NIEUWE WEGEN BIJ PROPAGANDA
VOOR HET NEDERLANDSE BOEK
T
Episch
verhaal
lezen IS ZALIG
lezen IS HET EINDE
lezen IS HIP
uit de
Vorig jaar meer dan
titels
10.000
Corneille preekt na drie
eeuwen drama der ijdeiheid
VRIJDAG 25 MAART 1960
DE I.EIDSE COURANT
PAGINA 11
Morgen begint
boekenweek
(Van onze
Morgen begint Boekenweek 1966. Met traditie
getrouw een Boekenbal in Amsterdam, wat
kleiner opgezette evenementen in tal van andere
plaatsen en met overal een dringende opwek-
king om boeken, meer boeken, heel veel boeken
te kopen. De komende week, als men er Het
Geschenk bij cadeau krijgt en ook in de eenen
vijftig volgende weken die aan Boekenweek
1967 zullen voorafgaan. De Boekenweek wordt,
redacteur)
als bekend, georganiseerd door een commissie
voor de Collectieve Propaganda van het Neder
landse Boek, daartoe ingesteld door de „Veree-
niging ter bevordering van de belangen des
boekhandels". De Vereeniging pakt de zaken
overigens lang niet zo ouderwets aan als haar
naam zou doen vermoeden. Zij gaat dit jaar
adverteren en in die advertenties zal o.m. komen
te staan dat lezen ZALIG, HET EINDE en HIP is,
De eerbiedwaardige stichten vai
Vereeniging zouden zich waarschijnlijk
in hun graf omdraaien als zij van zalig,
het einde of hip hoorden. Maar hun na
zaten hebben het grootste gelijk van de
wereld. Want boeken zijn allang geen
artikelen meer die in de studeerkamer-
sfeer thuishoren. Het boek is een ge
bruiksartikel geworden, iets dat-je even
meeneemt. Iets ook waarvan de prijs
vooral niet te hoog mag zyn. Vorig jaar
werden er (buiten de schoolboeken
maar liefst 45.400.000 van verkocht.
Daarvan was de helft in pocket- of pa-
perbackvorm.
Nog maar een paar jaar geleden was
er een hoogleraar die betoogde, dat eer
pocket geen boek was, maar een pam
flet waarvoor de bezitter zich eigenlijk
moest schamen als hij het in zijn boe
kenkast zette. Het Nederlandse lezers
publiek heeft hem schromelijk ongelijk
gegeven en, als de plannen van de Ver
eeniging doorgaan, zal dat ongelijk in
de komende jaren steeds maar groter
gaan worden.
Naar verdubbelde omzet
De Vereeniging is niet ontevreden,
ook nog lang niet voldaan. Zy is
gaan studeren op de uitkomsten van een
enquête die bewees dat grofweg 60 pet
van de Nederlandse bevolking te ken
nen geeft dat zij graag boeken leest,
terwijl slechts 30 pet. van die bevol
king regelmatig boeken koopt. Daar
moet iets aan worden gedaan. Vandaar
ZALIG, HIP en HET EINDE. Er ligt
nog een potentiële markt open, die de
boekenomzet in 1975 zou kunnen verdub
belen.
Het gaat er dus nu om een markt-
verbreding tot stand te brengen zonder
de tot nu toe opgebouwde positie bij de
boekenvrienden te schaden. De direc
teur van -t bureau van de CPNB de heer
F. de Smit ziet het zo: „Wanneer er een
behoefte is aan het beïnvloeden van een
positieve houding ten aanzien van het
boek zal die vooral betrekking moeten
hebben op het lezen van boeken als ont
spanning. Bij het thema van de propa
ganda zal het accent moeten vallen op
het plezier van het leven".
Pockets en paperbacks wonnen de slag
Devaluatie?
