Der
Kaiser
BRITTEN LUISTEREN AAN DEUR VAN
55
Dit staat er
in de nieuwe Eva!
Gevangenisstraf en
zware boete voor
22 botersmokkelaars
Mi i ter a n cl ver hl a a rl
De Gaulle is anti-alles
PAGINA 6
DE LEIDSE COURANT
I
DINSDAG 14 DECEMBER 1965
Welke rol heeft een telegram, dat in
januari 1917 door de Duitse minister van
Buitenlandse Zaken. Zimmermann. verzonden
acid aan de Duitse ambassadeur In
Washington. Hernstoff, gespeeld In de Ame-
rlkanse groei naar deelneming aan de
oorlog? De meeste geschiedenisboeken ver
melden dit telegram slechts terloops en ver
tellen amper iets over de achtergronden
ervan. Feit is. dat dit telegram, onder
schept door de Britse geheime dienst, de
„koevoet" is geweest waarmee de Ame
rikaanse groei naar deelneming aan de
eindelijk ook Wilson naar een ..deelneming
aan de oorlog" Is gewrikt. Het telegram zelf.
de man die erachter stond, de rol van dit
kleine stukje papier in het wel en wee van
de
7-Un
verp
van Barbara Tuchman. ..The Zin
telegram" dat kortgeleden als pocket is
verschenen (Laurel Edition) in New-York.
Barbara Tuchman. die de I'ulitzerprUs ver
wierf voor haar boek „The güns of August",
bewijst in dit nieuwe werk opnieuw de
figuren In haar boek tot een nieuw leven
te kunnen brengen.
55
Telegram Zimmerman
schudde Amerika eindelijk
wakker
Van een onzer redacteuren)
In de winter van 1916-1917 lag het westelijk
front In vroren in .-en web van loopgraven. Een
wanhopige poging om aan de Somme een bres
In de Duitse Unies te slaan was gesmoord In het
bloed van een miljoen doden; noch in Berlijn,
noch in Londen kon men de mannen, het mate
riaal en de moed opbrengen om iets te veran
deren in de noodlottige starheid waarin de oor
log was geraakt. Het was immers al de derde
oorlogswinter: liet „naeh Paris" en ,.a Berlin"
van 191-1 waren al lang verklonken en de bloe
men, waarmee men de naar het front trekken
de soldaten had getooid, waren op hun graven
Eén natie slechts zou die noodlottige starheid
kunnen doorbreken: Amerika. Maar in Washing
ton zetelde een zieke, besluiteloze en te idealis
tische president Wilson, die zijn eigen gedach
ten over de beslissing koesterde: een vrede zon
der overwinnaar, uit welke vrede een eeuwige
samenwerking zou kunnen voortkomen tussen
alle volkeren. Het dreigement der Duitsers, dat
zij hun duikboten zouden inzetten tegen alles en
iedereen die de wereldzeeën bevoer, kwam Wil
son Irreëel voor. Hij achtte niemand, zelfs de
Duitsers niet, tot een dergelijke onmenselijkheid
Ln staat.
Het tragische van Wilson was, dat hij te min
der in een onbeperkte duikbootoorlóg kon gelo
ven, naarmate die ontegenhoudbaar naderbij
kwam. Zelfs toen hem op 1 febr. 1917 officieel
werd meegedeeld „dat het zover was" wilde hij
het niet geloven, „totdat de feiten de verschrik
kelijkheid der Duitsers zouden aantonen".
Inmiddels wist Londen al half januari, dat de
duikbootoorlog voor de deur stond. De basis van
die wetenschap was een telegram, dat de nieuw
bakken Duitse minister van Buitenlandse Zaken,
Zimmermann, in diplomatieke code had gezon
den naar de Duitse vertegenwoordigers in de
V.S en middels hen naar die in Mexico. Maar
Londen kon de wetenschap van het op 17 janu
ari gedeeltelijk gedecodeerde telegram niet met
de V.S. delen, omdat dan zou blijken, dat de
Duitse code de Britten bekend was.
De Britse geheime dienst stond voor een ontzag
lijk dilemma; aun de ene kant hield men in de
hand de koevoet, waarmee men de VS in de
oorlog zou kunnen wrikken, aan de andere kant
wilde men het oor niet verliezi
In 19161917 uias het vechtenthousiasme geluwd.
