f
-RACES
mekka van
alle motor
liefhebbers
Südwestfunk Orchester
in muziek van onze
tijd
BEAUX ARTS TRIO
VAN MENS
EN MACHINE
UITERSTE
GEVERGD
DONDERDAG 23 JUNI 1966
DE LE1DSE COURANT
PAUiNA 7
I
Assen £6 juni 1965, 10.15 uu
T.T.-races zijn begonnen. Start
van de 950 cc-klasse en beeld van
de enorme mensenzee.
(Van onze sportredactie
ASSEN Veertig jaar geleden namen vijf ondernemende
leden van de Asser Motorclub, onder wie de vorig jaar tot ridder
in de orde van Oranje-Nassau benoemde nog steeds actieve pen
ningmeester H. (Rieks) Mulder, het initiatief tot het organiseren
van het eerste grote internationale motorsportevenement in
Nederland, in navolging van de sinds 1907 op het eiland Man ver
reden T.T.-races. Nu is de „Grote prijs van Nederland der
K.N.M.V., Dutch T.T.", het meest publiektrekkende sportevene
ment van Nederland. Dank zij de T.T. geniet de kleine provincie
plaats Assen een Europese vermaardheid. Geen wonder dat burge
meester nir. P. P. Agter zegt: „Ik heb diep respect voor
de organisatoren, die op zo knappe en rustige wijze dit evenement
gedurende al die jaren hebben opgezet".
De Rhodesiër Jim Redman met de glimlach van de overwinning
Lichtelijk teleurstellend
f™Gisteravond hebben we i»
I p een zeer goed, bezet Dili-
I. gentia kennis gemaakt
BiSÏA met ^0t *n 1955 e
I A Verenigde Staten opge-
I vk richte Beaux arts Trio, dat
27 tijdens 't. Holland Festival
in verschillende grote ste
rn den van ons land zal
certeren. Zoals 't program-
mdbijvoegsel vermeldde,
heeft dit ensemble reeds meerdere tour
nees door Europa gemaakt en deed het
zich horen op verschillende festivals,
zoals te LissabonLonden, Berlijn en
Bordeau.
In aanmerking genomen deze vrij
grote en vrij belangrijke staat van
dienst waren onze verwachtingen ta-
koningin Juliana
bij uitreiking
Erasmusprijzen
DEN HAAG (ANP) —'Koningin Ju
liana is voornemens de uitreiking van de
Erasmusprijzen 1966 door Prins Bern-
hard bij te wonen. Zoals bekend zal
Prins Bemhard op maandag 27 juni.
in de Ridderzaal te Den Haag de Eras
musprijs uitreiken aan René Louis
Huyghe, historicus en kunstredacteur te
Parijs, en aan Sir Herbert Read, kunstr
historicus te Londen.
Israëlische president
hoort
Anne Franksymfonie
MONTEVIDEO (UPI) Op zijn offi
ciële bezoek aan Uruguay heeft de presi
dent van Israël. Zalman Sjazar. woens
dagavond in Montevideo kennis gemaakt
met de „Anne Frank Symfonie" van
Birotti, opgedragen aan het door de
Duitsers vermoorde joodse Amsterdamse
Sjazar tekent vandaag een verdrag
van samenwerking op het gebied van het
atoomonderzoek met Uruguay.
Zweeds Rijksmuseum
koopt Van Gogh
LONDEN (UPI) Op de veling van
franse impressionistische werken bij
Sotheby in Londen heeft het Zweedse
Staatsmuseum een schilderij van Van
Gogh „Effect van licht in een takken
bos" voor 14.600 pond, bijna f. 150.000.-,
aangekocht. Het doek werd in mei 1890
in Auvers geschilderd.
melijk hoog gespannen. Eerlijk gezegd
vielen de prestaties ons echter een beetje
Wij hadden voornamelijk bezwaar
tegen de klankverhoudingen. Pianist
Pressler, instrumentalist van formaat
met een prachtig, gevoelig toucher, de
primarius van het drietal, voelde zich
blijkbaar gedrongen en we kunnen
dit begrijpen zijn collega's bijzonder
nadrukkelijk zjjn wii op te leggen. Er
ging namelijk van zijn mede-executanten
weinig initiatief uit. Daarbij kwam, dat
de violist uit zj)n Ibrimaly-Stradivarius
maar e envrij kleine toon wist te halen
en cellist Bernard Greenhouse op zijn
Paganin-Stradlvarius weliswaar zeer
welluidend doch erg bescheiden aan het
geheel deelnam. Resultaat: de plano do
mineerde over het algemeen genomen te
sterk. Maar Pressler hield er met zijn
uiterst vitale muzikaliteit wel de gang in.
