TU
HAND DIE NAAR EUROPA REIKT
Meer
in de rode
Toerisme vervangt
wijnbouw
HET LAND VAN
B0ERGUIBA
mêf
f
r Mf' 'I;,,
,1 J
61 ZATERDAG 2 JULI 1966
DE LETOSE COURANT
PAGINA 11
TUNIS: wijn, wijn en nog eens wijn.
Bijna de hele kuststrook van Noord-
Af rika van Tanger tot Libië toe
althans is groen van de ranken, maar
daarvoor zijn landen als Marokko, Algerije
en Tunesië ook Franse gebiedsdelen ge
weest. Een gevaarlijk, een conjunctureel
gevaarlijk produkt in feite voor de or
thodoxe mohammedaan bovendien tahoe.
Er is een wereldoverschot aan wijn en bijna
elke Franse beaujolais om nog maar
niet van andere soorten te spreken
wordt met het sprankelend druivenat van
de Riviera-achtige Noordafrikaanse kust
versneden.
Oude en rijk gedecoreerde moskeeën staan door het hele land.
(Door dr. K. J. Hahn)
ROME Na onderhandelingen van
ongeveer twee jaar werd verleden
week door mgr. Casaroli voor het Va-
ticaan en door de president van de Fe
derale Commissie voor godsdienstige
aangelegenheden van Joego-Slavië een
overeenkomst getekend, die een einde
maakt aan het formele conflict tussen
de regering van Belgrado en de H.
Stoel, dat meer dan 13 jaar had ge
duurd. Er zal een apostolische gedele
geerde van het Vaticaan in Belgrado
bij de Joego-Slavische regering wor
den benoemd en de regering van Bel
grado zal op haar beurt een soort
zaakgelastigde in Rome benoemen.
I Beiden zullen formeel niet diplomaten
zijn, maar wel als zodanig worden be
handeld.
De afzonderlijke bepalingen van deze
overeenkomst die doör Paus Paulus
VI „een eerlijke, zij het dan ook nog
niet volledige regeling van de betrek
kingen tussen de katholieke Kerk en
de Joego-Slavische staat" werd ge
noemd, worden later bekend gemaakt.
Zij zullen echter zeker betrekking heb
ben op de status van de priestersemi-
j narles, de verspreiding van godsdien-
stige boeken, het godsdienstonder
wijs, de oprichting van kapellen etc.
EEN BEGN
Men kan de betekenis van deze over
eenkomst moeilijk onderschatten. Ze
ker, het is nog geen concordaat, en
Joego-Slavië houdt niet op een com
munistische staat te zijn. Maar na
Hongarije, dat met het Vaticaan in
september 1964 een akkoord van nog
al beperkte omvang sloot, is deze
overeenkomst met Joego-Slavië de
eerste werkelijk belangrijke regeling
van zaken die het Vaticaan met een
communistische staat heeft afgesloten.
Dit moet gezien worden in het alge
mene kader van de veranderingen die
in Joego-Slavië gaande zijn.
Jaren lang bleef de positie van de eer
ste grote communistische ketter on
veranderd: Tito had zich los gemaakt
van de leiding van Moskou, voerde
een communistisch stelsel in, dat aan
de arbeidersraden en de bedrijven
meer zelfstandigheid gaf, voerde een
neutralistische politiek tegen de mi
litaire blokken en nam graag kredie
ten van het Westen aan. Hieraan wij
zigde ook de veranderde houding van
Moskou tegenover Tito niets. Hij bleef
de onafhankelijke communist die zijn
eigen weg naar het communisme be
wandelde.
Deze weg levert steeds meer moei
lijkheden op: de devaluatie van de
dinar heeft stijgende prijzen met zich
meegebracht, de economische situa
tie Is zo verontrustend dat men in Joe
go-Slavië het voorbeeld van Rusland
cn Tsjecho-Slowakije volgde en de
verschillende sectoren en bedrijven
van de economie meer recht op eigen
beslissing en planning gaf. De bevol
king echter blijft ontevreden, omdat
de prijzen hoog en de consumptiegoede
ren schaars zijn.
moeilijkheden
Er komen nu
bij, vanuit een hoek die de
tisehe leiding al lang vergeten was, de
hoek van de interne nationalismen.