Elke aanvul koutte nieuwe doden. Alleen het
gevecht aan de Somme eiste een miljoen levens.
aan' de deur van het Duitse keizerlijke hoofd
kwartier luisterde.
De geheime dienst besloot te wachten. Boven
dien had men het telegram nog slechts gedeel
telijk ontcijferd. Wel hadden de deskundigen*in
Room 40 van Whitehall uit 't telegram gelezen,
dat Duitsland per 1 februari 1917 de duikboot
oorlog onbeperkt zou inzetten, maar halverwege
het telegram was nog een onontcijferde passage.
De geheime dienst zou pas dagen later ontdek
ken, dat juist deze passage het belangrijkste
was: daarin werd zonder meer Mexico in de oor
log betrokken en werd gedreigd met deelname
van Japan aan de strijd.
Dat juist Ziinnierniann het telegram had onder
tekend, maakte de zaak met betrekking tot de
VS nog moeilijker dan zij zonder meer al ge
weest zou zijn. Hij was pus enkele maanden mi
nister en zijn verschijning op liet politieke to
neel was juist in de Verenigde Staten toegejuicht.
Als minister was Zimmerpiunn Von Jagovv op
gevolgd, die een vertegenwoordiger van de ge
hate Junkerkaste was geweest en wiens politie
ke lijn alleen al duarom de Amerikanen afkeer
had ingeboezemd. Zimmermann daarentegen was
een liberale burger: een soort self-made-man,
die het van een kleine consulaire post tot een
ministerszetel had gebracht in een bijna Ameri
kaanse carrière. Zijn benoeming in november
1916 tot minister bad in de Amerikaanse pers
juichkreten doen los slaan. Eindelijk een niet-
militalre figuur, eindelijk een man wiens gezon
de verstand welhaast moest blijken uit zijn car
rière. Eindelijk een man, die de starre Duitse
houding misschien zou kunnen veranderen.
In feite lagen de zaken precies andersom. Von
Jagow was de man geweest, die ondanks zijn
„Von" afkerig was geweest van de „rücksicht-
lose" politiek der generaals, die sedert augustus
1916 in feite de macht uitoefenden: Ludendorff
en Hindenburg. Zeker: kanselier Bethmann was
nog in functie, het parlement werkte nog. Maar
noch Bethmann, noch het parlement waren in de
laatste maanden van 1916 bij machte geweest,
de onbeperkte duikbootoorlog, waarnaar de ge
neraals streefden, in zijn verschrikkelijke nade
ring te remmen. Het liefst hadden de generaals
kanselier Bethmann aan de dijk gezet, maar zo
ver reikte hun macht juist niet. Hun macht reik
te wel ver genoeg om Bethmanns medestanders
weg te werken en een van die medestanders was
de minister van Buitenlandse Zaken Von Jagow.
Zimmermann kwam in zijn plaats: een man,
wiens eerzucht grenzeloos was en die zich in het
niet-burgerlijke gezelschap van ministers en ge
neraals „acceptabel" wilde maken. Hij deed dat
door zich blindelings aan de generaals te onder
werpen: met de arme Bethmann, die op het punt
stond te vallen, wilde hij niet mee-glijden. Zim-
De onbeperkte duikbootoorlog kreeg in deze eer
zuchtige man zijn grote kampioen. Dat die oor
log Amerika tot actieve strijd zou lokken, ge
loofde hij niet. Op de eerste plaats was Ameri
ka zo dacht hij in geen maanden nog ge
reed om werkelijk een actieve rol te spelen en
Iwivendien woonden in Amerika ongeveer elf mil
joen Amerikanen Van Duitse herkomst, die, zo
redeneerde hij met zijn Pruisische verstand, on
getwijfeld de zijd»* van het oude vaderland zou
den kiezen.
Zimmermann redeneerde nog verder. Om te
voorkomen, dat Amerika zich onmiddellijk in de
Btrijd zou mengen, bracht hij in zijn plannen
andere gedachten te brengen, maar de gene
raals gaven hem te verstaan, dat aan een ver
andering van de plannen niet gedacht kon wor
den, de onderzeeërs waren reeds uitgevaren en
het was te laat om hen nog tegenbevelen te
kunnen geven. De teerling was geworpen.
