Nicolaas Kroese van „A dam**
heeft sleutel betere toekomst
Fabrieksarbeider reist
naar het dak van Europa
Leidse universiteit had verbijsterende wereldprimeur
HIEDE, VOORSPOED EN GEZONDHEID:
KWESTIE VAN AARDSTRALENKASTJE
Pastoor
Mulderens
weet er
alles van
- A.TERDAG 22 JANUARI 1960
DE LEIDSE COURANT
(Van een oneer redacteuren
EIDEN Sinds donderdagavond heeft
|e wiskundefaculteit van de universiteit
an Leiden het lot van de wereld geheel in
igen hand. Daar mag men niet te licht
over denken. Na bijna tweeduizend jaar
christelijk tobben zit een toekomst met
vrede, voorspoed en zonder kanker er nu
eindelijk dik in, mits de heren-studenten
bereid zijn de wonderbaarlijke levens
sleutel van de Amsterdamse eethuisjes
melker Nicolaas Kroese te accepteren.
Blijven zij echter halsstarrig luisteren
naar het achterhaalde geklets van hun
eigen professoren, dan ziet het er niet
best uit met de aardkloot. Laten de heren
dit voor gezegd houden: Kroese waar
schuwt slechts één keer.
Hij spreekt zijn profetische woorden
t in de collegezaal van het Kamer-
ingh Onnes Laboratorium in Leiden:
ien holle steenklomp aan één der sin
tels, waar inderhaast op de muur ge-
ilakte pijltjes met „Kroese" erop de
iezoekers langs de kortste weg naar
het roestbruine ribfluwelen pak met bij-
«horende vlinderetrik van zeehonde-
vel leiden, 's Middags tegen vier uur is
Kroese daar reeds gearriveerd met 'n
gehuurde vrachtwagen vol schilderijen,
waarop hij zijn wereldbeeld gestalte
heeft gegeven. Op één der panelen heeft
j. rijn trouwe medewerker Daniel Lins-
j. len in onvaste letters geschreven: „Be-
ginselen der nieuwe evenwichtsleer, ge-
ichreven door Nicolaas Kroese van
n (Amsterdam". De studenten, die meehel-
pen met het ophangen van de schilde-
f rijen, moeten af en toe de collegezaal
Verlaten om buiten op de gang uit te
snikken. Het kan een mooie avond wor
den.
Nicolaas van Amsterdam is in een
uitzonderlijk goed humeur. Deze lezing
in het kille hol der mathematici be
schouwt hij als de voorlopige kroon op
zijn werk. Weliswaar heeft hij enkele
malen in een rokerig Leids café zijn
theorieën voor een handvol studenten
«togen ontvouwen, maar nimmer heeft
lij dat kunnen doen achter de versle
ten katheder, waar geleerden van we
reldfaam hun verdrietige dwalingen
hebben gedoceerd.
De collegezaal is een vreemd bouw
sel: half schouwburg, half aula van 'n
stokoude begraafplaats. Maar als de
veertig schilderijen eenmaal hangen, is
r toch opeens een plezierig sfeertje als
een kleuterschool, waar de werkjes
der kleinen voor de ouderavond zijn
tentoongesteld.
BANBLIKSEMS
De lezing moet volgens de convocatie
om acht uur beginnen, maar Kroese zit
reeds om kwart voor zeven achter de
katheder. Nu hij de kans heeft, wil hij
ook alle kanen er uitbraden. Hij heeft
wat mappen meegenomen voor belang
stellenden en enige exemplaren van zijn
tijdschrift, dat hij in eigen beheer heeft
laten drukken. Daarin zijn alle tele
grammen opgenomen, die hij in de loop
van acht jaar als banbliksems het land
heeft ingeslingerd. Kosten van elk deel:
vijf gulden. Een symbolische gift, ais
men bedenkt, dat Kroese volgens eigen
zeggen miljoenen aan zijn experimenten
heeft uitgegeven. Waaraan hij dit be
drag heeft besteed is vooralsnog ondui
delijk. De hoeveelheid telegrammen, die
hij verstuurd heeft, wijst weliswaar in
de richting van de PTT, maar dan blijft
er nog een hoop geld over. Ofschoon:
de veertig schilderijen zien er weldoor
timmerd uit.
