Kerstgratificatie
KERSTNUMMER 1965
PAGINA 5
huppelt waar zij niet kan gaan
meer waardering voor de fac
tor arbeid moge ooit hope
loos geschenen hebben. De
vruchten ervan konden voor
al geplukt worden direct na
de oorlog. In ons land stond
weinig meer overeind en
werkgevers en werknemers
reikten elkaar de hand met
de belofte er gezamenlijk iets
van te maken. Dit alles zou
dan gebeuren op de basis van
loon- en prijsbeheersing.
Zonder tussenkomst van de
S.E.R. zou men niets aan de
lonen doen. Ook voor bijzon
dere beloningen zou men toe-
moest personeel aangetrok
ken en gebonden worden met
extraatjes. Ten derde groeide
de verhouding scheef tussen
de bedrijven, die om histo
rische redenen kerstgiften
mochten uitdelen en die dit
niet mochten. Dit knelde te
meer als deze bedrijven tot
dezelfde branche behoorden.
Bovendien, de buitenwereld
hoeft geen weet te hebben
van een gift in natura en om
een kleinigheidje zouden de
toetsende instanties toch niet
zo'n drukte maken. Zo kwa
men de halve kippen en de
halve flesjes wijn op de
kerstdis van veel werk
nemers.
Fazant
in couvert
Die halve kippen werden hele
of veranderden in een fazant
en omdat niet iedereen be
liefde, wat de werkgever zo
goed was in het pakket te
stoppen, kwam de gift in
couvert in zwang met bedra
gen tussen tien en honderd
gulden.- Vele werkgevers
moesten wel meedoen om een
rol te blijven spelen op de
e kerstgratificatie
is een modern ver
schijnsel! Veertig jaar gele
den kende men het niet. Men
had toen de sociale strijd
aan het hoofd» De bazen, die
in die tijd op Kerstmis voor
de dag kwamen met een aar
digheidje, een extraatje,
moesten met een lantaarntje
gezocht worden, evenals nu
de werkgevers, die zich nauw
gezet houden aan de afspra
ken hieromtrent bij het loon-
beleid. Het lijkt moeilijk te
rijmen met de kerstgedachte,
maar sinds de oorlog is
het de werkgevers niet toe
gestaan om jegens hun per
soneel wel te doen op Kerst
mi^ Toch wordt er royaal
in de bus geblazen hier en
daar. Hiervoor moeten dan
slinkse wegen worden be
wandeld. En weet de ware
weldoener gewoonlijk al niet
hoe hij kijken moet, slinks
te zijn op Kerstmis voelt net
zo aan als uit vissen gaan op
moederdag.
De vroegere knechten en
werklieden, thans werk
nemers geheten, hadden hun
hoofd op kerkelijke en alge
mene feestdagen naar andere
dingen staan dan naar kerst
gratificaties. Op Kerstmis en
nieuwjaar deden de indus
triëlen hun fabrieken op slot
en betaalden geen loon over
de dagen, waarop niet was
gewerkt. Geen werk, geen
geld, zei het liberale beginsel
van die dagen. Tegen deze op
vatting is vinnig gevochten
en toen een wat socialer kijk
op deze dingen ook bij de
werkgevers begon door te
dringen, brak de crisis van
de jaren dertig uit. Deze
bracht andere zorgen dan
kerstgratificaties met zich
de nachtmis tegen kwam.
Voor een goede baas deed
men wat, ook al eiste hij veel,
naar de tegenwoordige be
grippen zelfs veel te veel*
Voor een kip op Kerstmis
moest men wel heel diep
buigen. In de grootindustrie
viel er overigens helemaal
niets te buigen. Je wist niet
eens wie de baas was en de
baas kende zijn arbeiders
niet. Er waren toen gelukkig
wat meer kleine bazen dan
tegenwoordig en bij hem had
je als vakman kans op een
beetje waardering voor je
werk en op een extraatje met
Kerstmis.
Vrachten
plukken
GITNST, DIE WEL NOOIT
TOT RECHT ZAL WORDEN
De langdurige strijd, het
veelvuldig overleg tussen de
werknemers en de werk
gevers voor de oorlog om wat
stemming vragen van de
toetsende instanties.- Kerst
gratificaties werden niet toe
gestaan, met uitzondering
van die werkgevers, die hier
van voor de oorlog al een
gewoonte hadden gemaakt.
Die waren, er niet zoveel, dus
zou het hiermee wel loslopen,
dacht men, temeer daar deze
werkgevers zich zouden be
perken tot kerstgiften in
natura.
Door verschillende oorzaken
is deze schoen gaan wringen.