Het uur U
Op 31 januari 1917, 8 uur voor het uur U, waar
op de onbeperkte duikbootoorlog zou beginnen,
bracht een verslagen Bethmann het voornemen
van zijn regering ter kennis van het Witte Huis.
Hij was een verslagen man, wiens verslagen
heid nog maar de helft weerspiegelde van zijn
kennis: immers hij wist, dat de deelneming van
Mexico en Japan aan de oorlog in de lucht hing,
wanneer de VS zich zouden laten verlokken
metterdaad in het krijgsgewoel te springen.
President Wilson was verontwaardigd over het
Duitse voornemen, maar in zijn verontwaardi
ging wenste hij een dergelijke onmenselijkheid
niet te aanvaarden. Hij geloofde niet, dat de
Duitsers werkelijk zouden doen, wat ze hem via
Bernstorff lieten mededelen...
Washington
Het leek er dagen op, dat Zimmermann gelijk
zou krijgen wat betreft de deelneming aan de
oorlof door de VS. De aarzelende Wilson wacht-
ZIEKE
WILSON
AARZELT
LANG
OVER
OORLOG
MET
DUITS
LAND
Kerst in zichtl Originele versierings- en diner-ideeën, menu's
kant-en-klaar met een leuk flesje wijn erbij...
Liefde van een grootmeester. Picasso tot Frangoise Gilet: 'Ik zal
nooit van je houden'... De ex-vrouw van de schilder schreef teke
nende fragmenten uit zijn leven. En Eva publiceert ze.
De Haute Couture breit... Exclusieve modellen uit de hogere brci-
school, aan u door Eva verklapt.
En... nog veel meer! Even Eva kopen (los nummer 0,55). Of - nog
beter - word abonnee 5,85 per kwartaal). Krijgt u Eva wekelijks
thuis. Kost trouwens minder. Schrijf een kaartje: 'Ik abonneer my
op Eva' aan Eva, afd. Abonnementen, Postbus 163, Leiden.
Eva is van nu. Eva is enig!
Bende opereerde
tot diep in België
nieWè bondgenoten naar voren. Japan, dat on
getwijfeld de Amerikanen op de Stille Oceaan
zou willen bezig houden én...Mexico, dat met de
VS als water en vuur leefde. Speciaal op Mexi
co had de passage in het in Londen onderschep
te telegram betrekking. Mexico, aldus het tele
gram, zou zich onmiddellijk mengen in de strijd,
wanneer de VS aan de oorlog gingen deelnemen..
Als loon voor deze vriendendienst zou Duitsland
de Mexicanen de mogelijkheid bieden de oude
Mexicaanse gebieden in de VS te heroveren.
Nieuw Mexico, Arizona en Texas.
Bernstorff
De man. aan wie het beruchte telegram gericht
was, de Duitse ambassadeur Bernstorff in Was
hington, beleefde er slapeloze nachten door. Her
haaldelijk had hij in 3916 gepoogd de gedachte
aan een onbeperkte duikbootoorlog bij zijn land
genoten te verjagen wijl hij de Amerikanen be
ter kende dan zijn landgenoten in Europa dat
deden.
Bernstorff wist, dat de VS zich niet eeuwig zou
den laten provoceren. En met die wetenschap
was het niet moeilijk de gedachten door te trek
ken naar de onvermijdelijke eindontwikkeling:
als Amerika zou ingrijpen, dan zou de Duitse
nederlaag onafwendbaar blijken. Tegen deze re
denering had de keizerlijke kliek het Zimmer-
mannse tegenargument: in de paar maanden,
die Amerika nodig zou hebben om oorlogstech-
nisch op toeren te komen, zou Engeland versla
gen zijn....
Terwijl het Zimniermanntelegram in dé archie
ven van de geheime dienst in Londen lag (in
middels geheel ontcijferd) als het tastbaar be
wijs van de Duitse voornemens, deed Wilson op
22 januari 1917 nog een grote poging om zijn ge
dachten door te zetten. In een grote rede zette
hij zijn plannen uiteen voor een „oorlog zonder
overwinning", voor beëindiging der vijandelijk-
i het begin van een nieuwe vredelieven-
•eld.
ffllBII—IWHII—llllllllllliT
Met de tekst van deze rede dacht ambassadeur
Bernstorff zijn laatste kans te krijgen, de Duit
sers van hun heilloze voornemen af te brengen.