Zoals bekend, is Joego-Slavië een fe
deratie, gevormd uit een Kroatische,
Sloveense en Servische staat, waar
bij nog de verschillende. Macedoni
sche, Hongaarse en Albanese minder
heden komen.
In het verleden hebben vooral de drie
eerstgenoemde Slavische volkeren el
kander fel bestreden. De Serven be
schouwden zich als het staatsvolk en
maaktep het bijzonder de Kroaten erg
moeilijk. Hierbij speelde natuurlijk
ook het verschil in godsdienst tussen
de katholieken Kroaten en de Servi
sche orthodoxen geen geringe rol.
Doordat de Kroaten kort voordat Duit
sers en Italianen Kroatië binnenvielen
mmnnwm
Overeenkomst
Joegoslavië en Vaticaan
'n eigen staat, die autoritair bestuurd
werd. hadden opgericht, werd het in
1945 geen eenvoudige zaak voor Tito,
om deze oude antagonismen te over
winnen. Hij meende, dat de gemeen
schappelijke communistische leer, die
nu het land beheerste, al deze typi
sche „bourgeoise" neigingen zou doen
verdwijnen.
Zoals overal achter het IJzeren Gor
dijn, leeft ook in Joego-Slavië 't na
tionalisme weer op, hier echter niet
als een tendens die de verhouding te
genover Moskou nieuw wil bepalen.
In Joego-Slavië zijn het interne span
ningen, die de samenhang van de
staat zelf aantasten: in de grensstre
ken tussen de Kroatische en de Servi
sche federale staten moeten overal
streng gescheiden Kroatische en Ser
vische organen en administraties inge
voerd worden, omdat het onmogelijk
blijkt dat deze groepen rustig in een
verband samenwerken. Dat leidt tot
verspilling van krachten en fond
sen. tot een gecompliceerd bestuur
dat de scheidingen en tegenstellingen
nu nog verhoogt. Tito ontdekt tot zijn
verbazing dat 20 jaar communisme het
wederopleven van gewone „burgerlij
ke" gevoelens zelfs bij communis
ten niet kan verhinderen.
Toegevender
Is het daarom 'dat het regime op pun
ten, waarop het in het verleden onver
biddelijk was, nu toegevender wordt?
Een paar maanden geleden werd een
jonge man die in het openbaar Kerk
en godsdienst had gehoond, voor de
rechter gebracht en veroordeeld. De
Communistische Partij was hierover
zeer verbolgen, de regering deed ech
ter niets. Integendeel, Belgrado ziet
zich gedwongen ook op het gebied
van de godsdienst concessies te doen.
De nu gesloten overeenkomst met het
Vaticaan moet men dus in het licht
van deze algemene ontwikkeling van
de Joego-Slavische buitenlandse poli
tiek zien. In de laatste jaren heeft Bel
grado systematisch een verbetering
van de betrekkingen met de oude vij
and Italië gezocht. Op het ogenblik
werden zelfs de visums in 't reizigers
verkeer tussen beide landen afgeschaft.
Tito voelt duidelijk dat de club van
de neutrale staten die hij had opge
richt, dunner en minder belangrijk
werd: sinds de dood van Nehroe en de
strijd tussen India en Rood-China is dit
land geen eigenlijke partner meer.
Soekarno verliet het kamp van de
aggressieve neutralen evenals Ben
Bella is Algerije, en alleen maar met
Nasser een neutralistische politiek in
de wereld voeren is weinig aantrekke
lijk. Tito hoopt nu dat de Oosteurope-
se satellieten zoals Roemenië en Hon
garije geleidelijk zijn voorbeeld zullen
volgen.
Democratie
Het schijnt dat deze onzekerheden en
moeilijkheden in de bevolking van
Joego-Slavië zeer goed gevoeld wor
den. Anders is het geval van Miliaj-
lo Mihajiov niet te begrijpen: de jon
ge Kroatische historicus die ondanks
een veroordeling tot voorwaardelijke
straf wegens voor de Sovjet-Unie be
ledigende opdieping van feiten op ge
bied van concentratiekampen, dezer
dagen, gelijk men weet, in liet Ween-
se blad „Neues Forum" openlijk de in
de gevangenis vertoevende Djilas in
bescherming nam.
