Lancering Gemini-6
voorspel maan reis
Ontmoeting
in de ruimte
HOOFDTAAK:
i Rijk de Gooyer
968 ZATERDAG 23 OKTOBER 1965 DE LEIDSE COURANT PAGINA 11
In de ruimtesimulator oefenen astronauten zich in ruimtevluchten van tweeënzeventig uur en langer. In hun
namaakruimtecabine kunnen zij bijna iedere toestand nabootsen, die zij ook in de ruimte kunnen ontmoeten. De
astronauten zijn tijdens de gesimuleerde ruimtevluchten gekleed in ruimtepak.
In de Integrated Manned Space Systems Simulator" in San Diego, Californië, worden ruimtevluchten door
het zonnestelsel nagebootst met behulp van computers, televisiesystemen en speciale bedieningspanelen, waarop
astronauten allerlei manoeuvres in de ruimte kunnen oefenen. Hier „loodst" een astronaut zijn ruimtevaartuig
een rendez-vous met een Geminicabine, die zichtbaar is op de rechtse televisiebeeldbuis. Op de andere
beeldbuis is een deel van de Melkweg te zien.
Van onze correspondent
Amerika's „ruimtestad" Cape Kennedy maakt zich
klaar voor de lancering van Gemini GT VI. De tvvee
Entevaairders zijn, wijzigingen voorbehouden,
[ter M. Schirra en Thomas P. Stafford. De vlucht
Gemini VI belooft het belangrijkste Ameri-
nse ruimte-experiment van 1965 te worden,
ichirra en Stafford zullen geen acht dagen in de
■uimte blijven, zoals hun voorgangers Cooper en
oi Conrad in augustus, maar slechts een of twee
dagen. Hun opdracht is echter niet minder zwaar.
aldi
Het beheersen van de zogenaamde
'Jendez-vous-techniek, het bij elkaar
irengen en aan elkaar koppelen
proev wee voertuigen in de ruimte, is een
lolute voorwaarde voor een reis
r de maan, en een veilige
terugkeer naar de aarde. Het probleem
bij deze onderneming is het meenemen
in voldoende raketbrandstof om na 'n
nding weer van de maan te kunnen
pstijgen. Om de retourvlucht in één
te volbrengen is een enorme start-
aket nodig met maar heel weinig plaats
.nuttige lading", in dit geval het
Igenlijke ruimtevaartuig.
Zij moeten in de ruimte jacht gaan maken op een
onbemande Agena-raket en hiermee een rendez-vous
tot stand brengen. Het slagen van deze proef is van
vitaal belang voor het Appollomaanreisproject, dat
op de Geminivluchten zal volgen. Mislukt het
rendez-vous, dan staat nog te bezien of de Verenigde
Staten erin slagen vóór 1970 twee mannen op de
maan te laten landen. Bovendien hangt het van het
experiment met de Gemini VI af of het de Ameri
kanen dit jaar gelukt een definitieve ruimte-
voorsprong op de Russen te veroveren.
uitvoeren dan zal de rendez-vous-ma-
noeuvre de komende vijf jaar voor hen
een routinezaak moeten worden. Oefen
ontmoetingen tussen ruimtevaartuigen
in een baan om de aarde zullen feilloos
moeten verlopen, voordat men eraan
kan gaan denken hetzelfde kunststuk
onder veel moeilijker omstandigheden
in de buurt van de maan te gaan uit-
Mislukkingen
Tot dusver is het nog niemand gelukt
een rendez-vous in de ruimte tot stand
te brengen. Russische kosmonauten
hebben 't geprobeerd maar hun ruim
tevaartuigen zijn elkaar nooit dichter ge
naderd dan tot ongeveer vijf kilometer.
De Amerikaanse astronauten McDivitt
en White hebben in juni van dit jaar
een poging gedaan hun Gemini-4 dicht
bij de laatste, uitgebrande trap van
de Titan-II-startraket te brengen.
Ook dit mislukte. Cooper en Conrad
maakten in augustus met de Gemini-5
vergeefs jacht op het satellietje ..Little
Rascal", dat eerder door hun ruimte
vaartuig was afgestoten. Het enige suc
ces was een gesimuleerde rendez-vous
met behulp van de kleine computer aan
boord van de Gemini-5.