Ook kanselier Bethmann probeerde in Duitsland
zijn generaals, (hij was hun kanselier) nog tot
te op bewijzen en nam geen enkele beslissing
van grote importantie. Zijn woorden: „En toch.
wil ik het niet geloven". Het stuk, dat hem dat
geloof zou moeten bijbrengen, lag al twee we
ken in Londen. Nu de duikbootoorlog een feit ge
worden was, moest het telegram op de een of
andere wijze ter kennis van de Amerikanen
worden gebracht.
De Britse geheime dienst, ondanks alles niet be
reid de Duitsers te verraden, dat hun code be
kend was. zocht en vond een oplossing. Als in
Mexico bij de Duitse ambassade een gedeco
deerde kopie gevonden kon worden van het tele
gram, dat Bernstorff aan zijn collega daar ge
zonden had, zou men de Amerikanen die kopie
in handen kunnen spelen. Men zou dan bij de
Duitsers de indruk wekken, dat er op de am
bassade in Mexico een indiscretie was begaan
en het geheim van de code zou verzekerd blij- j
ven. Het plan lukte door een wonderlijke samen- j
loop van omstandigheden beter dan men had
durven verwachten. Het geheel gedecodeerde j
telegram verscneen in de Amerikaanse pers i
juist op net ogenblik, dat de isolationisten in de j
Senaat door eindeloze redevoeringen trachtten,
Amerika buiten het krijgsgewoel te houden.
Oorlog
De publieke opinie in de States werd door dit
plotselinge publikatie van het telegram opge- i
schroefd naar een „oorlog met Duitsland en on
middellijk". Wilson, die nog even getracht had,
het onvermijdelijke te vermijden "door een wet
voor te stellen, waarbij koopvaardijschepen zou
den worden bewapend, kon niet anders meer
dan Duitsland de oorlog te verklaren. Het zou
evenwel nog tot 6 april 1916 duren, eer het zover
Intussen braken voor de man, wiens naam on-
verbrekelijk verbonden was aan de duikbootoor-
log. slechte dagen aan. De Mexicanen speelden
nader bezien toch liever niet mee, de „Duitse" I
Amerikanen bleken bijna Amerikaanser dan de
president, op enkele uitzonderingen na, die naar
Mexico verdwenen om daar vergeefs te trach
ten de afbrokkelende Duitse plannen te redden.
Engeland bleek in enkele maanden duikbootoor
log niet verslagen te kunnen worden, Amerika
bleek sneller oorlogsgereed te zijn, dan de Duit
se generaals gedacht hadden.
ze correspondent
ANTWERPEN Voor de Antwerpse
rechtbank is gisteren het doek gevallen
over een der grootste NederlandsBel
gische smokkelgevallen van de laatste
jaren. De 22 gedaagden.'20 Nederlanders
en twee Belgen, werden veroordeeld tot
gevangenisstraffen van vier maanden tot
twee jaar. en tot boeten die het opzien
barende totaal bereikten van ruim 5.3
miljoen gulden.
Van de gedaagden waren enkel de twee
.Belgen en twee Nederlanders ter zitting
aanwezig. De overige Nederlanders werden
bu verstek-veroordeeld. In de jaren 1962
en '63 waren herhaaldelijk aanzienlijke
hoeveelheden Nederlandse smokkelboter
in de handen gevallen van de Belgische
douaniers. Die boter werd vervoerd met
vrachtwagens, gewoonlijk voorzien van
open laadbak, maar met gepantserde
stuurhut en achterzijde, uitgerust met in
stallaties voor het uitwerpen van rook
bommen en kraaienpoten. Sommige van
die vrachtwagens hadden achteraan een
gepantserde cabine, die met een telefoon
in verbinding stond met de stuurhut, om
de afweermiddelen tegen achtervolgende
douaniers te coördineren. Sommige
vrachtwagens hadden aan de voorzijde
zelfs grote stalen scharen, om over de
weg gespannen kabels door te snijden.