Blijkbaar heeft men zich op deze
festival tournee op Beethoven gespeciali
seerd. Want alleen in Middelburg en
Rotterdam wordt een programma ge
geven, waarop ook nog andere compo
nisten voorkomen.
Wij hoorden deze avond vier Beet-
hoventrio's. Eén uit diens Weense jonge
tijd in Es gr. t. op. 1 no. 1, grotendeels
nog Mozartiaans; één uit de tijd van zijn
grote scheppingen: Trio in D gr. t. op. 70
1 (1808), het „Geistertrio" genoemd
het geheimzinnige Largo; verder
Trio in Bes op. 11 (1797) eigenlijk oor
spronkelijk geschreven voor klarinet,
cello en piano, een diverterend werk met
variaties op een thema uit een opera
van Weig, waarvan de piano alléén en
de beide strijkinstrumenten samen er elk
één voor hun rekening nemen. Ons
inziens het minst boeiend van de vier
gepresenteerde composities. Want het
posthuum verschenen Trio in Es gr. t.,
waarschijnlijk al in 1790/'91 geschreven,
is werkelijk een onpretentieus, aller-
genoegelijkst stuk amusementsmuziek.
Na afloop van het concert ontlaadde
zich het enthousiasme van de talrijke
aanwezigen in een uitbundig applaus.
J. W.
Vergelijkingen pussen toen en nu drin
gen zich op. Toen in 1925 kwamen er
3000 bezoekers, vorig jaar (tijdens de
35ste races) waren het er ca 120.000,
toen werd er gereden op een 28.4 km
lang traject. Rolde - Borger - Grol loo1-
Rolde) met een zandgedeelte erin. sinds
1965 hebben de races plaats op het
prachtige 7.7 km lange en 31 bochten
tellende „circuit van Drenthe", toen
een gemiddelde van 91,4 km/uur. vorig
jaar bracht Hailwood het tot 142,2, toen
reed Piet van Wijngaarden in de 500 cc
werd inschrijfgeld geheven, nu worden
startgelden betaald, toen reden de cou
reurs met een reserveband om en 5
bougies In hun zak, nu kan een slechte
start al funest zijn. De motoren zijn
kleiner geworden, hun prestaties groter.
Wie de grandioze ..show" van Assen
nooit heeft meegemaakt, kan zich niet
voorstellen welk een enorme mensen
zee op de wedstrijddag op tribunes en
taluds het zwarte asfaltlint door de
Drentse hei omgeeft. Die mensenzee
geeft zoveel warmte af, zegt'men, dat
een eventuele bewolking breekt ook al
regent het tot kort voor de wedstrijd
of in naburige plaatsjes. 'De meteoro
logische juistheid daarvan in het mid
den latend kan worden geconstateerd
dat de TT-races 34 maal begunstigd
werden door mooi weer. slechts één
maal (in 1939) moest in de regen
worden afgevlagd.
Assen beleeft geen TT-dag. maar een
TT-week. Drumbandmarsen. boeren-
kapellen, lunapark en vuurwerk vul
len het feestprogramma. De andera zo
rustieke provinciestad is versierd en
geïllumineerd. Tot ver in de omgeving
zijn alle logiesgelegenheden in de
nacht voor de wedstrijd bezet, duizen
den brengen die nacht door np de
grootste geïmproviseerde kampeer
terreinen van Nederland of.. In de
café's, die in ..de nacht van Assen"
geen sluitingstijd kennen. Nergens
anders kunt u ook zoveel motorfiet
sen bij elkaar zien als op de parkeer
terreinen bij het circuit: de TT-races
zijn het mekika van alle motorlief
hebbers.
Een wonderlijke wereld apart is tij
dens training en races het renners-
kwartier achter de pits. Daar staan
dag en nacht de caravans, tenten en
(vaak niet al te nieuwe) auto's van de
zogenaamde privérijders, die als cir
cusartiesten het hele motorseizoen
lang van het ene Europese circuit naar
het andere trekken. Het hele gezin
reist mee. Het sfeervolle rennerskwar
tier ls als een intiem kamp van no
maden. waar huiselijk de was wap
pert. men gezellig bij elkaar op visite
gaat. de vrouwen huishouden en kin
deren worden grootgebracht. Kleu
ters rijden op hun driewielertjee tus
sen de brullend proef- en warm-
draaiende motoren.
