BRANDT
PARIJS?
lï
Hitier beval augustus '44
vernietiging van li
I
UIT DE STAPEL
VERTEL
ME
JODL,
Schoten in
Nötre Dame
bij Te Deum
van De Gaulle
Het betere boek
voor de JEUGD
ZATERDAG 4 DECEMBER 1965
DE LEEDSE COURANT
jieneraal Philippe
Leclerc ziet toe
hoe op 25 augustus
zijn 4000 tanks en
trucks uit de mist
opdoemen om Pa
rijs binnen te
trekken.
De heftigste gevechten hadden plaats
rondom de Place de la République. De
1200 goed bewapende Duitsers die zich
in de kazerne hadden verschanst be
stookten met hun mitrailleurs genade
loos de mannen van de FFI, die de ka
zerne belegerden. Onder leiding van 'n
student in de medicijnen, de 25-jarige
René Darcourt, en de 30-jarige schrijn
werker René Chevauché- vochten de
mannen van Rol met een ongeëvenaar-
„Vertel me Jodl, brandt Parijs?" Die vraag stelde
Adolf Hitler in augustus 1944 aan een van zijn
trouwste maarschalken. Hij deed het in opperste
woede, want de Führer aller Germanen had moe
ten vernemen dat zijn bevel om van Parijs een
rokende puinhoop te maken trouweloos was ge
negeerd. Parijs brandde niet! De stad, die men
wel eens het laboratorium van de geest heeft
genoemd, had weliswaar een aantal schrammen
en kwetsuren opgelopen, maar overigens was
Larry Collins en Dominique
Lapierne, twee geroutineerde jour
nalisten. hebben de moeite ge
nomen alle gebeurtenissen groot
en klein rond de bevrijding van
Parijs na te vorsen. Zij schreven er
een boek over dat momenteel
wordt verfilmd en dat nu in Neder
landse vertaling wordt uitgegeven
bij Gottmer in Haarlem. Het is een
opvallend interessant boek. Nuch
ter en zonder gebruik te maken
van pathetische adjectieven heb
ben de auteurs genoteerd wat zij
uit de mond van bekende en onbe
kende personen hebben vernomen.
Voorts putten zij hun gegevens uit
een overvloed aan archiefmate
riaal. Zo ontstond een rijk ge
schakeerd beeld van wat zich, in
die hete augustusdagen van 1944,
in en rond Parijs afspeelde.
De schrijvers hebben na de oorlog
Von Choltltz gesproken en uit z'n mond
vernomen hoe en onder welke omstan
digheden hij het bevel van de Führer
ln ontvangst, mocht nemen om als nieu
we commandant van Gross Paris de stad
in staat van verdediging te brengen.
EEN GRIJSAARD
Men bracht hem op 7 augustus 1944
naar het zwaarbewaakte Rastenburg,
waar hij door generaal Burgdorf bij
Hitier werd binnengeleid. De man bij
wie hij zich meldde had slechts weinig
overeenkomst met 't beeld dat hij zich
'n jaar tevoren, bij 'n eerdere ontmoe
ting. in zijn geheugen had geprent. In
feite stond hij voor een grijsaard. Een
ongezond gezicht niet vermoeide trek
ken. Ogen waaruit alle glans was ver
dwenen en gebogen schouders. Chol
tltz merkte op dat Hitiers linkerhand
beefde en dat hij dit met zijn rechter
hand probeerde te camoufleren. Maar
wat hem vooral opviel, was Hitiers
stem. Het schorre geblaf, dat velen had
bezield en nog meer mensen had doen
sidderen, was nog slechts een zwak ge
brom. Toch deed Hitier voor de nieuwe
commandant van Gross Paris het ge
bruikelijke crescendo van de grote sce
nes uit zijn repertoire nog eens herle
ven. Aan het complot van de 20e juli
herinnerend bromde hij: ..Tientallen ge
neraals bengelen nu aan dc galg. gene
raal. omdat ze me wilden beletten mijn
werk te voltooien, maar niemand zal
kunnen verhinderen dat ik dit werk. 't
Duitse volk naar de overwinning voe
ren, tot een goed einde breng..."
