A
Maatschappij
van
Nederlandse
letterkunde
200 jaar
D
RODE WERELD WIL
LOS VAN RUSLAND
VLASVELD
In
Rentespaarbrieven B.N.G
NIEUWE WINKLER-PRINS WERD
GISTEREN TE WATER GELATEN
Slagschip van encyclopedische
vloot in nieuwe editie
VRIJ O AG i o Muil 1966
DB LBTDSE COURANT
Leiden in 1766 bakermat van
nieuwe geestelijke beweging
De Maatschappij van Nederlandse Letterkunde, die
volgende week haar tweehonderdjarig bestaan
feestelijk gaat herdenken, zal binnen deze her
denking de zoon van de Leidse lakenfabrikant
Frans van Lelyveld een bijzondere plaats toe
kennen, Het was namelijk in zijn ouderlijk huis
en onder zijn bemoeienis dat op 26 maart 1766 een
aantal lieden besloten om het letterkundig genoot
schap „Minima Crescunt" uit te breiden tot een
algemene Maatschappij der Nederlandse Letter
kunde. Dit plan had fYans van Lelyveld en de
zijnen al geruime tijd bezig gehouden. Het moest
een „volksmaetschappij" worden, een voor het
hele Nederlandse volk gezaghebbend orgaan, zoals
in Frankrijk de „Académie Frangaise". Dat wat
een elftal heren, waaronder Tollius, Van Wyn en
Paludanus (alle drie Haagse advocaten), die in
Leiden en Utrecht hadden gestudeerd, hadden op-
Verwijten van
Roemenië
BOEKAREST (Reuter-l'Pl) ~- Er zijn
tendensen in de communistische wereld
aanwijsbaar, die duiden op een „los van
bon de Russische^ partijleider Breajnev
K noo| i e van d(. lall(|en.
Dit is tot uiting gekomen in een rede
voering die de Roemeense partijleider
Ceausescu dezer dagen gehouden heeft.
Daarin zei hjj. dat militaire blokken de
■rking tussen de volkeren in de
weg staan en hij sprak verder van
..slechte ervaringen die Roemenië had
opgedaan in de tijd van de door Rusland
overheerste Komintern. Roemenië waa
niet meer van plan om zich door wie of
gericht om „met eikanderen hunne heerschende
zucht voor de Tael-, Dicht- en Oudheidkunde onzes
Vaderlands te voldoen", werd geen studentengril,
geen vereniging die met een bestuur, dat uit alle
leden bestond, gedoemd was binnenskamers te
blijven, zoals het thans wel gaat met initiatieven,
door studenten in een montere bui genomen, maar
de grondlegster voor de eerste letterkundige
bibliotheek. De Maatschappij der Nederlandse
Letterkunde werd tevens de stichtster van het
eerste letterkundig documentatiecentrum, de
gangmaakster van de prille Nederlandse dialectro-
logie en lexiografie, de initiatiefneemster van vele
belangrijke tekstuitgaven, waardoor de dichters
van het verleden konden doorspreken naar de toe
komst en de aanmoedigster van literair of weten
schappelijk talent door het toekennen van prijzen.
Frans van Lelyveld
aansluiting hadden kunnen vinde:
oude generaties, zoals Van Efff
Poot waren gestorven; Hoogvli
Huydecopei
mes Wolff
Minima
schappij
Deken hadden de leden van
later de Maat-
i Hie
teraire en/of taal- en geschiedkundige
ivustzijn van Frans van Lelyveld en
zijnen, dat uiteindelijk leidde tot de
ichting van de Maatschappij opmer-
kelljk te noemen, te meer daar waar
schijnlijk alleen hun liefhebberij in de
Nederl
aal
richting h
itudent heeft laten inschrijven en
dat hij twee hobby's heeft, die hem
•anaf dat ogenblik onafgebroken bezig
hiervoor
de Nederlandse
Verhandeling in
Nederduits of Latijn
Op de eerste vergadering van de
Maatschappij werd besloten dat de zetel
gevestigd zal zijn en blijven in Leiden,
dat jaarlijks dertien gewone vergaderin
gen op kosten van de hele Maatschappij
i worden gehouden en dat leder
n In de kosten te voorzien twee
leder lid had de later veelomstre
den - plicht om eenmaal per jaar aan
de Maatschappij een verhandeling te stu-
geschreven ln de „Nederduitsche of
Latynsche tael" en tot de Taele-, Dicht-,
Oudheid- of Geschiedkundige onzes -Va
derlands betrekkelyk". Uit ai deze ver
handelingen zou men jaarlijks op de
grote vergadering enige stukken kiezen
die door de Leidse leden op gezag van de
Maatschappij onder de naam „Verhande
lingen van de Maetschappy der Neder-
landsche letterkunde te Leyden" uitge
geven te worden.
