Leidse Courant | 1966 | 14 maart 1966 | pagina 6

MACHT

V

HET MOET GOEDKOPER EN
MINDER GECOMPLICEERD

Wordt het
Northrop...

Rond een miljoen NIEUWE KIEZERS gaan meepraten

PAGINA 6

DE LEIDSE COURANT

MAANDAG 14 MAART 1966

OP ZOEK NAAR
NIEUWE
JACHTBOMMENWERPERS

VC

(Van onze luchtvaartredacteur

DEN HAAG Binnen enkele maanden
kiest de koninklijke luchtmacht de opvol
ger voor de F 84 F Thunderstreak, de snel
verouderende jachtbommenwerper van

Vijf vliegtuigfabrieken dingen naar
de Nederlands-Belgische order die vol
gens een van de médèdingers omtrènt
200 vliegtuigen za. bedragen. Behalve
namelijk een opvolger van de Thunder
streak zoekt men ook een nieuw les-
vllegtuig voor de geïntegreerde Neder
lands-Belgische militaire vliegopleiding.
in het bijzonder voor de nu nog op de
vliegbasis Woensdrecht gevestigde tran
sitie vliegopleiding (TVO). Bestudeerd
zijn de Northrop F-5 (Freedom Figh
ter), de bouglas A4E Skyhawk, de
Lockheed CL 984, de Ling-Temco-
Vought A7A, Corsair-II en de Dassault
Mirage-5.

Duurder

Heel anders dan enkele jaren geleden
toen de nieuwe standaardjager voor de
NAVO in Europa gekozen moest worden
een strijd waaruit Lockheed met zijn
Starfighter als winnaar te voorschijn
kwam, houden de concurrenten zich
althans voor het oog van de buitenwe
reld nogal koest.

Northrop liet "t tot nu toe bij wat vrien
delijke ontvangsten van Nederlanders en
een advertentiecampagne in de lucht
vaartpers; Douglas zond kort geleden
een deputatie naar Europa om de Sky
hawk, verpakt in een aantal aantrek
kelijke orders voor Europese vliegtuig
fabrieken te koop aan te bieden. Dou
glas wilde daarbij, als gemeld, het vlieg
tuig zelfs tot en met de motor in Neder
land en België laten bouwen al werd
daarbij wel opgemerkt dat het vliegtuig
dan per stuk wel wat duurder uit zou
vallen dan wanneer het rechtstreeks van
de Amerikaanse band gekocht werd.

Van de anderen viel nog niet veel te
horen. Nu gaat het hier om een betrek
kelijk kleine order. Northrop en Douglas
en waarschijnlijk ook de anderen zijn
in dit deel van Europa alleen maar ze
ker van Nederlands-Belgische kooplust.
Douglasfunctionarissen lieten echter
doorschemeren dat zij hun vliegtuig
ook in West-Duitsland hopen te slijten,
hoewel de Luftwaffe, de handen meer
dan vol hebbend aan de Starfighter. nog
geen blijk heeft gegeven van enige
reële kooplust.

de tactische luchtstrijdkrachten. Een deel
van de taètische squadrons werd vorig
jaar al uitgerust met F 104 G Starfighters,
maar voor de overige squadrons wil men
een minder gecompliceerd en kostbaar

Northrop F 5: snelheid 1600 km per uur;
vliegbereik 2800 km; kUmsnelheid 200 m per
seconde; leeg gewicht 5900 kg; gewicht
geladen 9100 kg maximaal.

vliegtuig. Zoals bekend onderzoekt een
evaluatieteam van de luchtmacht een
vijftal ontwerpen en verwacht mag worden
dat tegen eind maart het rapport
waarin de commissie verslag uitbrengt
van de ervaringen met de vijf types in
handen van de hoogste autoriteiten zal
zijn. Men verwacht de definitieve keuze
omstreeks juni.

Vrije keus

Dit laatste verleent de Nederlandse
n Belgische luchtmachten in elk geval
keuzevrijheid Enkele jaren

Dassault Mirage-Vsnelheid Mach 1.8 tot Mach 2.3; bereik
Jf.000 km; plafond ruim 17 km. De Mirage kan een bommenlast
meevoeren van 3.000 kg.

van die voor Europese begrippen onge
kend hevige commerciële ..luchtslag
De Duitse keuze gaf toen de doorslag
en de stoot tot een internationaal vlieg
tuigbouwproject dat zijn weerga nog niet
kent en dat in tegenstelling met wat
voorafging een voorbeeld werd van
hoe dit soort zaken moet worden aange
pakt wil iedereen er 'n graantje van
meepikken. De Starfighter bleek overi
gens behalve bij de betrekkelijk oner
varen Luftwaffe een succesvliegtuig