Ten eerste kwamen de werk
gevers wat welwillender
tegenover de werknemers te
staan. Ten tweede begon
langzamerhand de gespannen
arbeidsmarkt te knellen en
personeelsmarkt. De werk
nemers zaten elk jaar in
december te wachten wat er
nu weer uit de bus zou
komen. En in de S.E.R. sprak
men er maar het liefst zo
weinig mogelijk over, ook al
omdat van de vertegenwoor
digers van de werknemers in
deze stichting moeilijk ver
wacht kon worden, dat zij
zich zouden keren tegen wat
de werknemers ten goede
kwam.
Het loonbureau heeft er in de
loop van de jaren heel wat
mee te stellen gehad. Er zijn
veel verzoeken binnengeko
men om in december wat
winst uit te mogen keren. Dit
is altijd tegengegaan op de
redenering, dat de accoun
tant pas per 1 januari van
Goedhartige werkgevers
zij het liberaal denkend
zijn er altijd geweest. Die
gaven op Kerstmis nog wel
eens wat in natura mee voor
de vrouw en de kinders. Men
moest daar dan vooral erg
minzaam voor bedanken en
erg diep de hoed afnemen als
men „mijnheer" op weg naar
aan, omdat het geld in de
donkere en koude dagen
voor en na Kerstmis harder
nodig is dan in de zomer.
Werkgevers staan tegen deze
regeling ook niet afwijzend,
omdat zij op deze -wijze
„kerstgratificaties" kunnen
verstrekken, die hun geen
Patriarchaal gebaar op Ksrstmu
Het is op geen stukken na
te zeggen, waar het met de
kerstgratificaties heen gaat»
De toetsende instanties blij-
het nieuwe jaar de boeken
kan sluiten en dat dan pas
een inzicht verkregen kan
worden in winst of verlies.
Een dergelijke winstdeling
mocht men derhalve uitkeren
tussen 15 januari en 15
november. De Stichting van
de Arbeid hield hier strak de
hand aan, ook al omdat een
winstuitkering in december
toch veel op een kerstgrati
ficatie zou gaan lijk en i Een
kerstgratificatie heeft pas
zin als ze elk jaar gegaran
deerd kan worden. Ze mag
derhalve niet afhankelijk zijn
van winst of verlies.
Tegen heeft men niet kunnen
houden de in sommige bedrij
ven groeiende gewoonte om
in december een dertiende
maand salaris uit te keren.
Er werd nadrukkelijk bij be
paald, dat dit niet als een
kerstgratificatie viel aan te
merken. Deze uitkering werd
verstrekt onder het motto,
dat in dat bedrijf jaarsalaris
sen worden uitgekeerd in de
vorm van dertien maande
lijkse porties. Ook gold als
argument voor deze uit
kering, dat het bedrijf van
elke werknemer verwacht,
dat de taak elke dag wordt
afgemaakt, ook al vergt dit
tien of twintig minuten lan
ger tijd. Hiervoor worden
geen overwerkminuten ge
noteerd, maar krijgt men een
dertiende maandsalaris.
Dertiende
maand
In weer andere bedrijven
wordt bij de uitkering van
een kerstgratificatie onder
welke benaming dan ook, de
aantekening geplaatst, dat
deze ten aanzien van dé gel
dende C.A.O. geen precedent
""J (m 'i'pTnp-f^
i
RELATIEGESCHENKEN
als kosten voor de baal met
KERSTMIS
Een verschijnsel, dat minstens to hardnekkig bloeit »n de
naoorlogse jaren als de kerst gratificatiew het relatie
geschenk. In een of andere vorm heeft men goede relaties
altijd wel gunstig gestamd met geschenken, maar toch nooit
so sterk uitgerekend met Kerstmis als tegenwoordig.
Ofschoon het persoonlijk nog steeds aangepresen wordt als
de beste vorm van saken doen, is het btj het groter worden
ran de afstanden waarover men taken doet soms over de
hels icereld en bij het sich opsplitsen in afdelingen van de
bedrgven, waarmee men te doen krijgt, onvermijdelijk, dat
het persoonlijk oontact er onder lijdt.
Het geven van relatiegeschenken met Kerstmis Is voort
gevloeid uit de oude en goede gewoonte om elkaar met
Kerstmis de beste wensen te dom toekomen, /teste wensen
in de rorm van persoonlijke brieven, die stuk voor stuk
met de hand geschreven werden en die afhankelijk van de
ontvanger van detail tot detail verschilden met elkaar.
Intussen was men zakelijk genoeg om aan het slot aandacht
te vragen voor het eigen produkt. Elke brief eindigde dan
ook stsenaet met hst oliché: minzaam aanbevelend.
Voor 4*t soort brtovo» schaamt men stch tegenwoordig. Men
geeft niet meer so gemakkelijk «i>n persoonlijke gevoelens
bloot. Bovendien kent men stfn retatte persoonlijk onvoldoende
•n men sou dus de grootste bokken kunnen schieten.
