Afbraak,
restauratie
en opbouw
,Sinte Elisabetten Gasthuus'
Gouden tijd
van
Zo nu en dan worden
interessante vondsten
voor de handel sinds eerste
optreden van kraker Geesink
NIEUWE WINKELVOORRAAD LIGT
IN STRATEN VOOR HET OPRAPEN
ZATERDAG 15 OKTOBER 1966
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 5
De historische ra
men van de kapel,
die vorig jaar
reeds aan het licht
kwamen, zijn nu
geheel schoonge-
bikt. Duidelijk
zijn de sponnin
gen te zien en de
z.g. „muizentand"
boven het raam.
Het dichtmetselen
van die ramen is
waarschijnlijk ge
beurd, toen het
dak van de kapel
werd verlaagd.
Reeds een aantal jaren geleden
werden plannen gemaakt tot
restauratie van de oude puinhoop,
die veerborgen lag achter een mooi
oud poortje aan de Oude Vest, het
St. Elisabeth-gasthuis, gevormd uit
restanten van de samengevoegde
voormalige kloosters van St. Elisa
beth en St. Cecilia.
„Nadat de hervorming de zusters
verdreven had uit hun eigendom
men", zo schrijft L. C. J. Roozen in
zijn boek „Dit is Leiden", „werd
aan de kloosters een andere be
stemming gegeven; er werd ver
bouwd en verdeeld; er werd ge
sloopt en nieuw opgetrokken, met
het resultaat, dat een nauwelijks
ontwarbaar labyrinth ontstond,
waarin alleen een ervaren leidsman
als gids kan dienen. Deze goede
gids vinden we in ir. Hugo v. Oerle,
die van historie en heden der Vrou
wenkamp een diepgaajide studie
heeft gemaakt.
Veel wat vaag was is ons duidelijk
geworden; veel wat raadselachtig
was, is raadselachtig gebleven. De
Vrouwenkamp heeft .altijd 'n terug
getrokken en gesloten leven geleid
en deze karaktertrek nog niet prijs
gegeven."
Twee grote complexen van vroe
gere kloostergebouwen bleven inde
Vrouwenkamp over: het St. Elisa
beth-gasthuis en het St. Cecilia-
gasthuis. „Maar dit zijn dan ook
kluifjes, waaraan heel was vleesch
gespaard is gebleven."
Maar in „dal vleesch" wordt op
het ogenblik duchtig gesne
den; de kankerplekken worden weg
gehaald, de nog heelbare zweren
worden zo goed mogelijk gecureerd
Enkele huisjes aan de
noordzijde waren te
bouwvallig om zonder
meer te restaureren. Ze
zijn gesloopt, maar wor
den in- de oorspronke
lijke staat herbouwd
met de oude stenen van
de afbraak.
en nieuwe ledematen worden, waar
nodig, gecreëerd, onder leiding van
ir. Hugo van Oerle voornoemd, het
huidige architectenbureau v. Öerle-
Schrama-Bos. Met medewerking van
ir. C. v. d. Veken van Monumenten
zorg zijn de werkzaamheden in volle
gang. Zoals bekend zal aan het ge
restaureerde complex een bestem
ming worden gegeven als verpleeg
huis voor zieke bejaarden, zodat de
historie zich in de Vrouwenkamp
gaat herhalen en er dus niets nieuws
zij het wel anders en modern
onder de zon komt.
Men begon met de niet-historische
gedeelten te slopen, alsmede enkele
huisjes aan de noordzijde, die te
bouwvallig waren geworden om op
te knappen. Ook met het maken
van de fundering voor de nieuw
bouw, waarin ziekenzaaltjes, be
handelingskamer en wat verder voor
een goed functionerende verpleging
nodig is, zullen worden onderge
bracht, is reeds een begin gemaakt.
Het is vanzelfsprekend dat ook
naarstig en met speurzin wordt
uitgezien naar lang verborgen ge
bleven zaken uit de vroegere
eeuwen. Zo werden de behouden
gebleven profielen van de kapel-
ramen teruggevonden onder 'n dik
ke pleisterlaag. Deze ramen die
waren dichtgemetseld zijn geheel
afgelaikt en zullen hun oorspronke
lijke functie weer terugkrijgen.
Bij het afbreken van een der huis
jes vond men ook een stenen trapje,
daterend uit rond 1550, dus nog uit
de kloostertijd, dat verborgen was
onder een bedstede. Langs dat trap
je kon men afdalen naar een kel
dertje. Erachter bevond zich waar
schijnlijk het „secreet", een oude
benaming voor wat we tegenwoor
dig toilet gelieven te noemen.
