Antoniuskerk van Leiden Zuid-West
samenbundeling van nieuwe inzichten
ARCHITECTONISCHE VONDSTEN
ESTHETISCH IN BAKSTEEN GEVAT
Bollenstreek reed
tegen De Kampioen
WOENSDAG 27 APRIL 1966
PAOTTTA
r
HET CENTRUM van Leiden Zuid-West, midden
in de wijdsheid van dit nieuwe stadsgedeelte, is
•en bouwwerk tot stand gekomen waar de katho
lieke gemeenschap van de parochie van de H. An-
tonius van Padua jarenlang naar toe heeft geleefd.
^an de riante kruising van Churchill-laan en Vijf
Meilaan heeft het middelpunt van deze jonge ge
meenschap vorm gekregen in een nieuwe kerk, een
ontmoetingscentrum en een pastorie. Lang hebben
de zuidwestelijke katholieken moeten, kerken in het
intieme, houten noodkerkje. Het is voor velen een
dierbaar kerkje geworden, maar de situatie was er
verre van ideaal.
J^E HERDERS, die over deze nieuwe Leidse kudde
werden aangesteld, hebben het met het voorbe
reiden van de definitieve bouw zwaar te verduren
gehad. Pastoor Van Schalen z.g. heeft zijn ijveren
met de dood moeten bekopen en pastoor Van Rijn
zag zijn gezondheid geknakt. Pastoor Commandeur
tenslotte zette het werk met alle energie voort. De
lawine van zorgen en lasten heeft hem er niet onder
gekregen en de helft van de volgende maand is het
zover, dat de bisschop de kerk komt inwijden.
Efficiënt Godshuis
zonder knielbanken
GEMEENTE LEIDEN wil,
dat er iets monumentaals
komt, daar aan de Vijf Meilaan",
heeft pastoor N. J. Commandeur
altijd gezegd. De, gemeente voelde
veel voor een toren, maar wenste
niet hij te spijkeren. Voor het bis
dom was een toren die het zo
buitengewoon goed gedaan zou
hebben op deze plaats te duur
en daarom is het bij een ijzeren
klokkenstoel gebleven vanwaar
uit goudbrons gietwerk tweestem--
mig, helder en welluidend, het
Godsvolk-op-weg ter vergadering
wordt genodigd.
Voor zover imposant moet slaan
op „omvang", kan men de nieuwe
Antoniuskerk niets monumentaals
toedichten. Het is een gebouw van
meter en tot het langste
punt gemeten ia het interieur 5
meter hoog. De zuidelijke gevel,
aan de Vijf Meilaan, is een fraai
produfct van baksteen, waarin be
neden zeven kleine gebrandschil
derde ramen het vlak esthetisch
breken. Mogelijk dat later rechts
een decoratief plastiek de werking
»cn deze wand, kan accentueren.
Het ie, volgens pastoor Comman
deur, wel de bedoeling.
CRêME „BUNKER"
Aan de westzijde, langs de
Churchilllaan, is de verwach
ting van pastoor en gemeente in
vervulling gegaan. Hier ontstond
•qq monument van rust en ware
«choonheid. Vóór alles wordt het
oog geboeid door de schuin-oplo-
pende wand: een bakstenen li
chaam waarop crème materiaal is
gespoten dat een mergel-indruk
geeft. Dit bouwgedeelte vormt 'n
soort bunker, die tot binnen in de
kerk is opgetrokken en waarin
zich de biechtstoelen en twee de
votiekapellen bevinden; een grot
van inkeer, schuldbekentenis en
stil gebed, maar ook een archi
tectonische vondst die bijzonder
veel indruk maakt. Een prachtig
massief bouwsel, dat omlijst wordt
met de warme, expressieve kleu
ren, die Paulus' levensweg illus
treren. Boven dit alles wordt de
rust verlevendigd door de op
en-neer-gaande lijn van de zolde
ring, een vurenhouten plafond, dat
vanuit het binnenste der kerk zich
naar buiten voortzet Een zware
grijsbruine daklijst, die aan de
onderzijde het heldergele vuren
houten ritme volgt, vormt de be
kroning van dit ongetwijfeld het
meest geslaagde aspect der nieu
we kerk. Hier bevindt zich ook
een van de twee ingangen.
