INGMAR BERGMAN:
„Als ik film ben ik volkomen eenzaam"
1965
,Er is wel eens een film tussendoor
gesliptwaarvoor ik me nu schaam
NOODRAAD ZO SNEL
MOGELIJK ROYEREN
Mr. Reinink benoemd
tot commandeur O.N.
Jongelui uit
winkelcentrum
verbannen
Voorsprong bij
ruimtevaart
voor Russen
bid. verstekeling
wil werk in ons land
DINSDAG 11 OKTOBER 1966 DE KEHDSE COURANT
Zweedse
filmsfinx
ontving
Erasmusprijs
Van een onzer redacteuren)
AMSTERDAM. Ingmar
Bergman, de Zweedse film
sfinx, „doet" Nederland met
de vliegende haast van een
Amerikaanse toerist. Maan
dagmorgen duikt hij eerst
volgens strak schema uit
een groezelig zwerk op
Schiphol neer. Handen
schudden, kreten slaken,
bloemen voor die man.
Daarna reist hij in gestrekte
draf door naar het Amster
damse Amstelhotel, waar
hij in een stemmige zijzaal
het uurrecord hordelopen
over pers, radio en televisie
camera's scherper stelt.
Achter de groene tafel ont
popt hij zich als een grim
mige sparring partner, die
zijn Engelse volzinnen met
de gronderige tongval van
een Russische generaal aan
reikt.
Waarom hij films maakt? H(j
heft zijti marmerbleek, ovaal
hoofd, schudt het als een hoest-
drank. „Als je jong bent", zegt
hjj, „denk je, dat de hele wereld
op jou wacht, dat alles en ieder
een naar je uitkijkt. Daarna
word je ouder en wantrouwiger.
Je merkt, dat het allemaal niet
zo geweldig is. Toch heb je een
fundament nodig om je voeten
op te zetten. Ik heb gemerkt,
dat de film het middel is om
uiting te geven aan mijn gevoe-
ik maak die films op de eerste
plaats voor mezelf. Het is ver
keerd om je in illusies te begra
ven, om te denken, dat je de
wereld kunt veranderen. Als ik
klaar ben met een film, als ik
mijn script heb geschreven, de
opnamen heb gemaakt, de mon
tage heb voltooid, kijken er
misschien twee miljoen mensen
naar. Misschien zitten er twee
mensen tussen, die door mijn
film een nieuw uitzicht krijgen
niet waardeloos'
Precies zestig minuten heeft
Bergman uitgetrokken om over
zichzelf en zijn werk te praten.
Dan veert hij wilskrachtig op
en spoedt hij zich naar een
bovenetage om een kortstondige
uil te knappen, die een nieuw
fundament legt onder zijn wan
kele gezondheid. Bergman is nog
steeds niet genezen van de ern
stige virusziekte, die hem in juni
wondering voor deze onheils
zwangere plattelandsstudie.
Over zijn eigen films zegs hij:
„Ze zijn in wezen zeer provin
ciaal en ik verbaas me dan ook
steeds, wanneer er in het buiten
land belangstelling voor bestaat.
Het vreemde is echter, dat ze
buiten Zweden vaak beter mijn
bedoelingen begrijpen dan in mijn
eigen land."
uur der wolven
Bergman heeft zojuist weer een
nieuwe film gemaakt: Het uur
van de wolven. Hij legt uit: „Dat
was bij de Romeinen al het uur,
voordat de zon opkomt. Dan
komen de nachtmerries, dan
sterven er mensen, worden er
nieuwe mensen geboren. Het kan
een hele amusante film worden."
moet dan perfect zijn, helemaal
Molière dat
woord op die plaats gebruikt.
Zo'n samenwerking werkt ont
zettend rieleksend".
Overigens is Bergman er vast
van overtuigd, dat hij een slecht
toneelschrijver zou zijn. Hij heeft
zich één keer aan een toneelstuk
vertild en waagt er zich nooti
Als filmer maak je je
maar ik ben zelfs geen dichter."
donnerwetter
Heeft hij nog last van diepte
psychologen en zielevorsers, die
jongleur
Inmiddels worstelt Bergman al
weer met een nieuwe film, waar
van hij de vage plot op een avond
aan zijn vrouw heeft uitgelegd.
