opVietkong-
strij tiers
STAD OP PAMPUS,
Dagelijks
bommenregen
een architectonische dagdroom
„Leeg
geschoten"
terug naar
basis
ZATERDAG 4 JUNI 1966
DE LEIDSE OOURAWT
Stedelijk
Museum in
Amsterdam
toont:
DOOR
Link
van
Bruggen
TAN SOW NUTH Het leek een oefening daar
op die grote Amerikaanse luchtmachtbasis van
Saigon. Majoor Holmes, kapitein Westenhaver
en kapitein Barnowski slenterden onverschillig
de barak binnen, die als instructiecentrum
dienst deed. Ze zetten zich aan een tafel, tegen
over een wand, die totaal bedekt was met staal
kaarten. Het haar van de jonge straaljager
piloten de oudste was misschien 26 jaar
was standaard gemillimeterd. Ze hadden de
mouwen van hun vliegeroverall nog opgestroopt.
Hun armen Waren donkerbruin van de zon.
,,Okay, let's have it", zei de even uitdrukkings
loos kijkende intelligence-officer. „Een korte
„briefing" dit keer".
En hij vertelde dat het 416de tactical
fighter squadron die morgen vijftig mijl
ten noordwesten van Saigon zou worden
ingezet.
De „Silver Knights", zoals de bijnaam
van de vliegers luidde, moesten met drie
F 100 Super Sabre jets twee doelen be
stoken.
Het eerste werd slechts vaag gedefi
nieerd. Op een paar plekken in de jun
gle moesten bommen worden gegooid l
einde een actie van de landstrijdkrach
ten voor te bereiden.
Het twee doel, dat een paar kilometer
cuideHjker gelegen was, bestond uit een
getoucht dat door de Vietkong
sterkt zou zijn. Waarnemers die met
conventionele vliegtuigjes dagelijks bo
ven de rimboe van Zuld-Vietnam cirke
len, hadden gemeld dat ze er bunkers e
ondergrondse tunnels vermoedden.
Zacht eitje
„Een zacht eitje-, dreunde de stem
van de intelligence-officer. „Vijandelijk
afweervuur wordt niet verwacht. De
communisten die daar zitten hebben al
leen geweren en handgranaten bij zich"
Bonder zelfs gedag te zeggen verdween
de intelligence-officer. In een andere
barak wachtte een nieuwe „briefing".
Het gebruikelijke routinegesprek be
gon. Vluchtlelder majoor Holmes liep 't
boekje met de vijftig punten na.
boor cheapens", zei hij onder
meer, ,jsijn met totaal 21,00 kogels gela
gen. De bommen van 750 pond. die we
bij one hebbent, zijn voor het eerste doel
bestemd. Het tweede doel bestoken we
met napolm. Ik duik het eerste naar be
neden, dan jij, Jack, en vervolgens jij,
Tom, Als ze mij te pakken krijgen neem
jij het commando over Jack. Mocht er
een toestel verloren gaan, dan is Cap
Vanh de beste plaats om naar beneden te
springen. We houden degene, die zich
per parachute redden moet, net zolang
in de gaten tot hij de grond heeft be
reikt. Ag» het helikoptercommando in
Tan Son Nuth geven we dan diens positie
op om hem uit de bush-bush te kunnen
halen. Als er VC's in de buurt blijken te
zijn, dan blijven we die onophoudelijk
met onze boordwapens beschieten".
Dat waa het. De nog altijd even on
verschillig kijkenden vliegers hesen zich
in een junglegroen kostuum dat een
rek hing, controleerden de parachute
die erop gebonden zat, gespten een
moesten vernietigen stonden alle in
brand toen we het terrein verlieten. Ik
weet het niet zeker maar ik geloof dat
we een munitieopslagplaats hebben ge
raakt. Na de bominslagen die wij ver
oorzaakten was er een duidelijke secun
daire explosie waarneembaar'
De piloten meldden zich af. Toen ze
op het punt stonden in de officiersmess
een kop koffie te gaan gebruiken zei de
intelligence-officer nog: „O ja. Ik ben
vergeten in te vullen of jullie toestellen
deuken hebben opgelopen. Niets dus?
Okay. see you. fellers' 7.o gaat het al
maanden boven Zuid- en Noord-Vletnam.
Elke dag ondernemen de Amerikanen
honderden luchtaanvallen de vlieg
tuigen en niet de acties worden geteld
op doelen ,die zich van de delta van de
Mekong tot de Chinese grens uitstrek
ken. Verschrikkelijke vernielingen wor
den aangericht. De verliezen zijn groot,
zowel bij vijand als vriend
Wat het laatste betreft: er storten
niet alleen vliegtuigen neer geraakt
door afweergeschut of de 50-millime-
ter mitrailleurs der guerilla s en er
komen niet alleen piloten om. Het is de
Zuidvietnamese bevolking zelf die zwaar
onder de bombardementen Ifldt en die
een zware tol voor een oorlog betaalt die
terwille van haar werd ondernomen.