Choltltz vertelt dat het speeksel Hit-
Ier bij die woorden uit de mondhoeken
droop. ,,Hij liet zich ln zijn stoel val
len, sprong weer op. gesticuleerde en
plofte weer neer in zijn stoel. Er blonk
een bloeddorstig licht in zijn ogen..."
Na enkele minuten werd hij wat rus
tiger. „U gaat dus naar Parijs", zei hij,
..naar Parijs, waar door mijn officle-
zij in al haar schoonheid en charme uit de baaierd
van opstand en oorlog tevoorschijn gekomen.
Hoe werd Parijs gespaard? Hoe kwam het dat de
Duitsers geen uitvoering gaven aan het bevel
van Hitier om straten en huizen tot elke prijs te
verdedigen en van de Franse hoofdstad een twee
de Stalingrad te maken? Het is een verhaal dat
in grote lijnen bekend was, maar waarvan men
tot voor kort nog maar weinig details heeft ver
nomen. En juist deze details maken, in hun
samenhang, het relaas zo fascinerend.
I de communistische verzetsgroep, kolo
nel Rol. had het sein daartoe gege
ven, dit tot ongenoegen van de andere
verzetsleiders. Het was zaterdag 19
augustus.
Generaal Von Choltltz werd met 't
uur nerveuzer. Hij had Hitier ervan we
len te overtuigen dat de bruggen van
Parijs beter intact konden blijven. Hij
wenste geen uitvoering te geven aan
het bevel om de monumenten van de
Franse hoofdstad te vernietigen. Maar
hij besliste niet alleen. De Fiihrer had
hem Walter Model op zijn dak ge
stuurd en deze had hem al woedende
verwijten gemaakt over zijn besluite
loosheid.
Ook De Gaulle kreeg last van zijn
zenuwen. Hij zette Eisenhower onder
grotere druk. Elke dag uitstel, betoog
de hij, kon rampzalig zijn voor de
hoofdstad en vóór heel Frankrijk. Ten
slotte kreeg hij zijn zin. Generaal Le-
ólèrc; die mét zijn pantserdivisie ge
reed stond en van ongeduld trappelde,
kon vertrekken. Richting Parijs. De
vierde Amerikaanse divisie zou te za-
men met hem oprukken.
Tot hun stomme verbazing hoorden
de soldaten van de tweede divisie dat
de telefoonverbindingen met Parijs niet
verbroken waren. Telkens als de co
lonne stilhield, renden er mannen naar
een café, naar winkels en telefooncel
len om met vrienden en familieleden
in Parijs te spreken en hun te vertel
len dat het nu bijna gebeurd was. De
gesprekken kwamen nog uitstekend
doör ook.
Maar van het belangrijkste wapen
feit dat de mannen van de FFI die dag
op hun naam brachten zijn de helden
onopgemerkt gebleven. En toch heeft
het handjevol FFI-ers. dat zich gereed
maakte om het vuur te openen op de
zes enorme Duitse vrachtwagens die de
Place de l'Etoile opreden en vandaar
de verlaten Champs Elysées opdraai
den, Parijs waarschijnlijk behoed voor
een enorme catastrofe.
Bij de eerste vuurstoten die onver-
wacht opklonken werd de chauffeur van
de laatste wagen dodelijk getroffen, hij
zakte boven zijn stuur ineen en de onbe
stuurde vrachtwagen liep tegen een boom
op. Doodsbenauwd springt de naast hem
zittende unteroffizier Fritz uit de kabine
I en begon te schreeuwen. Maar de andere
vrachtwagens reden door. Fritz begon
als
i gek t
weg
i die t
vloekte wagen die ieder ogenblik uit el-
I kaar kon barsten. Urenlang hield hij
zich verborgen in een bosje voor het
I Theatre des Ambassadeurs. Toen tegen
hyt vallen van de nacht de Unteroffi
zier erin slaagde de Chambre des Dé-
putés te bereiken, vernam hij dat geen
van de zes wagens met springladingen
was aangekomen.