Om acht uur zijn er veertien studen
ten in de collegezaal, benevens twee
journalisten, die hij heeft opgetrom
meld via een dreigend telegram, waar
in hij zijn lezing aankondigde over:
1. het geheim en de synthese van de
deelbaarheid van pi en de harmonie
leer der priemgetallen, welke Griekse
en joodse geheimen respectievelijk 2500
en 3000 jaar geleden verloren zijn ge
gaan.
2. nieuwe synthese tussen Spinoza,
einstein, Schoenmakers, Mondriaan en
Teilhard de Chardin.
3. nieuwe inzichten in de bio-geome-
trische ethica-Iogica en de harmonie
leer van Spinoza.
4. de nieuwe hyperbio-algebra.
Zeg nou zelf: dat is geen appelepap
en de gekwelde vice-praeses van de stu
dentenvereniging „De Leidsche Flesch"
Jos de Haas, besluit dan ook nog even
te wachten teneinde zoveel mogelijk
academici binnen het bereik van de
spreker te krijgen.
EX-CLOCHARD
Als hij om tien voor half negen han
denwringend de zitting opent zijn er 41
studenten, 35 van de mannelijke. 6 van
de vrouwelijke kunnen. Op zijn beurt
heeft Nicolaas Kroese gezorgd voor eer
waardeerbare inbreng van twee vrien
den: een schichtige doe-het-zelver, die
de bandrecorder bedient en de grijs-
gebaarde ex-clochard Henri van Leeu
wen, die desgewenst meedeelt, dat hij
er geen donder van begrijpt, maar dat
Nicolaas zijn vriend is en alleen om die
reden reeds een geniale vonk heeft. Als
hij dit gezegd heeft, gaat hij somber on
der de stelling van Pythagoras zitten.
Het is nu half negen. Kroese zet zijn
bril op, zet hem weer af en zegt glim
lachend, dat de wereld op de kop af 300
jaar gewacht heeft op deze glorieuze
dag. Weliswaar hebben de geleerden er
één grote troep van gemaakt, maar al
le hoop is nog niet verloren. Mits men
bereid is de kracht van de stralingsvel
den te erkennen. Hij heft zijn vlezige
handen naar de groene zoldering en
roept: „Nederland staat er slecht voor,
omdat het niet is afgeschermd. Alleen
de katholieke kerken en kloosters zijn
afgeschermbd. Die zijn er achter. Maar
de protestanten en de joden willen er
niet aan. Het paleis Soestdijk wel, maai
de apparatuur die daar gebruikt wordt,
is sterk verouderd en niet meer in staat
om de disharmonie te elimineren. Ik
voorzie dan ook veel moeilijkheden op
Soestdijk."
Acht uur veertig: de heer Kroese deelt
mee, dat de christenen er ook een pot
je van hebben gemaakt. „Met de bijbel
hebben ze twee eeuwen vermoord. Ze
gingen missioneren bij de negers, heel
maar ze zeiden er bij: en thuis
hebben we nog een apparaatje, waar-
we de hele wereld kunnen uitroeien.
Kijk, dat is geen christendom meer. Je
met een mes moorden, je kunt er
ook brood mee snijden. We hebben er
tweeduizend jaar mee gemoord, de bij-
:1 in de hand. Laten we er nou eens
ior de verandering 2000 jaar brood
ee snijden".
Op dat moment treden nog twee stu
denten binnen, die besmuikt achterin 'n.
plaats zoeken. Ze zijn weliswaar onwe
tend van het feit, dat de christenen in
tweeduizend jaar geen bliksem hebben
uitgevoerd, maar de oplossing voor de
gesel van de kanker kunnen ze nog net
meepikken. „Dat is gewoon een kwestie
van ontstraling. Wij zitten de patiënten
maar te bestralen. Resultaat: steeds
meer zieken Professor Wüst heeft zijn
machine klaar, ik mijn wiskunde, maar
Philips wil er niet aan. Dat gaat ze
immers geld kosten."