LANTAARNVERLICHTING
De oostzijde van het Godshuis ligt aan
het kerkplein, dat 's avonds verlicht
wordt door vier lantaarns als flam
bouwen, lichtbakken op hoge poten,
zoals er ook tien binnen in de kerk
zijn gemonteerd, waar zij, met 'n aan
tal primaire lichtbronnen op-één-rij
in het plafond, zorgen voor een uit
bundige lichtspreiding. De oostwand
is grotendeels van glas. Om de rust
binnen te bevorderen zullen hier grof-
mazige gordijnen voor komen te han
gen; praktisch én huiselijk. Op het
plein kunnen ongeveer dertig auto's
worden geparkeerd. Door de week mag
iedereen er zijn auto neerzetten.
RENDERENDE TEMPEL
WELLICHT WA8 HET deze zij
de van de kerk die een en
keling deed denken aan een „fris
veilinggebouw". Deze aanwaaien
de gedachte zij hem vergeven.
Onze moderne kerken zijn geen
levende bijbels meer; er is geen
geld voor en het tempo van onze
tijd heeft niets statisch meer. Con
templatie kunnen wij nog slechts
spaarzaam beoefenen óp de hei of
starend over de dobber. De kerk
is een momentopname in 't week
einde geworden, want we leven
zo snel en er is zo veel anders te
doen. Daarom is ook de nieuwe
Antoniuskerk dusdanig ingericht,
dat het houten altaar in een wip
verwijderd kan worden (daarom
zal de bisschop de kerk niet con
sacreren, maar inwijden), zodat
de ruimte te benutten is voor con
certen, theater, lezingen en wat
nog verder het culturele leven
kan bevorderen.
Er zijn geen knielbanken meer
te vinden in deze kerk. De tijd
van het obligate bellen om de sla
perige gelovigen tot knielen te
manen Is geweest, lang vervlo
gen de hongerwinter en het „Paree
DomineMen blijft voortaan
gewoon zitten of gaat staan. Als
er nu maar niet al te veel refor
matorische stromingen hun lid
maten op de knieën voor God wil
len brengen (hier en daar is er
een tendens in deze richting), dan
zullen over enkele jaren roomse
knieën niet meer te onderschei
den zijn van hun mede-knieën.
De godsvrucht zoekt in wel
vaart nieuwe wegen in de nieuwe
Antoniuskerk, een efficiënte tem
pel der even zo nieuwe theologie,
gestroomlijnd en renderend.
Deze week vullen de Beatles uit
transistorradio's nog melodieus de
ruimte en op de altaartrappert
staan eon paar lege bierpullen,
waaruit bouwvakkers zich heb
ben gelaafd. Straks kunnen zeven
honderd mensen er 's zondags de
Eucharistie vieren en het handje
vol door-de-weekse gelovigen
wordt van maandag tot en met
zaterdag verwezen naar de sacris
tie, die als „dag-kerk" wordt inge
richt. Tengevolge van de nieuwe
inzichten en omwille van de fi
nanciële positie (het gehele com
plex kost een miljoen gulden)
blijft de kerk buiten de zon- en
feestdagen gesloten tenzij passen
de activiteiten openstelling lonen.
Na afloop van concert of causerie
zoeke men niet naar de uitgang,
enkele lichtende woordjes „uit"
wijzen vanzelf de weg.
„DOOPTU IN"
Wij voeren u verder op onze wandeling
door het Inwendige. De ruimte hier Is
zeer royaal en overzichtelijk. Links van
het altaar bevindt zich een novum, dat
waarechflnlflk zij na gelijke nog niet ge
vonden heeft: de doopvont is vervangen
door een bessin. waarboven utt de muur
een spuwer levend water laat stromen.
