LOCH I O>IO\n
is het mooiste
meer van Europa
Robert Burns drukt nog
stempel op AYRSHIRE
ZES (OF TIEN) DAGEN
ZWERVEN MET DE BOOT
De skirl is het mooiste geluid
dat de Schot kent
ZATERDAG Ï1 MEI 1M6
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 1„
"'MR, TAYLOR
KAN HET WETEN, WANT
HIJ WOONT ER
Links. Dat zandstrandje met de boot
jes erop getrokken, ligt niet ergens
in het zuiden. Het w Loch Lomond
>-
I 1
Rechts: Schotten in kilt zi)n zeld
zaam geworden maar bij feestelijke
gebeurtenissen hullen zij zich onver
wijld in het galakostuum
AH. zei
Buil"
In de ru id went hoek
van Schotland ligt
een lang, smal
graafschap: Ayr
shire. waar de na
tionale dichter Ro
bert Barns werd ge
boren en leefde. Er
de vakantieganger
heeft het gezicht op
de Firth of Clyde
en de eilanden Bute
en Arran. In Ayr
shire ligt ook de
plaats, Largs, die
slechts zestig kilo
meter van Glasgow
is verwtjderd.
Niet ver van de kust
af liggen de eilan
den Great en Little
Cumbrae. Op het
grootste van de
twee. iit de stad
Millport, staat de
kathedraal van de
eilanden. Op het
aangrenzende kerk
hof werd in 1831 de
predikant James
Adams begraven,
die zich onsterfe
lijke roem verwierf
door altijd te bid
den voor ..Great en
Little Cumbrae en de aangrenzende
eilanden Groot-Brlttannië en Ierland'
Eilanden worden steeds
en die voor de Schotse kust
Ayrshire kunnen nog wel
hebben eer ze vol zijn.
Wie de drukte prefereert, kan zich wen
den tot de stad Kilmarnock, druk en altijd
bezig. En de zetel van het beroemde merk
whisky, Johnnie Walker, die daar overi
gens geen cent goedkoper ls dan. elders.
Het moderne vakantiecentrum Prestwick
behoort ook tot de ..Ingewanden" van
Ayrshire, evenals de populaire badplaats
Troon, dat pronkt met fraaie zandstran
den en golfcourses waarbij de liefhebber*
zich de vingers aflikken. En golf is een
vooraanstaande sport in Schotland. Mid
den in de stad liggen de links en op de
vreemdste uren van de dag ziet men jon
gens met een „automaat" oefenen in de
beginselen van de moeilijke sport.
ZU. die meer te weten willen komen
van de dichter Robert Burns moeten zich
wenden tot Kilmarnock waar in Kay
Park een monument ter nagedachtenis
van de poëet staat en een museum veel
van de nalatenschap van Burns bevat.
Ayr is echter het voornaamste centrum
van Burns' pelgrims. De „auld brig" zal
menigeen bekend zijn door Bums' ge-
eer gezocht
rt toeristen
directeur van hotel ..The Black
baardje glom van genoegen. Mr. Taylor
met een gebaar of de hele omgeving van hem
was door de ramen van de eetzaal van zijn
etablissement. Daar lag de uitloper van Loch
l.omond en langs de „bonny banks" had Mr.
Taylor zijn hotel, het onveranderlijk witte, la-
j ge huls zoals er tientallen zijn In Schotland. Zes
1 kamers had Mr. Taylor ter beschikking van
j de gasten. „Maar", zo zei hij, „zes bijzondere
j kamers want u kunt er zich elektrisch scheren
en op elke kamer staat een elektrische kachel
die u grati3 kunt gebruiken. Het wil In de avond
uren van het voorseizoen wel eens. kil zijn, niet-
I waar".
Mr. Taylor was doodeerlijk. Toen de zon
tegen half tien ernstige aanstalten maakte om
I onder zeil te gaan om tegen vijf uur weer
te voorschijn te komen trok de eigenaar van
I het hotelletje in Killearn zijn jasje aan, stapte
I naarbuiten en zoog de frisse lucht in de longen.
„Dit zijn de maanden om hier op vakantie te
I gaan. Mei en Juni, als het gras de mooiste
kleur heeft die men kan bedenken, als er zo
veel kleuren groen tegen en op en langs de heu
vels en bergen zijn te zien, dat men er niet uit
gekeken op raakt. Ik weet het wel. de geijkte va
kantiemaanden zijn juli en augustus maar dan
regent het hier zo dikwijls".
