaan in het boek „Die
Schoene von Kentucky", waarin volgens
hem was gesteld dat uit „Nederland
veel diamanten komen".
Samen met zijn broers Herbert
Harry en met zijn zuster Betty had
Balk zich volgens zijn zeggen met een
gestolen auto naar Amsterdam begeven,
de vitrine van een juwelierszaak
met een hamer werd verbrijzeld en voor
40.000 Mark aan juwelen werd gestolen.
In september 1964 pleegde Dominas met
zijn bende in een juwelierszaak tegen
over de eerste beroofde zijn roofoverval,
waarbij voor ongeveer 280.000 gulden
juwelen werd geroofd.
Een van de experts op dit gebied is
ran mening, dat men in Amerika het
punt bereikt heeft waarop men steden
kan bouwen waar men wil. Nieuwe ont
wikkelingen op het gebied van het ver
voer en van de communicatie maken
het niet langer nodig dat steden op een
bepaalde plaats komen te liggen zoals
langs een rivier, by een spoorwegknoop
punt of aan een diepe zeehaven. Amerika
is op het punt gekomen, dat het voor ste
denbouw zyn enorme ruimte kan be
nutten.
Vaak wordt het vraagstuk van de steden
nog te veel gezien als 'n verkeersvraag
stuk. Wilfred Owen, een van de meest
bekende deskundigen op het gebied van de
stedebouw in Amerika, noemt dit een
vergissing, die verhindert de vraagstukken
juist te zien. In een rapport, dat min of
meer als 'n sprookje is opgesteld „Er
was eens een natie van 200 miljoen men
sen". zegt hij dat de moeilijkheid bi]
de stedelingen is, dat zij niet de problemen
zelf maar alleen de symptomen zien, en
verkeersopstoppingen zijn van die symp
tomen. De oorzaak ervan is dat te vee.
mensen op een te kleine oppervlakte leven
en dit zonder een goede geplande indeling.
De steden in het land waar hij het over
heeft, hadden ouderwetse straten, die
nooit waren ontworpen voor het verkeer
en die aan weerszijden stonden volgepropt
met geparkeerde auto's om dit nog eens
extra te bewijzen.
Een groot probleem werd gevormd door
een oude „stamgewoonte". Mensen met
een lichte huid werkten binnen de stad
en woonden erbuiten, terwijl mensen met
een zwarte huid, van wie verwacht werd
dat ze buiten de stad werkten, in de stad
woonden. De stedelingen waren dan ook
altijd aan het prob< ren „om te komen van
de plaats waar ze niet zouden moeten zijn
naar de plaats waar ze eigenlijk niet naar
toe zouden moeten komen en alle pro
beerden ze dat op 'tzelfde tijdstip.. Het
hoofdprobleem van de steden is dar
ook niet hoe men zich moet voortbe
wegen, maar wel hoe men zou moeten
Over het algemeen is men er in Amerika
wel van overtuigd dat men de kloof moet
overbruggen tussen huis en werk „zoals
in de tijd van voor de automobiel". Dat
heeft ook nog een financiële zijde, omdat
nu degenen die het zich kunnen veroor
loven de stad waar zij werken te ont
vluchten en er alleen voor hun werk in
terugkeren, ook him belastingcenten mee
nemen en de armere bevolking van
de steden met de zorg laten zitten voor
allerlei stedelijke voorzieningen.
Voetganger koning
Hoe men dit alles wil verwezenlijken en
de eindeloze uitgroei van de bestaande
steden met onooglijke wijken wil voor
komen, is een vraag van de toekomst.
Maar men beseft wel. dat het niet op de
lange baan kan worden geschoven. By
het „duizend-steden-plan" d.mkt men aan
een limiet van 300.000 inwoners en aan een
opzet waarby de voetganger weer koning
Huizen, zaken en Industrieondernemin
gen, scholen, kerken en recreatiemogelijk
heden, alles zou binnen een afstand moe
ten liggen die te voet kan worden afge
legd of met korte, aangename reizen.
Rondom deze steden zou het land moeten
worden gereserveerd voor boerderijen, voor
recreatie en bossen. Op het ogenblik zijn
er al voorstellen bij president Johnson om
gelden beschikbaar te stellen voor stads-
reorganisaties bij wijze van demonstratie
voorbeelden en ook voor het bouwen van
nieuwe steden, waarbij men nu ook al
over voorbeelden kan beschikken. Reeds
heeft men twee steden gebouwd in de
omgeving van het groeiende Washington,
een voor 75.000 en het ander voor 100.000
inwoners. Ook op het gebied van reorgani
saties van oudere steden zijn echter reeds
geslaagde voorbeelden aanwezig, zoals in
Philadelphia en San Francisco.