Drie plantenbakjes ln asbest-cement ge
ven fleur aan deze dooptuin. Pastoor
Gommandeur denkt er hard over va
der Franclscus zou hem hierin zeker
hebben aangemoedigd goudvisjes in
het bassin te laten dartelen. Op zonnige
middagen zal het spel van gekleurd
licht, dat door het Paulus-raam naar
binnen straalt, planten en dieren een
kostelijke genieting bieden.
PASTOOR COMMANDEUR gaat zijn
doopjes „opsparen". De dopelinge-
tjes worden bewaard voor een aparte
doopdienst, waarby de hele gemeen
schap aanwezig kan zijn. De vader van
een van de dopelingen kan op een knop
drukken waardoor de klokken in wer
king worden gesteld om het doopfeest
in te luiden. Op een zwartstenen kolom
rust een zilveren schaal, waarmede het
water uit de spuwende fontein wordt
opgevangen en over het hoofdje uitge
goten. Een mooier doopfeest kunnen wy
ons niet voorstellen.
Rechts van het altaar is het orgel
geconstrueerd, een pronkjuweeltje van
orgelbouwkunst, ontworpen in samen
werking met de architect van de kerk,
de heer C. A. Campman uit Rotterdam,
door de Alkmaarse orgelbouwer Jos
Vermeulen, die het instrument, dat tot
concertorgel kan worden uitgebreid, de
zer dagen, als alle arbeiders verdwenen
zijn, komt intoneren tot een perfecte
stemming der verschillende registers,
het orgel heeft een koperen front met
daarachter de houden pypen. De speel
tafel staat meer naar voren en is ver
rijdbaar.
BIECHTKAMERTJES
De biechtstoelen van voorheen zyn ln
Zuid-West geëvoleerd tot biechtkamer-
tjes. Er k,omen in elk twee stoelen te
staan. Geen gaaswerk scheldt penitent
meer van absolverende priester, over 'n
brede plank heen kan men een gesprek
met elkaar voeren. Men kan de geeste-
ïyke waarschuwen als men wil biechten
door te drukken op de knop van een
oproepsysteem.
MET ALLES heeft de pastoor, die
in menig opzicht vooruit heeft
gedacht, rekening gehouden. De ak-
koestiek van de kerk is voortreffeiyk
en wordt door de gehele architectuur
bevorderd. Men verwacht het best zon
der geluidsinstallatie te kunnen stel
len. Niettemin is een aanaluitings-
mogelijkheid al aanwezig. Voor slecht
horenden komen er bovendien nog
luisterapparaatjes, die het gesproken
woord voor hen verstaanbaar maken.
De verwarming geschiedt door middel
van hete lucht, die bezijden van de
sacristie-ingang de kerk binnen
stroomt. Des zomers kan desgewenst
frisse lucht aangevoerd worden.
Op het ln aanbouw zynde ontmoetings
centrum op palen een gevaarte dat in
totaal 350 ton weegt) hopen wy over
enige tyd terug te komen. Voorlopig
willen wy volstaan met deze Impressies
van het nieuwe Godshuis dat in Leiden
is verrezen en veel onwennigs en voor
menigeen onbevredigends in zich bergt,
maar meer nog geestdrift en bewonde
ring wekt omdat hier door samenspraak
en samenwerking, niet ln het minst van
pastoor en architect, aan nieuwe, posi
tieve waarden zo schoon en Indrukwek
kend gestalte is gegeven.
Collecte Militaire Steunfondsen van 2-7 mei
ïri dé eetsta week van mei zal weder
om een bero^p op pose stad- en,land
genoten worden gedaan voor de jaar
lijkse collecte der Militaire Steunfond
sen, waarvoor sedert enkele maanden
weer de nodige voorbereidingen zyn ge
troffen. Deze jaariykse collecte wordt
gehouden door het Collecte-Comité der
GMF (Gezameniyke Militaire Steun
fondsen) rayon Leiden met de onmis
bare medewerking van de Leidse Kok-
school, die hiervoor de collectanten be
schikbaar stelt.