Het verbijsterd auditorium krijgt nu
haarfijn uit de doeken gedaan, hoe Ne
derland zijn tijd heeft verbeuzeld. „We
hebben de zilvervloot gegapt en
karta platgebrand. Wij ouderen hebben
u besmeurd en belast met alle vuilig
heid van de wereld. Oorlogen, ellende,
Acht uur vijftig: Nicolaas Kroese legt
uit, hoe gemakkelijk dat kan. Gewoon
een kwestie van afscherming. Moed
hebben, lef opbrengen om te erkennen,
dat je fout zit.
Kroese: „Wij ontkennen de moorden
de kracht van radiobron CTA 102, maar
waarom is Friesland dan ondergelopen,
het provinciehuis van Den Bosch inge
stort, dat booreiland in de golven ver-
dwenenf We hebben toch zulke knappe
professoren, zoveel ingenieurs, die het
allemaal zo goed weten. Maar er deugt
geen bliksem van hun berekeningen.
Flats storten als kaartenhuizen i«
kaar. Er zijn nieuwe krachten aan
werk, adie onze bestaande orde ont
wrichten".
Hij verheft zich achter de katheder,
roept met verstikte stem: „Maar nog is
het niet te laat. Er is nog een kans op
redding. U kunt de sleutel vinden. Kijk
op mijn schilderijen. Daar ziet u alles.
Pi en de priemgetallen. Het gouden ze
gel, de zes cirkels. Maar u moet de
durf opbrengen".
Hij beukt met zijn enorme vuist op
tafel, waardoor zijn vriend Henri
Leeuwen abrupt uit zijn verkwikkende
sluimer wordt gewekt. De getaande
clochard veert op en gaat bijna met
zijn hoofd door de stelling van Pytha-
BRUSSELSE KERMIS
Negen uur vijftien: iedereen wacht nu
op een uitleg van de nieuwe, verrassen
de wiskunde van Kroese, maar deze zet
zijn bril af en stelt voor een half uur te
pauzeren. Verpletterd staan de 45 toe
hoorders op. Ze dachten tot nu toe, dat
ze wiskunde studeerden, maar de twijfel
Van de hogere wiskunde van Kroese
lar de thee in ijzersterke koppen is
daarna een kwestie van vier stappen.
De vice-praeses gaat welwillend rond
met Brusselse kermis. Nicolaas Kroese
krijgt twee koekjes, wat niet onbillijk
voor een man, die de sleutel al heeft.
Om kwart over tien begint de heer
Kroese met het beantwoorden der vra
gen. Er zijn er 22 binnengekomen en
Kroese vindt „dat er verrekte goeie
tussen zitten". De heer Wisse heeft ge
vraagd, of het nog kwaad kan, dat hij
CTA 102 in Dwingeloo heeft gemeten.
Zo ja, wat kan hij daar tegen doen.
Kroese: „Als u niet afgeschermd was
op dat moment, ziet het er slecht voor
u uit. Ik geef u in dat geval weinig
hoop". De heter Wisse knikt en schatert
het uit, terwijl hij van zijn huurlieden
bemoedigende schouderklopjes krijgt.
Daarna komt de televisie ter spreke.
Ook al zo'n dondersteen, die het volk
verkankert. Vraag uit de zaal: „Hoe
bedoelt u dat meneer Kroese, krijg je
kanker van het beeld of van het pro
gramma?"
Tien voor half elf: Nicolaas Kroese
wordt langzaam kwaad. Iemand roept:
„Legt u nou eindelijk eens uit, wat die
nieuwe wiskunde van u inhoudt. U praat
over het getal 31 en over pi en
de priemgetallen, maar iets exacts heb
ik nog niet gehoord".
Kroese loopt rood aan, bijt terug over
de katheder: „Ik geef u toch de sleu
tel. Alles wat ik te zeggen heb, hangt
achter me. Reken het maar na. Maar
dat doet u niet. Met zo'n gezicht als u
hebt, breng je de moed niet op. U ver
koopt flauwekul".
GEEN ENGEL
Tien voor half elf: de eerste verlaat
de zaal: een spichtige studente met
I en mosgroene japon. Ze hoort Kroe-
nog net zeggen: „Neem die stellin-
i van mij toch aan. U wordt heus
geen engel, maar misschien liegt u wat
minder, moordt u wat minder en hebt
u wat meer lief". Zo, dat heeft ze in
elk geval nog meegepikt.
