WIEKENKRUIS
van
DE VALK"
u/eer geregeld draaien
NOG BESTAANDE
WALMOLENS
Van graanmolen
tot Leids museum
EEN DER WEINIGE F
onderschriften
BINNENKORT zal
QOSKDAG 23 APRIL 1968
DE LEID SE COURANT
PAGINA 5
iMI!n!l!IIIHHIIIiniBII!Blllllll!l»ill
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
thans uitstervende ambacht uitoefende.
Echte molenbouwers sterven uit; de
heer Verby schat, dat er nog een stuk
of tien in ons land zijn. Het vak heeft
een tijdlang op dood spoor gestaan.
Grootvader Verbij bouwde nog wel nieu
we molens, maar de tyd ligt niet ver
achter ons. dat de oude reuzen werden
onthoofd, de wieken gebroken en de
stoffelijke resten in weer en wind ston- I
den te vermolmen en te verotten.
Toen kwam een tijd van bezinning
en ook een beetje van hoogconjunctuur.
Men begon weer wat eerbied te krijgen
voor deze reuzenrelieken van vader
landse bodem. Dat was de bezinning
Er kwam ook vraag naar weekeindver-
blijven door hen „die het doen konden"
en dat deed dan de hoogconjunctuur.
Hoe het zij, beide zaken werkten samen
tot behoud van vele nog overgebleven
molens, waartoe de Rijnlandse Molen
stichting, de vereniging De Zuid-Hol
landse molen, of hoe deze piëteitvolle
instituten ook mogen heten, het hunne
bijdroegen.
DVER NIET AL TE LANGE
tijd begin juni namelijk
zal een der weinige in ons land
nog bestaande oude walmolens
veer als nieuw worden opge
leverd. zoals dat heet. Dat wil dan ech
ter niet zeggen, dat door het draaien
de wieken „het goudgeel graan zal
worden vermalen tot hagelblank meel".
Wel zal bij tijd en wijle het gigantische
kruis tegen de hemel slaan, maar met
i doel, dat in wezen niet des -molens
k Want malen zullen de wieken slechts
I tea pleziere van het toeristendom en
beetje omdat het nu eenmaal
voor leven en gezondheid van
moienspil.
Maar de molen zelf krijgt toch wel
verheven functie; binnen zijn rónde,
zullen piëteitvol-vele rele-
worden uit een achter
goed afgesloten pe.
daar dan tentoonge-
ende vermaeck van
of van de
stenen reus ook wel eens
wil bekijken,
juni dan, zal de molen TX>e
worden in de reeds
ry van Leidse musea. Met de
voor de toekomst en veel
IJNA TWEE EN EEN KWART
eeuw is de molen „De Valk"
nu oud biykens het jaartal 1743, i
dat gehakt staat in de gedenk- I
steen boven de ramen. De oude
van de molen is nog ouder,
draagt op de weegarm het j
1718.
is het een merkwaardige
de gevelsteen met de valk
Valk is gestigt door Adrlanis
en Maarte van Royen.
steen geleyt door Pieter van
teventer den 20 Yuli de laatste door
laarten van Royen den 7 october Anno
143".
Dat opschrift wil ons dus doen ge-
Dven, dat in drie, vier maanden tyd de
dertig meter hoge molen werd
oltootd. Dat kan natuuriyk niet zegt
lendrik („Hein") Verby uit Hoogmade,
molenbouwer, die de restauratie heeft
erricht. Daar moet minstens een jaar-
s worden bijgeteld, ook al bestond er
die tyd nog geen achturenwerkdag
een vijfdaagse werkweek. Zou dat
ook al het geval zijn geweest, dan
i er nog wel een jaartje bijgekomen.
Die steen moet dus onwaarachtige
lal spreken, of, zo dat niet de bedoeling I
nieuwd. De maalinrichting Is hersteld
en zou zó weer kunnen werken. De
omloop de schans die in tot door-
zakkens toe slechte staat verkeerde, is
I eveneens geheel nieuw bevloerd. Ook
de wieken met een vlucht van rond
24 meter hadden een goede opknap
beurt nodig. Ze zyn echter niet ge-
stroomiynd, want dat heeft voor de
nieuwe functie geen zin.
Al het binnenwerk is van zwaar eiken
hout. Het molenskelet met de ontzag-
ïyke moerbinten niet alleen, maar ook
de reuzengrote tandwielen, de spillen
en het andere draaiwerk. Dat hout is
Rynlands eiken, dat in het bos zelf
wordt uitgezocht en op stam gekocht.
De stam van het kruiwerk is 13 meter
lang en 40 by 40 cm dik in het vierkant.
Ook de tanden van de raderen zijn
van hout. Van azijnhout.. Dat is ook
eiken, maar dat komt uit Spanje. Het
groeit daar sneller en is dientengevolge
taaier van structuur.