Licht gewicht

De Northrop F-5 wordt al sinds lang
doodgeverfd als de nieuwe jachtbom
menwerper van de tactische luchtstrijd
krachten. Bijzondere voordelen van dit
tactisch aanvalsvliegtuig zijn de moge
lijkheid om van geïmproviseerde vlieg
veldjes op te stijgen (startlengte 600 tot
1600 meter) het twin-motor-systeem
waardoor de F-5 ook met één uitgeval
len motor nog tactische missies kan uit
voeren. In juni van het vorig jaar heb
ben verschillende Nederlandse vliegers
op de basis Eindhoven een proefvlucht
gemaakt met de F-5.

De laatste tijd echter trekt ook de
Skyhawk van Douglas sterk de aan
dacht. Deze rasechte lichtgewicht jacht-
T=;"'de'",.'t.ndaaVrtj.Ker „,,i;st A™ri-

worden gekozen, ging dat allemaal wel
iets anders. Het ging om ruim 2000

vliegtuigen van rond de 6 min. gulden
per stuk. De ene persconferentie volgde
na de andere en wat toen Europa te
zien heeft gekregen van de Amerikaan
se ,,big business" was niet bepaald op
wekkend. De steeds weer de kop opste
kende anti-Starfighterhetzes in West-
Duitsland b.v., zijn nog een gevolg

kaanse

grote schaal ingezet in Vietnam. Het
leeggewicht van dit merkwaardig klei
ne aanvalsvliegtuig is aanzienlijk gerin
ger dan dat van de F-5. Daarentegen
is het maximumgewicht meer dan 2000
kg hoger. Ook de Skyhawk opereert van
af kleine, geïmproviseerde vliegvelden.

Het vliegtuig blijkt een groot incasse
ringsvermogen te hebben. Door zijn klei

ne omvang vormt het geen gemakkelijk
te ontdekken object voor vijandelijke ra
dar. Het vliegtuig heeft evenals de
F-5 ook nog het voordeel dat 't uit
sluitend voor tactische aanvallen is ont
worpen.

Als de gunstige ervaringen in Viet
nam, waar volgens schattingen nu tegen
de duizend Skyhawks dagelijks in ge
bruik zijn, de doorslag geven dan maakt
de Skyhawk de beste kans. te meer om
dat de belangrijkste rivaal, de Northrop
F-5 van het strijdtoneel werd terugge-

Kansloos

Insiders zeggen dat de Lockheed CL-
984 uiteraard kansloos is. Het toestel is
afgeleid van de als onderscheppingsja
ger ontworpen F 104 G. De CL-984
heeft een iets groter vleugeloppervlak
dan de Starfighter en is daarbij speciaal
uitgerust voor het uitvoeren van aan
vallen op gronddoelen. De motor, een
latere versie van de in de Starfighter
gebruikte J-79 van General Electric,
heeft 15 percent meer vermogen. Voor
het overige zijn de prestaties van de
CL-984 nagenoeg gelijk aan die van F
104 G.

De Starfighter is echter al ln gebruik
bij de tactische squadrons van Volkel.
Een belangrijke reden om op zoek te
gaan naar een ander vliegtuig voor de
resterende squadrons was juist dat men
ook naar een minder gecompliceeerd
vliegtuig zoekt. De Starfighter eist zo
veel van een vlieger dat de selectiemo- i j
gelijkheden te krap worden, waardoor
een gebrek aan vliegers dreigt.

Over de Mirage-5. een bijzonder fraai i
vliegtuig van de Franse fabriek Das-
sault, wordt nauwelijks gesproken. De
Mirage-5 is een snelle jager, voortgeko-
men uit de Mirage-3, die het destijds
in Europa moest afleggen tegen de' Star
fighter. Ook deze Mirage heeft goede
STOL-eigenschappen en kan opstijgen
van een geïmproviseerde grasbaan.

Mét de Lockheed CL-984 vormt de Mi
rage-5 met zijn maximumsnelheid van
ruim Mach-2 het snelste duo in de com-

Douglas A4E Skyhaivk: snel
heid 1100 km per uur; vlieg
bereik: 3200 km; plafond:
15 km; gewicht leeg: 4-218 kg;
gewicht geladen: 11.113 kg
maximaal.