De nieuwe Maatschappij had toender-
jd 31 leden in heel Nederland en als
president werd gekozen mr. Daniel van
Alphen, een Leidse magistraat van af-
cn rang. Er was binnen de Maat
schappij een commissie voor taal, een
proeven van welsprekendheid, een
dichtstukken en verhandelingen over
Woordenboek
der Nederlandse taal
Opgericht
door studenten
om aan de
„heerschende
zueht voor de
Tael-, Dicht- en
Oudheidkunde
onzes
Vpderlands
te voldoen*"
l een driejaarlijkse prijs ter
In 1921 werd door de Haagsche Post
een jaarlijkse prijs van f1000.- ter be-
WtilliiiK gesteld, een gebaar. &at na drie
jaar floor een vriend van de maatschappij
C. W. vin der Hoogt werd gecontinueerd.
5 het
Gezigt op den Schuuters-Doelen te
Leyden", oorspronkelijk bedeeld ten
dienste van de schutterij van het
voormalige Sint-Joris gilde. Dit ge
bouw werd voor het overige ge
bruikt voor bijeenkomsten en par
tijen en ook de vergaderingen van
de Maatschappij werden er de eerste
jaren na de oprichting gegeven.
letterkunde, nl. het „Gruuthuser hand
schrift". Een uitgave die tot stand is ge
komen dankzij de voorzatter van de Maat
schappij. prof. dr. K. Heeroma en bevat
tende een aan»al middeleeuwse liederen
van de dichter-componist Jan Muritoen.
die omstreeks 13551418 te Brugge leefde.
Deze uitgave moet door zijn filologisch,
„letterkunstig" en muziek-historisch be
lang gezien worden als een representatant
van een maatschappij, waarvan prof.
Heeroma zich afvraagt of „hij nog wel
een eeuw te leven heeft, die oude, 200
jaar oude Maatschappij, waarvan
schien veel kwaads te verhalen is, i
stellig nog veel meer goeds te boeken
Het antwoord is aan de toekomst. 1
ook aan ons want wij dragei
Kankeronderzoek
behoeft meer
steun overheid
ROTTERDAM (A.N.P ln de
Rotterdamse Dr. Daniel den Hoed-kliniek
vandaag een tweedaags congres over
cancerotogische onderwerpen begonnen
waaraan door 110 artsen-specialisten uit
het gehele land wordt deelgenomen. De
voorzitter van het bestuur van het Rot
terdams radio-therapeutiseh Instituut,
de heer D A. Kramer, pleitte In zijn
openingsrede voor een royale subsidie
..Deze zal nodig zijn willen de Neder
landse onderzoekers niet te veel achter
raken bij hun buitenlandse collega's",
aldus de heer Kramer. Hij wees er in
dit verband op dat de middelen van het
Koningin Wilhelmina Fonds beperkt zijn.
De kosten stijgen sneller dan de inkom
sten. „Hoewel wij allen hopen dat het
Nederlandse volk nog vele jaren het
Koningin Wilhelmina Fonds zal blijven
steunen zal dit op den duur toch niet
voldoende zijn om de steeds stijgende
kosten te dekken", zo zei de heer Kra-
de wet te laten voorschrtjvi
ne onderstreepte hij. dat de R
communisten in 1940 gereed
r de strijd tegen Hitier.
werd
.orlog
door de Komintern gelaakt en
bracht Roemenië aan de zijde van na»-
Duitsland. Hij sprak ook over het afstaan
van Noord-Transylvanië aan Hongarije
maar zweeg over het bezetten door Rus
land van de Noordelijke Boekowina en
Bessarabië Ook in Wenen, waar de wes
telijke communistische partijen een ge
heime bespreking hebben gevoerd schijnt
de Russische supprematie aan de orde te
zijn geweest Waarschijnlijk- zullen al
deze zaken benevens eventuele wijzi
gingen in het Warschaupact, ingrijpender
aan de orde komen op de communis
tische topconferentie begin juli in Boek a
RIJSCHOOL
ïrdig
.ulk
akelijk binnen korte tijd enig leven in
roet worden gebracht. Want als er geen
mbltie is, geen lust In de leden is. als
r niet gewerkt wordt, moet ze ras kwü-
en en versterven. En als deze Maat-
ehappll versterft, kan er nooit weer ln
ns vaderland een Maatschappij van Let-
:rkünde worden opgericht
Een tweetal activiteiten behoeden de
maatschappij vooralsnog voor de winter-
die vijftien -aar later onvermijde
lijk blijkt te zijn. De verwezenlijking van
aardigen van een
algemeen omschrijvend woordenboek der
Nederlandse taal komt tot stand en een
duidelijk omschreven aanschaffingsbeleid
n aanzien van de bibliotheek.