ÖE GEHEEL VAN GELE IJS-
.selsteen opgetrokken molen
romp meet dertig meter van
voet tot wiekenas. De trappen
tellen gezamenlgk 150 treden
en als u weet. dat die treden 20 cm van
elkaar staan, dan rekent u het maar na.
De hoogte van de voet tot de schans is
ongeveer twaalf meter.
Het is de bedoeling dat de wieken, ook
als de molen begin juni museum zal
zyn geworden, twee maal in de week
gaan draaien. Op dinsdag en vrydag
zal de „molenaar" Pqnaker het kruis
naar de wind zetten en kunnen Ameri
kanen en Engelsen hun meters film er
op verschieten om thuis met vrienden
te kunnen nagenieten van die lovely
Dutch windmill in Leyden.
Denk echter niet dat er uitsluitend
gemalen wordt ten gerieve van de toe
rist, het is ook broodnoodzakeiyk om
schadeiyke gevolgen van inwatering
van het wiekenwerk tegen te gaan.
tOEN WIJ DEZER DAGEN EEN
kykje namen op de molen en
de heer Verby ons uit de doeken
deed wat wij er nu van weten,
was de restauratie de laatste
fase ingegaan. De muren binnen werden
hagel (ge) wit, trappen en houtwerk van
de woning geschilderd en voorts aange
bracht en aangelegd wat by een mo
derne behuizing behoort. Een vreemde
I woning met al die gebogen muren, op
I en afstapjes, hoeken en gaten, wentel-
trappen en kamertjes in allerlei afme.
tingen. Een woning voor de bewaarder.
die er binnenkort zyn intrek gaat ne-
Het was daar echter nog een ware
schoonmaakbende. Potten met verf ston
den her en der. Rollen vloerzeil lagen
uitnodigend te wachten op de onvoor
zichtige, die er over struikelen zou. Rol
len draad, stapels buizen, verspreid ge
reedschap en een colbertjasje, dat over
een stoelleuning hing. wezen er op dat
men nog druk doende moest zyn, al was
cr op onze speurtocht door de kamertjes
i en vertrekjes dan ook geen mens te be-
kennen.
Aan een der muren zat een plateau
van antieke blauwe tegels boven een
granieten waterbak op poten, zoals men
die wel in oude boerenbehulzingen aan
treft, maar in een ander kamertje zagen
we een moderne wasfontein met sporen
van nog niet gebruikt zyn.
In een driehoekig kabinetje, waarvan
he* raam uitziet op de met auto's vol-
Beestenmarkt hing reeds
GgMmmeode tofe#oontoeet»l ge-
Ook in de voormalige inrit achter de
grote ronde poort, op de klinkervloer
twee banden van blauwe hardsteen,
waarover vroeger de wielen knerpten
van de graanbeurren en de meelbrikken,
was het nog een ware ravage.
Levensgrote geribbelde molenstenen
stonden er tegen dt muur en een instru
ment. dat er uitzag als een tredmolen,
die wij in onze jonge jaren wel in hel
muizentheater op de kermis zagen,
maar hier van een afmeting, die slechts
bestemd kon zyn voor Gollath-mulzen.
lag er wat onwezenlijk naast. Op de
grond hoopjes afval en boven tegen de
zoldering, de oude weegschaal met het
jaartal 1718.
Dat alles zagen we vaag in 't schaar
se namiddaglicht, dat door de open
poortdeur naar binnen viel, maar niet
by machte was het geheimzinnige duis
ter in de grote ronde ruimte geheel te
overmeesteren.
mAAR DAT ALLES ZAL
dan dra verleden tyd zyn.
Als de reut en de rotzooi
zal zyn weggesleept, de
muren geboend en de oude
klinkervloer Hollands-sulveiyk zal zyn
geschrobt, hagelwitte of boerenbonte
gordynen de ramen huiseiyk markeren
of afsluiten, dan zal dat een ander ge-
zicht geven, een molen, die tegeiyk
I museum wil zyn, waardig. Dan kunnen
de werklieden met voldoening de resul
taten van hun arbeid tonen en zeggen
„Het karwei is plat".
Restaurateur 'Verby heeft eer van zy-i
werk. maar die eer wil hg graag delei.
met zijn trouwe molenmakersknecht
Th. Straathof, die reeds bij vader Verbij
j in dienst was, met provinciaal molen-
opzichter De Kramer en met de LeidsK
I gemeente-opzichter Van Meyngaarden.
I Molen „De Valk" is zo goed als ge
reed om de verzameling molenreliekei
te gaan huisvesten.
De Vereniging „De Hollandse Molen'
te Amsterdam heeft haar collectie mo
lenvoorwerpen in bruikleen ter plaatsin
in het nieuwe museum afgestaan. D.
molen eigendom van de gemeente
Leiden komt als museum onder di-
rectle van het stedeiyk museum De La
j kenhal. Conservator zal zyn de heer
l Hoogstraten, secretaris van de provin-
eiale momtmeoteoootrimlssle Zuid Hol
land.
