apierindustrie
Religieus meer wrijf- dan raakvlakken
ZIT IN HET NAUW
SOOO ha nodig
de centen
SEPTEMBER 1966
PAGINA Ji
TEGENSTELLING LIBERAALORTHODOX JODENDOM
Regering
voelt niets voor
Peppelbosplan
WAGENINGEN De Nederlandse papierindustrie staat nog steeds
pet één been in het graf. De regering heeft namelijk nog niet beschikt
over het voorstel van de Vereniging van Nederlandse Papierfabrikan
ten om 5000 ha populierenbos ten behoeve van de papierindustrie aan
te leggen op Oostelijk Flevoland. Er bestaan bedenkingen tegen het
roorstel. Men is vooral bang, dat een populierenbos de recreatie zal
schaden. Wat heeft een toerist nu aan een bos, bestaande uit bone-
itaken, wordt er geredeneerd. De belangen van de papierindustrie met
haar 20.000 werknemers worden daarbij voorlopig over 't hoofd gezien.
D< belangen van de pfipierfabrikan-
zijn begin vorig jaar in een rapport,
imen met het voorstel, aan de regering
orgelegd. In het rapport wordt ge-
egd, dat de ontwikkelingen op de pa-
iermarkt voor ons land ongunstig zijn.
Icandinavië en Canada, de grote hout-
èveranciers voor de papierindustrie,
lebben de leveranties van hout al enige
ijd stopgezet. Zij gingen er toe over de
fnemers halfprodukten te leveren in de
orm van houtslijp en cellulose. Neder-
indse papiermakers nemen nog steeds
ie halfprodukten af. Men wil in Scan-
inavië en Canada echter nog verder
aan met de bewerking.
De mogelijkheid bestaat, dat men
ïar binnen afzienbare tijd zelfs op-
oudt halfprodukten te leveren. Het is
>r genoemde landen aantrekkelijker
ens het eindprodukt, het papier, op
markt te brengen. De regeringen van
ie landen hebben al interesse in een
ergelijke ontwikkeling getoond.
)plossing
Wanneer door de houtslijpleveranciers
iderdaad alleen maar papier geleverd
aat worden, komt de papierindustrie
er wel bijzonder moeilijk te zitten.
Om voor Nederland tot een oplossing
i komen, heeft de Vereniging van Ne-
erlandse Papierfabrikanten het voor-
el ingediend 5000 ha op Oostelijk Fle-
oland met populieren te bebossen. Vijf-
en jaar na het planten kan hij voor de
apierindustrie al gerooid worden,
grote oppervlak dient om 'n jaar-
e aanvoer van 70.000 kubieke meter
out mogelijk te maken. Dat kwantun
nodig om een (te bouwen) fabriek
outslijp te laten vervaardigen.
„De eerste reactie op het voorstel was
iet ongunstig", vertelt ir. H. A. v. d
leiden, verbonden aan de Stichting In
ustriehout. Wat later kwamen uit de
Weede Kamer en ook uit de kringen
het Landbouwschap bezwaren naar
Dren. De bezwaren hadden betrekking,
eentonigheid. ijdelheid. dichtheid.'ngenomeii. .No
oehtigheid en voorts op de kap bij vijf
den eveneens grote verschillen. Dit be
tekent tevens dat een bos, verdeeld over
vijftien jaar aangelegd bij gebruik van
populier de mogelijkheid biedt tot een
veel grotere afwisseling in hoogte dan
een bos van een andere'houtsoort.
Het argument, dat een populieren
bos vochtig zou zijn, is waarschijnlijk
ontstaan doordat populier op gronden
met bereikbaar grondwater moet wor
den geplant. De grond is echter vochtig
of droog, niet het bostype. Dit laatste
kan wel de mate van vochtonttrekking
beïnvloeden.
Een populierenbos kan wijd of dicht
worden geplant. De terminologie kan
echter buiten de bosbouw tot misver
stand aanleiding geven. Een dicht ge
plant peppelbos is namelijk wijder ge
plant dan een wijd eiken-, beuken- of es-
senbos. Door de vele mogelijkheden voor
een gevarieerde onderbegroeiing kan bij
een populier, indien gewenst, een even
dicht bos worden verkregen als bij een
normale eiken- of beukencultuur.
Populierenbos is aanzienlijk goedko
per in aanleg dan bos van andere loof
houtsoorten. Volgens richtlijnen, ver
schaft door de Kon. Nederlandse Hei
demaatschappij, moet de aanleg van
een groot boscomplex.op plantklare klei
grond en bij gebruik van in handelskwe
kerijen gekocht plantsoen, begroot wor
den op: 833 gulden bij een populier met
els, 2870 gulden bij eik, 2212 gulden bij
es-en 2822 gulden bij gemengd loofhout.