By de vorige Geminivluchten was
het rendez-vous slechts een onderdeel
lager dan de baan van de Agena. Als
dit lukt zullen Schirra en Stafford aan
de enerverende jacht op de raket kun
nen beginnen. Hel wordt een karwei
v«*n menselijk handwerk, geleid door
elektronische „hersenen."
De koers van de Gemini-6 kan wor
den veranderd met behulp van kleine
stuurraketjes. Bovendien beschikt het
ruimtevaartuig over een raketmotor
waarmee de snelheid kan worden ver
groot of verminderd. De astronauten
kunnen deze raketten met de hand be
dienen en daardoor zijn zij in staat de
baan van de Gemini-6 binnen zekere
grenzen te veranderen.
Radar en computer
Hoe zal nu de rendez-vous-manoeu-
vre worden uitgevoerd? Om te begin
nen zal een compacte maar gevoelige
radarinstallatie in de neus van het
ruimtevaartuig op zoek gaan naar de
Agena-raket, die ergens onzichtbaar
voor de twee astronauten tussen de
sterren zweeft. De Agena is uitgerust
met een instrument dat ervoor zorgt
dat de radarsignalen versterkt worden
teruggekaatst. Zodra de radar het nie
tige stukje metaal in de geweldige ruim
te heeft gevonden, zorgt een automa
tisch besturingssysteem ervoor dat de
ultrakortegolfbundel die door de radar-
RUIMTESLOEP
VOOR LAATSTE
ETAPPE
een snelheid van acht kilometer per
seconde.
Bij de maan aangekomen werpt de
bemanning de lege brandstoftanks af,
waarna het maanvaartuig met behulp
van remraketten landt. Voor het opstij
gen is dan nog maar een betrekkelijk
kleine hoeveelheid brandstof nodig, om
dat de aantrekkingskracht van de maan
zes maal kleiner is dan die van de aar
de en omdat het maanvaartuig door al
le verbruikte brandstof aanzienlijk lich
ter is geworden. Bij de terugkeer „valt"
het maanvaartuig vanzelf weer naar de
aarde toe, waarbij de resterende brand
stof wordt gebruikt om de snelheid bij
het binnendringen van de dampkring te
verminderen.
Maanlanding met LEM
Vöor hun Apolloproject hebben de
Amerikanen echter de tweede methode
gekozen. Deze is economischer, maar
misschien ook wat gewaagder.
Deze tekening laat schematisch zien hoe een rendez-vousmanoeuvre tussen
Gemini en Agena moet verlopen. De Agenaraket wordt het eerst gelanceerd
en beschrijft een hoge baan buitenste cirkel). Daarna gaat de Gemini omhoog
en komt in een lagere baan (binnenste cirkel). Als de radar van de Gemini
de Agena heeft opgespoord, wordt de baan zodanig veranderd, dat het
ruimtevaartuig een halve omwenteling later in de baan van de Agena
terecht komt.
aarde worden gebracht door een gigan
tische Saturnus V-raket 3000 ton zwaar
en bijna even hoog als de Utrechtse
Domtoren. Tijdens de klim naar de
ruimte en bij het bereiken van de juis
te haan zullen de leeggehrande raketde-
len worden afgeworpen. Vervolgens zal
het Apollovaartuig op het juiste moment
uit zijn satellietbaan in de richting van
de maan worden gestoten. «Bij de maan
aangekomen zal het ruimteschip door
de zwaartekracht van dit hemellichaam
worden „gevangen" en opnieuw in een
satellietbaan worden gedwongen. Dan is
het moment gekomen waarop de be
manning zich gereed maakt voor de
eigenlijke landing.
Het Apollovaartuig zal niet zelf op de
maan landen. Voor een dergelijke ope
ratie zou weer te veel brandstof nodig
zijn. In plaats daarvan zullen twee van
de drie bemanningsleden overstappen in
een speciaal maanlandingsvaartuig dat
LEM heet (Lunar Excursion Module).
De LEM wordt tijdens de heenreis op
geborgen in het uitrustingscompartiment
van de Apollo en vlak bij de maan naar
buiten gebracht.
