HUIS ALS
BOUWPAKKET
hitte
NADEEL IN
NEDERLAND
DE DURE
BOUWGROND
Informeren
naar
volgende
punten
Wat kost zo'n huis?
EN DAN DIE
IN VROEGERE DAGEN
ZATERDAG 23 JULI 1966
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 7
Van een onzer verslaggevers)
DE steen-op-steenarchitec
tuur lijkt een achter
haalde zaak te worden.
Dit geldt voor de grote bouw
werken, betonnen skeletten, die
opgevuld worden. Maar ook de
woningbouw ontwikkelt zich in
die richting. De woning als
bouwpakket krijgt een vaste
markt. Dit is te zien op de expo
sitie van bungalows, geheel of
ten dele geprefabriceerd, in het
Bouwcentrum te Rotterdam die
daar tot medio september wordt
gehouden.
(Jplca, ajs stiikkeftgedegen, han^r
werk, worden steeds meer onbetaalbaar.
Ook bij woningbqyw. Serie- en lopendf-
band-produkten blijven gemakkelijker
prijsvast of kunnen zelfs in prijs dalen.
De kwaliteit kan daarbij toch gehand-
dere technici aan te trekken en bouw
stoffen en combinaties grondig te tes
ten, de noodzakelijke hoge Investeringen
te doen om tot een afgerond serie-
produkt te komen.
Al deze factoren beïnvloeden de
prijs nog ongunstig voor de koper.
Maar het is duidelijk, dat de ont
wikkeling hierbij sneller zal gaan
dan bij het bouwen van auto's,
technisch en financieel
Momenteel liggen in ons land de prij
zen tussen 25.000 en 100.000.
Zijn de huizen, die in enkele dagen
overeind gezet worden van een behoor
lijke kwaliteit of zijn het „weggooi-
produkten", die bij het moderne kom
fort behoren?
tiaafd blijven of zelfs verbeterd worden.
Een auto was rond 1900 een uitzonderlijk
voorwerp. Bij de grootste autofabrieken
rolt er nu iedere twaalf seconde een
wagen van de band. Waarom zou op dit
moment de volledige bouw van een huis
dan ongeveer één jaar lang moeten du
ren? Het ligt voor de hand, dat gepre
fabriceerde huizen spoedig goedkoper en
beter zullen zijn dan de met de eeuwen
oude steen-voor-steenmethode gemelselde
woningen.
Er rijzen gerechtvaardigde vragen Als
je een woning kunt bouwen, doe je dat
gewoonlijk, maar één keer in je leven
Een van de eerste vraagtekens is de
prijs. De groot-industrie voor geprefa
briceerde woonhuizen bungalows
komt pas op gang. Er is sprake van veel
import vooral uit Zweden en Engeland.
Daardoor ligt de prijs nog hoog en staat
ongeveer gelijk met die van „normale"
woningen Wanneer de aantallen echter
opgevoerd kunnen worden, door bijvoor
beeld grote gemeenschappelijke projec
ten, en de fabricage méér in eigen land
plaatsvindt, kan de prijs omlaag.
Ontwikkeling
Er zijn grote en kleine firma's (teza
men een dertigtal) in ons land, die wo
ningen als bouwpakket leveren. Alleen
de groot-indüstrie kan het zich echter
veroorloven de beste architecten en an-
Is bungalowbouw in de
gemeente toegestaan?
Zo ja, hoe is deze dan
gesitueerd in het uit
breidingsplan?
Hoe groot is het voor
geschreven minimale
grondoppervlak, daar
voor nodig?
Welke speciale eisen
worden in de gemeente
gesteld ten aanzien van
de bouwmethoden en de
vormgeving?
Is bijzondere fundering
(heien bijvoorb.) nood
zakelijk?
Welke leveranties zijn
begrepen in de opge
geven prijs door de
firma?
Levertijd en bouwtijd.
Is wijziging mogelijk in
de vormgeving en/of de
indeling?
Is het systeem goedge
keurd?
Zijn er referentie-adres
sen?
Voldoet de woning aan
de minimale eisen met
betrekking tot ruimten,
bergplaatsen, onderlinge
bereikbaarheid, afmetin
gen etc.?
(Informaties op objectieve gron
den worden steeds gegeven
door het Bouwcentrum te
Rotterdam.)
De folders staan vol kreten: De isolatie-
aarde van de wanden ongeveer 50 pet.
hoger dan van een huis in de traditionele
bouw; op de kleur van de gemoffelde
buitenwanden 20 jaar garantie; praktisch
geen onderhoudskosten; lage brandstof-
relfqnjijgjr goe^ppef dan de conventio
nele bouw enz. Daar moeten wel en
kele korrels zout bij. De laatste bewering
is in zijn algemeenheid niet waar. Niet
alle bungailows zijn van dezelfde de
gelijke kwaliteit, oorspronkelijkheid en
nuttigheid.