„De begroting heeft betrekking op be
planting van één ha", zegt de heer
Van der Meiden. „Op 5000 ha kan dus
globaal tien miljoen bespaard worden.
Een overweging die te denken geeft".
plaats, omdat de voor de bosbouw be
schikbare gronden tot ongeveer 1985 uit
goede kleigronden zullen bestaan. De
verwachting is voorts dat tot 1985 het
bos- en recratieareaal in de polders
14.000 ha zal zijn toegenomen" (En om
snel echt bos te krijgen moet men popu
lieren planten).
Naar mijn mening is het nu reeds de
tijd om voor dit hout een lonende afzet
mogelijkheid te scheppen. Zou dit niet
mogelijk blijken dan is de bosbouw in
de IJsselmeerpolders gedoemd 'n kostba
re zaak te worden. Lukt het wel dan
kan de bosbouw in de polders naar mijn
mening een heilzame invloed uitoefenen
op de financiële omstandigheden van de
Nederlandse bosbouw in het algemeen".
„Wij willen in Nederland alleen maar
optie op houtproduktle hebben", vertelt
de heer Van der Meiden. „De IJssel
meerpolders lenen zich als enige moge
lijkheid voor die produktie, omdat daar
uit van de eigenaar de Staat een
geconcentreerd aanbod kan komen. Het
bestaande populiarenbestand biedt geen
garantie voor de jaarlijkse 70.000 ni3,
die we nodig hebben om de fabriek
draaiende te houden. Als het rijk ons
de jaarlijks te venverken hoeveelheid
kan garanderen, bestaat altijd nog de
mogelijkheid om een extra-slijpmachine
aan te schaffen voor hout uit het oude
„De te stichten fabriek voor het ma
ken van houtslijp mag dan geen grote
omvang krijgen, zij wordt wel de be
langrijkste houtafnemer van Neder-
„De recreant heeft er echt geen notie
in in welk bostype hij loopt. Als het
aar bos is. En de populierenbossen
kunnen dienstbaar gemaakt worden aan
de zich ontspannende mens. Uiteindelijk
g^at het er alleen maar om een indus-
ie van papierhout bp te zetten".
„Vergeet niet dat de papierfabrieken
'n jaarproduktie hebben van 800.000 ton
papier en karton, dat jaarlijks een om
zet wordt bereikt van 550 miljoen gulden
dat ook ieder jaar door de indus-
voor 141 miljoen gulden wordt geïn
vesteerd. Belangrijke economische as
pecten, dacht ik".
.Volgens mij zouden er geen moeilijk
heden bestaan als deze zaak niet zo po
litiek was getind. Iedere partij of andere
belanghebbenden schennen met agrari
sche belangen maar meer nog met re
creatieve belangen. Recreatie is 'n ma
gisch woord geworden, waarvoor alles
"it wijken. Maar men vergeet, dat
voorstel ook politiek te gebruiken
Zowel recreatieve, industriële als
economische (bosbouw) belangen wor-
sr mee gediend".
(Van ome correspondent
AMSTERDAM Anoe banoe artzah,
liwrot oelehibanoth (wij komen naar het
land om te bouwen en gebouwd te
worden). Deze Hebreeuwse woorden, die
de sleutel zijn tot de verbazingwekkende
opbloei van het jodendom in de hele na
oorlogse wereld, klonken in al hun oer-
overtuiging ook toen in Amsterdam de
nieuwe synagoge van de liberaal joodse
gemeente werd ingewijd. Maar opper
rabbijn A. Schuster van de Nederlands-
Zelfs
spelen een rol
Het antwoord op deze vraag brengt
een kloof aan het licht, die des te
schrijnender is, omdat men nu juist
van de enkele overlevenden van Hitiers
moordzucht een grote mate van ver
draagzaamheid zou hebben verwacht -
een lotsverbondenheid, die ver boven
verschillende opvattingen over religi
euze zaken uitstijgt. Erger: waar de
geschillen in de christelijke Kerken
essentiële geloofspunten betreffen zon
der dat de oecumenische gedachte of al
thans de normale beleefdheid eronder
hoeft te lijden zijn bij de joodse ge
meenschappen futiliteiten als de vraag, of
er in een sjoel (synagoge) al dan niet
op muziekinstrumenten mag worden ge
speeld, ernstig genoeg om een feesteiyk
gebeuren openlijk en flagrant te be-
En de opening van het Progressief
Joods Centrum van rabbijn dr. J. Soe-
tendorp wés een feestelijk gebeuren
Het betrof niets meer of minder dan
inwijding van de eerste nieuwe synagoge
in Nederland na de oorlog een monu
ment van veerkracht dus, van her-
Het architectonisch knappe, 1.2 mil
joen kostende bouwwerk aan de
Amsterdamse Europaboulevard. met
zijn nevenopzet als mondiale ggspreks-
plaats en ontmoetingscentrum, is een
springlevend, modern symbool van de
eeuwenoude woorden uit Misjlé:
De wijsheid heeft haar huis gebouwd,
haar zeven pilaren opgericht.