Niettegenstaande de vele miljoenen,
die jaarlijks aan militaire pensioenen
worden uitgekeerd, biyft er nog steeds
een groot aantal gevallen van nood
druft, waarin de overheid niet kan voor
zien, gebonden als zij is aan wetten en
bepalingen. De baten uit deze collecte
dienen derhalve de weduwen en wezen
van onze gesneuvelde militairen en hun
gezinnen waar nodig steun te verlenen
in aanvulling op hun staatspensioen. Bo
vendien ontvangen velen hulp en by-
stand, die tengevolge van de vervulling
van hun dienstplicht bijzonder nadeel
hebben ondervonden, eventueel ook hun
nagelaten betrekkingen.
Voor militairen bestaat niet vaak de
gelegenheid zich op maatschappelijk ge
bied in hun diensttyd verdienstelijk te
maken. Dat zij door voor deze collecte
te werken in staat ziin mede te helpen de
nood hunner oud-collega's of hun gezin
nen te lenigen, versterkt het saamhorig
heidsbesef en zal niet nalaten van in
vloed te zijn op een goede geest by de
Het rayon Lelden van de GMF is
dankbaar gestemd dat de Leidse Koks-
school onder geestdriftige bezieling van
haar commandant, kol. Th. H. Wessels,
weer haar volledige medewerking voor
deze weekcollecte heeft willen verlenen
om haar tot een zo groot mogelijk succes
te maken.
COLLECTE-SCHEMA
Een bijzonder woord van dank wil het
collecte-comité daarom brengen aan
kol. Th. Wessels en zyn kaderleden, met
name kapt. W. Harteman en de sgt.-maj.
W. Paats en F. Vosters, die de laatste
weken druk werk hebben gehad met de
nodige voorbereidingen teneinde l>et col
lecte-schema zo goed mogeiyk in elkaar
te zetten.
Dit ziet er als volgt uiti
Woensdag 4 mei: Rttnaburg, Oegst-
teest, Noordwijk, Voorhout, Noord wij-
erhout, De Zilk, Warmond en Voor
schoten.
Donderdag 5 mei: Valkenburg, Kat
wijk, Wassenaar (hier wordt wederom
door de marine van het vliegveld in sa
menwerking met het comité-Wassenaar
gecollecteerd).
Vrydag 6 mei: Leiderdorp, Oud Ade,
Rypwetering, Nwe Wetering, De Kaag,
Roelofarendsveen, Oude Wetering, Lei-
muiden-Rynsaterwoude, Ter Aar-Lan-
geraar, Zoeterwoude (Dorp en Rijndijk),
Hazerswoude (Dorp en Ryndyk), Kou
dekerk, Woubrugge, Hoogmade, Bode
graven, Nieuwkoop, Nieuwveen, Zeven
hoven, Zevenhuizen, Boekoop. Moerca-
pelle, Waddinxveen, Stompwyk en Bent
huizen.
Zaterdag 7 mei: straatcollecte te Lei
den, Oegstgeest en Warmond.
Het collecte-comité hoopt, dat evenals
voorgaande jaren weer mild zal worden
gegeven, opdat de collecte een volledig
succes moge worden. Het woord daar
voor is aan u allen, ingezetenen van Lel
den en verre omgeving!
DE BEGLAZING VAN DE NIEUWE KERK
Modem en speels
HET GLAS in het nieuwe kerkgebouw
heeft voor een groot deel een prac-
tische functie, voor een ander deel is
meer het accent gelegd op het sierende
element. Beide delen zqn echter als on
verbrekelijk geheel in de architectuur
opgenomen.
De wand langs de z.g. voorhof, dat is
dus gezien naar de zijde van de Bos-
huizerkade, bestaat zo goed als geheel
uit naturel vensterglas, dat wordt af
geschermd met grofmazige vitrage.
Daardoor is er geen onbeperkte in- of
uitkijk, anderszins is er toch een dui
delijke eenheid tussen kerk en voorhof,
temeer daar b.v. de verltchtingsappara-
tuur ln het gebouw zich voortzet in de
voorhof. Deze wand breekt als het ware
de beslotenheid van de gebedsruimte
open naar de wereld buiten de muren.