Onze fotograaf maakte van een en
ander enkele foto's, alsmede van de
huidige stand der werkzaamheden,
waardoor de lezer een goed beeld
krijgt van dit interessante restau
ratieproject. We wijzen belangstel
lenden, die zelf zouden willen gaan
kijken, er echter wèl op, dat het
terrein der werkzaamheden voor
anderen dan de werkers herme
tisch is afgesloten. Bij een werk als
dit heeft men geen „pottekijkers"
nodig, geen kwade vanzelfsprekend,
maar ook geen goede.
De eerste palen zitten reeds in
de grond voor de nieuwbouw,
die het „Hofje van Zessen" (zo
als het ook wel werd genoemd
naar de zes huisjes) zoals voor
heen zal scheiden van het Elisa
beth-gasthuishof. Men ziet hoe
prachtig de gevelwand van de
oude bebouwing op de achter
grond nog is met de raampjes in
oude roedeverdeling.
„HOERA, DAAR GAAT MOEDERS FIETS
1—5et verhaal gaat, dat in een Leids gezinnetje,
waar op een bepaald moment echt geen
geld meer was om een box voor de kleine
spruit te kopen, de echtelieden ieder voor zich
en zonder elkaar in te lichten ze geneerden
zich er een beetje voor besloten 's ochtends
voor de kraakwagen uit te gaan in de hoop
bij de aangeboden spullen een box te vinden.
Beiden kwamen thuis mét een boxen
nog een goede ook.
GOEDE
DIENSTVERLENING
EEN MACHTIG STUKJE gemeentelij-
ke dienstverlening is de grommen
de kraakwagen, luisterend naar de veel
zeggende naam "Geesink", die "in een
m van tijd" kippenhokken en meu
belen versplintert, fietsen en bedspira-
len in elkaar frommelt. De Gemeente
reiniging. die volgens een vast schema
"Geesink" los laat op. wat genoemd
wordt, grof vuil, bewijst niet alleen de
inwoner^, maar ook de handel in twee
dehandsgoederen een enorme dienst.
Voor deze tak van bedrijf zijn sedert
Ie verschijning van "Geesink" in de
Leidse straten gouden tjjden aangebro-
Wat wil men eigenlijk nog meer? De
handel ligt gratis voor het oprapen!
Want dat er heus niet alleen rommel ter
verpulvering door de machtige armen
"Geesink" wordt aangeboden, be
wijst iedere morgen weer het legertje
oud-ijzer handelaren en "scharrelaars",
dat al voor dag en dauw voor de kraak
wagen uitgaat en met karrevrachten
tegelijk nog verhandelbare artikelen
weg haalt uit de stapels, die de avond
tevoren in strijd met de gem. verorde
ning door de eigenaai-s op straat zijn
gezet. Gemiddeld vijftien handelaren,
uitgerust met vrachtwagentjes en per
sonenwagens met aanhangers, kan men
i morgens, te beginnen om vijf uur, in
aktie zien in de buurt, waar de kraak
wagen die dag langs zal komen.
Het gevolg is, dat vrijwel niets meer
r&n waarde gelegd wordt onder de val
bijl in de muil van "Geesink", want als
het groene monster om de hoek van de
straat verschijnt zijn de kindermeubel
tjes, de bankstelletjes, in enorme hoe
veelheden (want och, we wilden weer
eens iets andersde haarden en
elektrische apparaten al lang verdwe
nen en staan wellicht reeds in de eta
lage van een winkel in tweedehandsgoe
deren.
bij. De handel heeft zijn keus al gemaakt
VERBAALTJES
Formeel bezien is aan de voorsellectie
door de handel enig risico verbonden.
Krachtens een gemeentelijke politiever
ordening is het inzamelen van afvalstof
fen verboden indien daartoe door b. en
w. van Leiden geen vergunning is ver
leend. Doel van de bewuste verordening
is te voorkomen, dat vuilnisbakken over
hoop worden gehaald en omgekeerd,
pakketten grof vuil worden los) gesne
den waarna de Reinigingsdienst letter
lijk en figuurlijk de handen vol krijgt
aan het opruimen van de rommel. Tot
verbaaltjes van de Leidse politie of van
opsporingsbevoegde Reinigingsambte
naren is het evenwel nog niet gekomen,
want de handel toonde zich tot nu toe
vrij goed gedisciplineerd bij de exploi
tatie van het goudmijntje. In de ge
vallen, dat handelaren overleg plegen
en toestemming vragen aan de eigenaars
is er uiteraard in het geheel geen vuil
tje aan de lucht.