Zij nodigen u, mensenkinderen,
„PSAK DIEN"
Maar opperrabbijn Schuster en zjjn
Israëlitische Hoofdsynagoge hoorde het
triomfantelijke Tenachcitaat niet hij
had categorisch geweigerd bij de ope
ningsplechtigheid aanwezig te zijn en was
vervolgens op vakantie gegaan. Vreemde
situatie Toen het koor zong: „Opent,
o poorten, uw hoofden", luisterden de
vertegenwoordigers van de Rooms-Katho-
lieke Kerk en de Reformatorische Kerken,
die waren uitgenodigd, ontroerd mee,
maar de belangrijkste joodse leiders in
Nederland ontbraken. Waarom?
v y .wj-
N snj - X' tV
x aar x j -ssrr.v-i TV
-VJr- s -1 rr'nv —r"
r^'rw -r"
-ss.y
kerkeraar! kwamen niet. Volgens hen
is de strak geconcipieerde sjoel vlak* bij
de RAI niet door de wijsheid gebouwd,
maar door de ketterse gedachten van
enkele nieuwlichters. Er kwam een
„psak Dien", een uitleg van de wet, die
door orthodoxe joden als bindend wordt
aanvaard en de „psak Dien" van de
opperrabbijn luidde: „men mag niet
gaan". Zo kwam het, dat het kleine
groepje joden (25 procent i, die ver
enigd zijn in de liberaal joodse
gemeente, door het overgrote deel van
hun ras- en religiegenoten (70 procent
van de 14.000 Amsterdamse Joden Is lid
Beth tefilla huis des gebeds
synagoge uan de liberale joden
lenjarige leeftijd
populieren-
ervveer
In een nieuw rapport weerlegt de
ichting de motieven om het plan
gen te houden. In het rapport staat,
ldus de heer Van der Meiden:
n de bosbouwpraktijk besteedt
terecht veel aandacht aan de ont-
luiting en de inrichting van onze bos
ten behoeve van de recreatie. In
osbouwkringen bestaat echter geen al-
opinie over de vraag of én in
oeverre de recreatie eisen stelt aan de
amenstelling van het bos.
Menging van hoofdhoutsoorten moet
zeker op goede bodemtypen wor-
i afgeraden: ervaringen hebben aan-
etoond, dat deze menging later tot
outteeltkundige moeilijkheden en tot
hoge onderhoudskosten leidt. Men
ing binnen een of meer onderetages van
it bos biedt meer mogelijkheden. Po-
ilier, wilg. eik zijn houtsoorten die de
leeste gelegenheid bieden tot een der-
'ijke menging.
Doordat het botanische geslacht po-
Ier een grote variatie in soorten en
8en heeft, biedt het de mogelijkheid
goede afwisseling in boomvorm.
tamkleur. tijd en kleur van zowel uit
>pen als bladval te bereiken.
Door de snelle groei van populier
itstaat na vijftien jaar een bos met 'n
loogte die een bos van eik, beuk, es,
•rk of fljnspar pas na veertig tot zes-
'g jaar bereikt. Deze houtsoorten heb-
vljftien jaar een hoogte van acht
Polderbossen
Over de betekenis van de bosbouw In
het IJsselmeergebied heeft de heer J. L. j
F. Overbeek, oud-lid van de directie
IJsselmeerpolders in het blad een arti
keltje geschreven. Hij zegt daarin on
der meer: „In landbouwkundig opzicht
hebben de IJsselmeerpolders in ons
land altijd een bijzondere en vooraan-
zich
voor problemen van ruimtelijke bestem
mingen gesteld ziet, vraagt men zich af
of aan de nog resterende IJsselmeerpol
ders niet een bredere betekenis moet
worden gegeven dan wel een uitslui
tend agrarische. In het structuurplan
voor de zuidelijke IJsselmeerpolders
wordt dit ook duidelijk gesteld".