De grote kritiek in Saigon is dat de
Amerikaanse luchtmacht met minder
reserves boven Zuid-Vietnam dan boven
Noord-Vietnam opereert. Het gebruik van
napalm een zeer brandbare en explo
sieve ..jelly", die in grote containers naar
beneden komt wordt in bepaalde krin
gen betreurd. Het aantal plattelanders,
dat er door is gedood of verminkt, bur
gers dus. die net zo weinig met de Viet
kong en de communistische doeleinden
van Ho Tsji Minh te makpn hebben als
de boeren van West-Europa, bploopt de
tienduizenden.
,,De luchtaanvallen brengen met zich
mee", aldus een Zuidvietnamese vluch
teling wiens hele familie door napalm
werd uitgeroeid, ,,dat voor elke Viet
kong die wordt gedood negen onschul
dige burgers het leven laten moeten".
Commentaar van de Amerikanen: „Wij
kunnen helaas niet anders. Dit is een
..all-out war", als we stil blijven zitten
krijgen we zelf alles op ons hoofd. De
Vietkongnesten In Zuid-Vietnam moeten
vernietigd worden. Anders kan niemand
hier ln vrede en in veiltghpid leven".
Commentaar van een ..Yankee", die
tot de vele werkelijk aggressieve elemen
ten behoort ln de „strijdkrachten voor de
vrijheid" teen officiële naam die voor
de geallieeerde legers ln Zuid-Vietnam
staat en die er via de 24 uur per dag
opererende soldatenzender worden lnge-
hamerd': „We doen het hier totaal fout.
We mogen dan de beste junglevechters
van de wereld worden genoemd omdat we
in staat zijn de rimboe zelf te vernieti
gen. zolang de politiek niet toestaat dat
we Noord-Vietnam. In het bijzonder
Hanoi, een eohte militaire afstraffing
geven, zjjn we nergens. Een paar atoom
bommen zouden wonderen doen. Na
Hlrosjima was er van de strtjt
van Japan ook niets meer over**,
(Van onze correspondent)
AMSTERDAM De titel van de tentoonstelling „Stad op Pampus", die in het
Stedelijk Museum te Amsterdam is geopend, zou de indruk kunnen wekken, dat
het om een bouwkundige affaire gaat, waarbij alleen de hoofdstad belang heeft.
Pampus immers is het verlaten, ietwat desolate fort, dat eens de ingang tot het
IJ bewaakte, maar dat bij gebrek aan vijanden, die komen aansluipen over het
IJsselmeer, thans nog slechts wordt aangedaan door nieuwsgierige watersporters.
Als Amsterdam dit kale eilandje wil gaan benutten om zijn honger naar bouwgrond
tijdelijk te stillen 0K, maar moet de museumbezoeker daarmee lastig worden
gevallen?
EXPOSITIE OVER
BOUWEN IN
RUIGE RUIMTE
De reden, waarom het Stedelijk nochtans zijn deur
gastvrij geopend heeft. is. dat de elementen „Pampus"
en „Amsterdam" slechts min of meer toevallig ln
het plan van de architecten Van den Broek en
Bakema figureren. De heren zetelen ln Rotterdam
alleen deze omstandigheid al pleit hen vrij van
leder iokaal patriottisme. Wat zij hebben willen
doen. is een „bijdrage leveren voor de oplossing van
de komende totale verstedelijking van heel Neder
land", om Bakema zelf te citeren. Hij vervolgt dan:
„Wij denken, dat de tegenwoordige concentrische
uitbreidingen alléén hiervoor onvoldoende zullen zijn
en zien ons plan als een pleidooi voor een even
wichtige samenhang van verkeren en verblijven, zon
der welke het beeld van de totale verstedelijking
niet gevormd kan worden
TOCH BUITEN
Het visioen van de ontwerpers is een straalvormig
uitwaaierende stad Een woon-werkstad midden ln
de open ruimte, met recreatiemogelijkheden binnen
handbereik van het huls. waardoor men en daar
gaat het om ..in de stad buiten kan wonen
Omdat binnen afzienbare tijd de Flevopolders droog
komen, waarna uitbreiding van Amsterdam in die
richting voor de hand ligt. hebben de architecten
hun droomstad gesitueerd op de plaats, waar nu
nog de golfslag kabbelt en wel op drie denkbeeldige
eilanden in wat straks als het IJmeer op de kaart
zal staan. Hier vonden zij de nodige speelruimte voor
hun toekomstfantasie
Maar nogmaals: het Is eerder toeval dan opeet.
Bakema «egt: „De opvattingen, die In het plan «tin
verwerkt, «tjn toepasbaar In elke omgeving, die dan
karakteristiek wordt voor de stad die daar ont
staat." Voor Amsterdam is hel element „water"
bepalend, bedoelt hij. maar elders «uilen het bossen
zijn, heuvels, duinen, noem maar op.
Veel groen en het oplossen van verkeersproblemen
geven nog geen leefbare stad, aldus de grond
gedachte. waarop het plan Pampus ls gebaseerd.