Met behulp van een remraket zal de
LEM zich losmaken van het „moeder
schip" en in een lange boog naar het
maanoppervlak afdalen. Vlak voor de
landing zal de snelheid worden afge
remd door een remraket tot het vaar
tuigje zacht op zijn drie verende poten
in het maanstof zakt. Voor de twee as
tronauten zal dan het grote moment zijn
aangebroken waarop zij, wellicht als
eersten, een uitstapje op de maan kun
nen maken. Maar na 24 uur fotografe
ren, metingen verrichten en bodemmon
sters verzamelen zal de meest kritieke
faze van de maanexpeditie aanbreken:
de terugkeer.
Terug naar
moederschip
delei
De LEM bestaat uit twi
gedeelte met de remraketten
landing en een gedeelte met t
raket voor het opstijgen. Het nutteloze
gedeelte met de uitgewerkte remraket
ten zal op de maan achterblijven en
dienen als startplatform voor het overi
ge deel. Het tijdstip van de lancering
vanaf de maan zal nauwkeurig moeten
worden gekozen, want het gaat er dan
om de LEM in de baan van het nog
steeds om de maan cirkelende Apollo-
moederschip te brengen. In
king met hun in de Apollo achtergeble
ven collega zullen de LEM-astronauten
een rendez-vous tussen de twee vaartui
gen tot stand moeten brengen. Pas als
zij de LEM weer aan de Apollo hebben
gekoppeld en in liet moederschip z
teruggekeerd, zullen de maanvaardi
er redelijk zeker van kunnen zijn w<
veilig op aarde terug te keren. Bij het
aanvaarden van de thuisreis zal de
Apollo het LEM-vaartulg afstoten
zijn baan om de maan achterlaten.
van een reeks experimenten. De kan
sen voor Schirra en Stafford liggen
veel gunstiger. Want de bedoeling van
de komende Geminivlucht is uitsluitend
contact te maken met de laatste trap
van een Agena-raket. Alle andere taken
zijn secundair. Bovendien zal de baan
van de Agena-raket nauwkeurig bekend
zijn voordat de astronauten de ruimte
ingaan.
Jacht op raket
De Agena-raket zal enige tijd vóór de
Gemini-6 worden gelanceerd in een cir
kelvormige baan om de aarde op een
hoogte van 285 kilometer. Computers in
het volgstation van de NASA zullen be
rekenen of de Agena in de bedoelde
baan is gekomen. Zijn er grote afwij
kingen dan zal de Geminivlucht wor
den uitgesteld tot er een nieuwe Agena-
raket is gelanceerd. Gaat alles echter
volgens plan dan zal de Gemini-6 op de
neus van een Titan-n-raket omhoog
gaan op het moment dat de Agena hoog
boven de aarde de lanceerbasis op het
schiereiland Florida passeert.
De bedoeling is de Geminl-6 In een
haan op een hoogte van ongeveer 250
km te brengen, dus ongeveer 85 km
antenne wordt uitgezonden, voortdurend
aan het doel blijft „kleven".
Dan gaat de kleine boordcomputer
aan het werk. Aan de hand van de door
de radar gegeven afstand, richting en re
latieve snelheid van het doel berekent
dit apparaat de baan die de Gemini-6
moet volgen om bij de Agena te komen.
Deze baan wordt vergeleken met de
baan die het ruimtevaartuig op dat mo
ment beschrijft en hieruit berekent de
computer dan op welk tijdstip en hoe
lang de astronauten de raketmotor moe
ten laten werken om in de nieuwe baan
te komen.
Als de Geminl-6 de vereiste „duw"
in de goede richting heeft gekregen con
troleert de computer nog eens aan de
hand van de informatie die de radar
verschaft of het ruimtevaartuig inder
daad in de juiste „botsingskoers" lift.
Eventuele afwijkingen kunnen dan als
nog worden gecorrigeerd. Nadat de
computer heeft berekend op welk tijd
stip de Gemini-6 bij de Agena zal arri
veren, blijft er voor de beide astronau
ten weinig anders meer te doen dan
rustig afwachten tot het zover is.
Als alles goed gaat zal de geleidelijke
klim van de Gemini-6 naar de hogere
baan van de Agena ongeveer een hal
ve omwenteling, d.w.z. circa 45 minu
ten duren. Aan het einde van die tijd
zullen Schirra en Stafford de Agena door
de beide oogvormige cockpitvensters
van hun ruimtevaartuig kunnen waarne
men. Als de computer zijn berekeningen
correct heeft uitgevoerd en er tussen
tijds geen fouten zyn gemaakt by de
besturing, moet de Geminl-6 op enige
afstand voor de Agena uitkomen.