De 45.400.000 van vorig jaar hadden
een gemiddelde verkoopprijs van 4,40
gulden. Als men rekent dat er. tal van
dure, en soms hele dure boeken verschij
nen, die bij een bepaalde kring van le
zers gretig aftrek vinden, bewijst dit
wel dat men het in de ontspanningslec
tuur vooral in de laagste prijzencatego-
rie moet gaan zoeken. En ook in een ge
makkelijkere bereikbaarheid. Boek
handelaren zijn 't er nog lang niet mee
eens dat de pockets straks in kruide
nierswinkels, wasserettes en sigaren-
handel volop verkrijgbaar zullen zijn,
maar op den duur is daar domweg niet
aan te ontkomen.
Betekent een en ander een devalua
tie van 't Nederlandse boek als zodanig?
Had die professor misschien toch ge
lijk? We geloven het bepaald niet. Ech
te boekenvrienden blyven hun goede ro
mans, essays en gedichten echt wel le
zen. Zy zullen dat misschien wat meer
uit de paperbacks of pockets doen,
maar dat betekent dat zy voor hetzelf
de geld zich nieer leesvreugde kunnen
verschaffen en wie kan daar bezwaar
tegen hebben? En wie kan bezwaar ma
ken tegen lezen als amusement alleen?
Er zyn echt wel slechtere manieren
om zich te amuseren.
Devaluatie van het boek ontstaat al
leen als om de onverbiddelijke bestsel
lers en aan de lopende band geschre
ven detectiveverhaaltjes de produktie
van het GOEDE BOEK zou gaan afne
men. Dat Is dus een zaak van de schry-
vers en vooral ook van de uitgevers
die hier, evenals In het verleden, risi
co's moeten durven blyven nemen. We
hopen dat uitgevers en boekhandel hier
hun cultureel belangrijke taak zullen
blijven zien. Zalig, het einde, hip
ons best. Maar toch nog iets meer ook!
We hopen dat de Vereeniging dit ook zo
ziet. En dat ze daar ook in haar propa
ganda van blijk zal geven.
[Willem Brakman: Die ene mens.
luerido's Uitgeverij nv, Amster-
n) Het motief van deze roman is
eenzaamheid, waarin iedere mens
ïft. Eenzaam hoofdfiguur in „Die ene
i" is de Hagenaar Wim Akijn, me-
ich student. In plaats van college lo-
n studeert hij thuis op een kleine ka-
lar hij met alle geluiden van de
aat is vergroeid. Na zijn doctoraal
irkt hij in een ziekenhuis en in een
ychiatrische inrichting. In zijn een-
amheid vindt hij houvast in de over-
Iging dat de mens in zijn verhouding
de medemens onvervangbaar is, dat
in die verhouding „die ene mens"
In een „van de hak op de tak" ver-
.1 komt dit tot uiting na het overlij-
van Akijns jeugdvriend.
Dr. R. F. Beerling De transcenden-
i vreemdeling (Uitgave W. de Haan,
lversum en J. M. Meulenhoff, Am-
irdam) Een nieuw deel in de wijs-
alge verkenningen die zich, zoals de
gevers mededelen „tot een breed
bliek richten". Niet dat deze boeken
pulair geschreven zijn, maar dat deze
kstudies „door de actualiteit van het
ima" in brede kring belangstelling
kken.
Men moet zich echter niet met de
op vleien dat zo'n geschrift als van
Beerling in brede kring gelezen zal
irden, daarvoor is het te gespeciali-
I en té vaktechnisch geschreven.
filosofen en zij die letteren en
isbegeerte studeren zullen het zeker
een welkome bijdrage van de mo-
litteratuur rond Husserl beschou-
Het handelt n.m. over de inter-
bjectiviteit als probleemstelling in
rband met Husserls opvattingen. Al-
Ceenvoudigst uitgedrukt: Hoe valt het
staan aannemelijk te maken van ai
r-ego's die zich van dat bestaan even
idelijk of nadrukkelijk bewust zijn als
het van het mijne ben? Het gaat
r om een uitbouw van de filosofie
i het primaire bewustzijn. En dan
eft de auteur ons inziens de realis-
leh-idealistische spanningen bij Hus
serl In één hoofdstuk bewonderenswaar
dig samengevat, zoals ook de behande
ling van de „twee metafysische posi
ties" onder hoofdstuk VIII een goed
passende sleutel op de moeilijk te vat
ten principia van de grote wijsgeer is.