„De ontwikkeling van de polderbos
sen in de Noordoostpolder logenstraft
het denkbeeld dat deze voor recreatie
ongeschikt zouden zijn. Er worden in de
Noordoostpolder steeds nieuwe voorzie
ningen getroffen voor toerisme. Steeds
worden deze voorzieningen achterhaald
door een grotere behoefte. De ontwikke
ling van het recreatief gebruik van de
oevers van het Veluwemeer maakt an
dere voorzieningen binnen de polder
dijk noodzakelijk. Er kan worden ver
wacht, "dat in Oostelijk Flevoland twaalf
procent van de totale oppervlakte zal
worden bestemd voor bossen en natuur
terreinen". Hetgeen neerkomt op 67321
ha.
„Het is duidelijk dat bij de inrichting
van de zuidelijke IJsselmeerpolders de;
bosbouw een zeer belangrijke plaats
zal krijgen. Wel moet er op worden ge-
wezen dat het steeds de recreatieruimte
is die hierbij de doorslag geeft tot een
bestemming tot bos en dat zuiver bos
bouwkundige overwegingen niet of nau
welijks in het geding zijn".
Populier
„Er zal meer gebruik moeten worden
peter. Voor de dikte van de bomen gel- gemaakt van populieren. In de eerste
van de „Hoofdsynagoge") op de be
langrijkste dag in hun na-oorlogse be
staan in de steek werden gelaten.
Rabbijn Soetendorp, die het aureool
van de progressiviteit niet schuwt, wil
kost wat kost voorkomen, dat het op
een rel lijkt. „Als de opperrabbijn ons
zou uitnodigen voor de opening van zijn
synagoge, zouden we zeker komen",
zegt hij. „Alleen: de opperrabbijn zou
dat nooit doen. Wij vinden dit alle
maal verschrikkelijk jammer, maar
woorden als onverdraagzaamheid of
onbefeëïdheid willen we zeker niet
gebruiken, want wy zy'n van mening,
dat de motieven van iemand die iets be
leeft, voor de buitenstaander heel moei
lijk te doorgronden zijn. Ik ben ervan
overtuigd, dat de opperrabbyn zeker
niet de normale beleefdheid uit het oog
verloor, toen hy weigerde by de opening
van deze eerste na de oorlog gebouwde
synagoge aanwezig te zyn, maar dat
hij handelde uit motieven, die hem zeer
zwaar wogen.
Vergeet niet, dat ze de uitnodigingen
altijd hebben afgeslagen ook bij mijn
installatie en ook toen we die nood-sjoel
aan de De Lairessestraat inwijdden. We
hebben een vorm van administratieve
samenwerking in de stichting Joods
Maatschappelijk Werk byvoorbeeld, in
de commissie Sterrengeld. bij de jeugd
zorg en dergelijke maar de opperrab-
dat hij, door nu naar onze
synagoge te komen, vooruitloopt op ont
wikkelingen. die zich nog moeten aan
dienen. Het gaat hier louter om een
religieus conflict en ik moet zelf ook
toegeven: religieus hebben we meer
wryf- dan raakvlakken".
WETSINTER PRETATIE
Welke deze zijn, wil rabbijn Soetendorp
niet allemaal uit de doeken doen („dan
zouden we historisch zo verschrikkelijk
diep moeten graven..."), maar zy lig
gen voor de hand. Het gaat niet om de
letter van talmoed en thora zelfs de
liberalen vinden, dat men het hoofd
hun persoon en de geestelijke bij
drage. die zij aan de joodse gemeenschap
hebben te leveren bij gebrek aan Jood
se Ideeën hebben zij namelijk niets te le
veren) maar terwllle van hun moeilijk
misbare contributie Voorwaar OOk
geen taal. waarmee je een man nis op
perrabbijn Schuster te vriend houdt!