Neus in trechter
Dan begint de laatste faze van het
rendez-vous waarbij alles zal neerkomen
op het scherpe oog en de gevoelige
hand van de astronauten. De Agena
heeft aan de voorkant een grote ronde
trechter. Schirra en Stafford moeten
proberen de conische neus van de Ge
mini-6 in deze trechter te manoeuvre
ren. Met korte raketstootjes moeten zy
hun ruimtevaartuig meter voor meter
naar de Agena loodsen. Als de beide
ruimtevaartuigen elkaar zeer dicht zyn
genaderd wordt het een kwestie van
centimeters. Eén onvoorzichtige han
deling kan een gevaariyke botsing ver
oorzaken. Schirra en Stafford hebben
de rendez-vou8-manoeuvre dan ook
tientallen keren in een speciale „ruim
tesimulator" op de grond geoefend.
Als de neus van de Gemini-6 in de
trechteropening van de Agena ls ge
duwd, kunnen de astronauten uit hun
cabine een stevige vergrendeling tot
stand brengen. Daardoor wordt de com
binatie van Gemini en Agena in feite
één ruimtevaartuig, dat in zijn geheel
manoeuvreerbaar is. Na verloop van eni
ge tijd zal de Gemini zich weer van de
Agena los maken en de raket verder
aan zijn lot overlaten. Schirra en Staf
ford zullen dan weten dat zy een ruim
te-experiment tot 'n goed einde hebben
gebracht, dat van beslissende betekenis
is voor de ruimtevaart van de komende
Militaire belangen
Het is overigens nog helemaal de
vraag of de poging van Schirra en
Stafford zal slagen. Een rendez-vous in
de ruimte is bij de huidige stand van
de ruimtevaarttechniek een geweldig
moeiiyke operatie. Zowel de Amerika
nen als de Russen weten dat maar al
te goed. Maar er is belde ruimtevaart-
mogendheden veel aan gelegen de ren-
dez-vous-techniek onder de knie te kry-
gen. Niet alleen met het oog op de
maanreisplannen, maar ook om mili
taire redenen. De Russen willen zo
gauw mogeiyk een permanent bemand
observatorium in de ruimte brengen,
vanwaar niet alleen de sterren maar ook
de aarde dag en nacht kan worden be
spied. Dit ruimte-observatorium zal
worden samengesteld uit de delen van
raketten, die naar een bepaald „ren
dez-vous" in de ruimte zullen worden
gelanceerd.
De Verenigde Staten hebben soortge
lijke plannen met hun MOL (Manned
Orbitting Laboratory). Dit ruimtesta
tion zal worden bemand door militaire
astronauten, die er met Gemini of Ap-
pollovaartuigen naartoe zullen wor
den gebracht. De bemanningen zullen
elkaar om de maand aflossen. Ook voor
dit mijitaire ruimteproject zal de ren-
dtpz-yqua-technjek onontbeerlijk zyn.
Intelligente ..mannetjesmaker'
met zelfspot
(Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM „Ryk de Gooyer", zegt hy volkomen overbodig, terwijl l»U
zijn prctgcziehi trekt. Als beroemde t.v.-mannetjesmakcr kost hem dat niet de
minste moeite. Maar als de mensen, die hem in het café waar we zitten met
enthousiasme herkennen en begroeten, hem eindelijk met rust laten en ik,
enkele vragen, op de man af. stel, bemerk Ik, dat zijn pretgezieht geen t.v.-pose
is. Rijk de Gooyer heeft pret. Ilij vindt zichzelf niet bijzonders, maakt in het
leven geen mannetjes, neemt het leven niet al te zwaar. Iiy heeft wcrkeiyk
pret.
OOK PECH
Maar terwijl hij over zijn vak praat, kan hij ook heel serieus zijn en heel
oprecht „Ik heb ook veel pech gehad", zegt hij
„In 1959 vertrok ik naar Berlijn op een aanbieding van UFA, Die had mij voor
vijf jaar gecontracteerd voor optreden en opleiding op de UFA-school. Muur
toen ik één jaar in Berlijn zat, ging de UFA failliet. Ik ben daarna nog één
jaar in Berlijn blijven hangen, speelde mee ln twee speelfilms; als SS-officler
in ..Die Schachnovolle" van Stefan Zwolg en als G.I. in „Die Botschalterin".