Het woordenboek vu geheel verouderde
i vervreemde woorden van de moeder-
ial bevatten, maar ook woorden, die uit
de mode of in ongebruik waren geraakt,
kortom alle woorden, die van welke aard,
waarde of oorsprong dan ook. slechts
enigszins tot de „Nederduitsche" taal be
hoorden.
n tiental jaren is men echter niet
gekOmen dan het plan. Pas ln
het midden van de 19e eeuw begin-
M. de Vries en L. A. Te Winkel met
geheel nieuwe voorbereiding en ir>r-
Letterl
t de schijndood zou doen v
gen ervoor dat er van de aanvang af een
centrale, verantwoordelijke leiding en re
dactie is. In 1882 verschijnt dan tenslotte
het eerste deel van het Woordenboek der
Nederlandse taal, dat thans als een zelf
standig Instituut onder deze naam te
Leiden werkt.
Uitbreiding
bibliotheek en
benoeming
prof. Siegenbeek
De bibliotheek thans het parade
paardje
van ga;
de Leid
uitgebreid van 29 nummers in de catalogus
van Minima Crescunt tot de ruim hon
derdduizend delen die de Maatschappij
thans bezit en die voor iedereen toegan
kelijk zjjn.
In 1780 begon zich een aanschaf fings
beleid af te tekenen er werden op veilin
gen belangrijke handschriften en gedrukte
werken gekocht. De grondslag voor de be
roemde handschriftenverzameling van de
maatschappij werd gelegd door het legaat
vn i het in 1788 overleden lid Alewgn, dat
meer dan 28 handschriften, waaronder de
belangrijke manuscripten Ferguut en Wa-
lewein, 10 Incunabelen, en 6 post-incuna-
1789
op
jaarvergadering, r'le door zes leden
bezocht. „Zal Ik ook nog de klaagtoon
over onze bedrijvenloosheid opnieuw ver
heffen en daardoor als het ware pen don
kere wolk spreiden over deze bijeenkomst,
die wij ln vorige jaren \ls en heugelijke
feestviering pleegden te beschouwen?" Met
deze. woorden wordt de winterslaap, de
schijndood van de Maatschappij die ca.
vier jaar zal duren, aangekondigd. De
Jonge, enthousiaste krachten zijn gestor
ven. in de verwarde politieke omstandig
heden wordt het werken steeds moeilijker.
In het jaar van «te laatet aansluitende
vergadering van de Maatschappij ln 1797,
werd er In Lelden een buitengewoon hoog
leraar in het Nederlands ben' -md. Hiertoe
koos men Matthijs Siegenbeek. een jong
doopsgezind predikant uit Dokkum. Hy
kwam naar Leiden voor de nieuw ge
stichte leerstoel In de Nederduitsche wel-
sjirekendheid en twe
buitengewoon hooglt
landse taal
Neder-
blijvt
•ellinj
voorgoed verhonden. Hij was het die sa
men met prof. Te Water de vergadering
weer bijeen riep in 1803. IJe Maatschappij
der Nederlandse letterkunde bleek zoda
nig sterke wortels te bezitten, dat zjj in de
eerste jaren van de 19e eeuw weer aJs ge"
vestigde Leidse Instelling, met In het hele
land verbreide voet. kan functioneren.
Literaire prijzen
ook mogelijk deze prijs r.a zijn dood en de*
dood van zijn echtgenote te blijven toe
kennen. In 1926 stelde de maatschappij op
voorstel van het bestuur epn „Prijs voor
Meesterschap" ln, bestaande uit een be
drag van f 1000,en om de vijf jaar uit
In 1934 stichtte dr. C. J. Wijnaendts
Francke een fonds voor een prijs van
f 500,— om de vijf Jaar uit te keren.
Tijdschrift voor
Nederlandse
taal- en 'letterkunde
provincies, een ln de oostelijke en zuide
lijke provincies en een in België. Een
nieuwe, vaste prijs werd ingesteld nl. de
„Prys der kritiek", die in samenwerking
met de Vereniging voor propaganda van
het Nederlandse boek wordt uitgereikt.