Een boek van hoge wetenschappelijke
waarde.
Joost de Klerk: Grietjebie, schoon
heid van Suriname (Uitgeverij De
Toorts, Haarlem) „Het liefst probeer
ik onder woorden te brengen de dingen
die ik heel mooi vind", zo zegt de au
teur van zichzelf. Dit verlangen volgend
moet hij in Suriname een taak hebben
gezien: het samenstellen van een verhaal
vol bijzonderheden over het geheimzin
nig mooie wereldje dat zolang ongekend
en onbeschreven onder Nederlands be
wind heeft gestaan. Het is een boeiend
relaas geworden. Joost de Klerk heeft
politiek en economie buiten beschou
wing gelaten. Hij verhaalt van de onaf
zienbare oerwouden, doorkruist door
woeste rivieren met aan de kust einde
loze savannen. In zijn opmerkelijke be
schouwing .vordt de nadruk gelegd op de
bijzondere samenstelling van de bevol
king (350.000 inwoners) op de rijke fau
na en de woeste flora.
Jan Geysen: De leeuw in zijn hemd
(Uitgeverij Heideland Hasselt) Er
zijn in België eindelijk een paar
durvers opgestaan, die met radde tong
en scherpe pen de Vlaamse leeuw al
eens flink in zijn hemd hebben gezet.
Een paar staaltjes hiervan zijn te vin
den in de Vlaamse pocket. Jan Geysen
laat hierin veertien reeds bekende of
nog onbekende personen aan het woord.
De dodelijke ernst van zaken als de
politiek, het dierbare Vlaming-zijn, de
cultuur en de religieuze vooroordelen
worden op de hak genomen; een bezig
heid die tot voor kort slechts in intie
me kring tijdens familiefeestjes, op
boerenbruiloften of tussen herbergvrien-
den beperkt bleef. Niet vaak werden
spotternij en humor zo heerlijk openlijk
bedreven.
Gaston Durnez: Een bloem in het ge
weer (Uitgeverij Heideland, Hasselt)
„Zeer beminde ouders", schreef soldaat
George Dauwe uit Gent op 4 augustus
1914 in een brief naar huis, „alles is
hier goed, doch nu hebben wij verno
men dat Duitsland aan België de oor
log heeft verklaard. Welnu, laat de
Duitsman maar komen. Wij zijn op al
les voorbereid". George Dauwe over
leefde de oorlog echter niet. In de be
ruchte dodengang werd hij door een vij
andelijke kogel getroffen. Ruim vijftig
jaar is het nu geleden dat lachende sol
daten Berlijn verlieten voor een „uit
stapje van enkele weken naar Parijs";
het uitstapje duurde vier jaar. Gaston
Durnez is op zoek gegaan naar onbe
kende details uit die donkere jaren. Hij
sprak met overlevenden, las soldaten-
krantjes en verkreeg zodoende stof
voor een boeiende reportage uit het ver
leden.
Theun de Vries (geboren 1901) kan
gelden als een van onze best-
vertellende schrijvers. Hij is de
schrijver van een reeks van
historische romans (waaronder
Rembrandt; Stiefmoeder aarde; Sla
de wolven, herder: De vuurdoop;
Anna Casparii; Het wolfsgetij),
novellen (waaronder De tegels van
de haard; Eros in hinderlaag; De
laars; Noorderzon; Doodskoppen en
kaalkoppen), essays (onder andere
over M. Nijhoff) en biografieën
(onder anderen R. J. Schimmel-
penninckZijn werk werd ver
scheidene malen bekroond. In 1962
kreeg hij de Staatsprijs voor
Letterkunde: P. C. Hooft prijs. Van
zijn boeken bestaan vertalingen in
zestien Europese talen.