Daarom geen woorden meer, maar daden. In dit onpersoon
lijker worden van de relaties hebben complete industrieën Ann
bestaan gexonden. De kalenders, agenda's en autosleutel
houders en dergelijke snuisterijen vormen zelfs In Aim grote
hoeveelheden nog maar een beperkt deel van het assortiment,
want vooral naar het buitenland gaan grote hom'eelheden
kansjes, vlaggetjes, jenevermonsters, bloemen en andere
nationale produkten.
Hier worden jaarlijks miljoenen in gestoken. Alles terwiUs
van de relaties, uxint zelfs met Kerstmis gaan da kosten
da baat uit.
T. O.
Erg diep da hoed afnemen voor i
mag scheppen. Dat de werk
gevers intussen toch wel een
tikje huiverig beginnen te
worden toot de door hen
zelf geschapen gewoonte van
gratificatieaanspraken, zou
mede hieruit kunnen blijken,
dat zij bij de afspraak van
de uitkering-ineens hebben
bedongen dat zij dit in
tweeën mochten uitbetaleni
Er zijn zeker werkgevers, die
op deze wijze dit jaar kans
hebben gezien om twee vlie
gen in één klap te vangen.
Bij de instanties, die in het
leven geroepen zijn om de
lonen in de hand te honden
en het verschijnsel van de
extraatjes te beteugelen,
maakt men er geen geheim
van, dat de zaak van de kerst
gratificaties grandioos uit de
hand is gelopenOok hoort
men wel de opvatting ver
kondigen, dat de werkgevers
het verlenen van een kerst
gratificatie al of niet het
liefst in eigen hand houden.
Zij vinden, dat er al zo wei
nig is, dat zij zelf mogen be
palen. Zij zien de kerst
uitkering liever als een gunst
aan de werknemers dan als
een recht uan hen. Hierbij
zou meespelen, dat de werk
gever toch altijd nog graag
een tikje patriarchale hou
ding aanneemt. Zelfs minister
Veldkamp zou daarvan niet
helemaal zijn vrij te pleite
nu hij in december is ge
komen met een nabetaling
ian hen, die onder de sociale
wetgeving vallen. Hij had dit
ook voor 15 november of na
15 januari kunnen uitkeren.
Waarom zou de gedachte aan
Kerstmis niet een beetje heb
ben meegespeeld in het hoofd
van de minister, die op Kerst
mis met de ambtenaren
van zijn departement samen
kerstliederen zingt f
Het weldoen en welgedaan
willen worden met Kerstmis
speelt hier en daar zelfs zulk
een sterke rol, dat er C.A.O.'s
bestaan, waarin de bepaling
is opgenomen, dat een deel
v&n de vakantietoeslag in
december wordt uitgekeerd.
Werknemers hechten hier-
ven afwijzend staan, terwijl
een goed deel van de werk
nemers jaarlijks met een
extraatje thuis komt» Nu er
stemmen opgaan voor een
vrijere loonpolitiek, loopt de
kerstgratificatie gevaar te
verdwijnen. Het kan ook zijn,
dat ze juist een nog heviger
bloei tegemoet gaat. In elk
geval wijzigt zich bij een
vrijere loonpolitiek het kli
maat tussen de werkgever en
de werknemer De kerstgra
tificatie is bovendien afhan
kelijk van het conjuncturele
klimaat.
En hoe gunstig dit in het
verleden was blijkt ook wel
uit dit voorbeeld: een werk
gever, die maar geen kans
zag om toestemming te krij
gen voor een uitkering met
Kerstmis, verleende aan al
zijn werknemers met Kerst
mis een voorschot op het loon
en schold dit vervolgens in
een later stadium kwijt
Alwarhien
Nochtins, de kerstgratifica
tie onder welke titel deze
dan gegeven wordt is nog
steeds geen recht. Het blijft
voor de werknemer elk jaar
opnieuw afwachten. Insiders
kunnen tal van redenen noe
men, waarom de kerstgrati
ficatie op een gegeven ogen
blik niet zo'n sterk gewoon
terecht zal blijken te zijn als
waarvoor deze door werk
nemers vaak wordt gehou
den. Deze redenen lopen uit
een van dalende conjunctuur
tot eisen, die de werknemers
ooit zouden kunnen stellen
op grond van gewoonterecht.
Dit zou de werkgevers tegen
de haren in strijken en dezen
zouden daarmee dan kop
schuw worden.
Maar dan onderschat men de
patriarchale Inslag toch van
vele werkgevers, die vooral
rond Kerstmi» nog sterk
werkzaam blijkt te zijn.
TON OLIEMULUHl
