CONRAD-GORDON naar
VAN ALLENGORDEL
Britse problemen
van wereldallure
VIJF KANDIDATEN
VOOR OPVOLGING
VAN VERWOERD
Geen wapens
voor bobbies
Weekendreis van
Gemeni-11 vol proeven
Risicofonds van bouwnijverheid
voor 50 miljoen in de schuld
Uitkeringen
bij verlet
in gevaar
Koers blijft
gehandhaafd
Nog dit jaar eerste
uitkering gedupeerden
DONDERDAG 8 SEPTEMBER 1966
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 5
(door Gerard J. Plukkel
A LS morgenmiddag tegen
-L half vijf de meeste mensen
zich gaan klaarmaken voor
een rustig en zorgeloos week
end, zullen twee Amerikanen
op weg gaan naar een lang niet
gemakkelijke zaterdag en zon
dag die zij gaan doorbrengen
in de voor de mens van nature
zo vi jandige ruimte. Om precies
16.25 uur Nederlandse tijd zul
len de astronauten Charles
Conrad en Richard Gordon in
hun Gemini 11-ruimteschip
vanaf Cape Kennedy starten
voor een tocht van 71 uur en 15
minuten om op de vijftiende
Amerikaanse ruimtevlucht 45
omwent
maken.
weekeinde rusten de astronauten Gordon en
Anders en- Armstrong,
gelijke relax geen gelegenheid meer. Van links naar rechts: William Antlers
en Neil Armstrong.
Conrad even uit
Morgen hebben z i
i, Richard Gordon,
Charles Conrad
Tn velerlei opzichten zal deze vlucht
gelijk zijn aan de drie voorafgaande
Gemini-vluchten. Opnieuw staan een
ontmoeting en een koppeling aan eer
97-minuten eerder gelanceerde Agena-
raket, een ruimtewandeling en eei
twaalftal uit te voeren wetenschappelij
ke experimenten op het programma.
Maar desondanks zullen de details ver
schillen. Zo zal de ontmoeting met de
Agena ditmaal niet in de derde of vier
de omwenteling rond de aarde plaats
vinden maar al direct in de eerste
neer de Gemini voor het eerst 't Ame
rikaanse vasteland passeert. Onmiddel
lijk daarna zal commandant Conrad
zijn vaartuig aan de raket vastkoppe
len en deze als het ware verbinden met
het zenuwcentrum van de Gemini on-
haar te kunnen controleren en bestu
ren. Daarna zal Conrad nog eenmaal
en Gordon nog tweemaal een koppeling
uitvoeren.
Recordhoogte
Na ruim 40 uur zullen de astronauten
de machtigê raketmotor van de acht
meter lange Agena ontsteken en zich
naar een hoogte van 1395 km laten
schieten, juist de eerste gevaarlijke Van
lAUenstrallngsgordel. Het absolute hoog
terecord van de mens staat tot nu toe
op naam van de ruimtevaarders Young
en Collins die ln Juli een soortgelijke
manoeuvre uitvoerden, doch „slechts"
een top van 763 km bereikten. Drie uur
BRAMSHILL (UPI) In Engeland is
het debat over de vraag of de politie wel
of niet bewapend moet worden enigszins
verstomd nu men officieel voor het laat
ste heeft gekozen. Deze vraag werd weer
actueel, toen op 12 augustus drie in bur
ger geklede detectives, die niet gewapend
waren, werden doodgeschoten.