Hoe een algemene reorganisatie van het
stedenwezen in Amerika gefinancierd
moet worden, is nog niet duidelijk. Men
is er zich echter wel van bewust, dat het
probleem centraal moet worden aange
pakt en ook, dat de uitvoering ervan op
zichzelf reeds voor onafzienbare tijd werk
gelegenheid voor zeer velen met zich mee
brengt. Buiten hetgeen de centrale rege
ring ervoor over zal hebben, rekent men
er ook mee. dat private fondsen van bouw
ondernemingen, bankiers en grote instel
lingen een belangrijk deel van de gelden
zullen fourneren die ervoor nodig zijn.
Robert Kennedy
springlevend
NEW-YORK (UPI) Het bureau vai
senator Robert Kennedy heeft het ge
rucht. als zou Robert Kennedy dood zijn,
dat op de meeste Europese beurzen de
ronde deed, ontkend. Een woordvoerder
van de senator zei: „Kennedy is thuis,
en wel springlevend". De oorsprong
het gerucht is niet bekend.
ZAAK TEtXEIRA DE MATTOS
Surséance van
betaling wordt
verlengd
I— zeer ongebruikelijk bij dit soort pro
cedures de pers binnen. Mr. Van Waer-
den motiveerde dit als volgti „Gezien de
schok, die deze affaire teweeg heeft ge-
i bracht en de ernst van de gedupeerde ge-
vallen, acht ik voorichting van het Neder-
landse publiek uit de eerste hand nood
zakelijk".
Waarna de bewindvoerders in razend
AMSTERDAM - Er was veel bereden 'tT r1)0fnen T??™ 8°o-
andere politie, gislermiddae rend heb ote'en. De 130 miljoen l*hnM vimJentH-
Amsterdamse Tropeninstituut, toen daar
500 van de ruim 1300 schuldeisers bijeen
waren, die het eerbiedwaardige bankiers
huis Teixeira de Mattos en zyn apoca
lyptische val heeft meegesleurd. „Er zit-
ra is minder vanwegedit en dat. maar
de waarde der activa is ook minder dan
de 76 miljoen, die op de balans staan.
wantdit en dat en niemand, die er
meer iets van begreep. Toen mochten de
reel kleine lieden onder", moet de crediteuren hun zegje doen. ze kregen
instill, hebben gedacht, „die overkoken 'Ml de president der rechtbank daar pre-
ran verbittering, laat ons het zeker, voor örtó ""milten per persoon voor.
het onzekere nemen".
Sneu
De agenten hadden hun tijd echter
beter kunnen besteden, want het trooste-Een van de slachtoffers, toepasselijk
loze leger van gedupeerden zat erbij alsSjouwerman geheten, was daardoor pijn
een kudde lammeren, die zich erbij heb- lijk getroffen; „Ik vind het enorm sneu",
ben neergelegd dat zij ter slachtbank riep hij getergd in de microfoon, „dat
moeten, of dat nu leuk is of niet. Slechts mensen, die naar hun eigen doodvonnis
eenmaal steeg uit de menigte (waaronderluisteren, maar drie_ minuten krijgen
opvallend veel vrouwen) een geluid op,
dat met enige fantasie hoongelach zou
kunnen worden genoemd. Dat was, toen
de bewindvoerders, die de matte indruk
zaten te wekken, dat zij met zijn tweeën
wel eens even hun best zouden doen, het
gezonken schip, of wat daarvan eventueel
over is, te bergen, spraken over het per
soonlijke vermogen van de zich in voor
arrest bevindende, enige beherende ven
noot van Teixeira. drs. J. F. „Hij had
een belastingschuld van 62.000.deel
den zij mee. „Die is inmiddels voldaan".
„Natuurlijk, de fiscus wel", zag men de
trieste fluitisten naar hun eigen spaar
geld denken.