De langzaamste (930 km per uur)
is de Corsair-II, een nog zeer recent ont
werp van Ling-Temco-Vought en ge
noemd naar de roemruchte Corsair-ja-
ger van de Amerikaanse marine in de
tweede wereldoorlog die bij Japanners
de bijnaam „Fluisterende Dood" ver
wierf. De Corsair-II wordt door de
Amerikaanse marine gezien als de toe
komstige opvolger van de Douglas A-4
Skyhawk, een vroege voorloper van de
huidige A4E.

Vietnam

Van het vijftal zijn er maar twee ech
te supersonische vliegtuigen te noe
men. Dat zijn de Mirage-5 en de Lock

heed CL 984. De Northrop F-5 over
schrijdt in bepaalde omstandigheden de
Mach-l-grens. De Skyhawk vliegt 1100
km per uur en de Corsair-II, zoals ge
zegd, maar 930 km per vlur. Supersoni
sche snelheden zijn bij het werk waar
voor Corsair, Skyhawk en F5 ontwor
pen zijn van betrekkelijk geringe bete
kenis. De oorlog in Vietnam heeft de
Amerikaanse luchtmacht en de vliegtuig
ontwerpers heel wat geleerd.

Op de eerste plaats dat een minimum
leeggewicht en maximum geladen ge
wicht belangrijker zijn dan supersoni
sche snelheid. Ten tweede is de oorlog
in Vietnam volgens de deskundigen een
voorbeeld van de toekomstige oorlog.
Het nucleaire evenwicht maakt de tota
le atoomoorlog onmogelijk. Rekening
moet daarom worden gehouden met lo
kale conflicten van het model-Viet
nam. Dit heeft opnieuw een ommekeer
gebracht in de vliegtulgontwikkeling.
Bovendien verzekert deze toestand de
vliegtuigindustrie weer van militaire or
ders. Vijf jaar geleden nog werden de

het bemande gevechtsvlieg
tuig nog als geteld beschouwd. Sinds de
oorlog in Vietnam niet meer. Integen-

Verleiding

LTV A7A Corsair 11: snelheid 930 km per uur; leeg gewicht
6739 kg; geladen gewicht 14.750 kg; vliegbereik 4900 tot 6600 km.

i

w

Lockheed CL 98!,: het vliegbereik is groter dan dat van de
Starfighter. Bovendien kan het vliegtuig van kortere banen
opereren De „take-off•-afstand is rond dertig procent minder dan
die van de Starfighter. De CL 98J kan aan bommen, raketten en
brandstof in totaal 7.000 pond laden.

(Van onze parlementaire redacteur)

DEN HAAG Wanneer op de avond
van 23 maart de stembusuitslagea be
kend zullen zijn, zal de vraag, die al
tijd de provinciale verkiezingen sterk
beïnvloedt, kunnen worden beantwoord:
wat zouden deze verkiezingen hebben
betekend, wanneer het om een nieuwe
Tweede Kamer zou zijn gegaan? Die
vraag dringt zich ook dit jaar onweer
staanbaar op. Voor het eerst sinds mei
1963 gaan de Nederlandse kiezers weer
naar de stembus. Voor liet eerst in de
parlementaire geschiedenis van ons
land zullen aan die stemming de jonge
ren van 21 en 22 jaar deelnemen. Kond
een miljoen jonge Nederlanders gaan
op die dag hun eerste stem uitbrengen.
Een belangrijk deel van de in totaal on
geveer zeveneneenhalf miljoen stemge
rechtigden. Deze jonge kiezers kunnen
bel lieeld van de Statenverkiezingen
1966 beslissend beïnvloeden.

Wanneer de Nederlandse kiezer wordt
opgeroepen naar de stembus om nieu
we Provinciale Staten in de elf provin
cies te kiezen, dan heeft een dergelijke
verkiezing meer dan regionale beteke
nis. Wij behoeven hier slechts te her
inneren aan het feit, dat de Statenver
kiezingen van 1958 een zodanige ver
schuiving in de verhoudingen veroor
zaakten, dat het laatste kabinet-Drees
er uiteindelijk door ten val werd ge
bracht. De kiezer had, door zijn stem
bij de Statenverkiezingen, tot uitdruk
king gebracht, dat een andere, politieke
samenwerking door hem zou worden
toegejuicht.

Dit jaar staan de Statenverkiezingen
wel in een heel bijzonder teken. Na de
laatste stembusslag van mei 1965 is
de politieke kleur van het kabinet gron

dig gewijzigd. Op basis van die laatste
verkiezingsuitslag kwam het kabinet-
Marijnen, bestaande uit de KVP, WD,
AR en CHU tot stand. Dit kabinet was
echter slechts een kort ieven beschoren:
in februari 1965 kwam het ten val. Een
nieuwe politieke formule bood toen de
enige uitweg uit de impasse: de libera
len werden vervangen door de socialis-

Statenverkiezingen
werken
zes jaar door

IN!l!lllllWl!M9llllll!0HII!iillljllllill!l!0lttlllllll!!8IIIIIU

ten en de christen-democratische sa
menwerking viel uiteen, omdat de CHU
het liet afweten.