Behalve door de privérijders, die voor
hun geleifde sport soms heel wat
moeten ovexhebben. wordt het ren
nerskwartier bevolkt door de fabrieks-
stallen: de grote fabrlekswagens.
waarin de racemotoren arriveren en
die tevens mobiele werkplaatsen zijn.
de vele monteurs in fabrieksoveralls
en „grote" fabrieksrijders in hun
(vaak heel dure) auto's. In tegen
stelling tot de privérijders sleutelen de
uitverkorenen van de fabrieken vrij
wel nooit zelf. veelal wordt zelfs hun
motor nog naar de start gedubd door
een monteur. Toch is er (en dat is
lang niet bij elke sport zo) geen
sprake van dat deze koryfeeën op
hun minder beroemde collega's neer
zien. Integendeel: w(j hebben met ver
schillende van deze in leer gehulde
grootheden gepraat en ze zijn bijna
allemaal rustige, bescheiden, prettige
mensen, die samen met alle andere
deelnemers een collegiale rennersge-
meensohap vormen.
Bieden de races nog wel voldoende
spanning, hebben verschillende sport
verslaggevers zich afgevraagd. Inder
daad is er hier weinig kans dat een
outsider wint. zoals bij paardenren
nen geen zeldzaamheid is. Dat het
publiek zich meer moet interesseren
voor de soms vinnige duels om de
lagere plaatsen, zoals de FIM-presi-
dent en de radioreporter Piet Nortier
zo graag zou zien is een wens die om
psychologische redenen wel onvervuld
zal blijven. In de hele sportwereld
gaat het om kampioenen, hoe ze het
werden en wie ze versloegen wordt
spoedig vergeten. „Maar", zegt de
34-jarlge Rhodesiër Jim Redman
(5 maal wereldkampioen) „de span
ning spreidt zich over alle wedstrij
den die tallen voor het kampioen
schap. Wat één wedstrijd aan span
ning niet kan bieden, brengt soms
het verloop van de strijd om de we
reldtitel".
Diezelfde „gespreide spanning" is er
ook in de andere klassen, met uitzon
dering misschien van de halveliters,
waar de stal van graaf Agusta het
veld met zijn MV's beheerst. Wat
geenszins betekent dat de 26-jarige
Hailwood. zoon van de eigenaar van
een motorconcern en vijfmaal in suc
cessie wereldkampioen, zijn racers
reputatie dankt aan de door hem be
reden motor. Want er is nauwelijks
een topcoureur denkbaar die zoveel
verschillende motomierken heeft be
reden als hy en toch heeft hq daarbij
in acht Jaar tljds kans gezien meer
dan 300 overwinningen ln wegraces te
behalen. Hij heeft zelfs als auto
coureur ln formule 1-wagens gereden.
Misschien moeten we het jammer
vinden dat in de halveliterklasse
(vooral door vele oud-motorrenners
nog altijd „het hoofdnummer' ge
noemd) de Japanners nog verstek
laten gaan. In de 3 „kleine" klassen
waren vorig jaar te Assen immers dé
eerste vijf plaatsen voor Japanse
machines, onderling fel omstreden
overigens tussen Honda. Yamaha en
Suzuki. Een renstallelder van Honda
zei ons: ..Wij zqn niet zo eerzuchtig
om de Japanse merken alle soloklas
sen te willen laten beheersen".
Over mens en machine heeft ook
Geert Timmer, die ln de auto de laat
ste controle verricht, nog iets te zeg
gen: „Veel mensen menen dat als de
machine maar snel genoeg is ,dat al
voldoende is om een wedstrijd te win
nen. Niets ls echter minder waar,
want snelheidswedstrijden zijn zeer
vermoeiend. Een circuit als in Assen
met vele bochten eist niet alleen door
lopend voor 100 procent geconcen
treerd rijden, maar ook voortdurend
schakelen en remmen. Hoeveel licha
melijke en geestelijke inspanning
denkt u dat het kost wanneer een
coureur met 200 km per uur op een
bocht komt aanrijden en hy moet zo
snel mogeiyk afremmen en schakelen,
waarby hy bovendien steeds in een
ongemakkelijke houding op de motor
moet zitten om zo weinig mogelijk
luchtwcerstand op te wekken? En dat
dan gedurende zoveel ronden met elk
31 bochten". Geert Timmer heeft tien
maal Assen gereden en was verschil
lende keren kampioen van Nederland.