Geen folderpraat
Dat is eerlijk. Mr. Taylor verkocht geen
folderpraat, die wemelt van zonne-uren en goud
omrande verzuchtingen van hoe mooi het is en
hoe goedkoop. Maar wie een week van zijn goe
de kamers en de diensten van zijn voortreffelijke
kok gebruik wil maken, legt niet meer dan hon
derdzeventig gulden neer. Daarvoor in ruil krijgt
men eerst en vooral een onvoorstelbare rust. Dat
is een artikel dat steeds zeldzamer wordt. Ja
wel. het is niet zo'n grote kunst om in de late
avonduren de steden te laten uitsterven omdat
men alle deuren van vermaaksgelegenheden ste
vig op slot heeft gedraaid. Het is kunstiger om
de hotelaccommodatie bij een beroemd en gezocht
vakantieoord alB Loch Lomond en de Trossachs
zo in te perken, dat de toerist er helemaal op
zijn g%mak kan komen.
In dat avondlijke uur in begin mei had de ge
meente Killearn enige lampen ontstoken op de weg
die echter grotendeels in het donker lag. Een
tweebaansweg, zoals de meeste daar. Dat is
geen bezwaar want 't verkeer is er niet intensief
en de automobilist rijdt zo gedisciplineerd dat hij
nooit onverhoeds een hoek om zal zeilen en in-
Bijna uit de toon
Het aantal hotels om Loch Lomond is be
scheiden. Af en toe staat er ook nog een bordje
langs de weg. dat aangeeft dat „bed and break
fast" worden aangeboden. Dat bordje wijst in de
richting van onbestemde verten waar ergens ach
ter een heuvel of een bomengroep het huls moet
liggen waar „bed and breakfast" wachten. Maar
dat huis is dan wel weer wit. Het zal zo rustig
liggen dat de stadsmens zich in een onwezenlij
ke wereld waant. Maar dan moet hij in de hoog-
zomermaanden niet naar Balloch gaan waar de
grote plezierboot en de tientallen kleinere mo
torboten liggen, die de stroom bezoekers over 't
meer dan dertig kilometer lange Loch Lomond
voeren. Op zo'n plaats is Loch Lomond het „Vo-
lendam van Schotland" en dan wil men er ook
nog wel een Schot met kilt tegenaangooien om
dat de buitenlanders dat verwachten. Overigens
zijn de Schotten In dracht schaars, zeer schaars.
We hebben er zegge pn schrijve één gezien en
die viel echt op. Hij viel bijna uit de toon tus
sen zijn „gewoon" geklede landslieden.
Op klompen?
Mr. Taylor beantwoordde de vraag met een
wedervraag. „Waar zijn nu die Schotten in rok
jes?" Hij glimlachte, zodat zijn baardje wat op
dicht „The Brigs of Ayr". Aantrekkelijker
voor velen zal echter de Tam o' Shanter
Inn zijn.
Drie kilometer buiten Ayr staat de
cottage met het rieten dak waar Burns
in 1759 werd geboren. Er is
waar veel van zijn manuscripten worden
bewaard.
Wie Ayrshire als vakantiedoel kiest,
komt onherroepelijk in aanraking met de
nagedachtenis van Robert Burns. Geen
bocht van de weg of men vindt er een
•herinnering. Hij woonde in Ayr, In
Mount Oliphant. in Mauchline. In
Lochlea. in Tarbolton Bums was een De a'
dichter maar in Ayrshire is hij blijven toerrite»
leven „als een instituut".
Het merkwaardigste gebouw In Ayr-
shire is wellicht Culzean Castle, aan de Lancaster gegaan, het echl|
kust bij Maybole. Het is een van de mooi- waarmee zy, maar dan driehonderd ii
ste achttiende-eeuwse bouwwerken van totaal, een cruise maakten door eei
Ontelbare \nhammetjes om de hengel uit te gooien
len, vindt zijn kaart gereserveerd. Wie
een auto wil hebben om een ontdekkings
tocht van enige uren te maken, de wa
gen is gehuurd. Wie een bustocht wil
maken, hoeft maar in te stappen: het
is geregeld.
wipte en vroeg: „Waar zijn nu die Nederlan
ders op klompen?" Die waren er evenmin als
de Schotten in nationale maar zeldzame dracht.