Terwijl de schermutselingen in de
hoofdstad voortgingen, trokken de sol
daten van de tweede divisie door de
poortfifl avan Parijs. ,yftor sommigen
werd de droom bewaarheid. Zij kon-
clenL.,(.'lun.. Qntroerde, fa^ljp^den
omhelzen. 'Anderen sneuvelden voor de
poorten van de stad. Toen een van de
eerste eenheden van Leclerc de rech-
ter-Seine-oever bereikte, sprong radio
reporter Pierre Crenesse op de tank
..Champaubert" en greep de man beet
die door het torenluik naar boven
kwam. ..Parijzenaars", schreeuwde hij
in de microfoon. „U kunt nu de stem
horen van een Franse soldaat, de eer
ste gewone soldaat die in Parijs is
aangekomen. Zeg me eens, waar komt
u vandaan?" De aangesprokene aar
zelde geen moment. ,,Ik heet Firmin
ik komt uit Con-
Even later begonnen in heel Parijs
de klokken te luiden. Terwijl hier en
daar de mitrailleurs nog ratelden en
men op de pleinen tanks in vlammen
zag opgaan, dansten en zongen de Pa-
rijzc
Choltltz en zijn staf gaven zich over.
Een Duitse soldaat, die zieh door geal
lieerde wapens bedreigd zag, vluchtte
een portiek in en terwijl hij daar ineen
gedoken zat, opende een oud vrouwtje
haar voordeur. Verontwaardigd vroeg
ze of hij „maar ergens anders wilde
gaan schieten..."
PARADE
De andere dag zouden de Fransen
merken dat De Gaulle was gearriveerd.
De generaal trok zich niets van de ge
allieerde hiërarchie aan, maar gaf Le
clerc rechtstreeks bevel zijn troepen te
verzamelen voor de overwinningspara-
Generaal Leclerc kreeg van de Ame
rikanen te horen dat zij het als een on
disciplinaire daad zonden beschouwen,
als hij het bevel van De Gaulle zou op
volgen. Laatstgenoemde echter gaf de
Yanks ten antwoord dat zij Leclerc al
leen hadden mogen'lenen en dat hij
De Gaulle dus alle recht had iiem
voor een paar uur terug te nemen!
.Mijn
Voor deze Feldwebel is de oorlog voorbij. Met 20ekregen
anderen is hij in Parijs gevangen genomen.
waarin het bezoek wordt beschrijf
dat de generaal na het défilé aal j.
Notre Dame bracht. We citeren lef 14
«>k: hiü,
„Op het moment dat De Oaulle («aM «»t
het portiek met het laatste oordeel
veegde een salvo kogels over 't j
De officieren van Leclerc draafde
en aan om een einde te maken
vuren. De Gaulle echter liep
stoord verder. Op het moment da\
onder het grote portiek
klonken er schoten iit de kerk zei)
hoge gewelven weerkaatsten de
sies met donderend lawaai. De
I gen gooiden zich plat op de gro
I Gaulledie nog altijd voor zijn
I ele gevolg uitging, liep de 60 meti
het middenschip door met grote
tige passen. Een vrouiv, die naast
bidstoel op haar buik lag, hief rnnrl®®*®*
tig haar hoofd op, lang genoeg
ve De Gaulle" te kunnen roepen,
dook toen onmiddellijk weer wei
haar schuilhoek. Toen hij het dn
schip had bereikt nam De Gaulle
tig zijn ereplaats in,'links van
denschip. Achter hem draaide
raai Koenig zich om tiaar de g
gen. Hij keek verwijtend naar de
nigte, die nog plat op de buik
„Schaamt n zich niet riep hij. ,,V
uit, opstaanEn terwijl de sch
nog in de kathedraal weerklonkei
gon De Gaulle, zijn gebedenboek i
hand, uit volle borst het „Te Di
te zingen. Niets had op deze dag
zeer de bewondering van de bevoll
voor De Gaulle kunnen oproepen
deze publieke demonstratie van 1
geestelijke pistv Overigens
Het défilé werd gehouden. Aan
weerszijden van de Champs Elysées
stonden mannen van de verzetsbewe-
gr«ngr>. politieagenten en .brandweerlie
den arm in arm teneinde de menigte
in bedwang te houden. Achter De Gaui-
le hadden zich de leiders van het nieu
we Frankrijk gegroepeerd: Leclerc,
Juin, Koenig, Parodi, Chaban-Delmas.