De Maatschappij geeft op het ogenblik
nog steeds het gezaghebbende tijdschrift
voor Nederlandse taal- en letterkunde uit
en vermeldt ln het jaarboek de levensbe
richten van gestorven leden, een bruikbare
bron van biografische gegevens. Voorts,
worden er nog steeds maandelijkse verga
deringen gehouden en jaarlijks een grote
vergadering, die de aandacht trekt door
een belangrijke redevoering en de prijs
uitreiking. De Maatschappij werkt direct
of indirect mee aan de totstandkoming
van drie reeksen uitgaven, waaronder
voor wetenschappelijke doeleinden „De
Zwolse drukken en herdrukken" en voor
schoolgebruik „De Klassieken der Letter
Koningin naar feest
Het 200-jarig bestaan zal op 18, 20 en
21 mei gevierd worden met de ingetogen
heid en de rust, die de Maatschappij eigen
Op 18 mei zal in het pand Hogewoerd
126 t
i gevelsteen worden c
ïuld ter nagedj
van de Maatschappij Frans van Lelyveld,
die in de eerste twee jaren van zijn huwe
lijk hier heeft gewoond.
In het. Leidse museum „De Lakenhal"
wordt een tentoonstelling gehouden van
bezittingen die de Maatschappij heeft,
voornamelijk die door scher.lang zij 14 ver
kregen.
zigheid
In de 19e eeuw ontstond er in het alge- 1 Juliana, verscheidene hoge autoriteiten en
meen en binnen de Maatschappij in het j wetsvertegenwoordieers van literaire krin-
bijzonder een grote be'angstelling voor de ce.i. ook uit het Nederlandse taalgebied
literatuur uit het verleden, hetgeen in de j buiten onze landsgrenzen. He voorzitter
eerste plaats de studie van de Middel- »an de jubilerende Maatschappij, prof. dr.
nederlandse letterkunde ten goede kwam. K. Heeroma, zal de feestrede uitspreken.
Siegenbeek. Jonckbloet. L. P. C. van den Die avond voert de Haagse toneclploeg
Bergh. M. de Vries. Verwijs. Verdam
J. W. Mulder verzorgden 'n reeks ultgavi
van Middelnederlandse teksten en taa
kundige studieën.
1894 was een belangrijk jaar in de ge- QruuthuSPl' hflTlflschrift
schiedenis van de Maatschappij dor Lette- T'IIUIIUNL III I I l
kunde, dat was nl. het jaar waarin mi
na lang wikken er wegen toestond dat a
dames lid werden van de maatschappij
de vergaderingen bijwoonden, zodat
6V2 jaar
50% rente
Rentespaarbrieven 1966,
voortreffelijk spaarmiddc
voor vele doeleinden.
.a 6*4 jaar wordt 50% rente uitgekeeui.
Rentespaarbrieven a 100,- en 500.- dagelijks
verkrijgbaar bij alle bankiers en commissionairs
in Nederland zolang de verkoop nog open staat.
KV. Bank voor Neder!andsche Gemeenten, L.Vijverberc 10. Den Haag
Pacifisten willen
Franse A-proef
voorkomen
SYDNEY (Reuter) Een groep pa
cifisten in Sydney hoopt op tijd het eer
ste van een vloot „vredeeschepen" op de
Stille Oceaan te hebben teneinde de eer
ste Franse kernproef in dit gebied, die
op 14 julie a.s zal worden genomen, te
•rlüni
het c
secretaris v
mité tegen kernproeven. Edward Stan
ton, zei dat twee vaartuigen in Sydney
zijn gebouwd De naam, de thuishaven
en de vertrekdatum van de schepen wor
den geheim gehouden. De pacifisten wil
len ongemerkt naar zee gaan en door
hun aanwezigheid de proef onmogelijk
Twintig jaar
voor ontvoerder
mvr. Dassault
PARIJS. (Reuter) Een Parijae
rechtbank heeft gisteravond Jean-Jac
ques Casanova, de hoofdverdachte in het
Mtraf i
De beide mede\
ta en Gaston Darmon zijn veroordeeld tot
respectievelijk zeven en vijf jaar. De ont
voering had twee jaar geleden plaats.
Casanova heeft bekend mevrouw Made
leine Dassault ontvoerd te hebben toen zij
in mei 1964 's avonds laat van een diner
naar huis terugkeerde. Hij heeft ook ge
zegd. Dassault in een brief i miljoen frank
losgeld (ongeveer 3 miljoen gulden) ge
vraagd te hebben.