Tijdens een bijeenkomst van politie
functionarissen in Bramshill is besloten
de „bobbies" niet te bewapenen. Ook
werd een voorstel afgewezen ten minste
een der inzittenden van iedere patrouille
wagen van wapens te voorzien,
lang zullen Conrad en Gordon op deze
hoogte blijven rondcirculeren
om daarna weer met behulp van de
Agena terug te keren naar de oorspron
kelijke cirkelbaan op 298 km boven de
Ruim tewan del in g
Alvorens dit echter allemaal gaat
plaats vinden zal Gordon op zaterdag
middag tegen half vijf Nederlandse tijd
het rechterluik van de capsule openen
en zich, bevestigd aan een tien meter-
lange levensltfn. in de vrije ruimte be
geven. zich voortbewegend met een re
actiepistool. Na een filmcamera op de
buitenwand van de Gemini te hebben
bevestigd, zal zijn eerste taak zijn een
kabel uit de nog steeds vastgekoppelde
Agena te halen en deze vast te haken
de Gemini voor een later uit te voe
ren test. Daarna zal hij een reactievrije
schroevendraaier moeten uitproberen
op speciaal voor dit doel aan de Gemi-
bevestigde schroeven. Een normale
schroevendraaier zoals wij die op aar
de gebruiken, is volkomen nutteloos in
de ruimte, tengevolge van de daar
heersende toestand van gewichtloos
heid. Het enige resultaat zou zijn dat
de schroef vast bleef zitten en de astro
naut ging rondtollen, tegengesteld aan
de draairichting van zijn gereedschap.
Na nog enkele foto's te hebben ge
maakt zal Gordon na één uur en 47 mi
nuten weer plaats nemen naast collega
Conrad die al die tijd waakzaam in de
capsule is achtergebleven. Een tweede
periode van werkzaamheden buiten de
capsule zal beginnen rond 46 uur r.
start, dus op zondagmiddag om ongeveer
half drie, na terugkeer uit de Van Al-
lengordel. Opnieuw zal Gordon het luik
openen, ditmaal blijft hij echter op zijn
stoel staan om gedurende twee uui
twintig minuten foto's te nemen van be
paalde sterren, landschappen op aar
de en wolkenformaties in de dampkring.
Twee uur nadat het luik boven Gor
don weer zal zijn gesloten moet Conrad
de Gemini losmaken van de Agena. Al
leen de kabel tussen de beide ruimte
vaartuigen zal nog overblijven als eer
vitale verbinding. Met de Agena naar
de aarde gericht en de Gemini e
afgekeerd zal hij de lijn strak trekken
en daarna de stuwsystemen van beide
vaartuigen buiten werking stellen. Het
doel van deze proef die twee uur
duren is de techniek na te gaan
het formatievliegen ln de ruimte
der dat het ook maar een spatje brand
stof kost. Na beëindiging van de proef
zal Conrad zo hard met zijn Gemini
de 30 meterlange draad trekken, dat de
ze bij een speciaal aangebracht breuk-
stuk breekt. De rest van de 71 uur zul
len de astronauten dan nog vol maken
met het voltooien van een aantal expe
rimenten die „binnenshuis" kunnen
worden uitgevoerd, om tenslotte r
vurige daling door de atmosfeer ne
vallen in de Atlantische Oceaan, m
dagmiddag om 14.40 uur, waar ber-
gipgsschepen hun komst geduldig zul
len afwachten.
47 minuten, met een gemiddelde
snelheid van 1400 km per uur.
De vlucht van de Gemini-11 zal de op
een na de laatste zijn in het Gemini-
project. In november zullen de astro
nauten Lovell en Aldrin in de Gemi-
nl-12 nog een tocht van 3 dagen maken,
r nog In dezelfde maand zullen
Grissom, White en Choffee voor 't eerst
met een bemande Apollo een vlucht van
14 dagen om de aarde maken. Afhanke
lijk van de resultaten zullen dan nog 6
tot 10 van dergelijke vluchten volgen,
rna vermoedelijk al ln 1968 de eer
ste bemande maanlanding kan worden
uitgevoerd. Want hoewel de Amerika
nen officieel nog steeds vasthouden aan
de periode 1969-1970 voor de eerste lan
ding door de mens op de trouwe wach
ter van de aarde, hebben experts van
het bemande ruimtevaartcentrum te
Houston reeds laten doorschemeren dat
deze eerste landing volgens de huidige
werkschema's zeker te verwachten valt
ln tijdperk februari-april 1968.
Het moet dus allemaal goed gaan,
maar het ogenblik dat de eerste mens
voet op de maan zet is niet meer ver
af. Wat eens nauwelijks bereikbaar
scheen te zijn, is nu nog slechts een
kwestie van twee tot drie Jaar wachten
geworden.
