KERST
GEDACHTE!
LEEFT BI
TIENER*
VAN NU
ANDERS
DAN BI
TIENER!
VAN TOEI
Ze kunnen
me wat
W
n
PAGINA 8
KER.
KERSTNUMMER 198
aUJKïêthÜL LS men de huidige tiener vraagt, wat hij van het kerstfeest
denkt, dan zegt hij in een zekere impulsieve opstandigheid: ze kunnen me wat.
Laten „ze" eerst maar eens vrede op aarde maken voor ze erover gaan zingen.
De tiener van zo'n veertig jaar geleden zegt: het is kil geworden in de kerk met
al die liturgische veranderingen. Van mij hoeft het allemaal niet meer. Maar
vroeger zowel als nu zit de nachtmis vol. En vroeger zowel als nu probeert ieder
een het met de kerst thuis zo gezellig mogelijk te maken. Waarom? Als men toch
niets meer in de kerstviering ziet. Wat geen reden van bestaan heeft, verdwijnt
vanzelf. Graaft men echter dieper, zowel bij de tieners van thans als die van
toen, dan blijkt de kerstgedachte in de harten zeer levend te zijn. En blijkt jong
en oud, elk op eigen menier, oprecht van plan te zijn er elk jaar weer iets moois
van te maken, niet alleen voor zichzelf, maar ook voor de ander.
Voor de tiener van thans heeft het kerstfeest
nog niets van zijn oude betekenis verloren.
Maar eerder zelfstandig denkend en kritischer
dan de jongelui van weleer, willen zij zelf
bepalen, welke inhoud zij geven aan de vor
men, waarin Kerstmis wordt gevierd. Zij
voelen heel scherp aan, dat Kerstmis vooral
een feest in het hart moet zijn, een ver
heviging van de intieme relatie, die de mens
tot rijn Schepper heeft; en dat daaruit moet
voortkomen een vernieuwing in de verhouding
tot de medemens.
Maar vooral moot hot echt zQn on oprecht. Dn
aio otraka weer ln allo kerken over de hele wereld
mtlJo*nvoudig het „Vrede op aarde" opstijgt uit
de kelen, dan rijmt dit niet met de beelden, die door
het t.v.-Journaal ln de hoofden «Qn gegrift: wrede
slachting ln Vietnam, uitgestoten negers, dreiging
van kernwapens en een hulzenzoeker. die uit een
flat wordt geweerd vanwege zijn nederige kom-af.
Als de tiener van vandaag zich er rekenschap van
geeft, dat er onder do kerkgangers ook mensen zfln
die dit leed helpen ln stand houden of goedkeuren,
dan heeft hty er geen behoefte aan de nachtmis mee
te vieren; sn overvallen hem deze gedachten tijdens
de viering van de kerstllturgle, dan zou hij het
liefst weg willen lopen. Langer blijven sou hij
ondergaan als een meehuilen met de wolven ln het
bos.
Den volwassene heeft geleerd te leven met zijn
tegenstrijdige gevoelens; de tiener niet. De volkomen
onloglca van de dingen overvalt hem. H|J neemt er
geen genoegen mee en afhankelijk van zijn Idealisme,
aou hij al het leed van de wereld op de schouders
willen nemen, vooral op Kerstmis. Dn laat h|J vooral
niet opgelegde vroomheid bespeuren op het gezicht
van de werkgever, die hem ontsloeg, omdat h|J de
haren weelderig tot op de schouders draagt, want
dan kapt hij er gelijk helemaal mee.
lk ook een stuk lees, want dat strtjdt tegen m|Jn
gevoel."
Zo wil de tiener ook geen stemmige kerstliederen
meezingen met de kleine kinderen. H|J hoort liever
het plaatje „If I had a hammer", een gospel van
Mahalla Jackson of andere songs, waaruit de be
zieling opklinkt, zang van mensen, die de wereld
wat te vertellen hebben ln wier ritme de tieners
Iets herkennen van hun eigen levensritme.
Maar het hoogtepunt van de kerstsfeer ln huls vinden
ook de tieners van thana óe gezellige tafel. Ook dit
bezien z|J kritisch, ook hiervan z|jn z|J zich bewust,
dat het maar een hulpmiddel ls, maar z|j gunnen
alle eer aan moeder, die hieraan zoveel zorg be
steedt. Het diepe gevoel van gemeenschappelijkheid,
dat zij ln de nachtmis ervaren, vinden z|j ln kleiner.