Nederlander met
niet-blanke vrouw
niet in Rhodesië
ring heeft geweigerd aan de Nederlandse
familie Bree (man. vrouw, dochtertje)
een vergunning tot permanent verblijf ln
Rhodesië te verstrekken. Volgens minis
ter Luns (Buitenlandse Zaken) HJkt het
aannemelijk de reden voor die weigering
te zoeken in de omstandigheid .dat me
vrouw Bree een niet-blanke vrouw is.
Dit blijkt uit het antwoord van minis
ter Luns op vragen van het Tweede-
i premier Cals is gist
nkler Prins kr«
[elijklng is niet van
tionlijk over „Het i
is begrijpelijk. Dezi
melflk het volgend<
vier-directeur drs. R. van den
a onze encyclopedische vloot"
n de sinds 1870 verschijnende
onderonsje van echte taalgeleerden, die
onder de rook van hun Goudse pijpen
zaken bespraken, die voor „leken" onge
nietbaar waren, werd doorbroken en men
zich zonder te mogen roken voor
taan ln kiese bewoordingen moest uitlaten.
In-het begin van de 20ste eeuw doen de
literaire prijzen hun intrede. Het bestuur
i de Stadsschouwbi
Op 21 mei zullen drie uitgaven van de
Maatschappij het licht aen. nl. „Opkomst
voortgang van de Maatschappij der
Nederlandse Letterkunde te Leiden-
als ondertitel „Geschiedenis van een ini
tiatief geschreven door dr. F. K H. Ko6s-
mann. een studie verricht in oj-lracht van
het ministerie van Ouderwijs. Kunsten
en Wetenschappen: een gedenkboek met
bijdragen van een aantal leden en een
zeer belangrijke uitgave een bijdrage
an de Maatschappij aan de Nederlandse
PREMIER CALS:
Commercieel niet
per se aeultureel
illustraties. 350 geografische, historische
en cultuurhistorische kaarten ln kleur.
240 blz Illustraties in kleur.
Om nog enkele andere cijfers te noe
men: aantal jaren van voorbereiding 4.
frequentie van verschijnen 2 8 3 delen
per jaar (ln 1973 is het in koningsblauw
gestoken naslagwerk dus pas compleet).
oplage onbekend, maar hopelijk voldoen
de om Elseviers Uitgevers Maatschappij
Directeur Van den Brink schaamde
ële zijde Hij verontschuldigde
zich tenminste uitvoerig voor het feit, dat
hij de legering ih de personen van pre
mier Cals en minister Vrolijk, had dur
ven uitnodigen (niet. zo bleek, dan na
een persoonlijk oriëntatiebezoek aan Den
Haag). Maar de heer Cals nam al zijn
vrezen weg: „Het is niet mijn opvat
ting. noch die van de regering", zei hij,
..dat alles, wat de commercie met zijn
vingers beroert, meteen als a-cultureel ge
brandmerkt moet worden. Per slot van
rekening is de regering ook vertegen
woordigd wanneer een bekende fabriek
van gloeiperen
Veranderingen
Tevoren had prof- dr J. F. Staal, voor
zitter van de hoofdredactie, een schets ge
geven van de veranderingen, die zich
in 7 drukken van de Winkler Prins vol
trokken hebben. Hij constateerde met
name een veel grotere
de natuurwetenschappen en de techniek
en zag het onderscheid tussen alfa- en
bètawetenschappen vervagen, zo niet
verdwijnen. Daarnaast dringt volgens hem
de gamma-wetenschap
de taalkunde c
de filosofie-n.
bied onder een titel verschenen, werd
vertolkt door prof dr. R F Lissens. voor
zitter van de Belgische hoofdredactie,
die zeer overtuigend vaststelde, dat a
de bakermat van het begrip encyclopedie
ui Vlaanderen moei worden gezocht, en
dat b.: het uitgeversgeslacht Elsevier uit
Vlaanderen afkomstig is.
Ook statussymbool
overhandigd (van A. tot Amor het
geen premier Cgls onmiddellijk tot de
nodige gewaagde woordspelingen verleid
de) blijkt reeds een ovei weldlgende
belangstelling voor de nieuwe Winkler
Prins te bestaan. Dit geschiedt niet hele
maal ten nadele van de populaire ency
clopedievisum. waarmee Elseviers Uitge
vers Maatschappij een lager gelegen deel
van de markt tracht te bestoken. De
conclusie schijnt te zijn. dat de grote
Winkler Prins niet alleen gekocht wordt
vanwege zijn voortreffelijke objectiviteit