Als versierend element - ten dele ove
rigens ook functioneel - is gebruikt ge
maakt van gebrandschilderd- glas in
lood. Grote ramen, waaronder het z.g.
Paulusraam, zijn een markant onder
deel van de architectonisch prachtig
geslaagde gevel langs de Churchilllaan.
Het raam - met een zevental kleine
raampjes in de achterwand langs de 5
Meilaan ontworpen door de Limburgse
glazenier Louis Smeets uit Venlo -
toont geen direct opvallende symboliek.
Het is volkomen non-figuratief en be
staat uit goed tegen elkander afgewogen
grillig gevormde kleurvlakken. Men
moet dan ook de symboliek ln -de kleur
terugvinden, een symboliek, die ont
leend is aan het leven van de apostel
Paulus. Het geheel bestaat uit twëe
grote ramen „Paulus" aan de altaar
zijde, vier tympanons boven de biecht
stoelen en de kapellen en een tweede
groot raam aan de achterzijde. De
hoofdkleuren vin deze onderdelen gaan
van licht naar donkerder tot bloedrood:
licht voor het motiefraam „Paulus", de
vier tympanons respectievelyk „Paulus
de tentenmaker" en de vier missiereizen,
naar het laatste toe donkerder wordend,
de groei van de apostel naar een meer
bezadigde leeftijd verzinnebeeldend, om
tenslotte „uit te monden" in het tweede
grote raam, „de marteldood" gesymbo
liseerd in de kleur van het bloed. Het is
jammer, dat binnen de kerk de onder
rand van de vier tympanons niet te
zien is. verscholen als ze blijven
achter de inspringende bemetseling.
DE ZEVEN SACRAMENTEN
IN DE ACHTERWAND zyn zeven
kleine vlerkante raampjes aan
gebracht die de zeven sacramenten ver
beelden. Hierin heeft de toch wel speelse
I fantasie van Smets zich kunnen uit
leven ln kleuren en symbolen, zonder
dat aan de duidelijke leesbaarheid van
de teksten geweld werd aangedaan. Het
kleurenspel van deze kleine ramen is
zeer aantrekkeiyk en by nadere be
schouwing ontdekt men er ook de min
of meer figuratieve wyze uitgewerkte
symbolen in. Deze symbolen zijn echter
ondergeschikt aan de tekst, dte als het
ware over het kleurigs dak la uitge
strooid. Als geheel roemen de seven
glazen een prachtig en gloedvol deco
ratief element tn bek anders wek
sombere muurvlak-
BEELDEN
ENKELE BEELDEN zullen voorts de
kerk sieren. Op do eerste plaats het
grote antieke kruisbeeld, dat reeds ln de
noodkerk werd gebruikt. Hoe oud dat
kruisbeeld ls, is (nog) niet te zeggen;
het werd gevonden tussen oude rommel
op een pastoriezolder. Het beeld was
toen als steen geschilderd, doch na ver
wijdering van de verflagen bleek het een
prachtig eikenhouten corpus te zijn.
Voorts komt er een prachtig gemodel
leerd. uit één blok hout gehakt beeld
van de madonna met het kind, afkomstig
van een atelier uit Oberammergau. Een
bronzen St. Anthonius, gemaakt door
een inmiddels overleden lector van de
Techn. hogeschool te Delft, zal eveneens
het interieur van de kerk sieren. Het is
een modern beeld, door uitsparingen in
de vormgeving Wellicht by een dael van
de kerkgangers weerstanden oproepend,
doch dat - mits het een goede plaats
krijgt - naar onze mening zeer expressief
zal werken.
PARAMENTEN
Tenslotte zyn er vier nieuwe para
menten; vier stellen ln de liturgische
kleuren wit, rood, groen en paars. Geen
zwart. Het ls prachtig kunstnaaldwerk
van de zusters Clarissen uit Hengelo.
Sober versierd met krulsmotleven in met
linnen contrasterende kleuren zfln het
liturgische werkstukken van hoge orde.