De Communistische Partij van Joego-
Slavië bevindt zich in strijd met de
grondwet en de algemene wetten van
de staat die niet gebaseerd zijn op een
enkele ideologie of partij. Mihajiov
eist dat er een vrije pers komt en dat
het systeem van de enige staatspartij
verdwijnt: „De Joego-Slavische maat
schappij is vandaag rijp voor de de
mocratie en wenst niet dat een Cen
traal Comité beslist wat het volk doen
of niet doen moet! Het ogenblik is ge
komen om open over het geval-Djilas
te discussiëren en over de wijze waar
op het systeem van de enige partij ge-
likwideerd moet worden". Mihajiov
komt op voor een „democratisch en
anti-autoritair socialisme".
De Kroatische historicus is ervan
overtuigd, dat Joego-Slavië op deze
wijze een voorbeeld zal worden voor
alle socialistische en communistische
landen, de Sovjet-Unie incluis, name
lijk door een weg te kiezen die naar
een vrij, democratisch, op meerdere
partijen steunend systeem leiet. Het
is aan te nemen dat dit opstel van Mi
hajiov in geheel Oost-Europa een le-
vindige discussie uitlokt. De geur van
de vrijheid heeft nu eenmaal een ster
ke bekoring. (Wat voorlopig wel een
vrome wens zal blijven, daar de publi
caties van Mihajiov tot nog toe in alle
Oosteuropese landen verboden zijn.
Red.).
(Van een speciale verslaggever)
In Tunesië is wijn de voornaamste deviezen-
bron. „Maar", zei de functionaris die met
ons sprak, „het is een zo'n wankel gegeven
dat we er wel eens aan wanhopen. Zodra
de politiek of de voortdurende fluctuerende
wereldprijs, ~de concurrentie misschien en
het daarbij behorende dumpingsbeleid in het
spel komt, zijn we verloren. Omdat we
Vooraan in de vreemdelingenstroom
staan de Fransen, van wie velen nog iets
van de glorie van het verleden hopen te
ontdekken. Danvolgen de Duitsers, die in i
de tweede wereldoorlog bij Tunis in de
zee werden gejaagd, maar die „het spoor
van Tobroek" nog vaag kunnen vinden.
De Engelsen zijn er ook, veel Engelsen, die
herinneringen aan de „woestijnratten"
van Montgomery hebben.
En de Nedelanders? Op dit moment
zo'n 1200 per jaar, maar hun aantal is
groeiende. Er worden reeds groepsreizen
naar Tunesië georganiseerd. In Hamma-
met. in hotel Miramar, zagen we een af- i
fiche van Hotelplan hangen.
Deze en gene zijde van de Middellandse
Zee liggen eigenlijk bijzonder dicht bij
elkaar. Wie van Malaga in het warme i
zuiden van Spanje naar Marokko vliegt
of zich per boot over de Straat van Gi- j
braltar laat.zetten ervaart dat Noord- J
Afrika onmiddellijk aan Europa grenst.
hoewel het om twee heel verschillende
werelden gaat
Marokko is reeds gevangen in de hori-
zonkoorts van de Westeuronese vakantie-
ganger. Het buurland Algerije moet in toe-
ristische zin nog worden ontdekt, terwijl
Tunesië hard op weg is de „topper' van
de zogenaamde Mahgreb te worden.
Vf^'prtleland
We hebben Tunesië van noord
doorkruist, van zijn helwitte stra
de groene kust tot zijn steppen en woestij
nen. die in de ongenaakbare Sahara over
gaan. En we zijn tot de conclusie gekomen
dut deze jonge staat een vakantieland
zonder weerga is. nog meer dan dat zelfs:
een paradijs voor de toerist, die nu eens
iets heel anders wil en die beladen met
nieuwe indrukken naar zijn oude omge
ving wenst terug te keren.
de Franse plantages hebben genationaliseerd
en De Gaulle /.o kwaad geworden is dat hij
een wraakmiddel verzon, zitten we thans
met een nog steeds onverkoopbare opslag
van tweeëneenhalf miljoen hectoliter."
„Daarom", verklaarde een andere functio
naris, „hebben we naast onze monocultuur
een ander deviezenopbrengend terrein nodig.