Gerard J. Plukkel ls de man die
onlangs in de quiz van Theo Eerdmans
de 1000-guldenprijs won als „alweten
de" op het gebied van de ruimtevaart.
Natuurlijk iyn d« oorzaken
van de economische moeilijk
beden waarin Groot-Brlttannië
verkeert velerlei. Allereerst kan
men het steeds losser worden van
bindingen met de landen van het oude
Gemenebest noemen. Maar de meest
tragische factor van F.ngelands econo
mische achteruitgang ligt, mag men
stellen, in het slechte psychologische
klimaat van de Britse arbeidswereld,
waar de vakbonden als het ware lijden
aan een soort begripsvernauwing. Iloor
hun fixatie op het belang van de
werknemer» hebben zij nauwelijks nog
oog voor het algemeen belang, dat per
saldo ook het belang van de werk
nemers is.
De theepauze in de Britse bedrijven en
de overbezetting, op voorschrift van
de vakbonden, zijn evengoed misbruik
van macht als de barre gedragingen
van de werkgevers in vroeger tijden.
Natuurlijk zijn veel abnormaliteiten
in de gedragingen van de vakbonden
verklaarbaar: de herinnering aan de
nachtmerrie van de werkeloosheid in
de crisisjaren verklaart voor een goed
deel waarom een vakbond thans een
overbezetting eist: distributie van het
schaarse artikel „arbeid".
Premier Wilsons rede van maandag
jongstleden op het congres van de
vakbonden (T.U.C.) was van his
torische betekenis. Ondanks de be
kende Britse neiging tot aTgezwak-
te verklaringen „understatements"
was zijn toespraak te vergeleken met
Churchills vermaarde donderspeech
waarin h|J „bloed en tranen" be
loofde. Lijnrecht ging Wilson in tegen
het beleid van de vakbonden, die geen
oog hebben voor de samenhang tuaaen
loonstljl en produktiviteit. Loons
verhoging kan dan pas de levens
standaard omhoog brengen, als de
produktiviteit evenredig toeneemt.
Een vakbondsbeleid, dat gericht is op
het versterken van de positie van de
ongeschoolden met voorbijgaan van
de belangen van de geschoolden,
werd ook door de premier verworpen.
Deze harde taal „in het hol van de
leeuw" had edgenRJk al jaren eerder
uitgesproken dienen te worden. Maar
in elk geval heeft Wilson de ver
dienste, dat hjj man en paard ge
noemd heeft.
De houding van de vakbonden is be
zwaarlijk le verdedigen. Maar het zou
onbillijk zijn om niet enkele histo
rische factoren aan te voeren, die wat
licht werpen op de verstarring waarin
de Britse vakbondswereld ls beland.
Engeland was het eerste land ter
wereld waar de moderne Industriali
saties begonnen. Deze was louter
technisch en economisch, want voor
haar geestelijke uitwerking op mens
en maatschappij had niemand destjjds
oog. Dat de industrialisatie ln korte
HJd een hoge vlucht kon nemen, was
ongetwijfeld mede te danken aan het
feit, dat de lonen te laag waren en er
geen onkosten voor sociale verbete
ringen behoefden te worden gemaakt
talingsbalans, is ons aller zaak: want
dollar en pond zijn nu een
maal de rpserve valuta, om het
zo te zeggen. Waai' blijft het
vrije internationale kapitaalverkeer,
het vertrouwen, waar de wereldhan
del op moet draaien, cn het ontwik
kelingswerk. wanneer men niet meer
straffeloos rekenen kun pond en
dollar? Over de Atlantische Occuun
ligt een voor leken onzichtbare
financiële brug. tussen pond en dollar.
Het ls aannemelijk dat de devaluatie
van het pond sterling ook tot een ont
waarding van de dollar sal lelden.
Zogezien mag men stellen, dat de
toenmalige generatie van werknemers
onevenredig heeft moeten bijdragen
tot het scheppen van het huidige hoge
levenspeil.