Intiemer, huiselijk bestek terug aan de kersttafel.
Daarom lopen de tieners, die zo kritisch rond hun
ouders kunnen dartelen, op eerste kerstdag niet uit
huls weg, wat er bulten de deur ook te beleven zou
z|jn aan tienermanlfestatlee of andere grandioze
gebeurtenissen.
Van alle kersttradities vinden zij dit de meest levende
traditie, omdat zij er moeder druk voor ln de weer
zien z|Jn. De vader speelt b|J dit alles een wat
minder belangrijke rol, maar wat zou de vader hierop
tegen kunnen hebben, die z|jn kinderen op wil voeden
tot bewust levende mensen.
Door zijn soms zelfs onbarmhartige kritiek, die
meestentijds het voordeel heeft dat ze eerlijk is.
HJRt dé tiener van thans zich buiten het gareel te
plaatsen, ook bulten het gareel van de kersttraditie.
Deze kritiek ts een Ijegeleldend verschyhséf van het
voortdurend toetsen der dingen op hun wezenlijke
waarde. Al zou alle symboliek van Kerstmis hun
niets meer te zeggen hebben, dan toch weten en
voelen z|J," dat er met Kerstmis ook van hen iets
wordt verlangd. Daarom lopen z|j gedwee uit het
gareel, er diep op zinnend, hoe z|j het kerstgareel
een nieuwe, levende Inhoud kunnen geven.
De tiener van thans onderwerpt zich niet goed
schiks aan de traditie, die rond de Kerst la geweven.
Het nachtelijk klokgelui, de oproep voor de nacht
mis, trilt ln zijn binnenste en maakt daar de ge
voelens en gedachten los over vrede en verdraag
zaamheid. waarvan hij vindt, dat ze ook hem moeten
bezielen, omdat uiteindelijk ledereen b|J zichzelf zal
moeten beginnen, als hij tenminste van de wereld
nog iets zal willen maken. In de nachtmis treft hem,
wat hij ln de kerk mist op de overige 364 dagen
van het jaar: de sterk gemeenschappelijke viering.
De tiener van thans m|Jdt alles, wat naar organisatie
riekt, omdat de regels te weinig heel laten van het
Individu. Anderzijds voelt h|] zich als sociaal wezen
aangetrokken tot groepsvorming, niet de groep ter-
wille van de groep, maar groep als mogelijkheid
om gemeenschappelijke Idealen te belijden. De losse
binding geeft de persoonlijkheid alle kans op zelf
standige ontwikkeling.
Zodoende leeft de tiener van thans veel bewuster,
en ook veel zelfbewuster. En zo ook wil h|j Kerstmis
beleven. De sfeer van de gemeenschappelijkheid in
de nachtmis ontroert hem diep. maar dit ontslaat
hem niet van de verplichting, die h|j aan zichzelf
oplegt, om met Kerstmis vrede In het eigen hart
te dragen en anderen daarin te laten delen.
De tieners, met wie w|J hierover spraken, gaan niet
zwijgend aan het stalletje voorbij. Z|J vinden dit van
grote symbolische waarde. Het is misschien wel
sentimenteel, vinden z|j, maar het maakt Je soms
een beetje week van binnen en dan laat Je makke
lijker wat van Je cynisme varen. De kaarsjes en
de liedjes b|j de stal, vooral de zang van kinderen,
hebben ongeveer hetzolfde effect. En de tieners
zelden zich daarvoor niet te willen schamen, al lopen
ze er ook niet graag mee te koop.
De kerstboom zegt de tiener van thans hoegenaamd
niets. Hot ls een profaan element ln de viering en
heeft slechts zin als bijdrage tot de gezelligheid In
huls. De gezelligheid, de sfeer, wil nogal eens w|jken
uit het huls. waar allen met hun eigen beslomme
ringen langs elkaar heen dreigen te gaan leven
Maar met Kerstmis mag dit niet gebeuren, vinden
de tieners Dan moet Je je beslommeringen vergeten,
ten eerste om weer eens diep by Jezelf te rade te
gaan, maar vooral ook om je eigen aandeel te
leveren aan de huiselijke sfeer Maar z|J willen er
graag vrij in blflven hoe ze dit doen Een tiener
van protestantse huize. b|j wie de b|jbel gelezen
wordt. zei. dat hij de b|jbel een van de mooiste boeken
vindt die h|J kent. maar dat h|j Juist op Kerstmis
zo vol was van eigen gevoelens en gedachten, dat
hij zich toch niet kon concentreren op de Inhoud.