MISGREEP
HOEWEL HET MONSTER "Geesink"
aanschafwaarde 70 mille.door
minstens vier mensen van de Reinigings
dienst keurig in toom gehouden wordt is
hij toch minstens één keer uit de band
gesprongen. Dat was enige tijd geleden
het geval in de De Genestetstraat, toen
een tegen een lantaarnpaal geplaatste
fiets in de kraakwagen terecht kwam.
„Hoera, daar gaat moeders fiets", juich
te een jongetje, terwijl hij luchtsprongen
van plezier maakte. "Geesink" zette
door en weg was moeders fiets. De on
gelukkige eigenares vervoegde zich acht
weken na de ramp bij opzichter C. v.d.
Holst, de man die het toezicht heeft op
de twee kraakwagens en het Tijschema
vast stelt van de geweldige tweeling.
MET SERVICE
Belooft werd. dat de eerste de beste
fiets, die ter vernietiging zou worden
aangeboden voor de gedupeerde dame
zou zijn. De volgende dag zou zq al
mogen komen uitzoeken. De zaak werd
tot volle tevredenheid geregeld, want op
een beter exemplaar dan in de kraak
wagen verdwenen was, reed zij de Noor
derstraat uit. De gemeente was zelfs
nog bereid service te verlenen, want
mocht er in de nabije toekomst iets aan
het vehikel mankeren dan mocht men
terug komen voor andere onderdelen
KINDERTRANEN
Dan is er ook nog net geval van Ma-
rietje uit de Lombokstraat. Toen de
kraakwagen kwam holde Marietje ach
ter andere kinderen aan en liet haar
driewielertje achter op de stoeprand.
Toen het kraakfeest voorbij was, was?
ook Marietjes driewielertje weg. Door
een ander kind meegenomen of in de
kraakwagen terecht gekomen? Het een
noch het ander is ooit bewezen, maar de
Reinigingsdienst nam de "schuld" op
zich en beloofde naar een nieuw fietsje
uit te kijken. Donderdag arriveerden er
juist een paar, de beste zal worden opge
knapt en overgedragen worden aan de
ouders van Marietje.
De ervaringen van de gemeentelijke
ambtenaren beperken zich niet tot deze
enkele gevallen, die met gevoel voor hu
mor en souplesse verwerkt konden wor
den. Een minder prettige ervaring voor
deze dienst is het, dat ondanks de grote
hoeveelheden gekraakt grof huisvuil
even veel afgeschreven huisraad als
vroeger belandt in grachten en slootjes
of op min of meer afgelegen terreinen.
Een vervelende en geld verslindende
gewoonte", zegt men aan de Noorder
straat. 'Tedere keer als de kraakwagen
langs komt kan men kosteloos een kwart
kubiek meter grof huisvuil en afval
kwijt. Dat is een hele hoeveelheid, maar
je kan nauwelijks begrijpen, dat som
migen aan dat toegestane maximum niet
genoeg hebben.
GEEN PROGNOSE
EEN MERKWAARDIGE ERVARING
is ook, dat er absoluut geen peil te
trekken is op of een prognose te ma
ken is van het vuil, dat uit een bepaalde
buurt zal komen, in de Schoonmaaktijd
zal het meeste wel los komen, zou men
denken. Mis, de "Geesinks" moeten op
de meest onverwachte momenten over
werken. Het is gebeurd in de schoon
maaktijd, dat er 160 kuub samengeperst
vuil uit een buurt kwam -niet meer dan
voor een normale dagtaak- en dat enige
tijd later zonder aanwijsbare oorzaak de
kraakwagen een dubbele hoeveelheid te
kraken kreeg en dat men 's avonds om
tien uur nog bezig was.
Om die plotselingen pieken te kunnen
opvangen en om de stad nog Iets inten
siever te kunnen bewerken zou eigen
lijk nog een derde krachtpatser nodig
zijn, zo oordeelt men aan de Noorder
straat. Voor een derde hongerige reus is
nog genoeg proviand in de stad
Weer een bankstelletje onder de valbijl. Waarom dat kraken kan men zich afvragen. De kraakwagen verlost de
gemeente van veel vervoers- en opslagproblemen, want 40 m3 grof vuil zoals het op straat wordt aangeboden
worden in het inwendige van de geweldenaar samengeperst tot 15 m3. Als een compact blok kan het daarna de
vuilverbranding worden ingeschoven.