In andere landen waai' de Industriali
satie eerst later ls begonnen, groeide
sneller een sociaal bewustzijn. Zn is
het verklaarbaar, dat ln Engeland,
waar de sociale voorwaarden lange tijd
het minst gunstig waren, ook de reactie
het diepst om zich greep: de vak
bonden overschreden de grenzen der
redelijkheid toen zij een machtspositie
ln de wereld van de arbeid hadden
veroverd. Deze historisch bepaalde
overtrekking van de macht der vak
bonden vormt mede een der oorzaken
van Engelands benarde economische
positie. Het is de verdienste van Wil
son. dat hij dit eindelijk op de Juiste
plaats heeft durven zeggen
Een andere xwakke plek van Groot-
B rit tannic wordt gevormd door het
tekort op de betalingsbalans. Engeland
staat daarin echter niet alleen; ook
de Verenigde Staten lelden aan dit
euvel, voor een groot deel veroorzaakt
door de slepende oorlog In Vietnam.
Maar de grote buur aan de ovenUde
van de „Atlantic" kan xlch eerder een
financiële aderlating veroorloven dan
het Britse eilandenrijk.
De positie van dollar en pond. samen
hangend met de scheefgetrokken be-
Wllson ziet zowel het nationale als
het Internationale belang van de
stabiliteit van zijn valuta. Hij wenst
een economische sanering van zijn
land. wat ln zich sluit een behoud van
de traditionele functie van Groot-
Brittannlë als wereldbankier. En hij
blijft atlantlsch denken.
Dollar en pond zijn nu eenmaal sterk
van elkaar afhankelijk. Het internatio
nale Monetaire Fonds noemde dezer
dagen de ..bulanszlekte" van Engeland
en de Verenigde Staten dan ook in
één adem nis een bedreiging van de
prijsstabiliteit op heel de wereld.
Een heel ander punt. dat een grote
rol speelt ln Engeland* economie, ls
de kwestie van de nationalisatie van
de staalindustrie Zo langzamerhand ls
dit een tragi-komedle geworden: dit
socialistische stokpaardje heeft het
land reeds een heel stuk welvaart
gekost, maar toch wil premier Wilson
dit traditionele Labourldeaal weer
pogen te realiseren. Men mag zich
afvragen of op dit stuk de Britse
premier niet een goed deel van het
krediet dreigt te verlieaen dot hij op
andere punten gewonnen heeft. Erger
ls echter dat Engeland r.lrh momen
tcel allerminst economische experi
menten kan veroorloven die gebaseerd
zijn op een socialistisch dogma waar
aan elders de meeste socialisten reeds
long zijn ontgroeid.
KAAPSTAD (UPI-Beater) De parlemenUfractle» van de Nationale Partij van
Zuid-Afrika zullen dinsdag b|Jeen komen voor het kiezen van een opvolger van de
vermoorde dr. Hendrik Verwoerd. De nieuwe partijleider wordt automatisch Zuid-
Afrika's zevende premier. Vijf kandidaten melden zich voor de functie, waarvan
minister Vorster van Justitie de beste kansen maakt. Deze ontwerper van gerucht
makende wetten om de apartheidstheorle In de praktijk te brengen, heeft in de
Tweede Wereldoorlog twee Jaar vastgezeten op beschuldiging van pro-nazi-
activiteiten Andere kandidaten z|jn de waarnemend premier en minister van
Financiën bonges. de minister Tan Verkeer Schorman, de minister van Onderwijs
De Klerk en de minister van Defensie Botha.
Astronauten
ADVERTENTIE
Charles Conrad, de commandant
de Geraini-11, is een 36-jarige kapitein
ter zee van de Amerikaanse marine. Hij
werd gekozen als lid van het Amerikaan
se astronautenkorps in september 1962.
Hij is gehuwd en heeft 4 zonen. Conrad,
die ingenieur in de vliegtuigbouwkunde
is. heeft 3200 vlieguren, waarvan 2500
straalvliegtuigen achter de rug. Vorig
jaar augustus maakte hij tezamen met
Gordon Cooper een ruimtevlucht van 8
dagen, waarin beide mannen soms te
kampen kregen met de grootste moei
lijkheden, veroorzaakt door een voort
durend defect systeem.
Voor Richard Gordon, een 37-jarige
kapitein-luitenant-ter-zee, wordt het de
eerste ruimtevlucht. Hij werd in okto
ber 1963 astronaut. Ook hij is gehuwd
en vader van 3 zonen en 3 dochters.