Behalve ln de 250 cc-klasse sneuvelden
vorig jaar in Assen alle ronderecord
de 30-jarige Nleuw-Zeelander Hugh
Anderson (op Suzuki) reed ln de 50-
en 125 cc-klasse respectievelijk 124.8
en 139.3 km per uur. Redman reed op
zijn 60 pk 4-clllnder Honda in de 350
cc-klasse 144,3 km per uur. Hailwood
haalde er In de 500 cc-klasse op zijn
4-cllinder MV Agusta (top 240) 145.2
km per uur uit. en de nieuwe Zwitser
se driewielerkampioen Fritz Schnei-
degger (eigenaar van een café en een
service-stat ion bij Bern) en zijspan-
passagier John Robinson brachten
met BMW het ronderecord ln hnn
klasse op 130.4 km per uur. Alleen het
ronderecord van Jim Redman in de
250 cc-klasse (143.7 km per uur) werd
niet aangetast.
En nu vragen wij ons af: zal het
dit jaar weer sneller gaan Alle
grote coryfeeën van de laatste
jaren zullen straks in Assen aan
de start verschijnen, alle wereld
kampioenen ook: Ralph Bryans
(50 cc), Hugfo Anderson (125
cc), Phil Read (250 cc), Jim
Redman (350 cc,) Mike Hail
wood (500 cc) en Fritz Schei-
degger (zijspannen). De dui
zendkoppige menigte zal weer
op een groots spektakel worden
vergast.
Te Rotterdam wordt mo
menteel in De Doelen een
congres gehouden, waar
alle landen der wereld zich
ernstig bezighouden met
„De hedendaagse compo
nist en het publiek" om na
vele sessies tot de conclusie
te komen, dat de componist
het publiek en het publiek
de componist nodig heeft (wie lacht
daar?) Ter afwisseling biedt men vreem
deling en landgenoot opera's en één con-
Over dal internationale congres berich
ten we u nog nader: bepalen we ons thans
tot .een beschouwing over het optreden
van het Südwestfunkorchester gister
avond, eveneens in De Doelen.
„Uitverkocht" stond er op de affiches
van dit voorlijke ensemble, dat onder
zijn voorlijke dirigent Ernst Bour uit
sluitend voorlyke muziek presenteerde:
zó vooriyk, dat de oudste compositie
Impromptus für Orchester van Wolfgang
Klinkende vormgeving van
modern weten en beleven
Fortncr slechts negen jaar oud was.
Uitverkocht wat echter bepaald niet
wil zeggen: een geheel bezette zaal. Er
bleken tal van open plekken te zijn en
na de pauze had er een soort exodus
plaats. Hoe dit te verklaren? Vermoede
lijk door het feit. dat men op een serie
van het Rotterdams Philharmonisch Or
kest had ingetekend, waarin ook Herbert
von Karajan. de zéér behoudende, stond
geannonceerd. Vermoedelijk heeft men
toen maar Ernst Bour op de koop toe ge-
Hoe dan ook, iierschilende mensen,
laten we zeggen vijftienhonderd, zaten
het concert uit, al hadden sommigen,
naar hun gezichten te oordelen, kennelijk
moeite. En toen, vóór de pauze, de Sonata
per violoncello ed orchestra van de in de
tn 1913 geboren Paul Krystaf Penderecki
gespeeld was dit werk dateert van
1964 en werd in opdracht van de in eigen
tijdse muziek gespecialiseerde „Südwest
funk" geschreven ontwikkelde zich
een applaus, dat waarlijk aan een ovatie
grensde.
Gold zulks de compositie, gold zulks
de uitvoering, waarin de cellist Siegfried
Palm adembenemende, te voren nooit of
te nimmer vertoonde acrobatische toeren
uithaalde? De intensiteit van de bijvals
betuigingen registrerend menen we te
mogen zeggen: beide. En terecht, want
deze meester, wiens acuire zich steeds
bevond op de grensgebieden tussen klan
kengeruis men heeft hiervoor de term
„bruitisme" uitgevonden had iets te
vertellen, dat de niet-vooringenomen
'hoorder, door de ruimtelijke effecten, die
zich in de door hem geschapen klanken
wereld openbaarden, zéér moest aan
spreken. Hij deed zulks, alsof het de
meest natuurlijke zaak ter wereld was
en dat bleek het ook te zijn. Met die
ruimtelijke effecten schonk hü ons overi
gens iets ouds, doch dan in nieuwe vorm:
men denke hier aan de muziek uit het
tijdperk van de Barok. En de woorden
van Thomas Mann in het (fraaie) pro
gramma afgedrukt.