Belde films waren een reuzesof Tijdens de eerste film belde Karei Prior
me op of ik mee kon doen aan het bevrijdIngsprogramma I960 Ik zei tegen
Karei: „Het spijt me. maar ik speel hier een SS-officler
Nu die filmsofs heb lk nog drie maanden ln het Renalssancethcatcr ln Beriyn
met Theo Lingen toneel gespeeld. Het was in een stuk van Graham Greene „De
eerbiedwaardige leugenaar" Het was een mislukte poging tot een komisch
toneelspel".
„In 1961 terug uit Berlijn ln Nederland was het voor my een horde dobber
om weer opnieuw te beginnen In dit vak is het alt het oog. uit het hurt.
Maar in 1962 kreeg ik mijn grote kans. een eigen show: „Kijk die Ryk" voor
de AVRÖ-t.v Ik heb echt mijn best gedaan en de regie was uitstekend. Maar
de show haalde het net niet, bU het. publiek Ik vind wel, dat de AVRO me nog
een kans had moeten geven om nog één seizoen met die show door te gaan.
In acht shows kun je niet komen tot een afgerond eigen gezicht, dat overtuigt.
De AVRO deed nie toen het voorstel om weei met Johnny Krauvkamp. die
voor de KRO optrad, siunen te gaan werken Op dat voorstel ben ik ingegaan
en ik vind het leuk. Verleden iaat zijn we. zoals u weet. begonnen Het is heel
eenvoudig werk. losse sketches van Engelse makelij Hei is wei moeilijk om deze
Britse humor met een geheel eigen sfeer vooi een Nederlander t«' adopteren.
Ik ben in deze show de „aangever", de Piet Muiselaur van Johnny".
SHOWTWEE LI NU
gaan samenwerken herhaalde Ityk de Gooyer een
leeds in 1955 veel succes bracht.
1948. kreeg ik tuyn draal ln dc
onder johan Bodegraven", ver-
•te succes was uiteraard een
petje ging er bij dc NCRV wel
Door weer met Johnny
voorgaande periode uit zijn leven, die het
„Na een mislukte aanloop als verslaggever it
Steravonden, de NCRV-umusementsuvonaen
telt Rijk met eerlijke zelfspot „Mijn eer
J „mannetje": Louietje. de klusjesman Dat „t
in. maar ik vond het slecht
In 1959 deed -k wat gewoon klein werk dij Wim Kan daarnu kreeg Ik J
by de radio bekendheid in het zondugavondprogiammu van de VAKA als
Kubus Rareklek. de Amsteidumsc straatfotograaf ln 19.»3 schiep Eli Asser
voor mijn figuui plotseling Bartels. die even poputon werd als Willem Parel X
in de figuur van Wim Sonneveld In die periode ontmoette ik Johnny Kraay-
J kamp. d:e toen bas speelde ln een kroegje Plgalle in Amsterdam Deze ont- J
moeting resulteerde in een samenwerking in 1955 voor de AVRO-weekends-
shows.
MASSA-AANVALLEN
..Waarin schuilt het succes van een optreden?" heb Ik Rijk gevruugd.
„in een aanvoelen van de grote massa', zegt Rijk. „Rudl Carrell zei eens een J
waar woord: „Ik ben blij. dat ik niet eens mulo heb. daarom kan Ik de massa
zo zuiver aanvoelen"
„En U?" vraag ik.
„Ik heb eindexamen HBS zegt Ryk grynzend „ui heb lk het einddiploma ook
J cadeau gekregen. Op 4 oktober 1944 vluchtte lk uit Utrecht, waar mijn vader X
een bakxerij had Ik zwom de Maas over by Tlel en keerde later met de
J Amerikanen terug Ik was. eeriyk gezegd, ook gevlucht, omdat ik vlak voor het
HBS-eindexamen stond. Mijn „moed. beleid en trouw" werden beloond met een
gratis einddiploma.
it Daar zit Je dan later mee...."