Het nieuwe kabinet-Cals, opgetreden
uit noodzaak, omdat het land gere
geerd moet worden, was dus niet een
vrucht van verkiezingen. Het is tot
stand gekomen op basis van een over
eenkomst, namens de kiezers gemaakt
door de grote meerderheid van dc
volksvertegenwoordiging. Dit kabinet
heeft de steun van 106 van de 150 stem
men in de Tweede Kamer. Het kabi-
net-Marljnen was verzekerd van de
steun van 92 Kamerleden. Men kan
dus zeggen, dat het kabinet-Cals gerug-
gesteund wordt door de overgrote meer
derheid van de rechtstreeks gekozen
volksvertegenwoordiging.

Bij de Statenverkiezingen van 1962,
toen de PvdA nog in de oppositie en
Nieuw-Guinea nog van ons was, werd
door de leider van die oppositie, mr. J.
A. W. Burger de kreet aangeheven;
„Niet de Staten, maar gij, De Quay".
De PvdA wilde dus duidelijk maken,
dat de kiezers zich moesten uitspreken
tegen het zittende kabinet, waarvan
prof. De Quay de premier was. De
PvdA trok toen weloverwogen de Sta
tenverkiezingen in het nationale vlak.
Men wilde van de kiezers een votum
van wantrouwen in de toenmalige poli
tieke samenwerking.

Bij de Statenverkiezingen van 1966 is
een dergelijke tegenstelling moeilijk te
scheppen. De oppositie tegen het kabi
net-Cals in het parlement valt uiteen in
twee middelgrote partijen: de VVD met
16 en de CHU met 13 zetels. Bovendien
de CHU heeft steeds betoogd, dat zij
als oppositie niet op een hoop met de
liberalen wenst te worden gegooid. Er
kan dus geen sprake zijn van een nieuw
alternatief: „Niet Cals maar Geertse-
ma". Daarvoor is de betekenis van de
liberale oppositie te gering.

Niet met lege handen

Ook mag niet worden vergeten, dat 't
kabinet-Cals hoewel het pas een jaar in
het zadel zit, niet met lege handen bij
de kiezers komt. De echte problemen,
waarmee ons land te kampen heeft,
worden op spectaculaire wijze aange
pakt. Minister Bogaers mag de resulta
ten van de woningbouw aan iedereen to
nen. Minister Veldkamp kan met zijn
indrukwekkende lijst van sociale wetten
de toets van elke kritiek doorstaan. Mi
nister Luns, nog steeds de meest popu
laire bewindsman van ons land, kan op4
nieuwe Europese successen bogen. De

hulp aan ontwikkelingslanden is onder
minister Bot flink op gang gekomen.
En dan hebben we, van de KVP-minis-
ters, nog niet eens premier Cals zelf ge
noemd, die aan zijn team op uitstekende
wijze leiding geeft en niet schuwt het
Nederlandse volk de offers te vragen,
nodig om het beleid van zijn kabinet
tot uitvoering te brengen. De wegen
bouw blijkt bij minister Suurhoff in
krachtige handen, prof. Diepenhorst
kent het onderwijs van-huis-uit, minis
ter Vrolijk heeft meer te doen dan al
leen het omroepvraagstuk oplossen,
omdat de problemen van de recreatie 't
gehele volk raken. Minister Vondeling
probeert op het ondankbare departe
ment van Financiën, de touwtjes zo
goed mogelijk aan elkaar te knopen.

Eerste Kamer

Zo staat, bij deze Statenverkiezingen,
de landspolitiek vooraan in de rij. Op de
tweede rij staat nog een nationaal ele
ment. dat bij deze verkiezingen mee
speelt: de Eerste Kamer. Immers: de
nu te kiezen 665' leden van Provinciale
Staten zullen, in twee etappes, een ge
heel nieuwe Eerste Kamer van 75 leden
kieien. In de zomer van dit jaar treedt
de helft van de Senaat af. De Eerste-
Kamerleden worden voor 6 jaar geko
zen, elke drie jaar wordt de helft ver
nieuwd. Dit betekent, dat de nu te kie
zen Provinciale Staten zowel dit jaar de
38 als in 1969 de 37 nieuwe senatoren
zullen moeten aanwijzen. De betekenis
van deze Statenverkiezingen werkt
dus tot over zes jaar rechtstreeks door
in de landspolitiek: Winst of verlies
van een Eerste-Kamerzetel. Ook in dit
opzicht komt de betekenis van deze. op
zichzelf genomen, regionale stembus
slag, in het nationale vlak te liggen.