„Op een gegeven moment merkte
ik, dat ze er niks meer van snap
te. Ze kon er gewoon niet bij.
Toch was ze lief en zei ze achter
af, dat het allemaal erg goed was.
Persoonlijk vind in de tijd, dat
je over een film droomt en met
je ideeën speelt, de fijnste periode.
Je voelt je dan een jongleur, je
bent helemaal vrij, je eigen baas.
Het filmen zelf, de opname, is
een afschuwelijk karwei, dat je
zowel fysiek als psychisch afmat.
Bergman heeft die felbegeerde
vrijheid aan het begin van zijn
carrière gevonden in zijn eigen
land, dat volgens hem voor een
filmer het ideale werkklimaat
heeft. Waarom? „Omdat de rege
ring er veel geld voor over heeft.
een doorsnee film in Zweden kost
namelijk vijf ton. Er worden in
land 25 films per jaar ge
Hij heeft een hekel aan de on
vermijdelijke terugblik op de
filmreizen, die hij gebaard heeft.
„Ik kijk nooit achteprom, maar ik
den) uit handen van Prins Bern-
hard in ontvangst te nemen. Die
uitgestelde plechtigheid heeft i
bezoek aan het Kröller
lermuseum op zijn overladen pro
gramma. „De schilderijen van
Vincent van Gogh fascineren me
geweldig", bekent hij, „ik voel
me op vele punten
die dolende zoeker".
zeer provinciaal
De maandagavond had hij ge
reserveerd voor een privé teach-
in ten riante huize van Bert
Haanstra, waar hij een deskun
dige cinematografische boom op
zette over de betekenis van de
Nederlandse documentaire films.
Bergman heeft in zijn 48-jarige
leven pas één rolprent uit de lage
landen gezien Rademakers
Dorp aan de rivier en desge
wenst belijdt hij graag zijn be-
Verdere gegevens kan hij tot zijn
spijt niet verstrekken. „Als je
anderhalf jaar met een film ge
worsteld hebt", zegt hij, „weet
je er nog niks van. Eerst moet
hij gemonteerd zijn, dan zie je
pas, waar je aan bezig bent ge
weest. Vrijdags hield ik op met
de opnamen, 's maandags begon
ik met de repetities van Moliè
res „School v
zwaai voortdurend
film
terug. Dat is voor mij de ideale
werkmethode. Als ik een film
maak, ben ik volkomen eenzaam.
Dan ben ik de enige in de we
reld, die weet, waar ik naar toe
wil. Die wetenschap kant ont
zettend deprimeren en daarom
voel ik het als een bevrijding,
als ik met een stel acteurs een
toneelstuk kan instuderen. Als ik
film moet ik elke dag drie mi
nuten celluloid volmaken. Dat
hem bij voorbaat in biografieën
opgebaard? Bergman stoot drie
keer een droge lach over zijn
lippen. Hij doet dat met de po
kerface van de man, die op prins
jesdag „leve de koningin" roept.
Hij zegt eerst, dat hij nooit iets
over zichzelf leest. Dan corrigeert
hij zich in een openbare biecht
en roept hij: „Ik lieg. Twaalf
jaar geleden vond ik het gewel
dig. als er over mij geschreven
ik wat kritischer ben geworden,
vind ik het allemaal niet meer zo
leuk. Ik voel me net als Frede-
rik de Tweede van Pruisen, die
een boekje over zichzelf las en
toen riep: „Donnerwetter heb ik
dat allemaal gedaan?". In feite
hebben al die artikelen en boe
ken niks met mij uit te staan. Zij
zijn geschreven voor het amuse-
nerend, maar eigenlijk
schuwelqk. Dan zie je r
je gedaan hebt en V
nig i
nderen.
slipt,
ik
Ik wil als filmer volkomen vrij
heid hebben, ook bij de montage
en daarom heb ik tot nog toe alle
aanbiedingen uit Hollywood afge
slagen. Die Amerikanen hebben
filmcontracten van zo'n 75 pagi
na's en één van die kleine
clausules daarin houdt in. dat
de producent zich het recht van
de uiteindelijke montage voor
behoudt. Zolang dat punt er in
staat, ga lk niet naar Amerika.