Sombere visie
van Stevin Membrecht
Het Geschenk van Boekenweek 1966
(gratis bij aankoop van f7,50 aan
boekenis een novelle van Theun de
Vries „Het zwaard, de zee eh het valse
hart". Een sage, zo noemt de schrijver
zelf dit verhaaldat zich ufspeelt in de
vijfde eeuw als koning Vortigem van
Brittannië Saksen, Jutten en Friezen te
hulp roept in de strijd tegen de Pieten.
De ik-figuur is een jonge Friese boer,
Liafbarn, die mede ten strijde trekt en in
wie evenals bij zijn tochtgenoten het
verlangen ontstaat om zich op het nieuwe
land te vestigen. Voor het zover is,
moet er veel gevochten worden. Er is
ook steeds listige tegenstand onder de
schijnbare bondgenoten en er is Reonix,
de vrouw met het valse hart, die elke
man weet te bekoren, maar die koel,
berekenend en wreed elkeen gebruikt bij
DE
ALS VR,ES
BOEKENWEEKGESCHENK
1966
haar streven naar macht. „Het zwaard,
de zee en het valse hart" is een typisch
episch verhaal, dat een wat gedragen,
haast plechtstatige verteltrant verdraagt.
Dat is een stijl, die Theun de Vries
uitnemend ligt en we geloven daarom
dat dit Geschenk voor tal van lezers een
waardevol geschenk kan zijn.
Een waarachtige driehoek
Traditiegetrouw verschijnt telkens ty-
dens de Boekenweek ook een speciale
uitgave voor jongere (niet de allerjong
ste lezers. In het verleden was dat
meestal een dichtbundel. Dit jaar is de
keus gevallen op een heel wat zwaarder
kaliber: Een waarachtige driehoek, es
say van Steven Membrecht. In Mem-
brechts visie heeft de mens, elke mens,
drie basisgevoelens die zijn leven beheer
sen: eenzaamheid, schuld en angst. „Zy
zyn een waarachtige driehoek waarin
wy ons bevinden. Hoe meer wij met de
punten van deze driehoek doen, hoe rui
mer onze begrenzing, hoe milder ons
oordeel, hoe groter ons geloof. We moe
ten van het idee af, dat ze leiden tot
moord en doodslag en verderf en zelf
moord. De mens heeft altijd met die
driehoek geleefd. Nu de algemene be
wustwording intreedt, hoeft het leven
niet onleefbaar te worden daardoor".
Het is een sombere visie, die Mem
brecht bijeengelezen heeft uit de litera
tuur van een recent verleden en uit de
moderne toneelliteratuur. In zijn syste
matische exposé, met telkens knap bij
eengezochte citaten, zit iets virtuoos.
Om deze eigenschap is het boek zeker
boeiend en dat bepaald niet alleen voor
jongere lezers. Somber is als gezegd
echter wel deze levensfilosofie. Met wat
meer optimisme zou men een driehoek
van liefde, tevredenheid en geloof als
even waarachtig kunnen beschouwen.
Maar het zou wellicht heel moeilijk zyn
zo'n driehoek uit de moderne literatuur
byeen te lezen.
(Van
In 1965
;yn in Nederland
boektitels geprodu
ceerd. Na een geringe terug
gang in 1963 kwam in het
jaar daarop voor het eerst in
de geschiedenis van het Ne
derlandse boek de totale pro
duktie in titels boven de
1U.0U0 te liggen. Het vorig
jaar werd deze styging in be
perkter niate gecontinueerd.
1950 6.537 titels: 1955 7.353;
1960 7.983; 1961 9.010; 1962
9.674; 1963 9.448; 1964 10.026;
1965 10.193.
redacteuren) lectuur met 10%. Van de in
1965 geproduceerde titels was
59% een nieuwe uitgave en
41% een herdruk.