En we hebben dat gevonden biimen het
r zuid j
kader van het toerisme, het Westeuropese
toerisme wel te verstaan. Het gaat goed,
het gaat steeds beter. In 1957, het tweede
jaar van onze onafhankelijkheid, trok
Tunesië nog geen veertigduizend vakantie
gangers aan. Öp het ogenblik zijn het er al
tweehonderdduizend en het volgend jaar
hopen we het cijfer driehonderdduizend te
passeren."
kan de automobilist in een paar dagen
heel wat zien. De vrijdagse kameelmarkt
van Nabeul bijvoorbeeld en de „heilige
stad" Kalrouan, die uit de zevende eeuw
dateert. De kunstzinnige moskeeën daar
hebben met die van Caïro gemeen dat ze
ook door nlet-mohammedanen betreden
mogen worden. Een onvergetelijke plaats
voor dia's, die de sfeer van het oosten
ademen, hoewel de vrouwen in hun sefsari
(sluierkleed) zich nog niet graag laten
fotograferen.
Smoesjes
Van de staten van Noord-Afrika Is Tu
nesië ongetwijfeld het meest geëmanci
peerde en ook het schoonste (in de bete
kenis van rein) land. Een terrasjes- en
bomenrijkc stad als Tunis zou in het zui
den van Frankrijk kunnen liggen. De
hotels, de restaurants en zelfs de moorse
cafés kunnen niet zlndelijker zijn. Bede
laars ziet men er vrijwel niet en de men
sen zijn aUervriendelljkst.
Afsprakén moeten overigens wel met de
bekende subtropische baal zout worden
genomen. Men is er. als in de Provence,
Spanje en Italië, niet zo precies. Te laat
met iets ergens zijn, is normaal, totaal
verstek laten gaan. behoeft slechts een
charmant smoesje. Het woordje „mis
schien" betekent in de meeste gevallen
„nee".
Gourmets kunnen zich in Tunesië aan
uitnemende, Frans-georiënteerde maaltij
den tegoed doen, waarbij de sublieme
wijnen van het land (clos potln, koudiat,
rossel. thibar etc.) tegen redelijke prijzen
worden geserveerd.
De smaak van de Puniërs, die het eerste
Carthago bouwden, en van de Romeinen,
die de schoonste kunstwerken van Noord-
Afrika achterlieten het Colosseum van
EI Djem bijvoorbeeld, of de onvergetelijke
mozaïeken, die in het Bardomuseum van
Een oase van koelte, stilte en rust.
Tunis bijeengebracht zijn het is er
allemaal. Men kan in de voetsporen van
de Moren en de Turken treden, in die van
de Fransen, zo men hier van houdt. En de
zon schijnt er zoveel dagen per jaar dat j
men van het vroege voorjaar tot ver in
het najaar van een zomerseizoen kan I
spreken.
In Tunesië ontmoeten oost en west el- I
kaar. De regering onder de energieke lel-
ding van president Habib Bourguiba is er
met grote voortvarendheid op uit de ken- 1
nismaking te bestendigen en te verstevi
gen, getuige de enorme kapitalen, die
jaarlijks in de toeristenindustrie worden
geïnvesteerd.
Wat dit laatste betreft: aan de 1400 kilo
meter lange kustlijn, die zich van Bizerta
tot beneden het palmeneiland DJerba uit-
strekt, zijn hotels a la Hilton neergezet
met prijzen, die aan de lage kant t
middenklasse liggen. Nog steeds gaat die
hotelbouw, die verruiming van toeristische
faciliteiten, verder.
Avonturen
De vakantieganger, die in Tunesië
een wagen beschikt, heeft grote voordelen
boven de minder mobiele toerist. Hij be
hoeft niet elke dag op het strand te liggen
bakken, maar kan gaan avonturen in het
binnenland. De wegen zijn van een prima
kwaliteit en veel verkeer is er nog niet. i
Benzinestations vindt hij tot aan de
woestijn toe, terwijl er in elke plaats van j
enige betekenis garages zijn.
Omdat het land niet al te groot is
500 kilometer lang en 200 kilometer breed
De president van Tunesië. Habib Bour
guiba. brengt volgende week oen bezoek
aan ons land als gast van de Nederlandse
regering. Dit bezoek zal worden aange
grepen om de contacten tussen beide lan
den te verlevendigen. In verband hiermee
heeft onze speciale verslaggever een reis
gemaakt door het mooie Tunesische land,
dat overvloeit van wijn, gerijpt in de
hete Afrikaanse zon.
A -
:#T