Rabbijn L. Blue zegt in dezelfde pu-
blikatle. waarom het nu eigenlijk gaat:
„De hertxmw van het Europe-Joden
dom kan en mag niet betekenen -t. se)lep
pen van een soort imitatie van het ver
leden, van voor de oorlog", schrijft hij
bedekt moet hebben
eeuwige waarheden in de sjoel worden
geciteerd het gaat
In de ogen van de liberalen schendt F
men geen enkele wet. wanneer men in
de synagoge naast het Hebreeuws ook
de landstaal gebruikt, wanneer men er
muziekinstrumenten laat klinken, wan
neer men er niet langer bidt voor het
herstel van staat en tempel etc., maar
voor de orthodoxen (wat Nederland be
treft: de Hoofdsynagoge) zijn deze op
vattingen onvergeeflijke ketterijen en zij
handelen er onvertjlddelljk naar
Dit was zo. toen het liberale Jodendom
in de dertiger Jaren in Nederland zijn
eerste aarzelende aanzet vond en dit is j
nog steeds zo. Sterker de orthodoxen
gaan in hun afwijzing zo vea- dat zij nu
als argument durven aanvoeren die
liberalen deugen niet. want zy zijn
voornamelijk voortgekomen uit
Duitse joden. Inderdaad dankt de pro
;1, j gressieve groep In Amsterdam (zij heeft
- *">1» kleine aanhangen In Den Haag en
Arnhem» ha®1' ontstaan aan vluchtelin
gen. die "n goed heenkoi
..EENHEID WERKT DODEND"
Van de andere kant laten de libera
len zich ook niet onbetuigd. Zo schrijft
mr. A J. Herzberg bij gelegenheid vai
de opening van de rvleuwe sjoel: „Een
grondige cultuurstrijd onder de Neder
landse Joden zou voor alle betrokken
partijen, onder wie in de eerste plaats
de orthodoxie, alleen maar vruchtbaar
kunnen zijn. De zogenaamde eenheid,
die de Hoofdsynagoge naar veler oor
deel bewaren moet. werkt alleen maar
dodend (als er tenminste nog iets te do
den valt). In leder geval heeft niemand
daar behoefte aan en wordt er niemand
mee gebaat. Behalve dan de KILLE,
het officiële Nederlands-Israëlitisch
Kerkgenootschap, dat opziet tegen het
rlsioo, leden te verliezen, niet terwllle
iets kunnen vinden, waarnaar zij op zoek
zijn, maar waarvoor zij zelf moeilijk 'n
definitie zouden kunnen bedenken. De li
turgie, zoals wij die hebben, is niet in
overeenstemming met dat waarvoor zij
komen. Deze liturgie immers gaat uit
van het geloof zy ls er niet op uit om
geloof te scheppen. Een jodendom, dat
tegemoet komt aan dc Individuele pro
blemen van de mens moet de nadruk
leggen op existentiële religie. De hala-
chisché vraagstukken 'de legale aspecten
van wat mag en wat niet mag) zyn
voor de meesten mijlen verwijderd van
de eigen interessesfeer. De oude vroom
heid, het zich tevreden en prettig voe
len in een bepaalde sfeer; dat kapitaal
waarop wij Jaren teerden, wordt leder
jaar minder waard".
„SYMBOOL VAN
VERDEELDHEID"
Ondertussen is daar. aan de Amster
damse Europaboulevard, de nieuwe sjoel
In druk gebruik. Dwars door het strak
ke, bakstenen ontwerp van architect
Waterman beginnend in de kelder voor
uitvaartdiensten, voortgaand door het
schip, waar zij de Arke omsluiten, en
uitrijzend boven het dak om. voor ieder
een zichtbaar, de tafelen van Mozes te
tonen lopen twee betonnen pijlers,
rwee ..Da', is om de verdeeldheid
van het jodendom te symboliseren", zeg
gen de liberalen. Maai de orthodoxen
hebben een andere lezing. „Het zyn
twee zuilen", sneerden ze, „omdat de li
beralen op die manier nog net tussen
de wet door kunnen".
Er woedt, kortom, in Amsterdam een
klein godsdienstoorlogjc. Tussen verte
genwoordigers van hetzelfde rns en de
zelfde religie nota bene. Tussen lotgeno
ten die de gevolgen van onverdraagzaam
hpid aan den lijve hebben ondervonden
op een wijze, waarbij de pen huivert als
zij erover schryven moet. Sommigen
vinden het triest dat dit in deze tyd
van toenadering en wederzijds begrip
nog mogelijk is. Anderen Juichen het toe
n herleving van de typische Joodse
ingreep De veronderstelling, dat men-denk- en leeftrant, mulat 'ie gemcen-
sen naar de sjoel komen, omdat zij ge- schap Jarenlang ingeslapen leek. Zeker
loven, geldt, niet langer Waarom komen is, dut de rook van de recente gebeurte-
Jonge mensen naar de dienst? Soms uit nissen in de buitenwereld niet onopge-
nleuwsgierlgheld. Soms uit 'n zeker helm- merkt bleet en waar rook Is. daar
wee naar 'n vaag verleden, naar iets van moet vuur zl|n. of Je het nu op de
vroeger. Soms ook in de hoop, dat zij de sabbat xiiag ontsteken of niet
deze den 'aaide ten opzicht*
het ging. Er
Dr. A. Schuster, apologeet van de orthodoxie, preekt i
O b rech ts traa t sjoel.
de Amsterdamse