De gepantserde vrachtwagens werden
voorafgegaan door verkenners per auto
of per bromfiets De boter werd naar alle
Vlaamse provincies en zelfs tot ver in
Belgisch Brabant gevoerd. Inbeslag-
Dr. Soebandrio
naar Nederland?
neming van meerdere smokkelwagens
de activiteit van de bende niet verlamt
zodat het duidelijk was dat ze over
gebreide middelen beschikten. In septen
ber van 1963 brachten Nederlandse dom
niers het begin der, ontknoping, toen
tussen Roosendaal en Hoogerheide
verdachte vrachtwagen schaduwden Tec
slotte moesten zij hun achtervolging o;
geven, doordat hun auto een lekke bac
kreeg, maar de douaniers hadden in
van de mannen een bekende smokkelai
uit Zundei1 herkend.
Zijn handel en wandel werd discrefl
nagegaan, opgetekend werd met wie t
in contact kwam. en binnen vrij korf
tijd werden de leden van de smokkelbei
aan beide zijden van de grens ingereken
met inbegrip van een der belangrijks
financiers, een Belg uit Herselt in
Zuider-Kempen. Een tweede financier, t V
man uit Antwerpen, is nog steeds voo
vluchtig. De meeste van deze smokl I
laars werden reeds door een Nederland
rechtbank gevonnist.
(Advertentie)
HET IS NOG NIET TE LAA
GEEF EEN PLATEN BON 0
GEEF EEN PLAAT
DJAKARTA (Reuter). De Indo
nesische minister van Buitenlandse Za
ken, dr. Soebandrio, zal misschien vol
gend jaar Nederland bezoeken, zo meldt
het Indonesische persbureau Antara. De
Nederlandse ambassadeur, mr. E. L C.
Schiff, heeft gisteren met Soebandrio
over het voorgenomen bezoek gespro
ken. Het zou gericht zijn op de conso
lidatie van de betrekkingen, waarbij
vooral aandacht zal worden geschonken
aan het normaliseren van de econo
mische betrekkingen, aldus Antara.
(Advertentie)
HET IS NOG NIET TE LAAT
GEEF EEN PLATENBON OF
GEEF EEN PLAAT
De Gaulle wijst
op welvaart
PARIJS. (Renter-A.F P.). De Franse
presidentskandidaat Mitterrand heeft gis
teren ln een televisievraaggeeprek gene
raal De Gaulle van een opportunistische
buitenlandse politiek beticht „l>e Gnulle
Is anti-Amerikaans met de Kussen, anti-
Rustlsrh met de Amerikanen. anti-Brits
met Duitsland. anti-Duits met de Engel
sen. anti-Chinees met dc Russen en anti-
Russisch metMaar laat ik ophouden.
de«e politiek Is opportunistisch en daar
ben Ik tegenstander van".
(Advertentie)
HUT IS NOG NIET TE LAAT
GEEF EEN PLATENBON OF
GEEF EEN PLAAT
worden geregeld. „Ik ben er zeker van dut
Amerika zich daar bewust van ls en ver
langt naar een vreedzame oplossing die
overeenkomt met de belangen van de hele
wereld", Hij zei het eens te zijn met De
Gaulle, dat Frankrijk het risico loopt ge-
I U-idelljk aan bit een atoomoorlog te wor-
j den betrokken Wanneer er aan de oorlog
I in Vietnum geen eind komt. lopen we
langzaam aan gevaar het stadium to be
reiken waarin kernwapens gebruikt gaan
worden. „De tragische tegenstrijdigheid is
dat De Gaulle zelf een Franse atoomstrud-
macht voorstelt, terwijl ht) waarschuwt
tegen het gevaar, btj een kernoorlog te
j woiden betrokken"
In zijn eerste vraaggesprek voor d<-
I televisie heeft generaal De Gaulle gister- j
avond alleen gesproken over binnenlandse j
I vraagstukken. Vandaag spreekt, hij over
buitenlandse zaken en woensdag over de
Franse politieke instellingen.