De Gaulle draaide zich naar hen om
en beval: „Heren, op één pas achter
mij!" Toen begon hij, onder een or
kaan van toejuichingen, zijn triomf
mars. Achter hem volgden, in 'n slor
dige troep, zijn getrouwen en zijn tegen
standers...
De wijze waarop de schrijvers van 't
boek de figuur van De Gaulle reliëf ge
ven, is zeker niet hun geringste ver
dienste. Fascinerend is de passage,
>eken.
rerllefd
verllf
„Mij
ihefi nóóit kunnen mTciêicken
schoten in de Notre Damt
Geei
andert
stad is, in histoi
perspectief, zo nauw en emotioneel
trokken geweest bij de wording va
vrijheidszin als Parijs. Vandaar
dat de ondergang van de vrijheid,
de Duitse bezetting, er zo'n bek!
mend accent kreeg. Vandaar óók
men in de suggestieve beschrijving
het grimmige verzet en de dolzini
overwinningsroes duidelijk datgen»
kent wat elders en overal esse
was voor ieders denken en doen in
TAKKENBOSSEN
Als 'n onweer in de verte hoorden de
Parijzenaars uit zuidoostelijke richting
lawaai van de slag dat van uur tot
uur diohter bij kwamen. Spoedig
den de explosies duidelijker
Het was dus waar. de geallieerden
ren op komst! Voor de Parijzenaars be
tekende elke explosie een sinistere
voorbode van wat komen ging. De en
kele Duitsers die geen deel uitmaak
ten van de gevechtseenheden tracht
ten te ontsnappen uit het wespennest
dat de stad vormde en aan de op han
den zijnde omsingeling. Om
vrachtwagens de barricades
seren, die de weg via de Porte de la
Villette versperden, bonden de soldaten
van de organisatie Todt burgers op hun
bumpers vast.
De Capteintjesserie:
1 Capteintjesserie
renbeek-van Klaveren is met drie bc
jes de Spaarnestaduitgebreid.
I komt in de krant". „Joop gaat op i
en „De Capteintjes gaan uit", zijn
boot „De blauwe dolfijn" het avontuur nieuw het bewijs van de pakkende
tegemoet trekken. J teltrant, die mevrouw Clarenbeek
Het boek van Aimée Sommerfelt is papier weet vast te leggen. Het
veel gevoeliger; het heeft als onder- boekjes, die de wat beter lezende kii
werp de geschiedenis van het Mexi
caanse jongetje Pablo, evenbeeld van
zijn Italiaanse leeftijdgenootjes
i graag in hun bezit hebben.
„Samen op 't eiland Zeekraai".
buiten de Zijn heel wat kinderen, die behalve
Ook in het genre boeken voor bele toekomst tegemoet gaat,
hun jonge mensen loopt de kwaliteit dank Zij eigen karaktervastheid
MARTELAREN
pas- sterk uiteen. Zo zijn er avonturen
boeken. die het alleen maar moe
ten hebben van het sterke ver
haal" met veel bloed en tranen,
of boeken die wel proberen sfeer
te scheppen, maar in werkelijkheid
toch verdrinken in sensatie of
Wanhopig en woedend door de voort-
durende aanvallen waaraan zij bloot sentimentaliteit,
stonden en door de geluiden van de 1
steeds dichter bij komende veldslag be
gingen de Duitsers beestachtigheden
die de straten van Parijs rood kleur
den met het bloed van de laatste mar
telaren. Op de Boulevard Raspail open
de een patrouillerende tank het vuur op
een groep huismoeders die in de rij
stonden voor een bakkerswinkel in de
Noorse jongen de weg
geschreven boek.