Kroese onthult vervolgens, dat de he
le mensheid al een flink stuk besmet
j. De vragen krijgen nu de schalkse
ondertoon van een cabarettekst Iemand
vraagt, of het kwaad kan, als 'hij de pil
inneemt. Kroese: „U hoeft hem hele'
maal niet in te nemen".
Als de 44 uitgelachen zijn, dringen
enige studenten nogmaals aan op exac
te verklaringen. „U zit hier voor een
vereniging van wiskundigen, niet van
theosofen". Kroese glimlacht en ver
wijst de vragenstellers naar pastoor
Mulderens in Wittem bij Maastricht.
Deze Limburgse herder weet er alles
Een fotograaf vraagt, waar hij
afschermkastje kan vereeuwigen. „Kan
ik naar de eerste de. beste katholieke
kerk in Leiden gaan?". Kroese: ,Die
laten je toch niet binnen. Ga i
naar pastoor Mulderens. Dat kost je 'n
retourtje Maastricht en de bus
Wittem".
DORSITZZLEN
Elf uur vijf: een student vraagt, of
dat kleine zware kastje bij de rechter
voet van de heer Kroese soms zo'i
schermappairaat voor aardstralen is.
Kroese knikt. Uit de zhal schreeuwt de
Hij verzoekt de aanwezigen dringend
om straks mee te helpen met het
sjouwen met de veertig schilderijen.
Als de zaal bijna leeg is. zit Kroese
nog steeds achter de katheder. „Het
toch zo verrekte simpel", mompelt hij,
„pi en de priemgetallen." Dan bukt hij
zich en pakt zijn aardstralenkastje
zichtig op.
De vice-preases vindt nu het moment
gekomen om de discussie af te breken,
fotograaf: Man had het dan eerder ge
zegd. Ik vraag toch, waar ik zo'n kis-
sie kan fotograferen. Net stuurde je
me nota bene nog naar Limburg".
Het verbranden der verouderde
studieboeken is tot nader order
uitgesteld.
'Van onze correspondent)
MAASTRICHT Toen Johan Blois van Treslong, „men
noemt mij altijd Blois, zonder dat „van Treslong" erachter"
51 jaar, ongehuwd en fabrieksarbeider te Maastricht,
verleden herfst aan een reisbureau opdracht gaf voor hem
rond Kerstmis en nieuwjaar een reis naar Ivalo in het
noordelijkste puntje van Lapland in orde te maken en
een kamer te reserveren in de „Ivalo Tourist Inn", kreeg
hij enkele dagen later een brief, waarin hem deze reis ten
sterkste werd afgeraden. Men schreef hem, dat hij er als
toerist moederziel alleen zou zyn, het er slechts enkele
uren per dag schemerlicht was en het er minstens 30 graden
„Dat klopte allemaal", zegt Blois. ..want ik heb die reis
toch gemaakt en ben er zo juist van terug. Als ik daar niet.
Vakantie in sscliemer
bij 30 graden
(wijst op zijn schoeisel) deze rendierlaarzen had kunnen
kopen, zouden mijn voeten bevroren zijn geweest. Het kwik
daalde er tot 30 graden onder nul en om 11 uur kwam er
een lichte schemer op. Van zonlicht kon je niet spreken.
Om 2 uur 's middags nam die schemer weer af en om 3 urn-
was het opnieuw aardedonker. De kou was inderdaad
gemeen en bijtend. Het leek soms, of je neus- en voorhoofd-
holte vol ijs zat. Alleen één ding klopte niet: er was nog
een toerist, een Italiaanse persfotograaf van het week
blad „Epoca". die opdracht had foto's te maken van ren
dieren. Dat zijn we samen gaan doen en het is ons gelukt
uit de eindeloze bossen in de omtrek. De huizen zijn er
praktisch allemaal van hout, dubbelwandig, met driedubbele
ramen. En als je langs die hulzen kwam, rook je overal,
dat er hout in gestookt werd. Lekker".