VROUWEN KOPEN
MEER BOEKEN
DAN MANNEN
IU.UUU
IU.UUU
e.d. kwam men vorig jaar Boeken kopen heeft veel '.e1
aan een totale binnenlandse maken met de gevolgde
boekenomzet van ongeveer schoolopleiding. Het volgend
een kwart mHjard gulden. overzicht bewust het, waarbij
t I duidt op het percentage van
Boeken worden voornamelijk Nederlandse bevolking en
door vrouwen gekocht. Van °P percentage van de
1965 verkochte boeken totale boekaankopen.
de
I II
De jaarproduktie kan onder
verdeeld worden in een aantal
rubrieken. De grootste daar-
zijn taalwetenschap
hun rekening. Wel koch-
ten "e »»nnen „ver het alge- y.g.t^ 66 46
meen duurder, want van de U.I.O., m.u.l.o., 3 j. h.b.s. 21 27
boekenomzet in geld gerekend en h°8®r onderw. 13 25
In 1965 werden met uitzon- ging slechts 53% naar de Ook al dan niet aanwezige
welstand heeft zün invloed op
boekenconsumptie:
dering van de schoolboeken dames.
45.400.000 boeken verkocht.
De omzet in geld uitgedrukt Van de in 1965 verkochte
bedroeg f 200,1 miljoen. Met boeken had
koopsprys onder
daarbij geteld een
f 43 miljoen In de schoolboe- 28% had een prys
letterkunde met 17%, romans kenseetor en f 6 miljoen leve- f 4,50 en f 10,en 11%
en novellen met 15% mi jeugd- rantiea aan schoolbibliotheken duurder dan een tientje.
in% li
f 4,50; Welgesteld
Middenklasse 39 46
Minder gesitueerden 42 33
Laagste inkomens 11 8
„L'Illusion Comique"
op Parijsc planken
(Van onze correspondent
L. J. Kleijn)
PARIJS Het is geen gemakkelijk
stuk, dat Corneille ons heeft nagela
ten, „L'Illusion Comique", en dat in
deze dagen wordt opgevoerd door 't
TNP (Tédtro Nationale Populaire)
met Georges Wilson in de hoofdrol.
Men zegt dat Corneille zich tijdens
het schrijven met de mensen heeft
geamuseerd en dat klopt ook wel ten
dele. Maar tocli vallen er in latere
bedrijven twee doden en daar lacht
men niet om. Komedie en tragedie
lopen in dit stuk door elkaar heen.
In het werkelijke leven is dat niet
anders. Corneille schreef het stuk in
1636. Drie eeuwen later trekt het nog
altijd volle zalen en dat zal, naar
menselijke berekening, ook wel zo
blijven. IJdelheid der ijdeLheden, zegt
de prediker, het is al ijdeiheid. Die
ijdeiheid wordt waarlijk niet alleen
ebdreven door de vrouwen. Zijn wij
mannen minder ijdel, omdat wij
minder voor de spiegel staan
De hoofdpersoon op het toneel is
Matamore, een krijgsman, die zich
verbeeldt, dat God de zon een halve
dag stil heeft laten staan om hem 'n
veldslag te doen winnen:
,X>e seul bruit de tnon nom renverse
les murailles défait les escadrons et
gagne les batailles".
Alleen al als mijn naam wordt ge
noemd storten de muren ineen, stui
ven mijn vijanden uit elkaar en wor
den veldslagen gewonnen .De bliksem
is mijn kanon, mijn soldaten zijn 't
noodlot. Onwillekeurig denkt men
aan de Bijbelse Simson, die met zijn
sterke schouders pilaren van tem
pels deed wankelen, maar die in de
armen van zijn minnares krachteloos
werd toen hem de lange lokken wer
den afgeknipt. Zo vergaat het ook
Matamore, die zich bedrinkt aan
woorden en pocht en snoeft op zijn
macht. En op zijn zogenaamde
schoonheid als man als hij Isabelle
wil veroveren. Durft zij, Isabelle,
hem afwijzen, hem. die de stilstaan
de zonnegodin ln zijn bed heeft ge
koesterd? Diezelfde Isabelle wijst
hem inderdaad af en geeft haar voor
keur aan de schildknaap Clindor.
Op het verhaal zijn wij vooruit ge
lopen. Deze Clindor is de zoon van
Pridamant, een man, die zijn zoon
'door overdreven hardheid het huls
uit heeft gejaagd Als hij oud gewor
den is treurt hij om die verloren
zoon. Vleugels zou hij willen hebben
om hem op te sporen, al was het
naar de twee uitersten dér aarde.