Ik heb als regisseur één principe:
ik maak alleen de film, die ik wil
en dat geldt van het begin tot
het bittere einde. Ik wens vol
komen in vrijheid te werken.
Sommige mensen vinden ove
rigens, dat ik niet zo vrij zou
moeten zijn."
chaam." Weikef „Dat is mijn
privégeheim. Ik zeg trouwens
ook niet, welke films ik mijn
beste vind. Dat hangt namelijk
af van hele persoonlijke redenen,
die dicht bij je hart liggen. Een
ander heeft daar niks mee te
tonsuur
Hij heeft aan het begin van zijn
vraag- en antwoordspel de tafel
enige metei's naar voren gescho
ven, omdat de vliegreis van Zwe
den naar Nederland hem heeft
opgezadeld met een tijdelijke
korzelig dienstbetoon van een
verkoper, die een klant in het
pak helpt en geen moment wijkt
daarbij de spottende, naar
wenkbrauwen, zijn dunne haar is
efficiënt over de ovale schedel
verdeeld; alleen op zijn achter
hoofd glanst een kale plek als
een half dichtgeslibde
Het is duidelijk, dat hij zijn be
zoek aan ons land beschouwt als
een verplicht nummer, waar hij
met taaie wilskracht doorheen
moet bijten. Een uitnodiging voor
een nachtelijke teach-in over
zijn films in het Amsterdamse
Cinetol-theater slaat hij echter
ferm van de hand: zonder zijn
weinig intrigerend silhouet moet
men daar nu uitmaken of hij al
dan niet een charlatan is.
Bergman vindt het bij voor
baat allemaal best. Van
avond is het toch voorbij.
De grote stilte is hem zicht
baar liever.
Bij achtervolging
terecht gebruik
gemaakt van,
vuurwapen
DEN HAAG De politie van 1
maakte in de nacht van 5 op 6 septi
by de achtervolging van
bestelauto terecht gebruik v
wapen. Dit gebruik, dat een dodelyk
geval tot gevolg had. was in overeenst
ming met de Inmiddels verscherpte
structies voor het gebruik van
wapenen. Dit zeggen de ministers S
kalden (Justitie) en Verdam (Bini
landse Zaken) in antwoord op vr:
van het Tweede Kamerlid Engelsi
(P.v.d.A.).
De bestuurder van de bestelauto reed
ip een voor het overige verkeer levens
gevaarlijke wijze. Zo doofde hij meer
malen de verlichting en reed hij gevaar
lijke voorrangskruisingen met topsnelheid
hij byna haakse bochten
tweebaanswegen (wegen met gescheiden
rijbanen) en reed hij dwars over een ge
deeltelijk opengebroken verkeersheuvel
om daar opgestelde politieauto's te ont
wijken. Op een gegeven moment reed de
bestuurder van de bestelwagen zelfs met
snelheid van 90 A 100 kilometer in
op een politieman met een blauw zwaai
licht, die tot stoppen maande. Deze po
litieman kon zioh door een sprong red
den. Töen het niet anders bleek te kun-
is bevel gegeven op de banden van
de bestelauto te schieten. Na het derde
sohot bracht de bestuurder van de ge
stolen bestelauto deze tot stilstand. Een
passagier die in de laadruimte had ge
zeten bleek toen tengevolge van een der
i dodelijk te zfln getroffen
Advies gevraagd
over inkomen
koningin aan
Raad van State
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG De regering blijft
van mening, dat de bedragen, die de
koningin thans uit de schatkist voor de
vervulling van haar ambt krijgt, ver
re van toereikend zijn en dringend ver
hoging behoeven. Met die verhoging
kan volgens de regering niet gewacht
worden op een eventuele wijziging van
de grondwet.
dlge behandeling van 't
waarin voorgesteld is het inkomen van
de koningin van 2,6 miljoen tot 5,2 mil
joen te vei-hogen. De regering wil na
melijk eerst een aan de Raad van Sta
te gevraagd advies afwachten.