70ste breedtegraad
Johan Blois heeft nog altijd niet onze vraag: het hoe
waarom van zijn reis in dit bitterkoude jaargetijde beant
woord, Hij zegt: „Daags voor Kerstmis ben ik via Utrecht
per trein naar Stockholm gereisd. Vandaal- per boot naar
Turku, een havenplaats in West-Finland. de Oostzee
zat vol drijfijs. en vandaar per trein naar Helsinki,
waar ik moest overnachten, omdat er slechts drie maal
per week een vliegtuig naai- Ivalo gaat. De volgende morgen
om tien uur opgestegen met nog een twintigtal andere
passagiers en na enkele tussenlandingen kwam ik om half
vier, ruim 1000 kilometer noordelijker, in Ivalo aan. Daar
een week gebleven met uitzondering van één dag. waarop
ik per bus naar Utsjoki ben geweest, nog eens een dikke
200 kilometer noordelijker. Ik zat toen op de 70ste breedte
graad, dus echt in het poolgebied. Utsjoki was nog minder
dan Ivalo. eigenlijk alleen maar een vliegveld met enkele
huizen eromheen.
Zijn hobby
Lappen
Drieënveertig wiskundestudenten van de Leidse universiteit kregen in de collegezaal van 't Kamerlingh Onneslaboratorium
de verbijsterende wereldprimeur van Kroeses mathematische levensrevolutie. Na afloop zeiden ze: )rEen stijlvoller
happening hadden we ons niet kunnen wensen."
Blois kijkt ons met zijn bijzonder zacht-bruine ogen
onderzoekend aan. vraagt dan plotseling: ..Vindt u mijn
reisdoel ook vreemd?" en zegt: „M n medearbeiders begrijpen
er niets van, dat ik zo veel geld uitgeef voor zo'n ijskoud
uitstapje. Trouwens de Lappen in Ivalo snapten er ook
niets van. dat een Hollander hen midden in de winter
kwam bezoeken. Iedereen was van mijn komst op de hoogte
en in de gelagkamer van het hotel heb ik veel met de
Lappen, die daar Fins bier of sterke drank, een soort
wodka, kwamen drinken, gepraat. Meestal in het Duits,
dat velen daar verstaan.
Ivalo is een plaatsje van slechts enkele honderden inwo
ners, maar toch een drukke nederzetting, want er was
een postkantoor, een bank, een bioscoop, twee winkels,
drie eethuizen en een groot hotel. Er komen veel vee
drijvers (rendierbezitters en jagers) en veel houthande
laren. vaak in Lappenkostuum.
Er was ook bijzonder veel verkeer, meest houttransport
Ln nu de vraag waarom. In de eerste plaats heb Ik prak
tisch de hele wereld gezien. Voordat Ik vijf jaar geleden
in Maastricht kwam. heb ik als pantrybediende op alle
wereldzeeën gevaren. Dat zit my in het bloed. Mijn voor
vaderen zijn 'zeelui geweest. Dit jaar heb Ik dit verre en
koude reisdoel gekozen, omdat ik daar nog niet ben
En in de tweede plaats, omdat weerwaarnemingen mijn
grootste hobby zijn.^Ik lees alles over het weer wat ik
maar te pakken kan krijgen, en zoals mijn medearbeiders
naar de krant grijpen voor de voetbaluitslagen, zo grijp ik
ernaar voor de weerrapporten. Mijn grote Interesse in de
ruimtevaart wordt dan ook niet bepaald door de vraag
wie het eerst op de maan zal zijn. maar door de klimato
logische verhoudingen, die de ruimtevaarders op hun
experimentele vluchten aantreffen Ik heb dan ook op het
dak van Europa, zoals de 70ste breedtegraad wel eens
wordt genoemd, een tijdje willen verblijven om na te
gaan hoe mensen leven in een ijskoude en zonloze wereld
En om het Noorderlicht tc zien. Dat is mij, ik beken het
eerlijk, door een misrekening niet gelukt. De kou was er
nog niet fel genoeg. Die begint daar nu pas. Het volgend
jaar ga ik terug, maar dan een veertien dagen later, en
naar Kirkenes, waar ik meer kans heb het Noorderlicht
te zien. zoals men mij ln Utsjoki heeft verteld."