Er was een zeer grote deelname
voor de clubontmoeting die „de Kam
pioen"^ zondag reed tegen „de Bollen
streek". Voor de adspirantenwedstrijd
gingen zo'n 30 deelnemers van start
en het waren vooral de Bollenstreek
rijders die veelal het initiatief in han
den namen. Diverse uitlooppogingen
van o.a. de gebroeders Koop, Steekers,
Dofferhoff en Bemelman, zorgden voor
•en spoedige uitdunning der gelede-
Wilt U iets weten?
VRAAG Mej.'C. H. te L. vraagt, of er
een schriftelijke cursus M.O. aardryka-
kunde bestaat, of anders een avond-
ANTWOORD Geen enkele erkende
onderwysinstelling voert een dergeiyke
cursus. Slechts één instituut voert een
avondcursus, of liever gezegd een cursus
op zaterdag. U moet daarvoor naar
Tilburg, naar de R. K. Leergang, Boe-
scheweg 339. tel. 04250-22340. Het
cursusgeld bedraagt 200,- per jaar.
Daarby komt nog een lnschryfgeld van
20.- en 150.- excursiegeld. De duur
van de cursus ls vier jaar. Vereist zyn
een middelbare schoolopleiding (Gym
nasium, HBS, MMS etc.).
ren. In de ontstane kopgroep van 10
man was de Bollenstreek met 5 man
vertegenwoordigd. De sprint bracht
een overwinning voor de Kampioen
renner Bakker, die met gering ver
schil won voor Peter en Pjml Koop
van de Bollenstreek.
Aan het hoofdnummer, een raoe
voor amateurs en nieuwelingen, na
men rond 40 renners deel. De nieuwe
lingen moesten echter 10 ronden min
der rijden dan de amateurs. Het werd
een grote afvalwedstrijd doordat de
renners, die voor het eerst in de kleu
ren van de firma v. d. Mey reden, zich
wilden laten zien en dit leidde tot een
aaneenschakeling van demarrages. Zy
moesten er echter zelf ook de gevol
gen van ondervinden en kwamen niet
tot een overwinning. Het beste van de
Bollenstrekers kwam Leo van de Berg
voor de dag met een derde plaats. Win
naar werd de snelle Haarlemmer Jan
Aldershof.
Uitslagen
Adspiranten: 1 R. Bakker (Kamp.), 2
Peter Koop, 3 .Paul Koop (beiden
BoU.), 4 H. Snijder, 5 R. v. Berkel
(beiden Kamp.), 6 P. Bemelman, 7 J.
Steekers (beiden Boll.), 8 J. Breurs,
9 K. Hoeben (beiden Kamp.), 10 G.
Dofferhoff (Boll.), 12 H. v. Lierop, 1^
J. Bakker, 15 J. v. d. Linden, 18 P.
v. d. Berg. 20 R. v. Trigt, 21 M. Korte-
kaas (allen Boll.).
Nieuwelingen: 1 D. Kruyff (Kamp.),
2 B. Mense (Kamp.), 3 R. Bisschops
(Boll.), 4 G. Krom (Kamp 5 M. v. d.
Linden, 6 J. v. Dam (beiden Boll.).
Amateurs: 1 J. Aldershof, 2 G. van
Krimpen (beiden Kamp.), 3 L. v. d.
Berg (Boll.), 4 A. de Ruyter, 5 R.
Snijder, 6 Th. Krom (Kamp.), 7 W.
Janssen, 8 H. Zuiderduin, 9 M. Tjoeb
ker, 10 B. v. Leeuwen (allen Boll.).
Programma „de Bollenstreek"
30 april Ronde van Schalkwijk, club-
ontmoeting tegen „de Kampioen", start
adspiranten half 2; nieuwelingen half
3; amateurs half 4.
1 Mei 8e wedstrijd van de tooï*-
jaarscompetitie op het Elsbroekpar-
cours te Hillegom, aanvang jeugd en
adsp. half 10; nieuwelingen en ama
teurs 10 uur.
2 Mei ledenvergadering ln „de
Beurs" te Lisse, aanvang 8 uur.