Deze adviesaanvrage betreft de vraag
of de huidige grondwettelijke opzet in
zake het inkomen van de kroon een wij
ziging moet ondergaan. De regering
meent zelf op het ogenblik, dat ook bin
nen het kader van de bestaande grond
wettelijke bepalingen, voor het inkomen
van de kroon een oplossing gevonden
kan worden, die aangepast is aan de
huidige omstandigheden.
De regering zal, zodra de Raad van
State zijn advies heeft uitgebracht,
aan de Tweede Kamer haar standpunt
de Tweede Kamer.
Koekoek in radiopraatje
Boerenpartij
wordt gezuiverd
(Van een onzer verslaggevers)
HILVERSUM De leider van de Boe
renpartij, de heer Koekoek, heeft een
zuivering van zijn partij toegezegd „on
der druk van de grote politieke partijen".
In een radiotoespraak in de zendtijd
voor de politieke partijen, zei hij gister
avond, dat als hij attent zou worden ge
maakt op nog meer oud N.S.B.-ers die
lid van de Boerenpartij zijn, het partij
secretariaat de betrokkenen zal meede
len, dat zij geen lid kunnen blijven.
igens volgens de hei
zijn
Koe-
ntdekt.
kunsten en de buitenlandse culturele
betrekkingen is benoemd tot comman
deur in de orde van Oranje-Nassau
(hij bevordering). De benoeming werd
de heer Reinink meegedeeld tijdens een
geanimeerde en druk bezochte bijeen
komst in de Rolzaal aan het Binnen
hof, door de minister van Cultuur,
Recreatie en Maatschappelijk Werk, rar,
M. Vrolijk. Mr. Reinink heeft 1 augus
tus jl. zijn ambt neergelegd weg. mmm
benoemd tot voorzitter van de program
maraad en coördinatiecommissie van de
N.T.S.
Botsing tussen
ruimtesatellieten
sen twee satelieten in de ruimte. Op het
congres van de internationale federatie
voor ruimtevaart, dat in Madrid wordt
gehouden, vertelde een woordvoerder
van de „Amerikan electric company"
dat anderhalf jaar geleden twee com
municatiekunstmanen elkaar hadden ge
raakt. Desalniettemin waren de appa
raten beide blijven functioneren. De
kans op een dergelijke botsing in de
ruimte is zeer gering, hoewel de twee
satellieten in dezelfde baan waren ge
lanceerd.
doel het was „de kunst in grotere vrij
heid te doen gedijen dan in het ambte
lijk keurslijf mogelijk scheen". Over het
Nederland in de internationale organi
saties op cultureel gebied eigenlijk
groter is dan van zo'n klein land ver
wacht kan worden. En dat is voor een
zeer groot deel te danken aan het werk
van de heer Reinink". De minister rele
veerde aan het werk van de heer
Reinink voor het behoud van de Nu-
bische monumenten en binnenslands
aan zijn bemoeiingen voor 't behoud
van de Van Goghverzameling en voor
de beeldentuin van het Kröller-Müller-
museum op de Veluwe.
Minister I. A. Diepenhorst begon zijn
flonkerende toespraak met een citaat
van „een groot vaderlands schrijver",
Joh. Kievit: „Een bijzonder kind, en dat
is-ie". Daarna citeerde hij Havank:
„Merkwaardig, hoogst merkwaardig",
om te besluiten met Shakespeare: „We
shall not look upon his life again". Hij
kenschetste de scheidende directeur
wederom een citaat hanterend, ditmaal
van Felix Timmermans: „Zo lk uit uwe
werken geroken heb", als een man, die
hoofd- en bijzaken snel wist te schei
den. een fenomenaal brein en een figuur
met leidersgaven.