Ze waren niet te zien op de strandjes langs
Loch Lomond noch op de vele eilandjes on ei
landen. Maar ze zaten wel prinsheerlijk voor
hun tent op de camping vlak langs het meer en
peddelden in eigen of gehuurde kano over het
rimpelloze water, dat nog niet werd beroerd door
de driftig tuffende motorbootjes. Omdat de bui
tenlander Loch Lomond, de Trossachs en eigen
lijk geheel Schotland buiten 't hoogseizoen nog
nauwelijks heeft ontdekt
Wat zou de enthousiaste hengelaar denken van
een meer met ontelbare inhammetjes om de
hengel uit te gooien? Gegarandeerd dat hij er in
deze maanden en in september en oktober he
lemaal alleen zit. Ook op het meer. in een boot-
Je. Het is bijna onvoorstelbaar dat zulk een Im
mens stil vakantieoord slechts enige tientallen
kilometers van een miljoenenstad als Glasgow
af ligt.
Panorama
Bescheiden klauteraars en liefhebbers van
wandelingen tegen niet al te geweldige bergreu
zen komen er even goed aan hun trek als de
echte bergbeklimmer. De zwemmer, de visser en
de waterskiër vindt er wat hij zoekt, evenals de
toerist die zijn vakantie gebruikt om een week
of langer alleen maar op zijn rug te liggen.
Overigens zal de toerist, die niet over klimijzers
en bergschoenen beschikt, de kans krijgen toch
een berg van behoorlijke importantie te bestij
gen. Rowardennan ligt aan de voet van de Ben
Lomond, een duizend meter hoog. die als be
loning voor een niet al te lastige klim een mag
nifiek panorama schenkt.
Mooiste
De toerist is niet gebonden aan Loch Lomond
Hij kan net zo goed de kleinere Lochs. Ka
trine of Vennachar of Achray in de Trossachs
kiezen. Maar dan moet hij wel zorgen uit de
buurt van Mr. Taylor te blijven, die wat zijn
„eigen" Loch (Lomond) betreft een chauvinist
van het zuiverste water is. Dan zal zijn In'ver
voering uitgesproken „ah" d$ klank krijgen van
het „ah" van „jazeker, héét aardig maar geen
Loch Lomond, want daarvan is er maar een".
En de Schot beweert zelf dat het 't mooiste
meer van Europa is en zeker het bekendste.
Daar hebben we een korreltje zout overheen
gestrooid. Britten zijn niet zo bijster goed op de
hoogte van het continent.
temming t
•oren regende het. De schouwspel: het eiland Arran, onder
In een wal gedeprlmeer-
ar de hutten van de Du-
Ongerept eiland
felblauwe hemel met een enkele wolk Op zekere dag lag het schip brj het
bü de top van Goat Fell. De bossen ontwaken voor het eiland Iona. waar in
- T„ hn de oude abdijkerk Macbeth en de oude
liepen tot aan d zee e tussen de o- Schotse g0ningen begraven liggen. To
men schemerde Broderick Castle. Een bermoryi de hoofdstad van het bergach-
van de toeristen mijmerde voor zich tige eiland Muil stond de andere dag
Schotland. De bovenste verdieping staat prachtig stuk natuurschoon: de cllan- uit: „Arran. dat is Schotland in het °P programma
voor de duur van dijn leven ter beschik-j hooe,Rnde„ VM „-„„.Schotland, klein." En .o he,. tlsrt* Skye
king van generaal Eisenhower. De andere
De volgende ochtend klommen z\j de
gedeelten van het kasteel zijn van maart
tot november dagelijks geopend.
Een tip: Girvan is een kleine haven-1 trap op. op weg naar het ontbijt. En
en badplaats.|voor hun ogen on
Voor een echte Schot bestaat cr geen
geluid dat mooier is dan de skirl", de
klank van de doedelzakken. Veel bezoekers
aan Groot-Brittannlë delen In dit enthou
siasme, anderen zijn het misschien eerder
eens met de zeventiende-eeuwse dagboek
schrijver Samuel Pepys. die eens het ge
luid van de doedelzak beschreef als „op
zjjn best allemachtig barbaarse muziek'."
Doedelzakken behoren tot de oudste mu
ziekinstrumenten, zo oud, dat hun oor
sprong onbekend is. Keizer Nero bespeel
de de doedelzak en ze waren reeds be
kend ln het oude Babylon. In Frankrijk.
Italië, Spanje, Griekenland. Perzië en
Rusland en behalve in Schotland, ook
in andere delen van Groot-Brittannlë
vindt men de doedelzak in diverse uitvoe
ringen. maar aan Schotland zijn ze wel in
het bijzonder geassocieerd en daar is deze
vorm van muziek sterk tot ontwikkeling
gekomen
In zijn moderne vorm bestaat de doe
delzak van de Schotse Hooglanden uit een
luchtzak, gewoonlijk gemaakt van schaaps
huid, waaraan vijf pijpen verbonden zijn:
een bas drone, twee tenor drones, het
mondstuk en de chanter, de pijp waarmee
de melodie wordt g?speeld. Dat is een kor
te pijp met acht gaten, een voor de duim
en zeven voor de ringers en met deze acht
gaten kan de bespeler negen noten blazen. - Hnn«n
van dc lage G to, d„ hoee A Maar hij repertoire van marsen, dansen
haalt ïeer uit de beperkte mogelijkheden
door gebruik te maken van „warblers"
(trillere» die. samen met de grondtoon,
de bekende ..skirl" laten horen.