De Gaulle zei dat de levensstandaard
I van de Fransen in 1976 zal zijn verdub- j
beid Tijdens zijn bewind waren de prij-
zen Jaarlijks met. slechts tweeëneenhalf
procent gestegen, in plaats van met tien
procent zoals daarvoor. Het enige land
i waar deze stijging even laag ls. Is Ame
rika. omdat de V.S. met behulp van de
goudwisselstandaard in staat zijn hun
Inflatie te exporteren
Adt>ertentie)
HET IS NOG NIET TE LAAT
GEEF EEN PLATENBON OF
GEEF EEN PLAAT
j Nieuwe roepiah
in Indonesië
SING APORE F.P.I.), Radio Dja
karta heeft meegedeeld dat president
Soekarno van Indonesië een decreet
heeft uitgevaardigd waarin finaneiël
hervormingen worden aangekondigd „ali
middel om een groot tekort en inflati<
te bestrijden". Hef decreet voorziet ii
uitgifte van nieuw bankpapier en nlemvi
munten, met het uit de circulatie nemei
van het oude geld.
Deze maatregelen betekenen een ge
lijkschakeling van de West-Irian. (het
voormalige Nederlands Nieuw-Gulnea
roepiah met die in de andere celen, van
Indonesië. De oude West-Irian roepiah
had een grotere koerswaarde dan de
Indonesische roepiah Buiten West-Irian
zal men voor 1000 oude. 1 nieuwe roe
piah krijgen.
Een maand na bekendmaking van het
decreet vervallen de bankbiljetten van
de bank Negara, de Indonesische natio
nale bank, van 10 000 en 5000 roepiah.
Na drie maanden de biljetten van 2500,
1000 en 500 roepiah, en na zes maanden
die van 100 roepiah en minder.
Tweede ..kleine'
Ausohwitz-proce
begonnen
FRANKFURT (ÜPI) De openba
aanklagers bij de speciale rechtbank
Frankfurt hebben de Amerikaan No
bert Wollheini uit New-York aangew
zen als eerste getuige il charge in 1
zogenaamde „kleine Auschwitz-proct
dat vandaag tegen drie voormalige t
nazi's, die in het vernietigingskai
werkzaam zijn geweest, Is hegonni
Wollheini heeft de verschrikkingen v
het concentratiekamp overleefd en vi
tigde zich na de tweede wereldoorlog
de Verenigde Staten.
Het proces vormt min of meer e
vervolg op het grote Auschwitz-proc
dat 20 maanden heeft geduurd. Tegc
17 van de 20 verdachten in deze za:
werden gevangenisstraffen uitgespr»
ken. De overige drie werden vrijgespr
ken. In het concentratiekamp Ausct
witz, dat lag in het tegenwoordige Po
len, werden naar schatting tussen
2,5 en vier miljoen mensen vermoor
de speciale gaskamers.
De 56-jarige Neubert wordt er
verdacht slachtoffers voor de gask;
mers te hebben geselecteerd. Erber, di
nu 68 jaar oud is. zou hetzelfde hebbo
gedaan met dien verstande dat hij „g-
specialiseerd" was zulks te doen m<
vrouwelijke gevangenen die naai- Ausc!
vitz waren gedeporteerd. In de
klacht tegen Burger, die 61 is.
:zegd dat hij het gifgas heeft ing'
ocht, dat werd gebruikt om de milj
en sl-> b*offers van het Hitlerreg:
>m het leven te brengen Maxima:
kunnen zij werden veroordeeld tot
•nslange gevangenisstraf. De door 1
in de Bondsrepubliek afgeschaft.
Het „kleine Auswitz-proces" wj
er gevolgd door een derde ter
het meest uitgebreide AuschwiU
roces. Hierbij zullen 18 ex-nazi)
v-aaronder een vrouw, terecht staa:
"ij zuil"** zich moeten verantwoorde
aor hun iviteiten die de Poolsi
•schwii herschiepen in wrat dc
Drie presidenten
in Tanzania bijeei
NAIROBI, (U.PI.). President Joffl
Kenyatta van Kenia. Julius Nyer
Tanzania en Abdoella Osman van Som»'
land zijn In Arusha. Tanzania, bijeen g'
weest. Het persbureau van Kenia
de bijeenkomst was bedoeld voor 1
malizeren van de betrekkingen tus«
Kenia en Somaliland. Volgens waarnenv
is ook gesproken over de kwestie Rhode
Advertentie)
HET 18 NOG NIET TE LAA
d hlJ GEEF EEN PLATEN BON 0
GEEF EEN PLAAT