„M|Jn vader moet dan niet van m|J verlangen, dat
De tieners van toen hebben zichzelf eigenlijk
pas goed ontdekt, toen Michel v. d. Plas een
boekje open deed over het rijke, roomse léven.
Zij hebben in de loop der jaren met een
wereldoorlog ertussen wel afstand leren
nemen van de nadrukkelijke vormen, waarin
zij kerkelijke feesten vierden, maar veront
waardigd zijn rij er later niet om geweest,
omdat zij nu nog het gevoel hebben, dat het
juist in die tijd goed was om te doen zoals zij
deden.
Door Van der Plas hebben zij erom leren lachen,
eerst een beetje zuur, later royaal. En met deze lach
werd definitief een punt gezet achter die periode. ZIJ
moesten trouwens wel, want z|j kregen kinderen, die
er anders over dachten en geen generatie houdt met
succes ln stand, wat Jongere generaties verwerpen,
terecht of ten onrechte.
Toch denken vele tieners van toen graag aan die
t|jd terug, misschien wel omdat de tijd het lelijke
verdoezelt en het mooie verheldert. Maar ook wie de
weeën van die tijd nog duidelijk voor de geest staan,
zou nog wel eens terug willen, want de gezinsband
met vader aan het hoofd was sterker dan tegen
woordig. en Juist ln deze sfeer gedijde het kerstfeest
voortreffelijk. En ook al omdat men toen gevoeliger
reageerde op de gevaren, die van buitenaf de Kerk
bedreigden, beleed men op een meer militante wijze
zijn geloof. Toen deze overtuiging zich allengs meer
los maakte van de vorm en de vorm nochtans lange
tijd zinloos voortleefde, kregen de kerstvlerende tieners
van toen later het verwijt, dat zij aan het wezen van
Kerstmis voorbij gingen. De tieners van toen weten
beter, maar dat is niet genoeg om het misverstand
uit de wereld te ruimen, dat elke Jongere generatie
scheidt van de oudere.
Want het was niet voor de vorm, dat bij de tieners
van toen vier weken voor de kerst de adventskrans
»n kwam te hangen. Het wekelijks één
brandend kaarsje meer had een diepe, zinvolle be
tekenis en dat de krans juist voor de ramen werd
gehangen, had bijzonder veel te maken met de apos
tolische Ijver van de christenen van die dagen. De
krans gold als een uitnodigend teken voor de passan
ten, die zonder de rtykdom van het geloof door het
leven stapten.
Het nachtelijk lulden betekende meer dan een oproep
de nachtmis te komen en meer dan een
appèl op het hart van de gelovige. Misschien is de
Kerk te lang blijven volharden ln zijn anti-reforma
torisch karakter, maar dit feit lag er en gegeven dit
feit diende de klok ook als stem van de Kerk naar
bulten. De poorten der hel hadden de Kerk niet over
weldigd en zouden hierin ook nooit slagen. Dit waren
de magistrale gevoelens, die de mensen van toen in
zich omdroegen. Uit die t|Jd stamt de overweldigende
hoeveelheid roepingen van parochiepriesters en missio
narissen, waardoor ons land Internationale vermaard
heid kreeg als geestelijke voedingsbodem vbor pries-
In het katholieke, kerstmisvierende huisgezin var die
dagen kwam de kerstboom er dan ook niet ln. Dit
symbool op de feesten van oude. primitieve volkeren
zou als profanerend verschijnsel de waarde van het
kerstfeest aantasten. En waar wat later heel schoor
voetend de boom toch naar binnen werd gehaald,
daar weigerde men er elektrische lichtjes ln te laten
branden. Want de moderne techniek gold ln die.dagen
als nog profaner dan de kerstboom en daarom hield
zich by de stemmige kaars, die toen nog sterk
fungeerde als symbool van het licht en als drager
van intenties Jegens de heiligen.