goed geschreven verhaal ook h
ran mooi verzorgde boeken. Zij
daarmee met het fraaie boek
op 't eiland", van de Zwe
i menswaardig leven weet te- schrijfster Astrid Lindgren uitge»
inden. Een zeer sfeervol, goed Ploegsma. Amsterdam) voldoende
hun trek. Het is kort en goed ge;
een mooie uitgave voor de jeugd b<
10 jaar. Mooi om de uitgave, boei
om de tekst, dat een prachtig verh
bij H. P. Leopolds Uit-
Een gewonde infanterist wordt door een Rode-Kruisploeg
weggehaald voor het brandende ministerie van Buitenlandse
Zaken. De kogels vliegen nog in het rond.
ren blijkbaar alleen maar wc
vochten om de beste plaatst
tafel, i generaal, begint
orde te scheppen. Dan ver
rijs in een front stad, waar
duiker of vluchteling zich
schuil te houden. Ik geef u
ilert
legerde
■stlng".
ge- twee wijde bogen om de stad heen te
aan t trekken en zodoende de Duitse divisies
met in en rond Parijs in een enorme fuik
Pa- I te vangen.
Op dezelfde dag dat de geallieerde
legers zich voor deze operatie m be
weging zetten, begon in Parijs de op
stand tegen de bezetter. De leider van
durft
gen.
Toen de bewoners van het pand op
no. 286 aan de Boulevard Saint-Ger
main, een huis als duizenden andere,
een gillende en tierende troep S§-ers
hun kamers zagen binnenstormen, be
grepen zij dat zij zouden worden gefu
silleerd. De soldaten dwongen alle be
woners de straat op te gaan en zetten ze
daar tegen de muur met de handen in
de lucht. Gedurende vijftien lange, lan- j
ge minuten verwachtten de ongelukki-
gen ieder ogenblik dat men hen zou
doodschieten, zonder dat ze wisten
i waarom. Maar plotseling zagen ze de
SS-ers even snel vertrekken als ze ge-
Door 'n wonder, waar- I
Haag)
Jules de C'orte: Het draaiorgeltje;
(Uitgeverij de Lanteern) In dit ge
zellige boekje vechten schrijver Jules
ie Corte en tekenaar C. van Velsen om
de beste plaats. Een gelijkspel lijkt ons
de enige juiste beslissing, kostelijke H| 1.^. JBHSHL..*,..
tek.e,?lnKen. bedoeld i)7t boek werd ijïdï'eerdëü'l inlwii i
de markt gebracht in de Blauwe Dis
de allerkleinste. Alleen de techni
jeugdboeken, behoren bepaald
dit genre. In tegendeel: ze kunnen als
voorbeeld genoemd worden voor het be
tere jeugdboek. Het gaat hier om Jo-
han Fabricius' „Het geheim van het
oude landhuis", en een Nederlandse ver
taling van „Pablo en de anderen" van
de Noorse schrijfster Aimée Sommer
felt. Het eerste is vooral geschikt voor
jongens, het laatste voor meisjes in de
leeftijd van twaalf tot zestien jaar, zon
der dat overigens meisjes geen plezier
aan het eerste en jongens geen interes
se in het tweede boek zouden hebben.