„Zo weinig men 't nieuwe en jonge be
grijpen kan, zonder thuis te zijn in de
traditie, zo onecht en steriel moet de
liefde tot het oude blijven, als men zich
afsluit voor het nieuwe, dat met geschied
kundige noodzakelijkheid daaruit voort-
Kregen. juist bij Penderecki. een tref
fende betekenis.
Doch niet alleen bij deze Pool. Ook bij
de Fransman Olivier Messiaen, 58 jaar.
die het auditorium zijn Chronochromic
„kleur van de tijd" in 19591960 ontstaan,
eveneens in opracht van de „Südwest
funk", presenteerde. Uit een gans andere
geluidenwereld als zijn collega Pende
recki rekruteerde hij zijn klankenwereld,
als een moderne Rousseau keerde hij te
rug naar dè natuur, om daarin geluiden,
kleuren en ritmes te observeren, en deze
vervolgens te ordenen, -volgens wetten,
goeddeels door hem zelf geschapen, maar
uiterst streng.
„Maniakaal"
Al deze zaken obsedeerden hem en in
deze Chronocromic, waarin klapkentijd
de bepalende elementen waren voor het
ontstaan ervan, bleven de sporen van dit
gevoel daarin hoorbaar achter. Te zéér
hoorbaar, waardoor de muziek iets ma
niakaals dat lijkt ons echt het juiste
woord i— kreeg: dit feit deed afbreuk aan
de waarde ervan, soms zelfs heel erg. Nu
nog beklemt ons het fanatieke slagwerk,
dat van geen aflaten wilde weten en de
opdringerige strijkersgroepen, waarin der
mate gesolieerd werd, dat op de duur
zelfs de meest welwillende luisteraar
daar geen wijs meer uit kon worden.
En toch prefereerden wij Messiaens
schepping boven de „Impromptus" van
de bijna zestigjarige Duitser Wolfgang
Fortner, één van de grote mannen van
de Nordwcstdeutsehe Musikakademie Det-
mold. De twaalf tonen vormen bq deze
Stravinsky- en Hindemithdiscipel het lei
dinggevend princpie. Het zat. mede hier
door. allemaal wel goed in elkaar, struc
tureel is deze muziek zelfs het bewonde
ren waard, maar misschien zijn dit wel
juist „les défauts de ses qualités" een
„spelen" met de klank met het melbs,
met het ritme, met de (variatievormi
miste men als hoorder node! Die hoorder
is wel geïnteresseerd, aanvankelqk al
thans. doch blijft niet geboeid.
Naast deze drie .jongens" de nestor in
onze huidige muziekwereld: de in 1882
geboren Igor Stravinsky. Met de in
19631964 ontstane Variations for orches
tra. wellicht de meest avant-gardistische
muziek door de oude meester oiot ge
schreven waarin o.m. drie variaties voor
12 instrumenten elk: één voor 12 solo
violen, één voor 10 soloviolen en 2 solo-
contrabassen, één voor 11 houtblazers en
1 hoorn.
Dat zit waarlijk perfect en bewijst, hoe
jong van geest de schepper ervan tot dus
verre is gebleven. Doch eerlijk* opge
biecht: aan ons gevoel appelleerde deze
muziek niet, of nauwelijks.
Uitstekend gemusiceerd
Tot dusver bepaalden wq ons vrijwel
uitsluitend tot het ons gebodene. Doch
hoe werd het geoffreerd? Indirect heb
ben wij daarop reeds gereageerd: tot de
ze diagnose hadden wij niet/durven, niet
mogen, niet kunnen komen, als er niet
door de Franse dirigent in bepaalde
stukken voor de te interesseren luis
teraar ook „visueel" onmisbaar! met
zijn Duitse collega's, specialisten in deze
domeinen der toonkunst, uitstekend ge
musiceerd was.
Een echt Festivalconcert, dat men he
denavond nog eens in de Scheveningse
Kurzaal kan bezoeken. Men
deze kans niet.