Een Ideaal van die t|Jd vormde de Bterke vadei
Zoals de pastoor met vaste hand zijn parochlescl
je* weidde en soms zelfs de arbeiders verbood
te organiseren omdat dit een werk van de <!ulv\
was, zo bestierde vader het gezin. En wat
als nieuwlichterijen beschouwde, kwam er dan
niet in. De tieners van toen hadden daar geen r
mee. Z|J liepen gedwee ln het gareel, want wat
zei en wat vader wilde, was goed.
Naar de nachtmis ging toen niet wie wilde, m&
stapte achter vader aan het hele gezin de kou I
Zonder protest. Niet dat de tieners van toen ge I
eigen mening hadden, zeer zeker wel, maar het genj j
van vader was boven elke twijfel en kritiek verheve
De kinderen van toen waren niet gehoorzamer di i
die van nu. Wel maakte het Jonge individu van to j
zich wat later los uit de gemeenschap van het ger I
Daarom ging men als groep ter kerke en als gro
later op de dag naar lof, vespers en stalletje.
Moeder vormde ook ln dat gezin het middelpunt v
zorgzaamheid voor de kersttafel, maar dit toch one
de welwillende patronage van vader, die het bezag
het goed bevond. De sfeer fii huis, de onderlinge vi
standhouding tussen de hulsgenoten was in die m:
der gejaagde tyden meer constant aanwezig. Met
kerst bereikte zij een hoogtepunt.
En als dan de kaarsjes ontstoken werden bty de i
zongen allen mee. Groot en klein, niemand schaam
zich voor z|jn eigen geluld, al zal men er wel e
mee geplaagd zijn. De radio was toen net ln
komst en ontbrak nog ln de meeste gezinnen. 1
grammofoonplaatje werd net als lectuur nog niet r
bossen vol de huizen Ingedragen. Aan dit soort
vloeden van buitenaf stond het gezin nog maar h
weinig bloot.
Daarmee stond men voor de taak elkaar ln de sfe
van Kerstmis bezig te houden. Op eerste kerstd
verliep dit in een meer religieuze sfeer onder leid
van vader, die zoal niet de bijbel dan toch
stichtend boek uit het rek haalde en eruit voorli
Men hing aan zjjn lippen en soms nam de oudste z
of oudste dochter de lezing over. De tiener van t«
viel er wel eens bij in slaap, maar een veelbetekenen r
kuch van pa werkte als een wekker.
Intussen flakkerden de kaarsjes bij het stalletje i
was er een extra-lichtje geplaatst bij het boek,
uit vader voorlas. De hulskamer was toen nog ni
zoals nu. bezaaid met schemerlampen, waaronder ff
gezinsleden elk hun eigen plaatsje zochten om i
daar als Individu in de kerstsfeer te vermelen i
een boek. een tijdschrift, een plaatje of een sigare
Men leefde gezellig ln de schemering, met de o
gevangen in het flakkerende licht van de kaan
De tieners van toen dragen daar nu nog de onuitw. I
bare indruk van met zich mee. Als zQ de ogen we I:
sluiten, zien en horen z|j vader weer voorlezen. 1=
Voorzover de tieners van toen zich op kerst bultor K
huis begaven, dan was het om bijeenkomsten bij
wonen van de katholieke verenigingen, waarbij mp
aangesloten was en die elk op eigen wijze het keri
feest vierden. Men was trots op een rol ln een ken
spel of droeg met gloed van overtuiging sereen t
kerstgedicht voor
De tiener van thans voelt zich wel eens eenzas)
ook en soms vooral op Kerstmis. Dat is de prijs, i
hjj moet betalen voor zijn vroege zelfstandigheid
tiener van toen voelde zich juist op Kerstmis stn
verbonden met z|jn hulsgenoten Anderzijds had
er by benadering geen weet van. wat er aan de and<ff|
kant van de wereld gebeurde
Alle verrukking In het verleden neemt niet weg.
de tiener van toen zich ook duidelijk de saaiheid i
de verveling herinnert, vooral als Kerstmis drie
dagen telde. Naast fraaie heeft hl] dan ook
herinneringen. TON OLIEMULL!