Zijn wanhoop drijft hem naar een
tovenaar, een ziener, in een donkere
grot In die grot, ons diepste binnen
ste, zal hij, de ziener, Pridamant de
levensloop van Clindor laten zien.
Clindor is van alles geweest: twaalf
ambachten. dertien ongelukken
Maar nu is hij schildknaap van Ma
tamore, de krachtpatser. Van zijn
leenheer, Matamore. heeft Clindor,
de schildknaap, helaas veel geleerd.
Karaktervast is hy bepaald niet. Zijn
hart trekt naar Lyse, de dienst
maagd op blote voeten. Zijn verstand
trekt naar Isabelle met rijkdom en
schoonheid, die bereid is de tyrannic
van haar vader te trotseren en
diens schatten en juwelen te ver
achten. Beiden, Lyse en Isabelle.
wordt Clindor ontrouw. De een
speelt hij tegen de ander uit. Lyse
zint op wraak, krijgt Clindor de ge
vangenis in, maar als zij de naderen
de scherprechter ziet met de bijl,
krijgt zij berouw, weet Clindor er
door een list uit te halen en geeft
hem over in de armen van Isabelle.
Als Clindor door verraad toch om 't
leven komt, valt Isabelle dood neer
op het ontzielde lichaam van Clin
dor. De twee vrouwen in dit stuk van
Corneille, zijn de enige figuren met
karakter.
En de vader, die verborgen in de
grot dit schouwspel voor zijn ogen
ziet? Is, wat hij ziet, toneel of wer
kelijkheid
Hij ziet zijn zoon op het toneel dood
steken, maar als het stuk voor zijn
ogen is afgelopen, ziet hij alle ac
teurs en actrices, ook zijn zoon, naar
de kassier lopen om hun gage op te
halen. Is die zoon dan niet dood?
Leeft hij toch nog? De vader be
grijpt het niet en vraagt de ziener
om opheldering. Als de tovenaar hem
zegt, dat alles, wat hij heeft gezien,
maar toneel en schouwspel is, roept
de vader ontzet: „Mon fils comédien!
Mijn zoon toneelspeler...." Voor hem,
die vader, stort de wereld ln elkaar.
Alles, wat wij in dit stuk van Corneil
le zien is leugen en bedrog. Wat wij
zien als toneel is werkelijkheid en
wat wij zien als werkelijkheid is to
neel. Is dan alles op deze wereld van
nul en gener waarde? Is er dan ln 't
geheel niets meer. dat beklijft? De
liefde van Isabelle? Over de liefde
staat in het dertiende hoofdstuk van
Korinthe geschreven: „Zij bedekt
alle dingen, zij gelooft alle dingen,
zij hoopt alle dingen, zij verdraagt
alle dingen, de liefde vergaat nim
mer meer".
Schone taal, mooier kan het haast
niet worden gezegd.
Maar wat doet de arme tooschouwer
in de zaal? Zelfs Isabelle triom
feert niet. Dood valt ze neer. Wèg.
En wèg voorgoed!
Toneel
Werkelijkheid?
Komedie
Tragedie
Finse kinderen
gran vasten
voor India
RAUMA (UPI) De schoolkinderen
van het Finse district Kiokianen bij
Rauma hebben besloten de prijs van
een schoollunch te schenken voor de
hulpverlening aan India door een dag
te vasten. De 536 schoolkinderen heb
ben de plaatselijke overheid verzocht
de vrije schoollunch op zaterdag 26
maart te laten vervallen en het geld
daarvoor te besteden aan de hulp aan
hongerend India.
bij
Lia Dorana
„Ensemble"
AMSTERDAM (A.N.P.). Lia
Dorana, die op het ogenblik bij Ensemble
als gaste de rol van Olga vervult in
Tsjechovs „Drie Zusters", heeft zich
voor het komende seizoen aan dit
gezelschap verbonden.
Corneille redivivus op de planken van het Parijse Thédtre Nationale Populaire.