De doedelzakmuziek van de Hooglanden
dateert grotendeels van na de zestiende
eeuw. Voor die tijd improviseerden de
rondtrekkende pijpers maar zo n beetje,
of speelden zij variaties op volksliederen.
Pas toen de Schotten de doedelzak als
hun volksinstrument gingen beschouwen
werden de Schotse dansen (de strathpeys
en de reels» en de krijgsmarsen (de pi-
brochs) gecomponeerd, die het repertoire
vormen van de hedendaagse pijper. Het
recept om een goed speler te worden is:
zeven generaties spelers in de familie en
dan nog zeven jaar studeren.
Voor 1830 leerde de pijper bQd melo
dieën door middel van symbolen, maar
thans wordt alle doedelzakmuziek ge
schreven ln notenschrift, in de G-sleutel.
In de pijperschool in het Edinburgh Castle
leert de modeme pijper de pibroch, de
echte klassieke muziek voor de doedelzak,
waarvan meer dan duizend voorbeelden
zijn verzameld door de Piobaireachd So
ciety, een instelling die het voortbestaan
en het spelen van deze oude muziek be
vordert. De pibroch stelt hoge eisen aan
de techniek van de speler en het is on
vermijdelijk dat volksmuziek en de krijgs-
melodieën. bekend bij ieder die een regi
ment pijpers heeft, horen spelen, het groot
ste deel vormen van het dagelijkse reper-
Verschlllende beroemde Britse leger-
regimenten hebben hun eigen pijpers en
pijperkorpsen, zoals de Scots Guards, de
Seaforth Highlanders, de Cameron High
landers. de Gordon Highlanders en de
Black Watch. Een groot deel van de mu
ziek die zij spelen is gecomponeerd door
him Pipe-Majors, vaak ter ere van een
bijzondere militaire of nationale gebeurte-
Elk regiment houdt zich aan een eigen
taptoes
in vroeger tijden waren de regimenten
bijzonder kieskeurig met wat hun pijpers
mochten spelen en hielden zij zich angst-
vrllig aan hun eigen melodieën. „Locha-
b«' No More", een beroemde melodie, was
bijvoorbeeld de ..Lights Out" van de Roval
Scrtc en geen ander regiment speelde het
behalve bij begrafenissen' Sommige
melodieën waren verboden. De Camero.is
zouden nooit toestaan dat hun pijpers
„The Campbells are Coming" speelden, en
de Seaforth verbanden „The March of trie
Cameron Men", wat niet te verwonde
ren is.
In de zomer heeft men de meeste kans
de doedelzakmuziek te horen. Dan worden
vele Highland gatherings en festivals ge
houden ln plaatsen als Inverness*. Fortroe,
Oh an, Aboyne en Braemai».
De Britse Spoorwegen organiseren di
verse cruises door de Lochs en langs de
eilanden. Cruises, die zes of tien dagen
duren. Begin- en eindpunt van de crui
ses is Heysham in Lancashire, waar
naar speciale treinen van Londen ver
trekken. De Duke of Lancaster is
een comfortabel schip met veel dekruim-
te. salons en bars. Is het weer niet zo,
dat een verblijf aan dek lokt, dan wor
den filmvoorstellingen gegeven. Tegen
de avond zoekt de kapitein een beschut
te ligplaats voor de nacht.
De routes variëren steeds en er wa
ren toeristen, die al hun vierde cruise
maakten. Ten minste een. soms twee
dagen worden besteed aan varen langs
de eilanden, die soms niet meer schij-
n nen dan een groen heuveltje waarop al-
leen schapen leven. Andere eilanden rij
zen hoog uit zee op en de berghellin
gen wemelen van de watervalletjes. Tij
dens de cruise is er ruimschoots gele
genheid om de aanlegplaatsen als
Iona, Tobermory. Fort William. Brode
rick en Stornoway te bezichtigen. Met
kleine bootjes worden de passagiers
van en naar de wal vervoerd.