Toch komen er steeds meer typen
waarvan men dat wél kan aannemen.
Er wordt veel geleerd van landen met
grotere ervaring. In Amerika zijn
firma's, die per jaar 40.000 geprefabri
ceerde woningen opleveren. De voor
liefde voor prefab-bungalows in de Scan
dinavische landen, met hun koude kli
maat én de voorliefde voor een degelijk
stuk handwerk, zegt ook wel iets.
Een nadeel in ons land is ongetwijfeld
de bouwgrond, die de „goedkope" bunga
low duurder maakt dan een woning „in
de rij". Voor een gunstige ligging is nl.
nogal wat grond nodig.
Het bezwaar, dat een massa
leverantie van geprefabriceerde
huizen tot een onverdraaglijke
uniformering zou leiden, treft eer
der de conventionele bouwwijze.
De buitenwijken in onze steden
(en dorpen) zijn er een voorbeeld
van.
Bovendien is het aardige van de
te standaardbungalows, dat men
de meeste modellen kan „spelen", mei
de wanden e.d. kan schuiven en naar
eigen inzicht wijzigingen kan aankrij
gen.
- f
Voordelen
De arbeid voor de bouw wordt gro
tendeels verlegd van de openlucht
naar de overdekte fabriek. Er zijn
minder geschoolde arbeidskrachten
nodig bij het samenstellen der ele-
De gemiddelde levertijd ligt tussen de
14 dagen en de twee maanden. De
opbouw kan in enkele dagen of weken
geschieden. De korte opbouwtijd heeft
een gunstige invloed op de materia
len. Ze komen droog op de bouwplaats
aan en worden snel. in een gunstig
gekozen tijdstip, verwerkt.
Men koopt voor een vaste prijs, die
gedurende de bouwtijd niet meer kan
stijgen.
Er wordt niet meer gekocht naar een
popieren bouwplan, dat door een leek
dikwijls moeilijk is te lezen. Want hij
zoekt onder de verschillende modellen
van geprefabriceerde woningen dat
model uit, dat het meest aan zijn
behoefte tegemoet komt. Men bestelt
en weet wat men krijgt.
Richtprijs
lncl. fundering
montage,
riolering,
honorarium
architect
Inhoud Oppervlakte
zonder garage zonder garage Aantal kamers Aantal typen
in m3 in m2 te leveren
Zweedse ASA-woningen
Poppeln (Be-Ge)
ƒ44.000
"T^ooo"
72.240
Fort type SF 235
Bahama (Guildwayi
Hultsfredshuis D 125-A 3
A 40 Multi-plan
ƒ33.000
"740 000"
"760.000"
ƒ75.000"
"ƒ47 500"
"740 660"
TSTiöö"
ƒ37.500
ƒ27.500
Das Holland Haus
ƒ27.000
ƒ28.000"
Bettenhaussen
ongelimiteerd
I Door de korte bouwtijd is men vrij
zeker van het moment, waarop de
nieuwe bungalow gereed zal zijn. De
koper weet wanneer hij zijn oude
woning op kan zeggen.
Servicediensten
liet zal in de toe:
brlceerde woningen
brick") gaan als me
der auto-Industrie. Er
die een dergelijke
ben opgebouwd en c
kunnen uitsturen 01
richten. Z\j weten
(woningen) in elka.
do eigenschappen
materialen, waaruit
samengesteld.
Lomst met geprefa -
(„klaar vanaf fa
de servicediensten
zijn nu reeds firma's
.klantendienst" heb
en groep „monteurs"
n reparaties te ver
hoe de „wagens"
ir zitten en kennen
an de geheel eigen
deze woningen zijn
Opvallend is de samenstelling der wan
den Ze zijn veel dunner, maar isoleren
over het algemeen sterker. Ook zijn er
buitenwanden, bekleed met emaille en
aluminium te zien. Met de genormeerde
wanden kunnen verschillende typen wor
den samengesteld; met schuin of plat dak
Als men met het woning
probleem definitief wil afrekenen,
dan moet er een oplossing gevon
den worden om de produktie van
deze geprefabriceerde woningen
op te voeren en vooral om ze
goedkoper te maken. Het zit erin.
Zij zijn veel aantrekkelijker dan
de seriebouw, waarmee we nu onze
dorpen en steden ontsieren.