Pers erbij
Het ging gisteren allemaal om de vraag
of de voorlopige surséance van betaling,
het bankiershuis in mei verleend, in een
definitieve surséance moet worden om
gezet (van anderhalf jaar, aldus het ad
vies van de bewindvoerders), dan wel of
de firma meteen failliet moest worden
verklaard. Normaal dient dit soort zaken
in de raadskamer van de arrondissements
rechtbank, maar gezien het aantal cre
diteuren, vond de president van de
rechtbank, mr. B. van der Waerden, het
nuttig, de grote aula van het Tropen
instituut af te huren. Bovendien mocht
Moskou toont
zoek van twee dagen in Oost-Berlijn op
de terugweg van Washington naar Mos-
toenadering
WEST-BERLIJN (Reuter) Hoewel
er weinig bekend is geworden van de
besprekingen die burgemeester Brandt
van West-Berlijn heeft gevoerd m«t de
Russische ambassadeur in Oost-Berlijn
Pjotr Abri imov, meen men in sommi
Naar verluidt zou hij de Oostduitse
autoriteiten op de hoogte hebben ge--
bracht van een mogelijke dooi in
de Amerikaans-Russische betrekkingen
maar men verwacht dat hij ook met
ambassadeur Abrasimov zal hebben ge
sproken over diens diner met burge
meester Brandt.
Burgemeester Brandt heeft een rap
ge kringen dat nieuwe etappen te ver
wachten zijn om de Impasse over de
verdeling van Duitsland te doorbreken.
De Russische minister van Buiten
landse Kaken jkndrej Gromiko arriveer
de donderdag voor een onverwacht be
port over zijn besprekingen in Oost-Ber
lijn gezonden aan de regering in Bonn
en aan de Westelijk geallieerden. Over
hetgeen besproken is ls weinig «ttgeiekt,
behalve de verklaring van Brandt dat n
een open en eeriijk gesprek was isx MS
vriendelijke sfeer, Een woofdvonvèff
van het Westberlijnse stadsbestuur zei
„De besprekingen waren zo belangrijk
dat indiscretie niet kan worden getole
reerd. Eindelijk is een dialoog met de
Russen tot stand gekomen. Het is een
tere plant die er lang over zal doen om
tot volle wasdom te komen. We moe
ten rekening houden met terugslag in de
toekomst".
Naar verluidt, zou Abrasimov belang
stelling hebben getoond in de houding
van de sociaal-democraten ten opzichte
van Westduitse deelneming in de Weste
lijke •-erndefensie, namelijk dat Bonn
het recht van veto zou moeten krijgen
zondof daadwerkelijk in het bezit van
kernwapens is komen. Ook zou hij meer .uuuo w
hebben willen weten ove* het voorstel'gen deelnemen.
mogelijke
van Herbert Wehner over
vooruitzichten van een econc
tussen de twee Duitse staten.
Functionarissen van het stadsbestuur
van West-Berlijn gaven te kennen dat
Abrasimov erg gesteld moet zijn ge
weest op het onderhoud met Brandt,
omdat de Russen Brandts voorwaarden
onder welke hij naar Oost-Berlijn wilde
komen, hadden aanvaard. Deze voor
waarden waren: Abrasimov moest in
zijn kwaliteit van hoge
voor Duitsland Brandt uitnodigen
als Russische ambassadeur in Oost-Ber
lijn. Brandt wilde niet aan de grenspos
ten worden gecontroleerd door Oostduit-
se grenswachten en aan de besprekingen
zouden geen Oostduitaa autoriteiten pao-
zich te verweren. Dit is kwetsend. Het
verslag van de bewindvoerders is zo'n
gegoochel met cijfers dat niemand het
kan volgen. We horen, dat een bepaalde
post met 27 cent eindigt, maar om hoe
veel miljoen het gaat, dat horen we niet"
Het antwoord van de bewindvoerders:
„Wisten wij het zelf maar!" Drs. F., de
enige beherende vennoot van het ban
kiershuis, heeft op een dusdanig gewaag
de manier gemanipuleerd, dat er op het
laatst wel zeventig dochterondernemink
jes waren, die bij elkaar vorderingen had
den en elkaar garanties hadden gegeven.
Hij verlangde bovendien absolute gehoor
zaamheid van zijn 81 man personeeL Wie
kritiek had op zijn manier van zaken
doen, werd onmiddellijk buiten spel ge
zet. Het geheel is daardoor een onont
warbare kluwe. Het enige, dat we met
zekerheid kunnen zeggen, is, dat drs. F.
de fout maakte, in deposito gegeven gel
den te gebruiken voor langlopende le
ningen bijvoorbeeld de ruim z
miljoen voor Eurofrost daardoor kwam
hij in dusdanige liquiditeitsmoeilijkheden,
dat hij in bewaring gegeven effecten ging
belenen op een wijze, die onverantwoord
was. Dat is dan ook dë rede dat hij in
voorarrest zit en hier niet aanwezig is".