?en dag ge
reserveerd. Andere programmapunten
waren, het dunbevolkte eiland Lewis;
Fort William, in de schaduw van de Ben
Nevis, de hoogste berg van Groot-Bi it-
tanniëeen dagtocht door Glen More
naar Inverness: naar het totaal onge
repte eiland Jura.
Het ls zo langzamerhand eenieder be
kend: een cruise is een fantastische wij
ze van vakantie vieren. Men wordt in
de watten gelegd op een schip, men ziet
enorm veel en men rust toch uit. Mits
men althans niet te zeer de voorkeur
geeft aan de gezellige avondlijke uren met
een dans en een slokje.
De Britse Spoorwegen zijn, zo blijkt al
weer, van alle markten thuis. Zelfs de
boot ls ln het programma opgenomen.
Een boot. die naargelang de ligging en
Indeling van de hut. varieert in prijs van
ongeveer vijfenveertig gulden per dag tot
omtrent negentig gulden. Maar dat zijn
voor een cruise bepaald geen buitenspo
rige prijzen.
British Travel Association
Nieuwe Spiegelstraat 6-8
Amsterdam - Tel. 020-234004
Prachtige omgeving
Glasgow ideaal middelpunt maar de nachtclub sluit om 12 uur
ln een land, dat va
noord niet meer b
ruim zeshonderd kiloi
geen onoplo;
traal gelegen punt kijken" geblazen. De Schot zal ook. En als de conducteur meent een ietwat neerdrukkende stad gen zich met een onverstoor-
te vinden. Di
hebben in Schotland, dat met
recht de slogan „voor elck wat
wils" In bet wapen kan laten
graveren. Een centraal punt.
van waaruit de toerist zich kan
begeven naar de bergen of de
beide, de stranden of de eilai
geen kwaad woord over wil- dat de bus plus de eerste ver- die echter Ideaal gelegen
len horen. Logisch, hij is het ge- dieping vol zijn. schudt hij al- het maken van uitstapjes,
wend. Maar de toerist staat toch leen het hoofd en deinst de
wel even raar te kijken als hij ln
de avonduren uit de automaat
een pakje sigaretten wil trekken
en tot de ontdekking komt dat
de automaat net zo stevig achter
steden of de beroemde hekwerk is verborgen ais de
winkel zelf.
De Schot windt zich er niet over
rest van de wachtenden gehoor
zaam terug. Ze staan dan in elk
geval vooraan in de keu en dat
is ook wat waard
baar gezicht over de ronde din
getjes die de speler ten minste
een rijksdaalder en ten hoogste
tweehonderd gulden armer
maken. In hun bruinige over-
r op hemd staan ze naast de speel-
Voor uitstapjes
Glasgow is een havenstad.
kelner van de beroemde nacht
club „Chevalier" om elf uur
komt melden, dat van dat tijd-
Een luchtzak mot vijf pijpen,
als het kan een snor aan de
Glasgow is zo'n stad Het Ugt op. Hij bezit de stoïcijnse kalm- alle nadelen van dien. Het is stip af slechts „soft drinks'
midden in een aantrekkelijke te. die het kenmerk is van ge- er grauw, de huizen zijn „aan- verkrijgen zijn. Een uur later
streek, er zijn verbindingen heel Groot-Brlttannië. De taxi- geslagen" van de rook en de doet hij de verzamelde menigte
naar alle kanten en er ls vol- chauffeur drukt niet woedend op damp En dan mag men een kond. dat „de tent wordt ge-
doende gelegenheid tot recreatie de claxon als hij van links en wegwijzer hebben geplaatst in de sloten De nachtclub gaat om
Dat wil zeggen, tot elf uur of rechts ln een trechter wordt ge- richting van de dertiende-eeuw- twaalf uur dicht. Dat vindt men
daaromtrent Daarna valt er een vangen. Hij wacht rustig tot hij se kathedraal geldend als het in Schotland laat genoeg. Er-
doodse stilte over Glasgow, de een opening ziet. De stadsbus- fraaiste exempel van gotische boven i6 wél een casino waar de
6tad die al lang tot de rij van sen stoppen keurig langs de bouwkunst ln Schotland of de roulettes draalen zolang er spe-
I jniljoenenataden'1 is toegetre- stoep waar op een paaltje het aandacht vestigen op het mooie Iers zijn. Een casino met een
Groot-Brittannlë is Immers
overal en altijd anders dan an
ders. De traditie leeft er (soms)
en de overheid waakt over het
welzijn van de burgers door hen
vroeg naar bed te sturen en
tijdig van de drank af te hou
den. Maar op straat roken de
dames rustig hun sigaretje, dat
wel. Op dat punt ls Schotland
vele landen op het continent ver
vooruit.