Namens een huldigingscommissie
werd het woord gevoerd door mr. Y.
Scholten, oud-staatssecretaris van O. K.
en W. Hij bood het ontwerp voor een
tuinbeeld aan. Vervolgens spraken nog
prof. Emile Langui uit Brussel in
vlekkeloos Nederlands en mr. H.
Schölvink, secretaris-generaal van het
ministerie van Onderwijs en Weten
schappen.
In zijn dankwoord zei mr. Reinink,
ondersteboven te zijn van alle lof, die
De scheidende directeur-generaal
voor de kunsten, mr. H. Reinink
ivordt door zijn hoogste chefmin.
M. Vrolijk omhangen met het com
mandeurskruis van de Orde van
Oranje-Nassau.
hem door de diverse sprekers was toe
gezwaaid.
De afscheidbijeenkomst, die o.a. ooi
werd bijgewoond door de minister-pre
sident en mevrouw Cals, tal van am
bassadeurs en tientallen vertegenwoor
digers van culturele instellingen uit
binnen- en buitenland, kreeg een geani
meerd slot tijdens een drukke receptie.
Onder degenen, die daar persoonlijk
afscheid namen van de heer Reinink en
echtgenote, zagen wij de actrice Ank
van der Moer, de zangeres Gré vi
Swol-Brouwenstijn, Dora Paulsen
echtgenoot, de voorzitter van de Neder
landse bioscoopbond, de heer Bosman,
regisseur Luc Lutz en de actrice Mary
Dresselhuys.
Verhoging voor
int. gerechtshof
in V.N. afgestemd
NEW-YORK (Rtr) - Afrikaanse lan
den hebben in de begrotingscommissie
van de algemene vergadering der VN ge
stemd tegen een verhoging van de be
groting voor 1966 internationale gerechts
hof. bij wyze van vergeldingsmaatregel
als geheel heeft de voor
gestelde verhoging van 72.500 dollar met
40 tegen 27 stemmen bij 13 onthoudingen
afgestemd.
De verhoging was voorgesteld door
secretaris-generaal Oe Thant om geste
gen kosten, salarissen en uitgaven van
de rechters en de griffie te bestrijden. Een
deel van de verhoging van 72.500 dollar
was reeds uitgegeven, vooruitlopend op
goekkeuring ervan door de begrotings
commissie.
bij de andere partijen. In ie
der geval, zo verklaarde hij, hebben we
ee de zgn. noodraad de wind uit
ilen genomen.
noodraad, zo voegde hij daar in
ilde de partij niet
De leden van
hij „mannen van
het laatste uur, die niet spoedig genoeg
naar hun zin, belangrijke posten binnen
de partij hebben kunnen bezetten". Ook
hen hangt een zuivering boven het
hoofd, want de heer Koekoek kondigde
zullei
nakei
zoeken van de provinciale besturen van
de Boerenpartij van Gelderland en
rijssel, om de opstandigen terstond
Tegelijkertijd trok de heei
opnieuw in twijfel of er wel een echte
noodraad bestaat. „Ik heb nog nooit een
bijeenkomst meegemaakt en er ook nooit
contacten mee gehad". Hij verklaarde,
(ADVERTENTIE)
dat het hoofdbestuur wel degelijk op de
mocratische wijze is gekozen bij ge
heime schriftelijke stemming. Ook de
heer Adams is langs geheime schrifte
lijke weg door de leden gekozen,
aldus de heer Koekoek, en dat
noodzaakte de partijleider Adams de
de hand boven het hoofd te houden. „Nu
de heer Adams zelf besloten heeft zich
als lid van de Eerste Kamer terug te
trekken, is ook dat allemaal prachtig op
gelost", aldus de heer Koekoek. De boe
renleider repte er ondertussen met geen
woord over, of de heer Adams als ge
volg van het nieuwe zuiveringsbesluit
nu ook als lid van de Boerenpartij zou
worden geroyeerd.