Hoopvol?
Een aardige verklaring, maar de ge
dupeerden kochten er niets voor. Hun
ontstemming vond een duidelijke weer
spiegeling in de belofte van de rechter,
dat hij thoewel de wet er niet in voorziet)
de instelling van een commissie van ere
diteuren zal overwegen, opdat de gedu
peerden niet langer als muurbloempjes
zouden hoeven toekijken bij deze mil
joenendans. Waarna de vergadering e:
gelaten in toestemde dat Teixeira voor
lopig niet failliet zou gaan, maai' voor
anderhalf jaar surséance van betaling
zou krijgen, teneinde de bewindvoerders
in de gelegenheid te stellen, de activa zc
voordelig mogelijk aan de man te bren
gen. Wat dit laatste betreft, zullen spoe
dig besprekingen geopend worden met d<
Nederlandse vereniging van bankiers. Een
hoopvol teken? Niemand, die er zich gis
teren illusies over maakte. „Als we dertig
pet terugkrijgen van wat we verloren
hebben, mogen we ons in de handen
knijpen", was de algemene opinie,
Zeven van de tien Amerikanen
iconen op een gebied dat slechts één
procent van de totale oppervlakte
van de Verenigde Staten uitmaakt.
Immense massa's leven opeengepakt
in steden, die hierop nauwelijks
berekend zijn. New-York is het
klassieke voorbeeld.
(ADVERTENTIE)
Mgr. Zwartkruis
tot bisschop
Haarlem gewijd
HAARLEM (ANP) Mgr. Th. H. J.
Zwartkruis is vanmorgen in de kathedrale
basiliek in Haarlem tot bisschop van
Haarlem gewijd. Het devies of de wapen
spreuk die mgr. Kwartkruis gekozen heeft
luidt: „Waarheid, liefde, eenheid". Mgr.
Zwartkruis hield zyn devies niet alleen
voor aan de gelovigen, maar ook aan zich
zelf. „Moge ik daarbij, zoals Sint-Paulus
zegt, geen dwingeland zijn over het geloof,
maar medewerken aan de vreugde van de
gelovigen".
De consecratie geschiedde door Bernard
kardinaal Alfrink, aartsbisschop van
Utrecht. De medeconsecratoren waren
mgr. M. A. Jansen, bisschop van Rotter
dam en mgr. J. M. Scanlan, aartsbisschop
van Glasgow (Schotland). Als presbyter-
assistens fungeerde de vicaris-generaal
van de bisschop en als troondiaken de
beide vicarissen.
Velen waren voor deze plechtigheid
naar Haarlem gekomen, zowel uit binnen-
als buitenland. Aanwezig waren alle Ne
derlandse bisschoppen, terwijl de pas be
noemde bisschop van 's-Hertogenbosch,
mgr. J. Bluyssen, was vertegenwoordigd
door mgr. M. A. P. J. Oomens, vicaris-
generaal van 's-Hertogenbosch. De pau
selijke nuntius, mgr. J. Beltrami was ver
tegenwoordigd door mgr. H. Lemaitre. Ook
waren aanwezig de vroegere bisschop van
Haarlem, mgr. J. P. Huibers, en alle pro
vinciaals van paters, die in het bisdom
Haarlem werken. Ook woonden de plech
tigheid bij de ministers van volkshuisves
ting en ruimtelijke ordening, drs. P. C. W.
M. Bogaers en van justitie prof. dr. I.
Samkalden, de staatssecretaris van sociale
zaken en volksgezondheid, dr. J. F. G. M.
de Meyer .de ambassadeur van Ierland, de
heer J. W. Lennon, de commissaris van
de koningin in Noord-Holland, de burge
meesters van Haarlem en omliggende ge
meenten.
De plechtigheid geschiedde niet geheel
volgens de Romeinse ritus. De voormis
werd in een zogenaamde aangepaste litur
gie en in het Nederlrr.Js gehouden. Ook
werd de benoemingsbrief van mgr. Zwart
kruis in het Nederlands voorgelezen.
„Zware bevalling
ROTTERDAM (ANP) Deze week is
in diergaarde Blijdorp in Rotterdam een
nijlpaardbaby geboren. De baby, een
meisje, is het 10e kind van de 30-jariga
Coba en weegt ongeveer 40 kilo. Vader
nijlpaard is de 7-jarige Kiboko, ook uit
Blijdorp. Moeder en kind maken het
goed.