Gordon is scheikundig ingenieur en
heeft 3000 vlieguren op zijn naam staan
waarvan 2500 ln straalvliegtuigen. In mei
1961 vestigde hij een nieuw snelheidsre
cord voor vliegtuigen door de afstand
Los Angeles-New-York met een Phan-
tomstraaljager af te leggen in twee uur
Voedselvergiftiging
ij Belg. schoolkinderen
bij
BRUSSEL (ANP> Naar schatting
900 Belgische schoolkinderen in Vlaan
deren zijn het slachtoffer geworden van
bedorven vlees. Het vlees was verwerkt
de schoolmaaltijd, die dinsdag in een
groot aantal scholen werd opgediend.
Hoewel enkele kinderen naar een zieken
huis moesten worden overgebracht heeft
de vergiftiging geen noodlottige gevol
gen gehad. De politie heeft een onder
zoek ingesteld naar de herkomst van het
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG Het risicofonds voor
de bouwnijverheid staat op het ogenblik
voor niet minder dan vijftig miljoen gul
den in dc schuld b|j de bank voor Ne
derlandse gemeenten, terw|jl de najaars-
en winterperiode met zjjn regen- en
vorstverlet voor de deur staat. Bestaat er
daardoor kans, dat de vorstverletult-
k«ringen aan de bouwvakarbeider» tn go-
vaar komen? Over dit probleem zyn mo
menteel besprekingen gaande tussen
werkgevers- en werknemersorganisaties,
het ministerie van Volkshuisvesting en
Bouwnijverheid en de bank voor Neder
landse gemeenten.
Eind mei van dit jaar bedroeg de
schuld nog 80 miljoen. Het fonds -ont
vangt echter iedere maand 10 miljoen
gulden aan premies en zodoende kon de
afgelopen drie maanden de schuld met
dertig miljoen verminderd worden. Wel
licht kan er ook ln het najaar nog ver
der op deze schuld worden ingelopen,
maar de wintermaanden zullen het
risicofonds zeker weer geld gaan kosten.
Uiteraard kan niemand voorspellen of
het een strenge winter zal worden of een
zachte winter. Daardoor weet men ook
bij het risicofonds tevoren nimmer waar
men aan toe ls. Ook als ons een zachte
winter be wachten staat aal er toch al
tijd met een twintig a dertig miljoen
gulden aan verletuitkeringen rekening
gehouden moeten worden. Tijdens de
strenge winter van 1962—1963 werd er
niet minder dan 195 miljoen uitgekeerd.
Daardoor en door de uitgaven ln vol
gende winters raakten de reserves uitge
put en kwam liet risicofonds voor schul
den te staan. De kas van het fonds zal
bovendien voorlopig leeg blijven, omdat
met de binnenkomende premies de schuld
bfl de bank voor Nederlandse gemeenten
moet worden Ingelopen.
De besprekingen, die thans tutten de
diverse beti-okkenen worden gevoerd, zijn
erop gericht de in de komende winter
te verwachten verletuitkeringen aan de
bouwvakkers veilig te stellen. Over de
wijze, waarop men dit doel wil trachten
te bereiken, bestaat nog geen eenstem
migheid. Over twee weken hoopt men bij
het risicofonds de problemen be hebben
opgelost, zo ward ons desgevraagd mede
gedeeld
Over de opvolging van Verwoerd schrijft
de Rand Daily Mail. een vuil de weinige
Zuldafrlkaanse kranten die zich tegen de
apartheidspolitiek richten: „Hoewel het
echte, zware touwtrekken nog niet begon
nen lx en men nog niet in fracties en
uresslegioopen is uiteengevallen, schijnen
ge ogen van de nationalistische parle
mentariërs gericht te zijn op ouden* man
nen" Maar Die Transvaler, de krant van 1
de Nationale Partij, schrijft ln een hoofd-
artikel dat de Zuidafrikanen „nog zoveel i
eerbied en erbarmen met wijlen de pre
mier zouden moeten hebben, dat er geen
discussie zal zijn over wie door de Natio
nale Partij benoemd zal worden".