Waar we naartoe moeten, ls de bouw van ge
concentreerde wooneenheden, die lineair op ruime
afstand van elkaar liggen en door het hart, waar
van het verkeer wordt geleid, zodat de randgebieden
onaangetast maar toch bereikbaar zijn. De woon
eenheden dienen een duidelijke structuur te krijgen,
met hoge „kernwandendie als ruimtevormende
elementen de centra markeren
DRIE DELEN
De ontwerpers zien drie verschillende karakteris
tieken binnen, elk der wooneenheden: het stedelijke
(op de ontmoetingsplaats tussen de centrale verkeers
ader en de buurtaders), het dorpse en het landelijke
In het stedelijke deel zal men de winkels vinden,
de stopplaatsen van de monorail, die als een lang
lint de verschillende wooneenheden samenbindt, de
parkeergarages en de bebouwing, die noodzakelijker
wijs hoog moet zijn (kantoortorens bijvoorbeeld'
Het dorpsachtige deel is de eigenlijke woonbuurt.
Hij ls omsloten door hoge bebouwing, waarbinnen
parkeergarages met erboven speelplaatsan en speel
straten. scholen, wijkgebouw, kerk. kortom met de
verschillende ontmoetingspunten voor de vijfduizend
mensen, die ln elke buurt wonen. „In tegenstelling
tot de tegenwoordige nieuwbouwwijken, waar nauwe
lijks herkenbare buurten zijn", menen de ontwerpers,
„kan hier in de besloten buurtruimten een geheel
ander gemeenschapsleven ontstaan".
Tenslotte komt dan het landelijk gebied, waarin
sportvelden, volkstuinen, speelweiden en, wat het
plan Pampus betreft, jachthavens. Alle woningen
grenzen aan deze open ruimten en zullen er door
een groot woonbalkon als het ware mee verbonden
zijn. De behoefte aan een gemeenschappelijke of
privétuin komt daarmee te vervallen.
EILANDSTEDEN
Op deze wijze zien de ontwerpers binnen de spiege
lende omlijsting van het IJmeer vier eilandsteden
groeien met respectievelijk 55000. 65.000. 30 000 en
200.000 inwoners. Het laatste eiland, dat als het ware
om Pampus ligt heengevlijd. wordt een zelfstandige
grote stad (Haarlem heeft 170.000 inwoners», met een
grootscheeps winkelcentrum, een ruime haven, een
boulevard van anderhalve kilometer, schouwburg en
dergelijke. „Deze stad zou nog meer een eigen
karakter krijgen, wanneer zij bestemd zou worden
voor bijvoorbeeld een Europese zetel", dagdromen van
de ontwerpere. De loopafstand tot de centrale
verkeersader (monorail) zal nergens meer dan vijf
minuten bedragen. De onderlinge afstand tussen de
wijkcentra daarentegen ls ongeveer drie kilometer
De centrale verkeersader, waarlangs de kantoren,
bedrijven en winkelcentra zijn gegroepeerd, vormen
een dagdroom apart. Hij omvat een monorail, die
veertigduizend personen per uur kan verwerken,
veertien autobanen met een capaciteit van tien
duizend auto's per uur en voorts nog fietspaden met
ruimte voor tienduizend fietsers of brommers per
uur. De totale capaciteit ln elke richting bedraagt
65.000 personen ruim voldoende voor een stad
met 350.000 Inwoners, rekenen de ontwerpers op de
expositie vlot voor.
ZEBRAPAD OVERBODIG
Maar ook aan de voetgangers ls gedacht. In elke
wooneenheid loopt viereneenhalve meter boven de
centrale ader een traverse met winkels, openbare
gebouwen en stations van de monorail. Deze traverse
sluit aan op de interieurstraten en liften van de
woonblokken en op de speelstraten en speelplaatsen
boven de parkeergarages en werkplaatsen. Geen
enkel zebrapad ls meer nodig. Voetgangers en overig
verkeer zijn absoluut gescheiden.
Zo ziet „een stad op Pampus" er ln ruwe trekken
uit en zo zou. als de ontwerpers het voor het zeggen
hadden, de uitbreiding van welke andere Btad ln
Nederland er ook uit moeten zien.
Bakema: „Wij hebben aan het denkpatroon van
de planologie een nieuw element toe willen voegen,
waarbij stad en land ln elke woning direct brfeef-
baar zijn. We hebben bewust getracht ln een ruige,
natuurlijke ruimte te bouwen. Dit kan. wanneer men
de voorzieningen concentreert binnen de woon-
wanden. Dan krijgt de landschappelijke ruimte een
grote gebruikswaarde bij naar verhouding een klein
oppervlak dit te meer. omdat versnippering ver
meden is en omdat verschillende functies (wandel
groen. sportvelden, speelweiden en volkstuioen) ver
vlochten worden. Als we niet meer met zijn allen
op de grond kunnen wonen, dan zijn in ieder geval
nieuwe normen voor het wonen noodzakelijk."