„Het geheim van het oude landhuis"
onderstreept na „De scheepsjongen van
Bontekoe" nog eens, dat Johan Fabri-
erschenen sche uitvoering staat
buitenspel reeks. Thans verschijnt het in de
j naamde Paperbackeditie. De keurig il
?rhaalt de geachicl
de grote- gevoerde
de dromer Jonathan de Bil
sert, aanvankelijk reiziger bij 'n grol
handel in boter, kaas en eieren. Aarl
slot verdwijnt de hoofdpersoon na >1
reeks „avonturen" in het geheimzinnl
VOL ONGEDULD
Terwijl de Duitse generaal zich af
vroeg wat zwaarder moest wegen, zijn
soldatentrouw of het behoud van Pa
rijs. was er nóg een generaal die pro
blemen had Hij heette Charles de
Gaule en resideerde in Algiers
Maar De Gaulle had het ln die dagen
niet voor het zeggen. Hij had een meer- 1
dere, Eisenhower, en deze voelde niets
voor een frontale aanval op de Franse
hoofdstad. In de eerste plaats zou dit
de verwoesting van Parijs kunnen bete
kenen en voorts dienden de geallieerden
er rekening mee te houden dat 'n moei
zame strijd in de straten van de stad
zonder enige twijfel een bijzonder ho
ge tol aan mensen en materiaal zou
eisen. Eisenhower stelde zich voor in 1
Armstrong King: „De eeuwige stri;
Hollandia, BaarnMet de prob
men, waarmee Israël worstelt, vecht
joodse volk in feite al eeuwen. Zij z
thans meer geconcentreerd rond 't
gen gebied, de eigen staat, die
volk heeft kunnen stichten. De Austi
lisehe schrijver Armstrong King, die
opkomst van Israël persoonlijk bele»
heeft, legt deze problematiek nog et
nadrukkelijk vast in deze boeiende
de harde strijd uit bij
Reintje Roodpels. Vooral jonge kin.
deren zijn dol op verhalen over dieren.
Vooral voor deze categorie is „Reintje
Roodpels'' van Ingen Borg een fijn boek
De tekst, die de belevenissen van een
vossengezin vertelt, i.s geslaagd. Maar
vooral de werkelijk heel fraaie illustra
ties maken het een boek om van te
smullen, óók voor een leeftijd die, wat
de ^tekst betreft, nog op voorlezen is
aangewezen. Iet Kocns-Nieboer leverde
een goede Nederlandse bewerking l Uitg
en boeiend avonturenboek kan Nijgh Van Ditmar, Den Haag-Rotter,
en. Geen opeenstapeling van dam),
sensaties.- maar een vlot geschre-
rhaal van vijf jonge mensen die „Onder de leeuw van Venetië": Het
Antillen en Venezuela met hun i lpv'en van de Italiaanse wereldreiziger
Marco Polo is bij herhaling onderwerp ieder woord spreekt. Een strijd, die t»
voor verhalen en romans geweest. „On- slotte uitmondde in de staat Isra
der de leeuw van Venetic" van de j waarmee de problemen echter n
Duitse schrijver M. Z. Thomas (Ploegs- steeds niet ten einde zijn.
ma. Amsterdam) is de nieuwste roman
over deze steeds weer boeiende figuur. Chinua Achebe: „Weerzien n
Bedoeld voor de jongeren boven 14 jaar vreemden" |H. Nelissen. Bilthove
is de uitgave volledig afgestemd op de- Obi Okonkwo, een neger uit Oost-Ni|
ze tijd. Dg, schrijver vergelijkt de ge- ria heeft in Engeland gestudeerd
schiedenisperiode van Marco Polo met keert terug naar zijn geboortegro
de verschijnselen, die wij thans om ons waar hij nu geacht wordt te gaan
heen meemaken. Zijn manier van ven overeenkomstig zijn Westerse i
schrijven spreekt de jongeren aan. om- voeding. Maar hij past niet meer in
dat hij in „Onder de leeuw van Vene- ze primitieve wereld van magisch t
i tië" een moderne visie gegeven heeft geloof en hij komt er mee in confli
op de Italiaanse globetrotter Daarmee Obi Okonkwo heeft met dit gegeven t
aantonend, dat de historie zich ook voor i boeiend verhaal gemaakt dat ons
i de jongeren herhaalt, zelfs met de no- j uitstekende indruk geeft van de moei
i zems en de provo's, de musicals en de j ke situatie waarin intellectuele neg'
j moeilijkheden tussen ouderen en jonge- j in de Afrikaanse staten, kort van b
Een boek, dat ook voor wat de ui- i zelfstandigheid, zich bevinden. De
Uitgelaten Parijzenaars juichen en zwaaien naar hun bevrijders.