In leder geval blijft de door premier
Verwoerd gevolgde koers met betrekking
tot een complete scheiding van de rassen
gehandhaafd, zo heeft de Nationale Partij
gisteren bekendgemaakt. In een verkla
ring van de partij wordt, gezegd dat „de
partij vastbesloten 1» het pnd van haar
overleden vriend te volgen met de zegen
van di- Almachtige"
De politie van Zuid-Afrika zoekt nog
steeds naar het motief van de Griek
Tsafendls. over wie de vraag is gerezen
of hij toch een kleurling ls Er zijn rap
porten over hem waarin staat dat hij een
halfbloed zou zijn. Naar verluidt, zou
Tsafendls de politie hebben meegedeeld
dat hij door de Portugezen zonder berech
ting gevangen was gehouden en hersen
spoelingen. gepaard met elektrische schok
ken en injecties, had moeten ondergaan,
en dat hij daarvan nooit helemaal was
hersteld
Het hui* Christin Dior heeft tn
Londen de Kozakken.:-il gepresen
teerd voor de komende herfst ei»
Winter. Boven zwarte laarzen uordt
een mantel gedragen ra» Percheron
en een hoed ra» Perzisch lam.
Na akkoord met Indonesië
t an onze parlementaire redactie) voortgezet Daarvoor reist minister Ben
DEN HAAG Iiidonezlé zal Nederland Yyl bRu>enl<ort naar Djakarta Het 1%
dertig Jaar lang ongeveer 20 miljoen gul- b"vendlen niet uitgesloten, dat de Indo
den per Jaar. betalen ln totaal Mil mil- nfslsc^e minister Malik van Buitenlandse
Joen gulden. Sultan llamengkoe Hoewono Zuken na»r Nederland komt. om de her-
heeft dll gistermiddag ln Den Haag nleu*'de harmonie tussen Nederland en
namen* het IiidonrslM-he kabinet roet onderstrepen,
rijn handtekening bekrachtigd. Hoven- De op de Haug^' conferentie behaalde
dien wordt een in IH65 Itrtaald resultaten zijn bemoedigend, aldus poll-
geblokkeerd bedrag van 36 miljoen gul- tleke kringen Indonesië heeft z|Jn poll-
drn onmiddellijk vrijgemaakt. Nederland ,leke Bchuld tegenover Nederland en de
zul dc belft ervan nog dll jaar uitbetalen wrrp|d «rkend. het Nederlands bedrtjfs-
Brigitte Bardot filmt op het ogenblik hi Engeland. In een Engels-Franse
co-produktie worden m Seacliff Beach bij Tantallon Castle, Northbermick
opnamen gemaakt voor „Two weeks in september". Haar tegenspeler is Lau
rent Terr tie) f, die m deze strandseéne de last van BB. geen plezierige lijkt
in wat minister mr. J Luns noemd<
ilge honderden meest schrijnende geval-
n van gedupeerde Nederlanders uit
idonesië De andere helft wordt volgend
,ur uitgekeerd.
Nederland heeft zich na de Indoneal-
ulbekentenls bereid verklaard het
iel er te helpen bij de heropbouw
van zijn economie. Zo stelt Nederlund nog
dit Jaar aan Indonesië een bedrag van
66 miljoen gulden beschikbaar in dc
vorm van giften, leningen en bankkredie
ten, Deze hulpverlening wordt volgend
jaar, waarschijnlijk met hogere bedragen.
krijgt struks in Djakarta meer kan
sen en tal van personen, aan wie finan
cieel en moreel onrecht gedaan is, zullen
(zll liet wellicht ten delei een genoeg
doening ontvangen.
Na de ondertekening van hét akkoord
verklaarde sultan Hamcngkoe Boewono:
„Van nu af aan zullen wij m.-t een
nieuwe bladzijde kunnen beginnen aan
een hechtere samenwerking tussen Neder
land en Indonesië". Minister Luns zei.
dat geen vun belde landen kon doorgaan
met het voortslepen van de moeilijkheden
-Met dit akkoord 1» een streep gezet on
der het voorbije".