Enkele maanden geleden nog
klaarde generaal McConnell,
staf van de Amerikaanse lucht
macht dat de vraag naar bemande vlieg
tuigen zal toenemen. Vooral wat betreft
de directe luchtsteun aan grondtroepen
is er veel werk dat beter en zelfs alleen
maar met bemande vliegtuigen kan
den gedaan. Ook in de sector vai
luchtverdediging, aldus de generaal, zul
len bemande vliegtuigen onmisbaar
blijven.

De generaal wees tijdens zijn t*
spraak op een geheel nieuw effect •-
de luchtoorlog wat hij noemde de „stri
tegic persuation" (letterlijk strategisch
verleiding). Daarmee bedoelde hij hel
uitoefenen van druk op de vijand
hem aan de c«nferentietafel te krijgen,
Anders dan in wereldoorlog-II, aldus
de generaal, gaat het in Vietnam niet
in de eerste plaats om vernietiging van
de vijand maar om het uitoefenen van
druk. Dit vereist een nauwkeurige en
voorzichtige keuze van doelen en hier
voor bijvoorbeeld is het bemande tac
tische aanvalsvliegtuig onmisbaar.

Ervaringen als die in Vietnam heb
ben er toe geleid dat op de tekentafels
een nieuwe generatie tactische aanvals-
vliegtuigen gestalte krijgt; vliegtuigen
van betrekkelijk geringe snelheid, licht
en eenvoudig van constructie en zo on
gecompliceerd dat er 'n minimum aan
manuren per vliegtuig aan besteed
hoeft te worden en tenslotte voortdu
rend inzetbaar vanaf de meest onwaar
schijnlijke start- en landingsgelegenhe-

Goedkoopste

Ook voor de taken die de opvolger
van de Thunderstreak in Europa te ver
richten krijgt zijn de F-5, de Corsair en
Skyhawk ontworpen. De Mirage-5 en
de Lockheed CL-984 zijn oorspronkelij
ke luchtverdedigingsjagers geweest er
vermoedelijk ook veel te kostbaar. De
Corsair komt misschien nog niet snel
genoeg beschikbaar zodat de Skyhawk
en de F-5 als de belangrijkste kansheb
bers moeten worden beschouwd. De Sky
hawk is met zijn prijs van 750.000
U.S. dollar (Tweezitter 850.000 dollari
't goedkoopst van allemaal. De bedrijfs
zekerheid is evenals bij de Northrop
F-5 zeer groot. Beide typen hebben
tweezitsversie die volgens deskundigen
zeer geschikt is voor opleidingsdoelein
den en bovendien als gevechtsvliegtuig
nagenoeg gelijkwaardig aan de éénzit-
ter.

Belangen

Maar ook politieke en economische
factoren kunnen bij de keuze 'n rol spe
len. Een politiek motief zou er bijvoor
beeld toe kunnen leiden dat men het
Franse produkt verkiest boven de vier
Amerikaanse. Dit lijkt echter in dit ge
val zeer onwaarschijnlijk.

Wat betreft de economische factoren
zij opgemerkt dat Northrop Corporation
'n aanzienlijk financieel belang heeft in
de Nederlandse Fokkerfabriek die weer
nauwe banden heeft met de Belgische
vliegtuigindustrie. Van de andere kant
is Douglas bereid 1e Skyhawk door Fok
ker, Aviolanda en Sabca (België) te la
ten bouwen terwijl met de Fabrique Na
tional (FN, België) gepraat is over
de licentiebouw van de motoren.
Om de zaak vooral aantrekkelijk te ma
ken zwaait Douglas bovendien met aan
zienlijk orders voor onderdelen van DO
s en DC-9's.

In de crewrooms van de laatste Thun-
derstreaks-squadrons wordt veel ge
praat over 't nieuwe vliegtuig. De span
ning stijgt. De zolang als opvolger ge
doodverfde F-5 dreigt een beetje ver
drongen te worden door de Skyhawk.
„Maar je weet het nooit" zei een vlie
ger me, „je moet er niét van staan te
kijken als ze met de Corsair komen
aanzetten. Dat is een vliegtuig waar nog
bijna niemand aan gedacht heeft maar
dat toch wel indruk schijnt te maken"-
Rond juni zullen ze het weten. Dan zal
de keuze wel bepaald zijn.