gen minderjarigen die niet onder gelei
de zijn van meerderjarigen, zich niet
in het Valga-winkelcentrum te Den
Helder bevinden. Dit is een van de
maatregelen, die werd genomen in over
leg met de gemeentepolitie en de offi
cier van justitie te Alkmaar. Na het
ergerlijk gedrag van vele jongeren in 't
winkelcentrum heeft de Valga-winke-
liersvereniging getracht, daarin verbe
tering te brengen door met de jongeren
te praten. De laatste tijd ondervinden
NEW-YORK (Rtr) De Russen zijn
de Amerikanen op verscheidene pOnten
in de ruimtevaart minstens twee jaar
voor, zo heeft het hoofd van het natio-
(NASA). James Webb, tegenover ver
slaggevers in New-York verklaard. Als
voorbeelden noemde Webb de stuw
kracht van raketmotoren en het draag-
Webb voorspelde dat er binnenkort 'n
einde zal komen aan de lange periode
van Russische inactiviteit op het gebied
van de bemande ruimtevaart. De laatste
Russische bemande ruimtevlucht vond
ruim anderhalf jaar geleden plaats.
De Russische ruimtevaartdeskundige
Leonid Sedov, algemeen beschouwd als
de „vader van de Spoetniks", heeft in
een interview met het Spaanse dagblad
„Pueblo" verklaard dat Rusland nog
voor 1969 vóór de Verenigde Staten
een man op de maan zal zetten.
Man in arrest na
vluchtmisdrijf
(Van een onzer verslaggevers)
VOORSCHOTEN De rijkspolitie te
Voorschoten heeft vanmorgen een auto
mobilist uit deze plaats aangehouden, die
er van wordt verdacht gisteravond na een
botsing met een bromfiets, waarbij twee
gewonden vielen, te zijn doorgereden.
Omstreeks half tien gisteravond reden
de 17-jarige L. v. d. M. uit Leiden met
haar vriendin C. G. uit Voorschoten per
bromfiets op de Leidseweg, toen zij wer
den gegrepen door een auto. De chauf
feur bekommerde zich niet om de beide
meisjes, van wie L. v. d. M. met zwaar
hoofdletsel en beenverwondingen naar het
Academisch ziekenhuis in Leiden werd
vervoerd. Haar vriendin kon na behan
deling het ziekenhuis verlaten.
HIJ WEET WAAR HEMDE
SCHOEN WRINGT....
daarom gaat hij en u ook) naar.,
CORONA
U VINDT DAAR SCHOENEN DIE NIET
WRINGEN, MAAR GOED PASSEN EN
HEERLIJK ZITTEN
BREESTRAAT 165-167- LEIDEN
Tot zijn verbazing
op Schiphol
gisterochtend de 25-jarige Iganlius Kasi-
min uit Indonesië met een bang hart op
zyn lot. Hy slaagde er tijdens het week
einde in als blinde passagier aan boord
had daar geen enkel bezwaar tegen
r de plaatselijke autoriteiten stonden
niet toe, dat hij het vliegtuig verliet en
hetzelfde gebeurde op de andere lucht-
ins, waar de DC-8 op weg naar
Schiphol een tussenlanding maakte.
Zo arriveerde Kasimin tegen wil en
dank in Amsterdam zonder een cent
op zak en zonder kennis van enige an
dere taal dan het Maleis. Hij werd onmid
dellijk met behulp van een tolk ver
hoord. Toen bleek, dat hq om geen en
kele politieke reden zyn land was ont
vlucht, maar slechts ergens werk wilde
zoeken, het kon niet schelen waar. Nie
mand was meer verbaasd dan hq, dat
zou besluiten.
Mr. P. van Leeuwen, voorllchtingschef
van dit departement, zei gisteravond dat
het rapport over het verhoor pas van
daag het ministerie zal bereiken, zodat
de beslissing over het lot van de jonge
Kasimin eerst in de loop van de dag zal
vallen. Het is niet ongewoon, dat werk
lustige buitenlanders clandestien, zonder
middelen van bestaan naar Nederland
komen. Samen met de Indonesiër wach
ten momenteel in de kazerne te Bad
hoevedorp nog acht Turken op hun uit-