Medisch
verantwoord
ondergoed
(Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG Als tegenwoordig de
zon wat al te rumef* schijnt, loopt heel
Nederland t^- pufft-u vwn de hitte. leder-
kent hoeveel dagen hein nog van de
vakantie scheiden. Zelfs de buitenland
se „gast-arhelders", die toch stuk voor
stuk uit landen konten waar het an-
merkelijk warmer Is, voelen zich niet
prettig. I)e hitte ls liler vochtig en be-
Hadden we in voorbije dagen ook zo'n
last van de hitte? Het is moeilijk om
zich voor *e stellen hoe we vroeger de
warme dagen doorbrachten, ln deze tijd
van air-conditioning, koelkasten en koel
vitrines. diepvries en Ijstaarten. We
hielden ons hoofd een poosje onder de
kraan als het ons te bar werd. de bad
huizen hadden het wat drukker dan an
ders en de jeugd, plus een super-sportie
ve oudere enkeling, trok naar 'n zwem
bad of wat daar voor door moest gaan.
Zwemmen in openbaar water, waar
dan ook, was ten strengste verboden,
niet zozeer uit preutse overwegingen,
maar vanwege lut verdrinkingsgevaar,
want zo omstreeks 1900 kon vrijwel nie-
De woningen, zelfs die der rijken, be
zaten slechts zelden een bad. 'n Douche
bestond alleen ln het bad! uia. Nergens
was nog stromend water behalve ln de
keuken. Vaste wastafels waren er nog
niet. De lampetkan met kom sierde de
slaapkamers en de wastafels waren zo
tagèttëht, dat degene die zich wat Uit
voeriger wou wassen dan met wat wn-
Zuur en fris
De melk, die zo van de koe naar de
klant ging, was bij drukkend weer soms
al verzuurd v66r ze bij de klant gearri
veerd was. Meteen koken, raadde men
in de krant de hulsvrouwen aan, doch
dat was meer om besmettingsgevaar
tegen te gaan. Want hot mond- m
klauwzeer kwam veelvuldig voor onder
het vee. Deze ziekte had het voordeel
l)c slager had het nok niet makkelijk
In warme dagen. I>e koelkasten van te
genwoordig bestonden nog niet en zowel
op het abattoir als In de slagerij we te
men met staven kunstijs, een methode,
die volkomen ontoereikend was. Men
lachtte dan ook In zulke dagen mond
jesmaat en vele vleessoorten waren ge
woonweg niet te krijgen.
De groente verlepte op de wagen van
de groenteboer. Van vitaminen had men
nog niet gehoord. Sla beschouwde men
niet als groente, maar toch at men sla.
omdat deze groente koud genuttigd kon
worden, met flink azijn, zuur en fris wa
ren vroeger synoniem.
Tocht
Maar het zonderlingst gedroegen we
ons in vroegere hete dagen wat onze kle
dij betreft. De mannen trokken hun
borstrok uit, maar hemd en flanel (en
het wAs vroeger flanel!) bleven aan. Dr.
Jaeger had medisch verantwoord onder
goed uitgevonden, flanel aan de binnen
kant, tricot aan de buitenkant. Jaeger
ondergoed (met lange mouwen en pij
pen) was Je ware. r>ok In de zomer. Daar
trok de transpiratie In. zonder afkoe
ling. Want met afkoelen, daar moest Je
zéér voorzichtig mee zijn!
Als kind leerden we op school dat Phi
lips de Schone jong was gestorven om
dat hij „verhit na c«'ïl halspel" een glas
koud bronwater gedronken had. En daar
om was iedereen bang voor koud water ln
de hitte. En voor „tocht". We noemden al
les tocht. Nooit twee ramen „U,'en elkaar
open" al kon Je In de bedompte hulrcn de
lucht wel snUden. In de trein gebeurde het
lede» dat er ruzies ontstonden
telfs
t als
noodrem 1
imp Je ope
Irokkei
of dicht.
Benauwde stadsluis
En de ganse zomer sloop het spook van
De dure dames staken hun parasol op
en de hulsmoeders gebruikten er hun
paraplu voor, die ln <le zon wel zo groen
als ras werd, maar die kon Je laten
rijf klanten met
•ot De
trok
door de binnenstad e 1 gaf een dun waai-
ertje water weg, dat alweer opgedroogd
was als de wage.i de hoek om gin:-
I Maar we hadden één voordeel vroe-
ger!
Nu r
r Je Wilt of r
1 be-
stappe
ruan. open stuat, krijg 6e stank en
Kassen van tie uugsrljdendo auto's naar-
blnnen '.au. je het raam dicht dan Is 't
helemaal niet te harden. De stadstrums
van vroeger hadden open volgwagens.
Helemaal geen zijwanden! Je moest na
tuurlijk wel verschrikkelijk oppassen
voor tocht, maar ais Je In de opzicht
wat roekeloos was, dan zat Je heerlijk,
vergeleken bij die benauwde stadsbus
